1. Ena Jɛhova i gbī aābah a?

 ZIĪ nu a wee ɛɛrɛbu dam le wa kaāna na sɔ̄ wa nwiī mɛā sa le bu nwanāloo. Mɛ kereadoo tɛ le ka wee wereloo wa nwiī a aā emɛā, ba naa wee gbī kɔ a bia nwīgbagbara nwiī. Lo lo nwiī naa nyim, bu wa naa wee ɛɛ, a wee wa taɛ̄ŋɛ kaāna. Bu aba lo sīdee, bu Jɛhova wee ɛɛ sɔ̄ i bɔātɛ̄ enɔ nu a ye kiiloo sa lu pya a nyɔɔnɛ dumɛ Jizɔs. Kerewo, lo i bia ziī dɔ, sa ii nyim agaloo bu edɔɔ̄, a wee ye biirebu. (1 Kɔr 3:1) Taāwo, a kɔ i lu Pya Nɛɛ Kraist a ‘nyim agaloo.’—1 Kɔr 14:20.

2. Ena i nɔ bu ekobee ue ama a?

² Ena a kura kɔ Nɛɛ Kraist nyim agaloo a? Bu mɛ sīdee na i dap lu Nɛɛ Kraist a nyim agaloo a? Ena e’aga nuede bu edɔɔ̄ ɛrɛ edoo kiiloo nyim agaloo a? E ena anua a naa lee kɔ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ aba ii yeekɛ̄ a. Bu ekobee ue ama, i suā ture pya ebip ama.

ENA NYIM AGALOO DOODOO NƐƐ KRAIST KURA A?

3. Ena nyim agaloo doodoo Nɛɛ Kraist kura a?

³ Bu Baibol, bee ue Grik alu etap nua “nyim agaloo” dapnage kura “nyim tura,” “mma,” le “era.” a (1 Kɔr 2:6) Sɔ̄ i nyim aabu nwiī sa nyim tura nɛɛ bu edɔɔ̄, a kura kɔ i elua Pya Nɛɛ Kraist a nyim agaloo. Mɛ kere i enyima agaloo, ii le e’ɔbɛ enyim kiisī bu edɔɔ̄. (1 Tim 4:15) Dɛ̄dɛɛ̄ ii, kere pya zege dapnage nyim agaloo bu edɔɔ̄. Mɛ ena a wee tɔgɛ kɔ Nɛɛ Kraist enyima agaloo a?

4. I tɛɛ̄ doodoo wa suāloo Nɛɛ Kraist enyima agaloo?

⁴ Nɛɛ Kraist enyima agaloo na nɛɛ a doo dɛ̄dɛɛ̄ nu Bari gbī, sa naa sagɛ pya lo edoo le lo a naale edoo. Kɔ lo nɛɛ enyima agaloo doo wo naa kura kɔ a naale edap tɛɛ̄ ekwɔ,  nyɔɔbee a naa mmana. Kerewo, a wee piiga lo emuɛ kɔ ye elap dogo le ye ekɛɛrɛ lu lo a gbaaloo ekɛɛrɛ Bari. Dua nɛɛ a le doo wo eyaara aā mɛā sa gaa piiga lo ekɛɛrɛ nu dookɛ̄ Bari kɛɛrɛ nu doo. (Ɛfɛs 4:22-24) Dua nɛɛ a le doo wo ekpɔā ye loo lo ebiaɛfii nu bu sīdee a lee dɛɛa nyɔɔ pya lok le daakuu Jɛhova. Nyɔɔwo, a naa wee baɛ kɔ alu edasī ɛm gbɛnɛ etaā lok a kɔ dɛ̄dɛɛ̄ nu edoo le nu a naale edoo ye nɛ. Ɛrɛgebah sɔ̄ dua nɛɛ a le doo wo ebiaɛrafii nu edoo, a wee piiga lo emuɛ kɔ a dooe lo nu.—1 Kɔr 9:26, 27

