1, 2. Mesoriẹ ana dabu jomarhotọre ọke arha djẹ iruẹn ọrhẹ ughe?

GBE RORIE taghene wa guọlọ riẹ omamọ, ọrẹn ne wu mẹrẹnvwrurhe taghene o vwo ekete ro gbonrin vwọye. Me wu ne ruo? Wu na riẹ? Wu ne dorien fughwẹ? Gbinẹ wu ne bru ekete ro gbonrin na nie jeghwai riẹ ekete ro rhomurun vwọye?

² Uvuẹn izede ezẹko, ughe ọrhẹ iruẹn i họhọ omamọ ọrana. Ezẹko a sabu merhen oma, ọrẹn buebun vwọye i gbonrin nime aye i vuọnren rhẹ iruemru ọfanrhiẹn,  ozighi yanghene irueruo ikpodje. Omarana, ọke wa rha djẹ iruẹn ọrhẹ ughe, wa ta taghene: “Mẹmẹ yi vwo orhienbro na. Mi na sabu djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ephian mi guọlọre”? Gbinẹ wa ta taghene: “Ọsoso iruẹn ọrhẹ ughe i biomurun”? Gbinẹ wa dabu sanọ iruẹn ọrhẹ ughe ọnọ, nu wa kẹnoma rẹn eri biomurun vwọye jeghwai riẹ omamerhomẹ eri rhomurun?

3. Me yo fori nẹ ọwan i roro kpahen ọke ra djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ọwan?

³ Ọwan ephian i guọlọ akpẹriọ kugbe iruẹn ọrhẹ ughe ezẹko, omarana o fori na djẹ omamiẹ. Omarana, o fori ne roro kpahen oborẹ iruẹn ọrhẹ ughe ọwan i djẹre, ono ru hobọte ogame ra harẹn i Jehova.

4. Uruemru-urhi Baibol ọgo yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ọwan?

⁴ Ọke a homave rẹn i Jehova, e veri taghene ana ha arhọ ọwan ga ye. (Se Ecclesiastes 5:4.) Ọwan i veri taghene ene “ruẹ kemru kemru nọ ha ujiri vwe Osolobrugwẹ.” (1 Corinthians 10:31) Ọnana o mevirhọ taghene a homave rẹn Osolobrugwẹ tobọ te ọke e ronmoma yanghene ọke a riamerhen iruẹn ọrhẹ ughe, orhiẹ ọke a ha uvuẹn uyono ukoko yanghene aghwoghwo na ọvo-o.

5. Aruẹ ogame ọgo yẹ ọwan ina harẹn i Jehova?

⁵ Kemru kemru re ruẹ uvuẹn akpenyerẹn ọwan, o surhobọmwu ogame ra harẹn i Jehova. Paul o dje ọnana fiotọre ọke rọ ta: “Are i ha oma are kpahontọre jerẹ izobo ro nyerẹn, rọ fonron, rẹ Osolobrugwẹ o ji vwo ekwerhọ kpahen.” (Romans 12:1) Jesu ọ tare: “Wu ne vi vwo ẹguọlọ kpahen Jehova Osolobrugwẹ ọnọ rhẹ  ọsoso ọmudu ọnọ rhẹ ọsoso ugboma ọnọ kugbe ọsoso ẹhẹn ọnọ ọrhẹ ọsoso omẹgbanhon ọnọ.” (Mark 12:30) A guọlọ yẹ i Jehova oborẹ ọ mai rhomu ọke ephian. Uvuẹn Israel ọke ahwanren, ọke ihworho a ha eranmo ze izobo rẹn i Jehova, omamọ aranmo ya guọlọre nẹ aye i ha ze izobo na. Orhianẹ izobo na o vwo oborẹ ọ sọre vwọye, Osolobrugwẹ o vwo kwerhọ ye-e. (Leviticus 22:18-20) Omaran ọ ji havwọ, Jehova ọnọ sabu tiẹn ogame ọwan. Izede ọgo?

