1, 2. (a) Me yẹ ihworho ri rọnmọ hin obọ e fiẹrorhọ? (b) Enọ ego yẹ ana ta kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

GBE RORO kpahen ọmase ọrhẹ ọhworhare oma ọ merhan uvuẹn ẹdẹ orọnmo aye. Oma ọ merhen aye kpahen akpenyerẹn aye obaro na, ọrhẹ oborẹ aye i fiẹrorhọ. Aye i fiẹrorhọ taghene orọnmo na ọnọ tọ, ji vuọn rhẹ omamerhomẹ.

² Ọrẹn, orọnmo buebun ri dabu rhe tonrhọ, i vwe rhirhiẹ omaran ọke ephia-an. Nẹ orọnmo ọ sabu tọ ji vwo omamerhomẹ, esa ọrhẹ ane i guọlọ ọkpọvi Osolobrugwẹ. Omarana, jena ta kpahen ẹkpahenrhọ i Baibol harẹn enọ enana: Erere ezẹko ego yẹ orọnmo ọ rhua sa? Orhianẹ wa guọlọ rọnmọ, marhẹ wu ne ru dabu djẹ ohworho wa guọlọ rọnmọ? Marhẹ wu ne ru sabu rhiẹ omamọ esa yanghene omamọ ane? Me yẹ ọnọ sabu lẹrhẹ orọnmo tọ?—Se Proverbs 3:5, 6.

3. Wu rorori taghene ohworho ọrhọ rọnmọ ọyẹ ono vwo omamerhomẹ? Dje yi fiotọre.

³ Ihworho ezẹko e roro taghene ohworho ọ sabu vwo omamerhomẹ-ẹ, jokpanẹ ọ rọnmọren. Ọrẹn, ọrana  efian. Jesu ọ tare taghene erhirhiẹ kologho ọnọ sabu rhiẹ ẹghẹlẹ. (Matthew 19:11, 12) Ọnyikọ Paul ọ tare taghene erere buebun ọ havwiẹ orhianẹ ohworho ọ rọnmọ-ọ. (1 Corinthians 7:32-38) Owẹwẹ yi ne brorhiẹn sẹ wu na rọnmọ. Wu vwa ha uphẹn rẹn igbehian enọ, ekrun enọ, yanghene ekete wu nurhe gba ya rọnmọ-ọ.

4. Erere ezẹko ego yẹ omamọ orọnmo ọ rhua sa?

⁴ Baibol na ọ tare taghene orọnmo ẹghẹlẹ ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe, o ji vwo erere ezẹko vwọye. Jehova nọ ta rẹn Adam ro rhiẹ ọhworhare ọrukaro na: “O fo nẹ ọhworhare na ọvo rhirhiẹ ye kologho-o. Mi na ma ohworho rọ nọ ha userhumu riẹn, nọ lẹrhiẹ gba.” (Genesis 2:18) Jehova nọ ma Eve no rhiẹ ane Adam, aye ni me rhiẹ ekrun ọrukaro. Orhianẹ awanva ri rọnmọren ni vwiẹ emọ, o fori nẹ orọnmo aye orhiẹ omamọ ekete rẹ aye ina sabu hẹrote emọ na. Ọrẹn re ne vwiẹ emọ, rhọ yẹ ọhọre orọnmo ọvo-o.—Psalm 127:3; Ephesians 6:1-4.

5, 6. Marhẹ orọnmo ono ru họhọ “ufi esa re rhuon kugbe”?

⁵ Orodje Solomon ọrhọ ya: “Awanva i rhomu ghwẹ owuọwan, fọkime aye i vwo omamọ osa fọkiẹ owian ọgbogbanhon aye. Fọkime owuọwan usuẹn aye orho se, ọreva ye na nọ sabu ha userhumu riẹn vẹnrẹn. Ọrẹn, me yọ nọ phia rẹn owuọwan ro seri, ro vwo vwo ohworho rọ nọ ha userhumu riẹn vẹnrẹn? . . . Ufi esa re rhuon kugbe, ọ phẹrẹ re ne vwerie-e.”—Ecclesiastes 4:9-12.