5. Ena edap siraloo Nɛɛ Kraist a naa nyim agaloo a? (Pya Ɛfɛsɔs 4:14, 15)

⁵ Nɛɛ Kraist a naa nyim agaloo dap lu enwaabah ye dag tɛ̄maloo “ziā” le “kiāŋana” pya nɛɛ, sa yiga esah yereue a sira bu niuz, e a dapnage lu edag ye tɛ̄mabah pya a anna yira. b (Buū Pya Ɛfɛsɔs 4:14, 15.) Dua nɛɛ a le doo wo dap manyiɛ pya dɔɔ̄na, nwaābah ɛrɛ saŋ, nyɔɔnɛ pya dɔɔ̄na kānā kānā, sa nwaābah dɔ bu doā-ɛp.—1 Kɔr 3:3.

6. Naa nɛ ziī edobah a baatɛ̄ nu i dap su nyim agaloo bu edɔɔ̄ dooreloo. (Ɛpnage foto.)

⁶ Dookɛ̄ i bee kɔ doo bu bɔātɛ̄ ekobee ue ama, Kpa Kaɛ su nyim agaloo bu edɔɔ̄ dooreloo sɔ̄ nwiī aa nyim aabu nwīgbagbara sa lu kagbara ale kawa nɛɛ. A ɛrɛ gbɛnɛ-edo nu nwīgbagbara nwiī naa wee suā, nyɔɔwo a wee gbī nɛɛ enyima lu kanɛɛ lo ebaɛ ye loo sa ye kpega. Bu edobah, ziī ka dap aabahloo bah ye zege nwiīnɛɛwa sɔ̄ ba gaa fia dee. Mɛ sɔ̄ lo nwiī enyima lu kawa nɛɛ, ye ka dap ye lɛɛbahloo kɔ aba ɛɛ a fia dee nyɔɔ ye loo. Kerewo, ye ka elenage aa ye nyɛŋiabu kɔ a wee dasī ɛpsī-ɛpdumɛ, lɛɛ a gae fia dee. Mɛ sɔ̄ lo nwiī enyima lu nɛɛ, aba ɛɛ dap suā kɛ̄ efia dee nyɔɔ ye loo doo. Dookɛ̄ pya gbomiɔŋɔ wee gbī yerebah aābah pya gbɛnɛ nɛɛ doo, kɛ̄ Pya Nɛɛ Kraist a sii nyim agaloo wee gbīnage yerebah aābah pya enyima agaloo doolo, lokwa ba dap kpega wa loo lɛɛ loo pya nu egbee wa gbanialoo kumaloo Jɛhova, sa biaɛfii nu a lee. Bu kiiyasī, sɔ̄ Pya Nɛɛ Kraist enyima tura aa gbī ebiaɛfii nu ba edoo, ba wee dasī ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ pya daakuu Baibol  sa gbītɛ̄ nu alu ekɛɛrɛ Jɛhova nyɔɔ lo ue, lɛɛ ba gae biaɛfii.

7. Ekɔ Pya Nɛɛ Kraist enyima agaloo wee gbīge yerebah aābah pya dɔɔ̄na ni?

⁷ Ekɔ lo ama kura kɔ Nɛɛ Kraist enyima agaloo naa wee gbīna yerebah aābah pya dɔɔ̄na ni? Eeye. Pio sɔ̄, pya enyima agaloo wee gbīnage yerebah. Kerewo nɛɛ a sii nyim agaloo bu edɔɔ̄ wee gbī kɔ pya dɔɔ̄na a kɔ dɛ̄dɛɛ̄ nu edoo ye nɛ, ale biaɛfii pya nu alɛ ebee biaɛfii nyɔɔ ye loo. Bu kiiyasī, Nɛɛ Kraist enyima tura wee su suānu le nu pya dɔɔ̄na etɛ̄na bu biaɛmafii nu edoo, sa suānage kɔ Jɛhova kɔ ziī ziī nɛɛ “ɛrɛ etoora alɛɛ toh.”—Gal 6:5.

