1, 2. Nime ebẹnbẹn i ha uvuẹn orọnmo, ọrana no mevirhọ taghene orọnmo na ọ ghwọghọ hin ne? Dje yi fiotọre.

ORỌNMO ẹghẹlẹ ro nẹ obẹ i Jehova rhe. Ọnọ sabu lẹrhẹ ohworho vwo omamerhomẹ. Ọrẹn, orọnmo ephian i vwo ebẹnbẹn enẹyen. Ọkezẹko ebẹnbẹn na a họhọ oborẹ ina ja sabu vwoba, omarana esa ọrhẹ ane i vwa rha sabu kpẹnkpẹnrhọ jerẹ oborẹ aye i havwọ bi-i.

² O vwo gbe ọwan unu taghene orọnmo ọwan o vwo ebẹnbẹn nẹ ọke ye fiẹ ọke-e. Ọrẹn, ebẹnbẹn ra mẹrẹn o mevirhọ taghene orọnmo ọwan ọ ghwọghọ hin ne-e. Ihworho ri rọnmọ ne ri vwo ebẹnbẹn egbogbanhon i sabu kwaphiẹ onyerẹnkugbe aye rhọ jeghwai ru orọnmo aye gbanhonrhọ. Izede ọgo?

3, 4. Me yọ nọ sabu phia uvuẹn orọnmo ọkezẹko?

³ Orọnmo o kuẹ ihworho eva ri vẹnẹren kugbe, awanva na i vwo oborẹ o je aye ọrhẹ oborẹ o vwo je aye, aye i vwo iroro ọrhẹ oborẹ e ruẹ emru lele izede sansan. Habaye, esa ọrhẹ ane na ina sabu nẹ amwa sansan rhe. Ọ ha ọke ọrhẹ omẹdamu rẹ ihworho ri rọnmọren ine rhe oma aye, ji dabu vwẹruọ owuowọnwan.

 ⁴ Aye i rha ha uvuẹn orọnmo na ne, fọkiẹ ọdamẹ omobọ rẹ esa na yanghene ane na o vwori, ọnọ sabu lele fi ọrẹ aye ine tephe rẹn owuowọnwan. Nẹ ọnọ họhọ taghene dawandẹ akpọ ye yẹ aye e nyerẹn. Me yọ nọ sabu sa aye erhumu ti kẹrẹ owuowọnwan rhọ?

5. (a) Me yọ nọ sabu sa Olele Kristi erhumu ti kẹrẹ ohworho rọ rọnmọ? (b) Sekpahen Hebrews 13:4, ukẹro ọgo yo fori na ha ni orọnmo?

⁵ Jehova o tiobọnu omamọ urhebro rọ nọ sa erhumu ọrhẹ ohworho wa rọnmọ, nẹ are i ti kẹriẹ ọrhẹ owuowọnwan rhọ. (Psalm 25:4; Isaiah 48:17, 18) Jehova ọrhọ ta rẹn ọwan: “Are ephian i rha họghọ rẹn orọnmo.” (Hebrews 13:4) Wa ha ukẹro ọghoghanren ni oborẹ wa họghọ riẹn. Wa sẹroriẹ, wu vwa ji haye ruiruẹ-ẹn. Omaran i Jehova ọ guọlọre taghene ọwan i ni orọnmo.

6. Me yi Matthew 19:4-6 ọ ta rẹn ọwan kpahen ukẹro i Jehova ọ ha ni orọnmo?

⁶ Jehova yọ ha orọnmo ọrukaro mwu. Ọmọyen, Jesu, ọrhọ ta: “Are e ji seyi taghene ohworho rọ marẹn aye nẹ ọtonrhọ rhe, ọ marẹn aye ọhworhare ọrhẹ ọmase: ‘Fọkiẹ iroro ọnana ọhwarhare ọnọ nya jẹ ọsẹ ye rhẹ izu ọnẹyen vwo nẹ ono tigban ane ọnẹyen, aye awanva ni ne rhiẹ ugboma owu’? Omarana aye e rhe rhiẹ awanva-a, ọrẹn, aye nẹ ugboma owu. Omarana, oborẹ Osolobrugwẹ ọ tan kugbe ne, ene jẹ ohworho owuorowu hẹriẹ ye-e.” (Matthew 19:4-6) Nẹ ọtonrhọ rhe, Jehova ọ guọlọre taghene orọnmo o rhirhiẹ ye bẹmẹdẹ. Ọ guọlọre taghene ekrun ephian i nyerẹn kugbe ọrẹ omamerhomẹ ji riakpọ kugbe.