⁶ Omamọ orọnmo ọnọ sabu rhiẹ igbehian ri kpẹnkpẹnren omamọ uvwre ihworho awanva ra sa owuowọnwan erhumu, ra ha urhebro rẹn owuowọnwan, ra ji hẹrote owuowọnwan. Ẹguọlọ ọnọ sabu lẹrhẹ orọnmo  gbanhon, ọrẹn orọnmo ọnọ gbanhonrhọ ọke esa ọrhẹ ane na arha ga i Jehova. Ọke ọrana, orọnmo aye nẹ ọnọ họhọ “ufi esa re rhuon kugbe,” nọyẹ ufi ọchọn esa ra dabu rhuon kugbe. Aruẹ ufi ọrana, ọ gbanhan ghwẹ ufi eva re rhuon kugbe. Orọnmo ọnọ gbanhon, Jehova ọrhọ ha uvuien.

7, 8. Urhebro ọgo yi Paul o tiobọnu sekpahen orọnmo?

⁷ Ọhworhare ọrhẹ ọmase i rha rọnmọ hin, aye ina sabu riamerhen ehware kugbe. (Proverbs 5:18) Ọrẹn, orhianẹ ohworho ọ yọ rọnmọ fọkiẹ ehware ọvo, nọyẹ ọ sabu djẹ ohworho ro fori rọ nọ rọnmọ-ọ. Ọrana yẹ ọsoriẹ i Baibol na ọ ta taghene o fori nẹ ohworho ọ rọnmọ ọrhọ “vrẹn ọke oruru ehware uphuphẹn ne,” nọyẹ ọke oruru ehware ọ gbanhan omamọ. (1 Corinthians 7:36) Ono rhomu nẹ oruru erana i riotọre vwẹre, na ki rọnmọ. Ọke ọrana, ohworho na nọ sabu roro fiotọre jeghwai djẹ odjẹ rọ gbare.—1 Corinthians 7:9; James 1:15.

⁸ Orhianẹ wa djẹ iroro orọnmo, o fori nọ dabu mwu owẹwẹ ẹro vwẹre, ne wu ji rhe taghene orọnmo ephian ine vwo ebẹnbẹn. Paul ọ tare taghene ihworho ri rọnmọren “ine vwo ukpokpogho uvuẹn ugboma aye.” (1 Corinthians 7:28) Orọnmo rọ mai rhomu dede o ji vwo ebẹnbẹn. Omarana, wu rhe brorhiẹn taghene wu na rọnmọ, gba ha ẹghwanren djẹ ohworho wu na rọnmọ.

9, 10. Me yọ nọ phia orhianẹ a rọnmọ ohworho rọ vwọ ga i Jehova?

⁹ O fori na karorhọ uruemru-urhi Baibol ọghoghanren ọnana ọke arha guọlọ djẹ ohworho ra na rọnmọ: “Are i vwe kwomakugbe egehọ-ọ.” (2 Corinthians 6:14) A ha udje ọnana dje oborẹ a ha wian uvuẹn ikebi.  Orhianẹ aranmo owu ọ do ghwẹ ọreva ye yanghene o vwo omẹgbanhon ghwẹ ye, ọghwẹrẹ ọ vwọ gba orhan ọven mwu eva na nẹ aye i wian kugbe uvuẹn ikebi na-a. Ọrana o dje uruemru eroro te rẹn eranmo na-a, nime eranmo eva na ina rioja. Omaran ọ ji havwọ, orọnmo rẹ owuọwan ọ ga i Jehova ọrẹn ọreva ye ọ vwọ ga i Jehova-a, o lele fiẹ ebẹnbẹn buebun. Omarana, Baibol na ọ yẹrẹ ọwan urhebro na rọnmọ “uvuẹn Ọrovwori na ọvo.”—1 Corinthians 7:39.