8. Bu pya amunu sīdee na ziī ziī Nɛɛ Kraist enyima agaloo lu kee loo ziī a?

⁸ Dookɛ̄ mɛā ziī ziī nɛɛ wee lu kee loo ziī doo, kɛ̄ Pya Nɛɛ Kraist enyima agaloo lunage kee loo ziī doolo. Kɛ̄ ba tɔgɛ pya elap dogo a le doodoo suānu, e’agaloo, dɔɔ̄nu yaaribah le toesaɛ̄ doo wee lu kee loo ziī. Sɔ̄ baɛ Nɛɛ Kraist enyima tura kpesī ziī kɛ̄tɔɔ̄ a bee ziī, wa biaɛfii dap lu kee loo ziī kereadoo baɛ lo biaɛfii dɛɛa nyɔɔ Kpa Kaɛ sa naa bee piya. Lo ama wee bialoo sira sɔ̄ lo biaɛfii ɛrɛ nu edoo kiiloo ekɛɛrɛ beenyiɛ ziī ziī nɛɛ. Nyɔɔwo, ba naa wee bege ue ziī sɔ̄ wa biaɛfii lu kee loo ziī. Taāwo, ba wee doo nu edoo kɔ ba a kiisī lo etɔɔ̄ bu gbaaloo.—Rom 14:10; 1 Kɔr 1:10.

BU MƐ SĪDEE NA I DAP LU NƐƐ KRAIST A NYIM AGALOO A?

9. I dapge nyim agaloo bu edɔɔ̄ lo ii sitam loo i gbanialoo kumaloo Jɛhova ni? Naa baatɛ̄.

⁹ Kina kina, nwiī wee nyim lu nɛɛ sɔ̄ sɔ̄ aa kiisī. Mɛ oo le edap nyim agaloo bu edɔɔ̄ lo oo si tam loo o gbanialoo kiikɛ̄ Jɛhova le. Bu edobah, pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa a bee le Kɔrint bee su baɛbah suā le yereue, liamaā, ɛrɛ kaɛ edɔɔ̄, sa ɛrɛnage biī aāloo zuurabahtɔ̄ nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee wa nɛ. (Doonu 18:8-11) Mɛ kere sɔ̄ pio zua etɛ̄na aā sɔ̄ ba bee liamaā sah, gbɛnɛ-edo aba sii bee nyim agaloo bu edɔɔ̄. (1 Kɔr 3:2) Bu mɛ sīdee na i ɔbɛ ebia aba ziī dɔ bu edɔɔ̄ a?

10. Ena i doo lokwa i dap nyim agaloo a? (Jud 20)

¹⁰ Lokwa i dap nyim agaloo, i ɛrɛ edasī ɛrɛ taɛ lo edoo wo. Pya a “naa ɛrɛ ekɛɛrɛ” sa gbī ebia nwiī bu edɔɔ̄ naale edap nyim agaloo bu edɔɔ̄ doo pippip. (Kam 1:22) Ii gbī ebee pya enyima lu kawa nɛɛ ale kagbara nɛɛ sa kerewo ba lege aa dɛɛa nyɔɔ pya wa tɛ le ka kɔ ba a biaɛfii dɛ̄dɛɛ̄ nu ba edoo bu dum wa nɛ. Taāwo, i agɛrɛtɛ̄ gbanialoo a le yɛɛ Jɛhova le ii sa nyim agaloo, e a naale pya dɔɔ̄na na edoo wo i nɛ a. (Buū Jud 20.) Lo o gaa piiga lo enyim agaloo, yere kara bara Jɛhova kɔ a nɛ a ‘taɛ le ekpo esu daā.’—Fil 2:13.