7. Marhẹ esa ọrhẹ ane ine ru bọn orọnmo aye gbanhon?

⁷ Ọrẹn, ihworho ri rọnmọ ne inyenana a mẹrẹn ebẹnbẹn ọrhẹ ọhiẹn ọgbogbanhon ghwẹ ọke bi. Ọkezẹko ọhiẹn na ọ gbanhan omamọ, omarana nọ lẹrhẹ aye roro taghene o vwo oborẹ ana sabu ru kpahiẹ-ẹn, aye ne fiobọrhotọre. Ọrẹn, erhe vwẹruọ oborẹ i Jehova o ni orọnmo lele, ọnọ sa ọwan erhumu.—1 John 5:3.

8, 9. (a) Ọkiọgo yo fori na nyalele ọkpọvi Jehova uvuẹn orọnmo? (b) Marhẹ ene ru djephia taghene orọnmo ọwan ọ ghanren harẹn ọwan?

⁸ Ọkpọvi Jehova emru erere harẹn ọwan ọke ephian. Ọ yẹrẹ ọwan urhebro taghene a: “Họghọ rẹn orọnmo.” (Hebrews 13:4; Ecclesiastes 5:4) Arha nyalele ọkpọvi Jehova udabọ ebẹnbẹn, ọwan ina mẹrẹn erere.—1 Thessalonians 1:3; Hebrews 6:10.

⁹ Nime orọnmo ọwan ọ ghanren rẹn ọwan, na kẹnoma ne je rhe ru yanghene ta oborẹ ọnọ sabu  ghwọghiẹ. Ukpomaran, o fori ne ru onyerẹnkugbe ọwan rhẹ ohworho ra rọnmọ nọ gbanhonrhọ. Marhẹ ene ru sabu ruẹ ọrana?

10, 11. (a) Ebẹnbẹn ọgbogbanhon ego ya homaphia uvuẹn orọnmo ezẹko? (b) Mesoriẹ oborẹ a tẹmro lele rẹn esa yanghene ane orhiẹ oborẹ ọghanranren?

¹⁰ O vwo izede sansan ohworho ono ru sabu suẹ omiamiamo vwe ọrẹ ọye ọ rọnmọ. Ọwan i rheri taghene o fo kakaka nẹ Olele Kristi o kpe ohworho rọ rọnmọ yanghene ha ẹkuọn riẹn izede ugboma-a. Ọrẹn ana sabu ha ẹkuọn rẹn owuowọnwan nyoma ẹmro ọwan. Ẹmro ọnọ sabu họhọ oborẹ a ha wọnrọn. Ọmase owu nọ tare: “Esa mẹ ọ kon mẹ rhẹ ẹmro enẹyen. Dedevwo a vwa mẹrẹn ẹkuọn na uvuẹn oma mẹ-ẹ, ọrẹn ẹmro enẹyen a ghwọghọ ọmudu mẹ, ẹmro jerẹ ‘Wẹwẹ ohwan!’ ọrhẹ ‘O vwo oborẹ a ha ruẹ-ẹ!” Ọhworhare owu nọ tare taghene ọke ephian yẹ aniẹ ọ ha ẹmro bẹriẹ totọre, ọ jeghwai fie ekan. Nọ tare: “Mi sabu vwanriẹn omamọ ẹmro riẹn fọkiẹ ekwakwa ane mẹ ọ ta mẹ-ẹ. Omarana, mi vwa rha sabu tẹmro riẹ-ẹn, nọ ji lẹrhẹ mẹ jiri obẹ iruo. Ọnana ọ lẹrhẹ oma fun mẹ ghwẹ ọke mia ha uvuẹn oghwa.” Erharhere ẹmro, ẹmro igbegbon ọrhẹ ẹmro ri vwe serhọ ra suẹ emiamiamo, i vuọn ekete ephian inyenana.