¹⁰ Ọkezẹko, Ilele Kristi ezẹko e brorhiẹn taghene aye ina rọnmọ ohworho rọ vwọ ga i Jehova, ukperẹ aye ina daji erhirhiẹ kologho. Ọrẹn, wu rhe gbobọhiẹn urhebro i Baibol na, omiamiamo ọrhẹ je vwo omamerhomẹ yo nerhumie sa. Re rhiẹ idibo i Jehova na, ra na ga ye yẹ oborẹ ọ mai ghanren uvuẹn akpenyerẹn ọwan. Marhẹ oma ono ruo, orhianẹ wẹwẹ ọrhẹ ohworho wu rọnmọren i vwa sabu ga i Jehova-a? Ihworho buebun i brorhiẹn rẹ aye ina daji erhirhiẹ kologho ukperẹ aye ina rọnmọ ohworho rọ vwọ ga i Jehova.—Se Psalm 32:8.

11. Marhẹ wu ne ru dabu djẹ ohworho wa guọlọ rọnmọ?

¹¹ Ọnana o mevirhọ taghene kohworho kohworho rọ ga i Jehova yo no rhiẹ omamọ esa yanghene omamọ ane wẹ-ẹn. Orhianẹ wa djẹ iroro orọnmo, guọlọ ohworho wu ghini vwo ẹguọlọ kpahen, ohworho wu na sabu lele ru emru kugbe. Hẹrhẹ bọmọke wu na mẹrẹn ohworho ro nyerẹn aruẹ akpọ wu guọlọre, ohworho rọ ha ẹga Osolobrugwẹ karo. Guọlọ ọke ne wu se jeghwai roro kodo kpahen urhebro ẹghwanren ro sekpahen orọnmo, ri ha uvuẹn ẹbe ọvrẹn ra hẹrosua na o fomurun.—Se Psalm 119:105.

12. Me ya na sabu yono nẹ oborẹ a nya onya orọnmo lele uvuẹn i Baibol na?

 ¹² Uvuẹn irueruo amwa ezẹko, ọsẹ ọrhẹ izu ya djẹ ohworho rẹ ọmọ aye ọhworhare yanghene ọgbọtọ ọnọ rọnmọ. Aye e roro taghene emiemọ yi rhe ohworho rọ nọ mai rhomu rẹn ọmọ aye. Irueruo ọnana o titiri uvuẹn ọke i Baibol. Omarana, orhianẹ eri vwiẹruọ a guọlọ nyalele aruẹ irueruo ọrana, Baibol na ọnọ sabu sa aye erhumu rhe iruemru rẹ aye ina guọlọ oma ohworho na. Jerẹ udje, ọke Abraham ọ djẹ ane rẹn ọmọyen Isaac, ọdamẹ ọnẹyen orhiẹ igho yanghene efe-e, takpu ọmase na o vwo ẹguọlọ kpahen i Jehova.—Genesis 24:3, 67; se Iyẹnrẹn ra habaye 25.

13-15. (a) Marhẹ ọhworhare ono ru mwuegbe nọ sabu rhiẹ omamọ esa? (b) Marhẹ ọmase ono ru mwuegbe nọ sabu rhiẹ omamọ ane?

¹³ Orhianẹ wa djẹ iroro orọnmo, jenẹ ọ dabu mwẹro taghene wu mwuegbe ne. Wu na sabu rhe roro taghene wu mwuegbe ne, ọrẹn jenẹ a ta kpahen oborẹ o ghini mevirhọ re ne mwuegbe. Ẹkpahenrhọ ye ono gbo unu.