6, 7. Marhẹ iruẹn ọrhẹ ughe ọwan ono ru hobọte ogame ra harẹn i Jehova?

⁶ Jehova ọ ta rẹn ọwan: “Are ine vi fon, fọkime mẹmẹ ọfuanfon.” (1 Peter 1:14-16; 2 Peter 3:11) Jehova ono kwerhọ ogame ọwan orhianẹ ọ fonron. (Deuteronomy 15:21) Ogame ọwan ọ sabu fua-an, orhianẹ e ruẹ ekwakwa ri Jehova o vwo utuoma kpahen, ekwakwa jerẹ irueruo ọfanrhiẹn, ozighi, ọrhẹ ekwakwa ri surhobọmwu irueruo ikpodje. (Romans 6:12-14; 8:13) Habaye, orhianẹ e nughe ọrhẹ iruẹn re jiri ekwakwa enana, oma ọ vwọ samọ merhen i Jehova-a. Ọnana ọnọ sabu lẹrhẹ ogame ọwan rhiẹ oborẹ ọ vwọ fon, jeghwai lẹrhẹ i Jehova tiẹn, habaye, ọnọ sabu ghwọghọ onyerẹnkugbe re vwori rhẹ ọye.

⁷ Omarana, marhẹ ene ru sabu djẹ iruẹn ọrhẹ ughẹ ọwan rhẹ ẹghwanren? Iruemru-urhi ego yi na sa ọwan erhumu rhe aruẹ iruẹn ọrhẹ ughe ro rhomurun ọrhẹ eri biomurun?

8, 9. Aruẹ iruẹn ọrhẹ ughe ego ya na vi kẹnoma riẹn? Mesoriẹ?

⁸ Aruẹ iruẹn ọrhẹ ughe sansan yi havwiẹ inyenana. Ezẹko vwọye i rhomurun rẹn Ilele Kristi, ọrẹn buebun  e rhomu-u. Ọrukaro, jene rhe aruẹ iruẹn ọrhẹ ughe ra na vi kẹnoma riẹn.

⁹ Ividio buebun, iwẹbsaiti, iruẹn ọrhẹ ughe ra haphia uvuẹn ekpetughe, ividio gemu, ọrhẹ ijoro, e jiri ọfanrhiẹn, ozighi yanghene irueruo ikpodje. Ọgbọ buebun a ha ekwakwa ri sọre phia izede rọ họhọ oborẹ orhomurun, rọ ji lẹrhẹ ihworho chẹẹ. Ọrẹn, Ilele Kristi a dabu jomarhotọre tiẹn iruẹn ọrhẹ ughe ri vwe dje ovwan ọfuanfon ọrẹ i Jehova phia. (Acts 15:28, 29; 1 Corinthians 6:9, 10) Arha tiẹn aruẹ iruẹn ọrhẹ ughe erana, ne djephia rẹn i Jehova taghene e vwo utuoma kpahen oborẹ obiomurun.—Psalm 34:14; Romans 12:9.

10. Me yẹ ọnọ sabu nerhumie rhe arha djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ri sọre?

¹⁰ Ọrẹn ihworho ezẹko e roro taghene o vwo oborẹ ọ sọre rhẹ iruẹn ọrhẹ ughe re jiri ozighi, ọfanrhiẹn yanghene irueruo ikpodje-e. Aye ne roro: ‘Imwofẹn ọgo yọ havwiẹ? Mi sabu fiomarhọ ekwakwa enana bi-i.’ Ọrẹn, erhe rorie omaran, a phiẹ oma ọwan rhọ. Baibol na ọ tare: “Ọmudu na ọ vuọnren rhẹ ọphiẹrhọ ọrhẹ iroro ibiobiomu.” (Jeremiah 17:9) Orhianẹ ọwan e ni iruẹn ọrhẹ ughe enana ri Jehova o vwo utuoma kpahen, marhẹ ene ru djephia taghene e vwo utuoma kpahen ekwakwa enana? Erhe ni iruẹn ọrhẹ ughe enana ọke ephian, arha ha ukẹro rọ sọre nie ghwomara-an. Bibiesuọn bibiesuọn, ẹhẹn obrorhiẹn ọwan nẹ ono hwuo, ọ jeghwai tiẹ ọwan orhọ ọke a guọlọ djẹ odjẹ rọ sọre-e.—Psalm 119:70; 1 Timothy 4:1, 2.