¹¹ Esa ọrhẹ ane i rha ta erharhere ẹmro rẹn owuowọnwan, nọ suẹ ẹkuọn ọrẹ iroro ro vwo kiki rie. Itiọrurhomẹmro, rhẹ omaran i Jehova ọ guọlọre nẹ esa ọrhẹ ane i nyerẹn kugbe-e. A sabu suẹ ẹkuọn rẹn ohworho ra rọnmọ, ọrẹn e vwe rhe-e. Wu na sabu rhe roro taghene  we ruẹ orhorhomu rẹn ohworho wa rọnmọ, ọrẹn marhẹ ọye o roro kpahiẹn? Orhianẹ oborẹ wu tare ọ ha ẹkuọn rẹn ohworho wa rọnmọ, wu vwo omwemẹ wu na ghwẹriẹ?—Galatians 5:15; se Ephesians 4:31.

12. Me yọ nọ sabu hobọte onyerẹnkugbe ohworho rọ rọnmọ ne o vwori rhẹ i Jehova?

¹² Oborẹ wa tẹmro lele rẹn ohworho wa rọnmọ uvuẹn afiede yanghene uvuẹn odjahen, ọ ghanranren omamọ rẹn i Jehova. (Se 1 Peter 3:7.) James 1:26 nọ karorhọ ọwan taghene: “Orhianẹ ohworho o roro taghene ọye ọ ga Osolobrugwẹ ọrẹn o vwo suẹn ẹrẹnmo ọnẹye-en, ọ phiẹ ọmudu ọnẹyen rhọ, ogame ọnẹyen ji ofefe.”

13. Izede ọrọrọ ọgo ye ne ru sabu suẹ ẹkuọn rẹn ohworho ra rọnmọ?

 ¹³ O vwo izede erọrọ rẹ ihworho ri rọnmọ ne ine ru roro harẹn owuowọnwan. Jerẹ udje, marhẹ oma ono ruẹ ọrẹ wa rọnmọ orhianẹ wa ghwọghọ ọke rhẹ ọwọrọ omamọ? Ọnọ suẹ ẹkuọn harẹn ọrẹ wa rọnmọ, orhianẹ we lele ọwọrọ riẹ aghwoghwo yanghene wa sa ye erhumu rhẹ ebẹnbẹn yen ọke ephian, dedevwo emru owuorowu ọ vwọ phia-a? Ane owu ro rhiẹ Olele Kristi nọ tare: “Mi rha djokarhọ ye taghene esa mẹ ọ ghwọghọ ọke jeghwai damerhọ omizu ọmase ọrọrọ uvuẹn ukoko na omamọ, ọ suẹ ẹkuọn mẹ. Ọ lerhẹ mẹ roro taghene mie fiemru-u.”

14. (a) Urhomẹmro kirighwo ọgo ye yono nẹ Genesis 2:24? (b) Me yo fori na nọ oma ọwan?

¹⁴ Rẹ ọwan e rhiẹ Ilele Kristi na, ọwan i vwo ohwan ra na hẹrote eri vwiẹrẹ ọwan ọrhẹ imizu ukoko na. Ọrẹn, arha rọnmọ ne, esa yanghene ane yi vi ohwan re vwori. Jehova ọ tare taghene esa “ono tigban aniẹ.” (Genesis 2:24) Edamẹ ohworho ra rọnmọ orhiẹ oborẹ ọ mai ghanren rẹn ọwan. Gba nọ oma: ‘Mia ghwọghọ ọke rhẹ ohworho mia rọnmọ ji damerhọ ye, mie ji djẹ ẹguọlọ rọ guọlọre hariẹn?’

