1924—Ẹgbukpe Uzusionrin ri Vrẹnren
ỌNANA yẹ oborẹ Bulletin a ọrẹ January 1924 ọ tare, “Ọke ọnana yọ mai serhọ uvuẹn ẹgbukpe na, rẹ emọ Ọrovwori na . . . ine fiomarhọ owian Uvie na vuọnvuọn.” Rẹ ẹgbukpe na ọ nyarhẹn, Emọ Uyono i Baibol na ni ha urhebro ọnana ruiruo izede eva: nyoma aye e fiudugbere ji ha ena sansan ghwoghwo.
AYE I GHWOGHWORI NYOMA EKPETAGBORO
Ọ vrẹn ẹgbukpe owu ne rẹ imizu ri ha Oghọn Ukoko, a wian kpahen oborẹ aye ine ru bọn ekete ra ha iyẹnrẹn phia uvuẹn ekpetagboro re se WBBR uvuẹn Staten Island, New York City. Ọke aye a gbẹn otọre na hin, aye ni bọn oghwa ọduado owu rẹn ihworho ri na wian owian na, ji bọn ọrọrọ ro no rhiẹ oghwa iyẹnrẹn na. Ọke aye a wian owian na hin, imizu na ni mwuegbe ekwakwa rẹ aye ina ha ruiruo uvuẹn “oghwa iyẹnrẹn na.” Ọrẹn, aye i rhiẹromẹrẹn ebẹnbẹn buebun.
Imizu na ni mẹrẹnvwrurhe taghene ọnọ bẹn omamọ, bọmọke aye ina ki sabu ha antenna rọ nọ ha iyẹnrẹn na phia mevi. Antenna na o rhi te isinhaghwẹ 300 (nọyẹ imita 91), ana ji haye dọn erhan eva, owuowu o rhi te isinhaghwẹ 200 (nọyẹ imita 61). Ọke ọrukaro, aye e fikparobọ-ọ. Ọrẹn, obẹtaye aye ni fikparobọ nyoma userhumu i Jehova. Calvin Prosser, rọ ha usuẹn eri wian owian na nọ tare, “Orhianẹ ame i fikparobọ ọke ukaro, manẹ ame na ta taghene ‘Omẹgbanhon ame yẹ ame e ruie!’” Imizu na i jiri Jehova fọkiẹ efikparobọ aye, ọrẹn, aye i ji rhiẹromẹrẹn ebẹnbẹn erọrọ.
Ro vwo jijiri na ya tuẹn iyẹnrẹn e tiobọnu rhọ nyoma ekpetagboro, fọkiẹ ọrana ọ lọhọ ra na mẹrẹn ekwakwa ra na ha ruiruo-o. Omarana, imizu na ni riẹ eyi ya dẹ oborẹ ọ kpare iyẹnrẹn ro vwo omẹgbanhon te 500-watt ra ha ruiruo bi ne. Ukperẹ aye ina dẹ imaikrofonu ọkpokpọ, aye ni ha ọrọ ha uvuẹn ifonu aye ruiruo. Uvuẹn ason owu b no rhonrien uvuẹn ekpetagboro obẹ Brooklyn, rọ joma seri te iroko 25 (15 mi), ji se aye nyoma ifonu.
uvuẹn February, imizu na ni brorhiẹn taghene aye ina damẹ ekwakwa na sẹ aye a wian. Omarana, aye na suẹ ijoro Uvie na. Ernest Lowe nọ karorhọ taghene ọke imizu na a suẹ ijoro, omizu Judge RutherfordOmizu Rutherford nọ tare, “Are i dobọ orharhere edon ọrana ji. Uvwele are ọ họhọ ilogbo ra viẹ!” Fọkiẹ ofa, aye ni brokpakpa fuen ekwakwa ephian, ọrẹn aye i vwo imwẹro taghene ekpetagboro na ọ wian ne, aye i ji mwuegbe aye ine kporie phia ne.