11. Marhẹ Galatians 6:7 ono ru sa ọwan erhumu djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ọwan?

¹¹ Ẹmro Osolobrugwẹ ọrhọ ta rẹn ọwan: “Oborẹ ohworho ọ wọre, ọyẹ ono vuon.” (Galatians 6:7) Itiọrurhomẹmro, erhe ni iruẹn ọrhẹ ughe ri sọre, orho jiri  bẹn, ọwan a sabu ruẹ ekwakwa erana. Jerẹ udje, iruẹn ọrhẹ ughe ri vọunren rhẹ ọfanrhiẹn i hobọte ihworho ezẹko ne, ọrana nọ lẹrherẹ aye gbọfanrhiẹn. Ọrẹn, Jehova ọ yẹrẹ ọwan userhumu ra guọlọre na sabu djẹ iruẹn ọrhẹ ughe rhẹ ẹghwanren.

12. Me yẹ ọnọ ha userhumu rẹn ọwan brorhiẹn ri gbare sekpahen iruẹn ọrhẹ ughe ọwan?

¹² O vwo iruẹn ọrhẹ ughe ezẹko ri Jehova o vi vwo utuoma kpahen, omarana o fori na kẹnoma rẹn aye. Ọrẹn, ọrhọ dabu fiotọre vwo? Jehova ọ yẹ ọwan irhi ri sekpahen oborẹ ene ni ọrhẹ oborẹ ene je ni-i, oborẹ ana kerhọ ọrhẹ oborẹ ana ja kerhọ-ọ yanghene oborẹ ene se ọrhẹ oborẹ ene je se-e. Ukpomaran, ọ guọlọre na ha ẹhẹn obrorhiẹn ọwan ri Baibol na o yonorin ruiruo. (Se Galatians 6:5.) Jehova ọ yẹrẹ ọwan iruemru-urhi, nọyẹ, urhomẹmro kirighwo re yono ọwan kpahen ukẹro i Jehova ọ ha ni emru. Iruemru-urhi enana a sa ọwan erhumu yono ẹhẹn obrorhiẹn ọwan. Aye a ha userhumu rẹn ọwan rhe “oborẹ ọhọre i Jehova o mevirhọ” neneyo a sabu brorhiẹn rọ nọ lẹrhẹ oma merhiẹn.—Ephesians 5:17.

13. Mesoriẹ Ilele Kristi e brorhiẹn sansan sekpahen iruẹn ọrhẹ ughe? Ọrẹn, me yọ mai ghanren rẹn Ilele Kristi ephian?

¹³ Ọgbọ buebun, iruẹn ọrhẹ ughe rẹ Olele Kristi owu ọ djẹre, ọ sabu vẹnẹ ọrẹ Olele Kristi ọrọrọ. Mesoriẹ? Itiọrurhomẹmro, ọwan i vwo ẹguọlọ kpahen ekwakwa sansan. Habaye, oborẹ o jẹ ohworho owu, ọkezẹko, o vwo jẹ ọwọrọ-ọ. Ọrẹn, na sabu brorhiẹn rọ gbare, Ilele Kristi ephian ine vi kwe nẹ iruemru-urhi Baibol i sun aye. (Philippians 1:9) Enana ina ha userhumu rẹn ọwan  djẹ iruẹn ọrhẹ ughe rẹ Osolobrugwẹ o kwerhọ.—Psalm 119:11, 129; 1 Peter 2:16.