¹⁴ Baibol na o djerie phia taghene esa ọrhẹ ene i vwo ẹrhẹ sansan uvuẹn ekrun na. Omarana, ono rhomu na dabu mwuegbe hẹrhẹ orọnmo, sẹ wẹwẹ ọhworhare yanghene ọmase. Orhianẹ ọhworhare ọ djẹ iroro orọnmo, o fori nọ nọ omayen sẹ o mwuegbe rọ nọ kpare ohwan ro te urhomu ekrun. Jehova ọ guọlọre nẹ esa ọ hẹrote aniẹ ọrhẹ emọyen izede ugboma ọrhẹ ọrẹ iroro. Ọrọ mai ghanren, o fori nẹ esa na ọ kobaro uvuẹn ogame ekrun ọnẹyen. Baibol ọ tare taghene ọhworhare rọ vwọ hẹrote ekrun ọnẹyen, o “biomu ghwẹ ohworho ro vwo vwo esegburhomẹmro.” (1 Timothy 5:8) Omarana, orhianẹ wẹwẹ ọhworhare rọ djẹ iroro orọnmo, gbe roro kpahen oborẹ uruemru-urhi Baibol ọnana o ru sekpahuọn: “Mwuegbe owian otafe ọnọ, ne wu mwuegbe ekwakwa rhẹ okegbe na; orho ru gba bọn oghwa ọnọ.” Oborẹ a haye ta nọye na, bọmọke wu na ki rọnmọ, jenẹ o mwẹro taghene wu na sabu rhiẹ aruẹ esa ri Jehova ọ guọlọre ne wu rhirhiẹ.—Proverbs 24:27.

¹⁵ Ọmase rọ djẹ iroro orọnmo, o fori nọ nọ omayen sẹ o mwuegbe rọ nọ kpare ohwan rẹ ane ọ kpara yanghene o mwuegbe ro no rhiẹ izu ne. Baibol na ọ hunute izede ezẹko rẹ omamọ ane ono ru hẹrote esa ye ọrhẹ  emọyen. (Proverbs 31:10-31) Inyenana ehworhare ọrhẹ emẹse buebun e roro kpahen oborẹ ohworho rẹ aye a rọnmọ ono ru harẹn aye ọvo. Ọrẹn i Jehova ọ guọlọre ne roro kpahen oborẹ ọwan ine ru harẹn ohworho ọwan a rọnmọ.

16, 17. Orhianẹ wa djẹ iroro orọnmo, me yo fori wu dabu roro kpahen?

¹⁶ Bọmọke wu na ki rọnmọ, roro kpahen oborẹ i Jehova ọ ta kpahen esa ọrhẹ ene. Re ne rhiẹ urhomu ekrun, o mevirhọ taghene ọhworhare ono rhiẹ ohworho rọ djoma ọrẹ ugboma yanghene ọrẹ iroro-o. Omamọ esa ọ hẹrokele i Jesu ro djẹ ẹguọlọ ọrhẹ uruemru esiri rẹn ihworho rọ hẹrote ọke ephian. (Ephesians 5:23) Harẹn ọmase, o fori no roro kpahen oborẹ o mevirhọ rọ nọ hobọtua orhienbro esa ye jeghwai lelie wian kugbe. (Romans 7:2) O fori nọ nọ omayen sẹ ọnọ sabu homariotọre rẹn esa ye rọ vwọ gba rhẹ omamerhomẹ. Orho rhe taghene ọ sabu ruẹ te omara-an, o gbo brorhiẹn rọ nọ daji erhirhiẹ kologho vwẹre.

¹⁷ O fori nẹ esa yanghene ene i vwo ọdamẹ kpahen omamerhomẹ ohworho rẹ aye a rọnmọ ghwẹ ọrẹ omobọ aye. (Se Philippians 2:4.) Paul ọrhọ ya: “Jenẹ are owuowọnwan vwo ẹguọlọ kpahen ane ọnẹyen jerẹ oborẹ o vwo ẹguọlọ kpahen omayen; oghwẹ ọreva, ane ọ họghọ okokodo rẹn esa ye.” (Ephesians 5:21-33) O fori nẹ ọhworhare ọrhẹ ọmase i vwo ẹguọlọ ọrhẹ ọghọ kpahen oma aye. Ọrẹn nẹ orọnmo o rhomurhọ, o fori nẹ ọhworhare na o vi rhe taghene aniẹ o vwo ọghọ hariẹn, nẹ aniẹ o ji rhe taghene esa ye o vwo ẹguọlọ kpahiẹn.