11. Pya ena Jɛhova i nɛ lokwa i dap nyim agaloo bu edɔɔ̄ a? (Pya Ɛfɛsɔs 4:11-13)

¹¹ Jɛhova naa ɛmadɛɛ̄ kɔ i nyim agaloo bu edɔɔ̄ nyɔɔ i loo. A nɛ i pya tɔgɛnu le pya tɔɔ̄loo naana-pee bu ziī ziī pya i bɔŋanaloo lokwa ba i yerebah nɛ kɔ i ‘nyim agaloo’ bu edɔɔ̄, sa “nyim mmɛ loo kuma edo nɛɛ, mmɛ loo edo mɛā le mma loo Kraist.” (Buū Pya Ɛfɛsɔs 4:11-13.) Dɔɔ̄na nu Jɛhova i nɛnage na ye kaɛ edɔɔ̄, lokwa a i yerebah nɛ kɔ i ɛrɛ “ekɛɛrɛ Kraist.” (1 Kɔr 2:14-16) Lo dɔɔ̄na, Bari nɛ i nia Kpa Le Yereue, lo a i tɔgɛ kɛ̄ Jizɔs bee kɛɛrɛ nu, kɔ ue, sa doo dogo doo sɔ̄ a bee le a nyɔɔ kɛnɛkɛ̄. Lo o nɔ kɛ̄ Jizɔs bee kɛɛrɛ nu sa doo dogo doo, o nyim agaloo bu edɔɔ̄.

KƐ̄ E’AGA NUEDE BU EDƆƆ̄ I YEREBAH NƐ DOO

12. Ena alu “tuatua [tɔgɛnu] akiiloo Kraist” a?

¹² Lokwa i nyim agaloo, ii ɛrɛ ebialoo aba  “tuatua [tɔgɛnu] akiiloo Kraist,” doodoo kikiiya, yira, liamaā, le aakɛ̄ bu luh, mɛ i gbīnagetɛ̄ pya togatoga tɔgɛnu a le bu Baibol. (Hib 6:1, 2) Ɛɛ pya “tuatua [tɔgɛnu] akiiloo Kraist” ama na dɛ̄dɛɛ̄ tɔgɛnu kaka Pya Nɛɛ Kraist dɛɛa nyɔɔ a. Ɛɛ na anua a nɛɛ lɛɛratam Pita bee kɔ nu akiiloo pya tɔgɛnu ama sɔ̄ aa bee zue ue nɛ gbɛnɛkpo nɛɛ nyɔɔ Dee Pɛntikɔst. (Doonu 2:32-35, 38) I ɛrɛ eyiga pya tɔgɛnu ama lokwa i dap nyɔɔnɛ dumɛ Kraist. Bu edobah, Pɔɔl bee kɔ ɛrɛgebah nɛɛ a kiī tɔgɛnu aakɛ̄ bu luh naale kaka Nɛɛ Kraist. (1 Kɔr 15:12-14) Kerewo, lokwa i dap nyim agaloo, a naale aba pya “tuatua [tɔgɛnu] akiiloo Kraist” ama na i suā a, mɛ i ɛrɛ egbītɛ̄ pya togatoga tɔgɛnu a le bu Baibol.

13. Ena i doo lokwa i ɛrɛ biī aāloo e’aga nuede bu edɔɔ̄ alu ekɔ nu kumaloo bu Pya Hibru 5:14 a? (Ɛpnage foto.)

¹³ Bu kiiyasī, e’aga nuede bu edɔɔ̄ naale aba susuā pya lok Jɛhova, mɛ lo esuānage pya ye daakuu, lo a i yerebah nɛ kɔ i dābeeloo pya ye ekɛɛrɛ. Lokwa i ɛrɛ biī aāloo e’aga nuede bu edɔɔ̄ ama, i ɛrɛ enɔ nu nyɔɔ i loo, ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ, sa su pya nu a le bu Muɛ̄ Ue Bari yerebu dogo. Lo i doo wo, eyerebah i nɛ kɔ i biaɛfii alu lo a nia Jɛhova. c—Buū Pya Hibru 5:14.