15. Mesoriẹ o fo nẹ Ilele Kristi ri rọnmọ ne i kẹnoma rẹn onyerẹnkugbe rọ kpẹnkpẹnren rhẹ ohworho ro vwo rhiẹ esa aye yanghene ane aye?

¹⁵ Onyerẹnkugbe ọwan rhẹ ọwọrọ ọrhọ kpẹnkpẹn ghwẹ ọrẹ esa ọwan yanghene ane ọwan, ọnọ sabu suẹ ebẹnbẹn uvuẹn orọnmo ọwan. Ọnọ sabu lẹrhẹ ọwan vwo ẹguọlọ yanghene iroro obẹlẹme kpahen ohworho ọreva na. (Matthew 5:28) Aruẹ iroro enana ina sabu gbanhon jeghwai lẹrhuọ ru oborẹ ono gbe orọnmo ọnọ aghwa.

16. Akama ọgo yi Baibol na o tiobọnu sekpahen orọnmo?

¹⁶ Ọke i Baibol na ọ ta taghene a: “Họghọ rẹn orọnmo” hin, nọ ji habaye taghene e: “Vwe gbe ekpa orọnmo na ghwu-u, fọkime Osolobrugwẹ ọnọ ha evwọfanrhiẹn guẹnzọn jeghwai te era ghwọwe.” (Hebrews 13:4) “Ekpa orọnmo na,” o mevirhọ irueruo ehware uvwre esa ọrhẹ ane. (Proverbs 5:18) Marhẹ ene ru họghọ rẹn irueruo ọnana ne je rhe gbe yi ghwu?

17. (a) Marhẹ yi ihworho buebun inyenana e ni ọwiẹghwọ? (b) Ukẹro ọgo yẹ Olele Kristi ọnọ ha ni ọwiẹghwọ?

¹⁷ Ihworho ezẹko inyenana e roro taghene emru owuorowu ọ sọ-ọ, orhianẹ aye a fuevwan kpahen ọrẹ aye a rọnmọ-ọ. O fo na ha uphẹn rẹn uruemru ọrana no sun ọwa-an. Jehova o djerie fiotọre taghene o vwo utuoma kpahen irueruo ọfanrhiẹn ọrhẹ ọwiẹghwọ. (Se Romans 12:9; Hebrews 10:31; 12:29) Ọwan i rhe lele ohworho ro vwo rhiẹ esa ọwan yanghene ane ọwan bru ehware, ọwan i gbe orọnmo ọwan ghwu ne. Ọwan ne djephia taghene e vwo ọghọ kpahen evwan i Jehova-a, onyerẹnkugbe ọwan rhẹ ọye ọnọ ghwọghọ. Omarana, ana vi kẹnoma rẹn idjaghwẹ ọrukaro rọ nọ sabu lele fi ọwiẹghwọ. Ọnana o sekpahen ọrẹ ana kẹnoma rẹn iroro esọsọ re roro kpahen ohworho ọrọrọ.—Job 31:1.

18. (a) Mesoriẹ ọwiẹghwọ ọ họhọ ẹga ra harẹn isolobrugwẹ efian? (b) Ukẹro ọgo yi Jehova ọ ha ni ọwiẹghwọ?

¹⁸ Ọke emọ Israel a ha otọre Urhi Moses, ọwiẹghwọ ọdandan ọghwaghwa, ọ họhọ ọke ohworho ọ ga isolobrugwẹ efian. Uhwu yo nerhumu irueruo eva na sa. (Leviticus 20:2, 10) Marhẹ ọwiẹghwọ o ru họhọ ẹga ra harẹn isolobrugwẹ efian? Onyẹ Israel ọrhọ ga isolobrugwẹ efian, nọyẹ ọ nyamwu ive rọ nọ fuevwan rẹn  i Jehova-a. Orhianẹ ọ ghwọwe, nọye ọ nyamwu ive rọ nọ fuevwan rẹn ohworho rọ rọnmọ-ọ. (Exodus 19:5, 6; Deuteronomy 5:9; se Malachi 2:14.) Itiọrurhomẹmro, ọke ahwanren, ukẹro ọdandan ọghwaghwa yi Jehova ọ ha ni ọwiẹghwọ.