18. Mesoriẹ o fo nẹ awanva ra guọlọ rọnmọ i dabu ni oma so ọke aye a kọn rhẹ owuowọnwan?

 ¹⁸ Uvwre ọke ra kọn rhẹ ohworho ra na rọnmọ, o fori no rhiẹ ọke omamerhomẹ harẹn awanva re rhe omayen sa bibiesuọn na. Ọnana ji uvwre ọke aye ina ta urhomẹmro, neneyo aye i sabu brorhiẹn sẹ aye ina ghini sabu nyerẹn kugbe uvuẹn orọnmo. Uvwre ọke ra kọn rhẹ ohworho ra na rọnmọ, ọhworhare ọrhẹ ọmase e yono oborẹ a tẹmro rẹn owuowọnwan lele, aye a ji damoma rhe oborẹ ọ ghini ha uvuẹn ọmudu owuowọnwan. Ọke onyerẹnkugbe aye ọ kpẹnkpẹnrhọ,  aye awanva ne vwo iroro ẹguọlọ kpahen omomaye. Ọrẹn o fori nẹ aye i sun aruẹ iroro enana ye te ọke aye ina rọnmọ, neneyo aye i je rhe gbọfanrhiẹn. Obọdẹn ẹguọlọ ọnọ sa aye erhumu vwo omerhesun, jeghwai sẹrorẹ aye nẹ oborẹ ọnọ ghwọghọ onyerẹnkugbe aye ọrhẹ ọrẹ aye i vwori rhẹ i Jehova.—1 Thessalonians 4:6.

19, 20. Ukẹro ọgo yẹ Ilele Kristi a ha ni orọnmo?

¹⁹ Ẹbe ọrhẹ ughe buebun i vwo ikuegbe orọnmo omamerhomẹ. Ọrẹn, orọnmo erana i vwa tọ-ọ. Jehova ọ guọlọre nẹ orọnmo o rhirhiẹ ye bẹmẹdẹ.—Genesis 2:24.

²⁰ Inyenana, ihworho buebun e ni orọnmo jerẹ eyi ẹsuọ. Omarana, nẹ aye a rọnmọ jeghwai fan orọnmo ọke ro jerẹ aye. Ezẹko ne roro taghene ebẹnbẹn i rha homaphia, ọrana yẹ ọke aye ina zẹ jẹ ohworho aye a rọnmọ vwo, jeghwai fan orọnmo na. Ọrẹn, karorhọ udje i Baibol na rọ ta kpahen ufi ọchọn egbogbanhon esa re rhuon kugbe. Aruẹ ufi ọrana o vwo vwere uvuẹn erhirhiẹ egbogbanho-on. Ọwan i rha nekpẹn userhumu miẹ i Jehova, orọnmo ọwan ọnọ tọ. Jesu ọrhọ ta: “Oborẹ Osolobrugwẹ ọ tan kugbe ne, ene jẹ ohworho owuorowu hẹriẹ ye-e.”—Matthew 19:6.