14. Bu mɛ sīdee na Pɔɔl bee yerebah nɛ Pya Nɛɛ Kraist a bee le Kɔrint kɔ ba a nyim agaloo a?

¹⁴ A wee agabah Pya Nɛɛ Kraist a sii nyim agaloo lo ebiaɛfii nu a bɔloo sɔ̄ a naa ɛrɛ lɔgɔ lok Baibol a kiiloo lo ue. Pio aba dap kɛɛrɛ kɔ ba dabe doo ɛrɛgebah nu a wa nia kumasɔ̄ a naa ɛrɛ lɔgɔ lok Baibol akiiloo lo ue a. Pya dɔɔ̄na dap bip lok a nyɔɔnɛ kere sɔ̄ lɔgɔ lok naale loo. Bu edobah, Pya Nɛɛ Kraist a bee le Kɔrint bee kɔ Pɔɔl a nɛe wa leredeebah akiiloo denu a bee lu esu waāna zɔɔ nɛ yɔ. Mɛ taā Pɔɔl kɔ nu ba edoo wa nɛ, a bee kɔ ziī ziī aba ‘ɛrɛ dee lo esagɛ’ nu ba edoo dɛɛa nyɔɔ wa ekɛɛrɛ beenyiɛ. A bee wa nyɔɔnɛ ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ pya daakuu Baibol lo eyerebah nɛ ziī ziī aba kɔ ba a sagɛ nu bu sīdee wa ekɛɛrɛ beenyiɛ naale enɛ wa taāŋa sa naa doonage kɔ pya dɔɔ̄na a dɔ. (1 Kɔr 8:4, 7-9) Nyɔɔwo, Pɔɔl aa bee  yerebah nɛ Pya Nɛɛ Kraist a bee le bu buɛ̄ Kɔrint, kɔ ba a nyim agaloo bu edɔɔ̄ lokwa ba dap biaɛfii nu nyɔɔ wa loo, taā ba dɛɛa nyɔɔ pya dɔɔ̄na, ale ɛmadɛɛ̄ kɔ alu edasī ɛm gbɛnɛ etaā lok lo ekɔ dɛ̄dɛɛ̄ nu ba edoo le nu ba naale edoo wa nɛ.

15. Bu mɛ sīdee na Pɔɔl bee yerebah nɛ Pya Nɛɛ Kraist a bee le Hibru kɔ ba a kiisī lo enyim agaloo bu edɔɔ̄ a?

¹⁵ A ɛrɛ nu i dap nɔ aāloo nu Pɔɔl bee ɛm ma Pya Nɛɛ Kraist a bee le Hibru. Pio aba bee ɔbɛ ekiisī lo enyim agaloo bu edɔɔ̄; ba bee sikɛ̄ lu “pya mah gaa bɛɛ̄ e a naale e’aga nuede” bu edɔɔ̄. (Hib 5:12) Ba naa bee nɔ sa su baɛbah suā pya aā aā nu Jɛhova aa bee wa tɔgɛ tɛ̄maloo ye bɔŋanaloo. (Kam 4:18) Bu edobah, gbɛnɛ-edo pya Juu bee lege aa sere Lok Mozis kereadoo waara zɔɔ Jizɔs ebee mmɛ kumaloo lo Lok bu nu alu 30 zua lɛɛ a gae lu lo sɔ̄. (Rom 10:4; Taitɔs 1:10) Bu kaka, 30 zua ebee gbɔ̄mɛloo Pya Nɛɛ Kraist alu Juu ama lo esu daābeeloo kɔ a naa luna ebɛɛ̄ kɔ ba a nyɔɔnɛ Lok Mozis. Nyɔɔwo, Pɔɔl bee wa yerebah nɛ kɔ ba a dābeeloo pya togatoga tɔgɛnu a le bu Baibol. Kpa Pɔɔl bee wa ɛm ma ama bee wa yerebah nɛ kɔ ba a muɛ kɔ aā sīdee taāŋabah lo Jɛhova enɔɔna tɛ̄maloo Jizɔs lee ee lo tuatua, lo ale Lok Mozis. Lo kpa bee wa yerenage bah nɛ kɔ ba a ɛrɛ e’agaloo sa kiisī lo ezue ue kaɛlɛɛ gbānasī a aabah pya Juu.—Hib 10:19-23.

