1-2. (a) Erhirhiẹ ọgo yi Paul ọ havwọ ọke rọ ya ileta vwe itu Ephesus? (b) Enọ ego ya na kpahenrhọ?

 ỌNYIKỌ Paul ọ guọlọ ha urhebro rẹn imizu ukoko na, ọrẹn ne mwurien ji jurhi riẹn uvuẹn Rome taghene o vwo nẹ oghwa ye-e. Ọ sabu bru imizu na nya-a, omarana nọ ya ileta vwe aye. Ọ ya ileta owu usuẹn enana vwe itu Ephesus uvwre ẹgbukpe 60 yanghene 61 C.E.—Eph. 1:1; 4:1.

² Emrẹ ẹgbukpe ikpe ri vrẹnren, Paul o rhirhiẹ Ephesus ibiọke, no ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na ji yono aye. (Acts 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) O vwo ẹguọlọ kpahen imizu na omamọ, omarana, nọ guọlọ ha userhumu rẹn aye nẹ aye i fuevwan ga i Jehova. Ọrẹn, mesoriẹ ọ ya vwe Ilele Kristi erana ra djẹha kpahen okuku ọrhẹ ukpẹ? Me yẹ Ilele Kristi ephian ina sabu yono nẹ orhetio ọnana? Jene yono kpahen ẹkpahenrhọ enọ enana.

AYE I NẸ UVUẸN OKUKU RUẸ UKPẸ

3. Ẹmro ego yi Paul ọ ha ruiruo uvuẹn ileta rọ ya vwe itu Ephesus?

³ Paul nọ ya vwe Ilele Kristi ri ha Ephesus: “Are i ha okuku bi, ọrẹn are i ha ukpẹ vwana.” (Eph. 5:8) Paul ọ ha ẹmro na okuku ọrhẹ ukpẹ, dje ovẹnẹ rọ ha uvwre ekwakwa eva. Jene yono kpahen oborẹ ọsoriẹ i Paul ọ ta taghene itu Ephesus i “ha okuku bi.”

4. Mesoriẹ a ta taghene itu Ephesus i ha okuku fọkiẹ ẹga efian?

⁴ Ẹga efian. Bọmọke itu Ephesus ri Paul ọ ya ileta vwe i ki yono urhomẹmro na ji rhiẹ Ilele Kristi, aye evrẹn harẹn  iyono ẹga efian ọrhẹ irueruo imajiki. Oghwa ẹga ọrẹ Artemis ọ ha uvuẹn amwa Ephesus, ihworho buebun ọke ọrana a ha ukẹro ọghoghanren ni oghwa ẹga na. Ihworho re riẹ oghwa ẹga na egehọ. Ihworho ọke ọrana a mẹrẹn igho omamọ fọkime aye a rhẹ oma osolobrugwẹ ọmase Artemis ọrhẹ oma oghwa ẹga na. (Acts 19:​23-27) Habaye, e ruẹ irueruo imajiki uvuẹn amwa na omamọ.—Acts 19:19.

5. Mesoriẹ a ta taghene itu Ephesus i ha okuku fọkiẹ irueruo ọfanrhiẹn?

⁵ Irueruo Ọfanrhiẹn. Ephesus ọ vuọnren rhẹ irueruo ọfanrhiẹn, habaye ofa ọ vwọ ji ruẹ aye rẹ aye ine ruẹ irueruo enana-a. Ihworho amwa na a ta erharhere ẹmro uvuẹn ekete aye e nughe ọrhẹ ekete aye a riorẹ. (Eph. 5:3) Buebun aye i “kpariroro vrẹn irueruo ẹfuọn ephian ne,” ro mevirhọ taghene “ẹhẹn aye o vwo rho kpokpo aye-e.” (Eph. 4:​17-19) Bọmọke itu Ephesus i ki yono kpahen oborẹ ọgbare ọrhẹ oborẹ ọsọre, ẹhẹn obrorhiẹn aye o vwo kpokpo aye-e, habaye, aye i vwa ji damerhọ sẹ oborẹ aye e ruẹ ọ hobọte i Jehova-a. Ọnana yọ soriẹ i Paul ọ ta taghene aye i ha “uvuẹn okuku ọrẹ iroro aye, a ji hẹriẹ aye nẹ arhọ rẹ Osolobrugwẹ o tiobọnẹ.”

6. Mesoriẹ i Paul ọ ta taghene itu Ephesus i ha “ukpẹ vwana”?

⁶ Ọrẹn ezẹko usuẹn itu Ephesus, a daji uvuẹn okuku na-a. Paul ọ yare taghene aye i “ha ukpẹ vwana fọkiẹ Ọrovwori na.” (Eph. 5:8) Aye i rhiabọ dede urhomẹmro ọrẹ Eyaya Ọfuanfon na ne. (Ps. 119:105) Itu Ephesus enana i sẹrerhumuji iyono ẹga efian ọrhẹ irueruo ọfanrhiẹn aye ne. Aye na “hẹrokele Osolobrugwẹ” jeghwai damoma aye ina ga i Jehova ji ruẹ oborẹ ọ merhiẹn oma.—Eph. 5:1.