21. Me yọ nọ ha userhumu rẹn esa ọrhẹ ane vwo ẹguọlọ kpahen owuowọnwan?

²¹ Ọwan ephian i vwo ekete ra gbanhon, ọrhẹ ekete ra vwiẹlẹ. Ọ phẹrẹ omamọ ra tẹnrovi ekete awọrọ a vwiẹlẹ, maido ekete ohworho ọwan a rọnmọ ọ vwiẹlẹ. Ọrẹn erhe ru omaran, a sabu vwo omamerhomẹ-ẹ. Ọrẹn ọwan i rha tẹnrovi omamọ iruemru ohworho ra rọnmọ, orọnmo ọwan ọnọ sabu vwo omamerhomẹ. O fo ne rhe taghene ọrẹ ọwan a rọnmọ ọ gba-a? Ee!  Jehova o rheri taghene ọwan a gba-a, ọrẹn ọ tẹnrovi omamọ iruemru re vwori. Gbe rorie taghene Jehova ọ vwọ tẹnrovi omamọ iruemru ọwa-an! Ọbo ijoro na ọrhọ ta: “Orhianẹ orusọ yẹ oborẹ we nẹ, O Jah, ọrọmo, O Jehova, yọ nọ sabu mevi? “ (Psalm 130:3) Esa ọrhẹ ene ina sabu hẹrokele i Jehova nyoma aye ina tẹnrovi omamọ iruemru ohworho aye a rọnmọ, jeghwai harhomu ogege.—Se Colossians 3:13.

22, 23. Marhẹ Abraham ọrhẹ i Sarah i ru dje omamọ udje rẹn ihworho ri rọnmọ ne?

 ²² Ọke ẹgbukpe na e kele riaro, orọnmo ọnọ sabu rha gbanhanrhọ. Orọnmo Abraham ọrhẹ Sarah o vwo omamerhomẹ, ọ ji tọ. Ọke i Jehova ọ ta rẹn Abraham no nẹ amwa ye riẹ amwa re se Ur, ọkezẹko i Sarah ọ ghwẹ ẹgbukpe 60 ne. Gbe roro kpahen oborẹ ọnọ bẹn hariẹn te ro no nẹ omamọ oghwa ro rhirhiẹ, ye rhirhiẹ ibọkpọ. Ọrẹn i Sarah omamọ ugbehian ọrhẹ ane harẹn esa ye, ọ ghini họghọ riẹn. Omarana, nọ hobọtua orhienbro Abraham, ọnana nọ sa rẹ aye erhumu fikparobọ.—Genesis 18:12; 1 Peter 3:6.

²³ Itiọrurhomẹmro, re ne vwo orọnmo omamerhomẹ, o mevirhọ taghene ọke ephian yẹ esa na yanghene ane na ine kwerhọ kemru kemru-u. Ọke owu, Abraham o kwerhọ ẹmro i Sara-ah, Jehova nọ ta riẹn: “Huvwele yi.” Abraham nọ kerhọ i Sarah, ebrurhọ no nerhumie rhe. (Genesis 21:9-13) Orhianẹ ọkezẹko wẹwẹ ọrhẹ ohworho wu rọnmọren i vwo ẹghwọ, we jenẹ ẹhẹn ọnọ o seriotọre-e. Ọrẹn oborẹ ọ mai ghanren, yẹ ọrẹ are ine mwuọghọ jeghwai vwo ẹguọlọ kpahen owuowọnwan.

24. Marhẹ orọnmo ọwan ono ru ha ujiri vwe i Jehova?

²⁴ Uvuẹn ukoko na, o vwo ihworho buebun ri rọnmọ ne rẹ oma ọ merhan. Orhianẹ wa guọlọ rọnmọ, karorhọ taghene orhienbro wu na djẹ ohworho wu na rọnmọ, owu usuẹn orhiẹn rọ mai ghanren kparobọ wu na sabu bru. Ọnana ọnọ hobọte ọsoso akpenyerẹn ọnọ, omarana nekpẹn ọkpọvi miẹ i Jehova. Ọke ọrana ne wu na sabu ha ẹghwanren djẹ ohworho wa guọlọ rọnmọ, dabu mwuegbe hẹrhẹ orọnmo, jeghwai ru orọnmuọ gbanhon nọ ha ujiri vwe i Jehova.