14. (a) Mesoriẹ ọ ghanren ne roro kpahen oborẹ ana ghwọghọ ọke ọwan lele? (b) Urhebro ọgo yi Paul ọ yẹ Ilele Kristi?

¹⁴ Emru ọrọrọ ra na ta kpahen, yẹ unọke rẹ ọwan a ghwọghọ rhẹ iruẹn ọrhẹ ughe. Ọnana ono dje oborẹ iruẹn ọrhẹ ughe ọ ghanren te rẹn ọwan. Oborẹ ọ mai ghanren rẹn ọwan ri rhiẹ Ilele Kristi, yẹ ogame ra harẹn i Jehova. (Se Matthew 6:33.) Ọrẹn, erhe jomarhotọre-e, ana sabu lẹrhẹ iruẹn ọrhẹ ughe ha ọke ọwan omamọ. Paul nọ ha urhebro rẹn Ilele Kristi: “Are i gba dabu dẹrẹ neneyo nẹ oborẹ are a nyalele i rhiẹ ihworho ri vwo ẹghwanren, no jo rho rhiẹ eri  vwe vwo ẹghwanren, rẹ are a dabu ha ọke are ruiruo.” (Ephesians 5:15, 16) Omarana, o fori ne gberughru rhẹ uchunu ọke ra na ghwọghọ rhẹ iruẹn ọrhẹ ughe, nọ jeghwai mwu ọwan ẹro taghene ogame Osolobrugwẹ yẹ oborẹ ọkaro uvuẹn akpenyerẹn ọwan.—Philippians 1:10.

15. Marhẹ ọwan e ru sẹrorẹ oma ọwan nẹ iruẹn ọrhẹ ughe ri na sabu ghwọghọ onyerẹnkugbe ọwan rhẹ i Jehova?

¹⁵ Itiọrurhomẹmro, ana vi tiẹn iruẹn ọrhẹ ughe re rheri taghene i Jehova o vwo utuoma kpahen. Ọrẹn, nẹ iruẹn ọrhẹ ughe re vwo ẹhẹn eveva kpahen vwo? O fori ne ji ni oma ọwan so? Roro kpahen ọnana. Orhianẹ, wa nya lele izede rọ ha oberun ugbenu, wu ne ti kẹrẹ okokọ ye omamọ? Ẹjo. Arhọ ọnọ ọrhọ ghanren wẹn, wu na kẹnoma rẹn erhirhiẹ imwofẹn. Omaran ọ ji havwọ sekpahen iruẹn ọrhẹ ughe ra na djẹ. Baibol na ọ ta rẹn ọwan: “Ti oghwẹ ọnọ nẹ oborẹ obiomurun.” (Proverbs 4:25-27) Omarana, a vwa kẹnoma rẹn iruẹn ọrhẹ ughe rẹ ọwan i rheri taghene ọ sọre ọvo-o, ọrẹn a ji kẹnoma rẹn iruẹn ọrhẹ ughe re rorori taghene e rhomu rẹn ọwa-an, rọ nọ ji sabu ghwọghọ onyerẹnkugbe ọwan rhẹ i Jehova.

16. (a) Me yẹ ekwakwa ezẹko ri Jehova o vwo utuoma kpahen? (b) Marhẹ e ru dje yi phia taghene e vwo utuoma kpahen oborẹ i Jehova o vwo utuoma kpahen?