O AA DƐRƐ NYIƐ NYƆƆ ABA ƆƆ YEEKƐ̄

16. Kaɛlɛɛ nyim kiisī lokwa i agaloo bu edɔɔ̄, dɔɔ̄na ena i doo a?

¹⁶ Naale aba enyim lokwa i agaloo bu edɔɔ̄ na i doo a, mɛ i ɛrɛ emuɛnage kɔ i bia bu e’agaloo. Nyɔɔwo, i ɛrɛ enwaɛ̄dɛɛ̄ sa ii le ekɛɛrɛ kɔ i enyimae agaloo mmɛ lo dɔ a naa luna ebɛɛ̄ kɔ i kiisī lo e’agɛrɛtɛ̄ i gbanialoo kiikɛ̄ Jɛhova le, ale dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ aba ii yeekɛ̄. (1 Kɔr 10:12) I ɛrɛ emuɛ kɔ i “ɛma ɛp” i loo sa muɛ kɔ ii ɔbɛ enyim kiisī.—2 Kɔr 13:5.

17. Bu mɛ sīdee na kpa Pɔɔl bee ɛm ma pya Kɔlɔsi tɔgɛ kɔ alu ebɛɛ̄ kɔ i aa ɔbɛ enyim kiisī a?

¹⁷ Bu kpa Pɔɔl bee ɛm ma Pya Nɛɛ Kraist a bee le Kɔlɔsi, a bee kɔnage kɔ alu ebɛɛ̄ kɔ i aa ɔbɛ enyim kiisī. Kereadoo ba ebee nyim agaloo bu edɔɔ̄, Pɔɔl bee wa zuurabahtɔ̄ kɔ ba aa iye kɔ alu edag wa tɛ̄maloo suānu  nyɔuwe. (Kɔl 2:6-10) E Ɛpafras lo a bee suāloo pya a bee le bu lo bɔŋanaloo leere bee biibahkɛ̄ yere kara lokwa ba “yira leere,” ale nyim agaloo. (Kɔl 4:12) Ena i nɔ aāloo pya ue ama a? Ɛɛ na kɔ Pɔɔl le Ɛpafras bee dābeeloo kɔ nyim kiisī bu edɔɔ̄ gbī epiaga aābah ziī ziī ii le yerekpotɛ̄ a aabah Bari. Ba bee gbī kɔ Pya Nɛɛ Kraist a bee le Kɔlɔsi aa ɔbɛ enyim kiisī ale nyim agaloo, kaɛlɛɛ ɛrɛgebah taāŋa ba kpesī.

18. Ziī ena edap siraloo Nɛɛ Kraist enyima tura a? (Ɛpnage foto.)

¹⁸ Pɔɔl bee zuurabahtɔ̄ Pya Nɛɛ Kraist alu Hibru kɔ kere Nɛɛ Kraist enyima agaloo dapnage peere yerekpotɛ̄ a aabah Bari mmɛ deedee, lo a naa nwaɛ̄dɛɛ̄. Beenyiɛ ziī Nɛɛ Kraist dap aga mmɛ kɛ̄ a naale edapna kiiya lokwa Bari ye aaloo nɛ. Kerewo, bu i ɛɛ kɔ Pya Nɛɛ Kraist a bee le Hibru sii bee bee piya mmɛ lo dɔ. (Hib 6:4-9) E kiiloo pya a ɔloo bu bɔŋanaloo anii’ee ale pya alu ekpo sa ba sikɛ̄ kiiya ni a? Wa kikiiya tɔgɛ kɔ ba lu kee loo pya nɛɛ Pɔɔl aa bee kɔ ue kumaloo. Kerewo, sɔ̄ ba e’obia pii Jɛhova, ba gbī yerebah a ye aabah. (Ezek 34:15, 16) Pya kanɛɛ dap nɔɔ kɔ ziī wuga nɛɛdam ale wuga nɛɛwa enyima tura a yerebah wa nɛ, lokwa ba dap obia wu wa gbanialoo kiikɛ̄ Jɛhova le.

19. Ena i seeasī a?

¹⁹ Lo o su nua nu o seeasī lo enyim agaloo doodoo Nɛɛ Kraist, o dap doo nu o bee seeasī ama! Kiisī lo ede e’aga nuede bu edɔɔ̄ sa piiga lo emuɛ kɔ o kɛɛrɛ nu dookɛ̄ Jɛhova doo. E lo o enyima agaloo, tɔɔ̄ bia o dɔ, sa doo dɛ̄dɛɛ̄ nu o dap doo lokwa oo aa dɔ aā anyaawo mmɛ deedee.