7. Marhẹ erhirhiẹ ọwan o ru họhọ ọrẹ Ilele Kristi ri ha Ephesus?

⁷ Bọmọke e ki yono urhomẹmro na, ọwan i vwo imwẹro kpahen iyono efian, e ji ruẹ irueruo ri sọre. Ezẹko usuẹn ọwan a riorẹ ẹga efian bi; awọrọ e ji  vwobọrhọ irueruo ọfanrhiẹn. Ọrẹn, ọke re yono kpahen irhi Jehova kpahen oborẹ ọgbare ọrhẹ oborẹ ọsọre, ne ruẹ ewene. Ọwan ne nyerẹn lele oborẹ i Jehova ọ guọlọre. Na ji mẹrẹn erere buebun fọkiẹ ewene na. (Isa. 48:17) Vwana ọwan a dẹrughwaroghwẹ ebẹnbẹn. Omarana, no fori na kẹnoma rẹn okuku ra nyajovwo bi ne, ji “rha nya jerẹ emọ ukpẹ.” Marhẹ ene ruie lele?

KẸNOMA RẸN OKUKU NA

8. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Ephesians 5:​3-5, me yẹ itu Ephesus ina vi kẹnoma riẹn?

⁸ Se Ephesians 5:​3-5. Nẹ itu Ephesus i sabu kẹnoma rẹn irueruo ri sọre, aye ina rha tiẹn ekwakwa ri Jehova o vwo utuoma kpahen. Jerẹ irueruo ọfanrhiẹn ọrhẹ erharhere ẹmro ẹta. Ọnana yọ soriẹ i Paul ọ karorhọ aye nẹ aye i kẹnoma rẹn ekwakwa enana orhianẹ aye i guọlọ “ha Uvie i Kristi ọrhẹ Uvie Osolobrugwẹ riuku.”

9. Mesoriẹ o fo na kẹnoma rẹn ekwakwa ri na sabu lele fiẹ ọfanrhiẹn?

⁹ O ji fo na wọnrọn hasuẹ “ewian ibiobiomu ri ha obọrẹ okuku.” (Eph. 5:11) Ọgbọ buebun, iyẹnrẹn o djephia ne taghene ohworho orho ni ekwakwa re jiri ọfanrhiẹn, kerhọ aye, yanghene ta kpahen aye, nọ phẹrẹ ro no ruẹ oborẹ ọsọre. (Gen. 3:6; Jas. 1:​14, 15) Uvuẹn ẹkwotọre owu, imizu ehworhare buebun ni ha omomaye mwu “igbehian” nyoma itanẹti. Ọke ukaro, buebun aye na ta kpahen Jehova ọrhẹ urhomẹmro na. Ọrẹn ọke oru, aye na ta erharhere ẹmro rẹn owuowọnwan. Aye na tẹmro re jiri ọfanrhiẹn. Ọke oru, buebun aye ni tare taghene ẹmro enana i lẹrherẹ aye ye gbọfanrhiẹn.

10. Marhẹ Echu o ru damoma phiẹ ọwan rhọ? (Ephesians 5:6)

¹⁰ Akpọ Echu ọ damoma rọ nọ phiẹ ọwan rhọ, ji lẹrhẹ ọwan roro taghene irueruo ọfanrhiẹn ọ sọ kakaka-a. (2 Pet. 2:19) Ọnana o vwo gbe ọwan unu-u! O jiri ne ri Dẹbolo ọ ha ona ọnana phiẹ ihworho rhọ, neneyo aye i ja rha mẹrẹn ovẹnẹ oborẹ ọgbare ọrhẹ oborẹ ọsọre. (Isa. 5:20; 2 Cor. 4:4) Ọrana yọ soriẹ akpọ na o jiri irueruo ri Jehova o vwo utuoma kpahen uvuẹn ekpetughe, itanẹti, ọrhẹ ughe sansan! Echu ọ damoma phiẹ ọwan rhọ ne roro taghene erhe ruẹ irueruo ri sọre ji nyerakpọ ro vwo serhọ, ọ ha ẹkuọn rẹn ọwa-an.—Se Ephesians 5:6.