¹⁶ Ọbo ijoro na nọ yare: “O are ihworho ri vwo ẹguọlọ kpahen i Jehova, are i vwo utuoma kpahen oborẹ obiomurun.” (Psalm 97:10) Baibol na o yonirin ọwan kpahen oborẹ i Jehova o roro. Nọ oma: Marhẹ oborẹ mie yono ono ru sa mẹ erhumu ni emru izede i Jehova  o nie rhọ? Jerẹ udje, ọwan i yonorin taghene i Jehova o vwo utuoma kpahen “ẹrẹmo rọ mọrenfian, ọrhẹ abọ re biomu ọbara, ọmudu ro roro iroro ọkon, ọrhẹ aghwẹ ra zẹ phẹphẹrẹ ye ruẹ ọkon.” (Proverbs 6:16-19) Ọwan i yonorin taghene ana vi kẹnoma nẹ “ọfanrhiẹn, . . . oma ẹgo, uruemru eda, . . . omẹriọ, ekwẹre ọgbogbanhon, . . . eghrẹn, enyo ẹda vrẹn oma, era phiawan, ọrhẹ ekwakwa jerẹ enana.” (Galatians 5:19-21) Wu mẹrẹn oborẹ iruemru-urhi Baibol enana ine ru ha userhumu wẹn djẹ iruẹn ọrhẹ ughe enọ? A guọlọ nyalele iruemru-urhi Jehova uvuẹn akpenyerẹn ọwan ephian, tobọ te ọke ọwan e lele awọrọ ruẹ kugbe ọrhẹ ọke ọwan ọvo a havwiẹ. (2 Corinthians 3:18) Itiọrurhomẹmro, odjẹ ra djẹre ọke a havwiẹ kologho, o dje aruẹ ohworho ọwan i havwọ phia.—Psalm 11:4; 16:8.

17. Bọmọke ana ki djẹ iruẹn ọrhẹ ughe, enọ ego yo fori na nọ oma ọwan?

¹⁷ Omarana, ọke wa djẹ iruẹn ọrhẹ ughe, gba nọ oma: ‘Marhẹ odjẹ mẹ ono ru hobọte onyerẹnkugbe mẹ rhẹ i Jehova? Marhẹ ono ru hobọte ẹhẹn obrorhiẹn mẹ?’ Jene yono kpahen iruemru-urhi erọrọ ri na sa ọwan erhumu ọkẹ a djẹ iruẹn ọrhẹ ughe.

18, 19. (a) Urhebro ọgo yi Paul ọ harẹn Ilele Kristi? (b) Iruemru-urhi ego yi na ha userhumu rẹn ọwan djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ọwan?

¹⁸ Ọke ọwan arha djẹ iruẹn ọrhẹ ughe, ọwan a djẹ oborẹ ọnọ ruẹ ẹhẹn ọwan. Paul ọrhọ ya: “Kemru kemru ro rhiẹ urhomẹmro, kemru kemru ro rhiẹ ọdamẹ omamọ, kemru kemru ro rhiẹ ọsoso, kemru kemru rọ fonron, kemru kemru re vwo ẹguọlọ kpahen, kemru kemru ra ta omamọ ẹmro kpahan, kemru kemru ro rhomurun ọrhẹ kemru kemru re jirẹ, are i gbe rhe ruẹ ekwakwa enana.” (Philippians 4:8) Ọke ọwan erhe roro  kpahen ekwakwa irhorhomu enana, ana sabu ta: “Jenẹ ẹmro unu mẹ ọrhẹ eroro kodo ọmudu mẹ jiruo, O Jehova.”—Psalm 19:14.

¹⁹ Nọ oma: ‘Me yi mie roro kpahan ọke ephian? Mi rhe ni aruẹ iruẹn ọrhẹ ughe hin, mia ji subu vwo omamọ iroro? Mie vwo ufuoma ọrhẹ omamọ ẹhẹn obrorhiẹn? (Ephesians 5:5; 1 Timothy 1:5, 19) Mia sabu rhiẹ ẹhẹn firhọ nẹrhomo vwe i Jehova? Gbinẹ mie mwuomarhọ? Iruẹn ọrhẹ ughe na ọ lẹrhẹ mẹ roro kpahen ozighi ọrhẹ irueruo ọfanrhiẹn? (Matthew 12:33; Mark 7:20-23) Iruẹn ọrhẹ ughe mi djẹre, o djephia taghene, ‘enyerakpọ ọnana yọ ma mẹ’? (Romans 12:2) Obọdẹn ẹkpahenrhọ ọwan ọnọ ha userhumu rẹn ọwan mẹrẹn oborẹ ene ruo na sabu ruẹ onyerẹnkugbe ọwan rhẹ i Jehova gbanhonrhọ. O fori na nẹrhomo jerẹ ọbo ijoro na rọ tare: “Wu ne jẹ ukẹro mẹ mẹrẹn ogbegbemẹrẹ-ẹn.” *—Psalm 119:37.