19. Me yọ nọ sa ọwan erhumu brorhiẹn ra na ja ghwọwe?

¹⁹ Inyenana vwo? Dedevwo rhẹ otọre Urhi Moses ya havwọ-ọ, ukẹro i Jehova ọ ha ni ọwiẹghwọ o ji wene-e. Ra mẹriẹn taghene ọwan i sabu ha ẹga rẹn isolobrugwẹ efia-an, omarana, o fori na fuevwan rẹn ohworho ra rọnmọ. (Psalm 51:1, 4; Colossians 3:5) Erhe ru te omara-an, nọyẹ a họghọ rẹn orọnmo ọwan ọrhẹ Osolobrugwẹ ọwan ro rhiẹ i Jehova-a.—Se Iyẹnrẹn Ra Habaye 26.

20. Marhẹ ẹghwanren ono ru rhua erere rhiẹ orọnmo?

²⁰ Marhẹ wu ne ru sabu ru orọnmo ọnọ nọ gbanhonrhọ? Ẹmro Osolobrugwẹ ọrhọ ta: “Nyoma ẹghwanren ọyẹ a sabu bọn oghwa, jeghwai nyoma ọmẹrẹnvwrurhe ọyẹ ana sabu sẹroriẹ.” (Proverbs 24:3) Oghwa ọnọ sabu fọ, rhiẹ ekete ofefe yanghene ekete rọ djẹrẹ, rhiẹ ekete omefuon, ọrhẹ ufuoma. Omaran orọnmo ọ ji havwọ. Ohworho ro vwo ẹghwanren ọnọ damoma nẹ orọnmiẹ o vwo omefuon, merhen oma jeghwai vwo aghọghọ.

21. Marhẹ irherhe ono ru sabu lẹrhẹ orọnmo gbanhonrhọ?

²¹ Ọke i Baibol na ọ tẹmro kpahen oghwa ọrana, nọ ji habaye: “Nyoma irherhe, ibuvie ni vuọnren rhẹ aruẹ efe ephian ri ghanranren jeghwai vwo erhumu.” (Proverbs 24:4) Oborẹ wu yonorin nẹ uvuẹn i Baibol na ọnọ sabu ru orọnmo ọnọ rhomurhọ. (Romans 12:2; Philippians 1:9) Ọke wẹwẹ rhẹ ohworho wu rọnmọren erhe  se i Baibol na ọrhẹ ẹbe ukoko na kugbe, are i gba ta kpahen oborẹ are ine ru sabu ha ẹmro are i yonorin ruiruo. Guọlọ izede wu ne ru sabu dje ẹguọlọ ọrhẹ ọghọ rẹn owuowọnwan, kugbe oborẹ wu ne ru sabu rhiẹ ohworho esiri jeghwai rhe roro rẹn ọreva. Ta rẹn i Jehova nọ sa erhumu vwo iruemru ri na lẹrhuọ bọn orọnmo ọnọ gbanhon, jeghwai lẹrhẹ ọrẹ wa rọnmọ vwo ẹguọlọ kpahuọn rhọ.—Proverbs 15:16, 17; 1 Peter 1:7.

22. Mesoriẹ ọwan ine dje ẹguọlọ kugbe ọghọ okokodo rẹn ohworho ra rọnmọ?

²² O fori na damoma ru oborẹ ana sabu ru ephian, na sabu hẹrote esa yanghene ane ọwan rhẹ ẹguọlọ kugbe ọghọ okokodo. Ọke ọrana, orọnmo ọwan nẹ ono vwo omamerhomẹ jeghwai gbanhonrhọ. Ọrọ mai ghanren, ọwan ni na lẹrhẹ ọma merhen i Jehova.—Psalm 147:11; Romans 12:10.