11. Marhẹ udje Angela o ru lẹrhẹ ọwan rhe ọghanronmẹ ra na nyalele urhebro rọ ha uvuẹn Ephesians 5:7? (Ni ifoto na.)

¹¹ Echu ọ guọlọre ne kwomakugbe ihworho ri na lẹrhẹ ọwan ja sabu mọrẹn irhi Jehova. Fọkiẹ ọnana, Paul nọ ha urhebro rẹn itu Ephesus: “Are i vwa homaba aye-e,” nọyẹ ere ruẹ oborẹ i Jehova o vwo utuoma kpahen. (Eph. 5:7) O fori na karorhọ taghene orhiẹ ihworho ra mẹrẹn ọvo yi na sabu rhiẹ igbehian ọwa-an. Ana ji sabu ha ihworho ra vwa mẹrẹn uvuẹn itanẹti mwu ugbehian, itu Ephesus ọke ahwanren e rhiẹromẹrẹn imwofẹn ọnana-a. Angela, a ro rhirhiẹ Asia, ọ mẹrẹn oborẹ itanẹti o mwuofẹn te. Nọ tare: “Bibiesuọn bibiesuọn, ọnọ sabu hobọte iroro ọnọ. Ọ hobọte mẹ te erhirhiẹ taghene mi vwa rha damerhọ sẹ ‘igbehian’ mie mwuẹ a nyalele iruemru-urhi Baibo-ol. Fọkiẹ ọnana, ni mie roro taghene o serhọ mi ne nyerẹn  akpọ ri Jehova o vwo utuoma kpahen.” Ọ merhoma taghene ekpako ukoko Angela i ha userhumu riẹn ruẹ ewene ri serhọ. Nọ tare: “Vwana, ni mie roro kpahen oborẹ i Jehova ọ guọlọre, ukperẹ ono rhiẹ oborẹ mia mẹrẹn uvuẹn itanẹti.”

12. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan mọrẹn irhi Jehova sekpahen oborẹ ọgbare ọrhẹ oborẹ ọsọre?

¹² Akpọ ọnana o vwo ni irueruo ọfanrhiẹn fiemru-u, ọrẹn ana vi wọnrọn hasuẹ iroro akpọ na. Ọwan i rheri taghene ọsọre. (Eph. 4:​19, 20) O fori na nọ oma ọwan: ‘Mia damoma kẹnoma rẹn ihworho mie lele wian, ihworho iklasi mẹ, yanghene awọrọ ra vwa nyalele irhi Jehova? Mie fiudugbere nyalele irhi Jehova ọrhọ tobọ rhianẹ awọrọ i vwa nyalelie-e?’ Jerẹ oborẹ a hunute uvuẹn 2 Timothy 2:​20-22, o ji fo na jomarhotọre sanọ igbehian ọwan uvuẹn ukoko na. Fọkime e rheri taghene igbehian ezẹko, i ha userhumu rẹn ọwan fuevwan ga i Jehova-a.

NYA “JERẸ EMỌ UKPẸ”

13. Me yo mevirhọ na “rha nya jerẹ emọ ukpẹ”? (Ephesians 5:​7-9)

¹³ Paul ọ ha urhebro rẹn Ilele Kristi ri ha Ephesus nẹ aye i kẹnoma rẹn okuku na ji “rha nya jerẹ emọ ukpẹ.” (Se Ephesians 5:​7-9.) Me yẹ ọrana o mevirhọ? O mevirhọ taghene ene rhe dje uruemru Olele Kristi phia ọke ephian. Emru owu rọ nọ ha userhumu rẹn ọwan nyamwu ẹkẹ ọnana, yẹ ọrẹ ana jomarhotọre se i Baibol na, ọrhẹ ẹbe ukoko ọwan. Ọ ghanranren omamọ ne yono kpahen iyono ọrhẹ udje i Jesu Kristi, ro rhiẹ “ukpẹ ọrẹ akpọ na.”—John 8:12; Prov. 6:23.

14. Marhẹ ẹhẹn ọfuanfon na ono ru ha userhumu rẹn ọwan?

¹⁴ O ji fo ne rhiabọ dede userhumu i Jehova na sabu rha “nya jerẹ emọ ukpẹ.” Mesoriẹ? Fọkime ọ lọhọ re ne ru oborẹ ọgbare uvuẹn akpọ obiobiomu ọnana-a. (1 Thess. 4:​3-5, 7, 8) Ẹhẹn ọfuanfon na ọnọ sabu ha userhumu rẹn ọwan wọnrọn hasuẹ iroro  akpọ na, tobọ te irherhe ọrhẹ irueruo ri kparehaso iroro Osolobrugwẹ. Ẹhẹn ọfuanfon na ọnọ ji sa ọwan erhumu vwo uruemru “orhorhomu ọrhẹ irueruo ọvwata.”—Eph. 5:9.