20, 21. Mesoriẹ o fo ne roro rẹn awọrọ ọke arha djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ọwan?

²⁰ Uruemru-urhi ọghoghanren ọrọrọ ra na karorhọ yẹ ọnana: “Urhi o kwerhọ ekwakwa ephian, ọrẹn rhẹ ekwakwa ephian ya bọn ọwan gbanha-an. E jenẹ owuowọnwan guọlọ ọdamẹ ọreva ye, o vwo rhiẹ ọdamẹ ọnẹyen ọvo-o.” (1 Corinthians 10:23, 24) Nime ọwan i vwo ugbomọphẹ, o fo na haye ruẹ oborẹ o je rẹ ọwa-an. O fori na dabu roro kpahen oborẹ orhienbro ọwan ọnọ hobọte imizu ukoko na lele.

 ²¹ Ihworho ephian i vwo ẹhẹn obrorhiẹn rọ vẹnẹren. Jerẹ udje, ẹhẹn obrorhiẹn ọnọ, ọnọ sabu kwe ne wu ni iruẹn ọrhẹ ughe ezẹko ra haphia uvuẹn ekpetughe. Ọrẹn, ne wu mẹrẹnvwrurhe taghene aruẹ iruẹn ọrhẹ ughe erana e kpokpo imizu ezẹko ẹhẹn. Ni me wu ne ru? Dedevwo ẹhẹn ọnọ o vwo kpokpuo-o, wu na sabu brorhiẹn taghene wu rhe nie ghwomara-an. Mesoriẹ? Nime wa guọlọ ruẹ “ọdandan haso imizu” enọ-ọ,—yanghene “ruẹ ọdandan haso Kristi-i.” (1 Corinthians 8:12) Ọwan a guọlọ ruẹ emru owuorowu ro no rhiẹ ukọ rẹn imizu ọwa-an.—Romans 14:1; 15:1; 1 Corinthians 10:32.

22. Marhẹ ene ru djephia taghene e roro rẹn awọrọ sekpahen iruẹn ọrhẹ ughe imizu erọrọ i djẹre?

²² Obọreva ye, orhianẹ ẹhẹn obrorhiẹn ọnọ o kwe ne wu ni, se, yanghene ruẹ emru ro serhọ rẹn awọrọ vwo-o? Nime wu vwo ẹguọlọ ọrhẹ ọghọ kpahen omizuo, o fo ne wu gba ye no brorhiẹn wu bruru-u. Ohworho rọ ghwa imoto, o rheri taghene ihworho ra ghwa imoto phẹrẹ ọrhẹ era vwa ghwa imoto phẹrẹ, i ji rhe oborẹ a ghwa imoto. Omaran ọ ji havwọ, wẹwẹ rhẹ omizu ọrọrọ ina sabu rha nyalele iruemru-urhi Baibol, ọrẹn, aruẹ ukẹro rẹ are a ha ni iruẹn ọrhẹ ughe ri serhọ ọnọ sabu vẹnẹ.—Ecclesiastes 7:16; Philippians 4:5.

23. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ri serhọ?

²³ Omarana, me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ri serhọ? Arha ha ẹhẹn obrorhiẹn ọwan ra ha iruemru-urhi Baibol yono ruiruo, jeghwai vwo ọdamẹ kpahen imizu ọwan, ana djẹ iruẹn ọrhẹ ughe ri serhọ. Oma ọnọ merhen ọwan nime e ruẹ “kemru kemru nọ ha ujiri vwe Osolobrugwẹ.”