15. Marhẹ ene ru vwo ẹhẹn ọfuanfon na? (Ephesians 5:​19, 20)

¹⁵ Ana sabu vwo ẹhẹn ọfuanfon na nyoma ra na nekpẹn yen ọrẹ ẹrhomo. Jesu ọ tare taghene Jehova ono “tiobọnu ẹhẹn ọfuanfon na rẹn ihworho ra nekpẹn yen mie yi.” (Luke 11:13) Ana ji sabu vwo ẹhẹn ọfuanfon na, nyoma ana homaba awọrọ jiri Jehova uvuẹn uyono ukoko. (Se Ephesians 5:​19, 20.) Nyoma userhumu ẹhẹn ọfuanfon na, ana sabu nyerẹn akpọ rọ nọ lẹrhẹ oma merhen i Jehova.

16. Me yọ nọ sa ọwan erhumu brorhiẹn ẹghwanren? (Ephesians 5:​10, 17)

¹⁶ Arha guọlọ brorhiẹn eghoghanren, o fori ne rhe “oborẹ ọhọre i Jehova o mevirhọ” ji ru lelie. (Se Ephesians 5:​10, 17.) Arha djokarhọ iruemru-urhi Baibol ri serhọ rhẹ erhirhiẹ ọwan, nọyẹ a damoma roro jerẹ Osolobrugwẹ ne. Arha ha iruemru-urhi Baibol na ruiruo, na na sabu brorhiẹn ẹghwanren.

17. Marhẹ ene ru ha ọke ọwan ruiruo izede ẹghwanren? (Ephesians 5:​15, 16) (Ni ifoto na.)

¹⁷ Paul ọ ji ha urhebro rẹn Ilele Kristi ri ha Ephesus nẹ aye i ha ọke aye ruiruo izede ẹghwanren. (Se Ephesians 5:​15, 16.) Echu ro rhiẹ “ọvwọkon na” ọrhẹ ọvwreghrẹn ọwan, ọ guọlọre ne fiomarhọ irueruo akpọ na te erhirhiẹ re ne je vwo ọke ra na ga i Jehova. (1 John 5:19) Ukperẹ Olele Kristi ono fiomarhọ ogame i Jehova, ọnọ sabu rha hatua ekwakwa ugboma, isukuru eduado, yanghene owian yen. Ọrana ọrhọ phia, nọyẹ iroro akpọ na ọ hobọte yi ne. Itiọrurhomẹmro, ọ sọ ne ru ekwakwa enana-a, ọrẹn o fo na ha aye karo uvuẹn akpenyerẹn ọwa-an. Na sabu nya “jerẹ emọ ukpẹ,” ana vi “dabu ha ọke [ọwan] ruiruo,”  nyoma ra na tẹnrovi oborẹ ọ mai ghanren.

18. Idjaghwẹ ego yi Donald ọ kparare nọ sabu ha ọkiẹ ruiruo izede ẹghwanren?

¹⁸ Guọlọ uphẹn sansan wu ne fiomarhọ ogame i Jehova vuọnvuọn. Ọnana yẹ oborẹ Donald ro rhirhiẹ South Africa o ruru. Nọ tare: “Mi ni erhirhiẹ mẹ so, ji nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha userhumu mẹ fiomarhọ owian aghwoghwo na rhọ. Ni mi rẹ i Jehova nọ sa mẹ erhumu mẹrẹn owian rọ nọ yẹ mẹ ọke mi ne riẹ aghwoghwo. Nyoma userhumu i Jehova ni mi mẹrẹn aruẹ owian ọrana. Mẹmẹ rhẹ ane mẹ, ni tuẹn owian ọkobaro ọke ephian rhọ.”

19. Marhẹ ene ru rha nya “jerẹ emọ ukpẹ”?

¹⁹ Ileta ri Paul ọ ya vwe Ilele Kristi ri ha Ephesus ọ ha userhumu rẹn aye fuevwan ga i Jehova. Ọkpọvi enana ina ji ha userhumu rẹn ọwan. Jerẹ oborẹ e yono ne, ọnọ ha userhumu rẹn ọwan djẹ iruẹn ọrhẹ ughe kugbe igbehian ọwan izede ẹghwanren. Ọnọ yẹ ọwan omwemẹ re ne yono i Baibol na ọke ephian ji rhe roro kodo kpahen irhomẹmro ri ha uvuien. Ọ ji ta kpahen ọghanronmẹ ẹhẹn ọfuanfon na, rọ nọ sabu lẹrhẹ ọwan vwo emamọ iruemru. Arha ha urhebro i Paul ruiruo, ọnọ ha userhumu rẹn ọwan brorhiẹn ẹghwanren ri serhọ rhẹ iroro i Jehova. Erhe ruẹ enana, na na sabu kẹnoma rẹn okuku ọrẹ akpọ na, ji daji uvuẹn ukpẹ na!