Uvuẹn February 24, 1924, Omizu Rutherford nọ ha oghwa iyẹnrẹn na kpahontọre fọkiẹ owian ri “Kristi o tiobọnu rẹn ọwan.” Nọ tare taghene oborẹ ọsoriẹ a bọn oghwa iyẹnrẹn na yẹ ọrẹ “ana ha userhumu rẹn ihworho vwẹruọ i Baibol na, ji lẹrhẹ aye rhe kpahen ọke re nyerẹn te ne.”
Ọrana efikparobọ rode. Uvwre ẹgbukpe 33, ukoko na nọ sabu ha oghwa iyẹnrẹn re se WBBR tiobọnu iyẹnrẹn uvuẹn ekpetagboro.
AYE I FIUDUGBERE GHWOGHWO HASO ILORI ẸGA EFIAN
Uvuẹn July 1924, Emọ Uyono i Baibol na ni ruẹ omẹvwa uvuẹn Columbus, Ohio. Ihworho i nẹ ekete sansan rhe, aye i riamerhen omẹvwa na uvuẹn edjadjẹ Arabic, Oyibo, French, German, Greek, Hungarian, Italian, Lithuanian, Polish, Russian, Scandinavian, ọrhẹ Ukrainian. A ji ha ẹmro ezẹko phia uvuẹn ekpetagboro, imizu na ni ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre neneyo ọbe iyẹnrẹn re se Ohio State Journal ọ sabu ruie no te ihworho obọ kẹdẹkẹdẹ.
Uvuẹn Tọsde July 24, ihworho ri vrẹn 5,000 yi vwobọrhọ owian aghwoghwo uvuẹn ekete aye e ruẹ omẹvwa na. Aye i fiẹ ẹbe ri joma te 30,000 rhẹ ada, ji ha iyono i Baibol ri te uriusionrin buebun mwu. Oghwa Odẹrẹ na nọ tare taghene “ẹdẹ ọnana yọ mai merhoma uvuẹn omẹvwa na.”
Emru omamerhomẹ ọrọrọ nọ phiare uvuẹn Fraide, July 25, ọke Omizu Rutherford o fiudugbere se aghwoghwo owu haso iyono ilori ẹga efian. Aghwoghwo na ọ tare taghene eri ha ẹrhẹ usun, ilori ẹga, ọrhẹ ileyi i riẹ iborhin fọkime aye “a dobọ ihworho jẹ nẹ aye i je yono urhomẹmro kpahen Uvie Osolobrugwẹ rọ nọ ha ebrurhọ rẹn ituakpọ.” Habaye, ọ ji
ta taghene ihworho enana i ru sọ fọkime aye a “hobọtua League of Nations, ji ta taghene ‘ọnana yẹ oborẹ Osolobrugwẹ ọ guọlọre ne sun akpọ na lele.’” Emọ uyono i Baibol na i guọlọ uduefigbere nẹ aye i sabu ghwoghwo iyẹnrẹn ọnana rẹn ihworho.Ọke oru, Oghwa Odẹrẹ na nọ tare taghene: “Omẹvwa ọnana ọ bọn esegburhomẹmro imizu ri ha uvuẹn Columbus gbanhon ne . . . , ji yẹ aye oruru aye a sabu ghwoghwo udabọ ẹkparehaso.” Leo Claus, ro riẹ omẹvwa na nọ tare: “Ọke omẹvwa na o fuen, ame ni vwo oruru rhọ ame ine kerabọ iyẹnrẹn ọnana rẹn ihworho uvuẹn okogho ame.”
Uvuẹn ubiamo October, Emọ uyono i Baibol na ni tuẹn itrati re se Ecclesiastics Indicted ẹghalẹ rhọ, ro vwo iyẹnrẹn rẹ Omizu Rutherford o ghwoghwo kpahen. Uvuẹn amwa ọkokamu re se Cleveland, Oklahoma, Frank Johnson nọ kiki ghalẹ itrati na hin rẹn ihworho, ji ha iminiti 20 hẹrhẹ imizu ri na ma kpariẹ. Ọ sabu meviẹ avwaye jirẹ-ẹ, fọkime ihworho amwa na re biomevwan kpahen aghwoghwo yi ina mẹriẹn. Omarana, Omizu Johnson no brorhiẹn ro no tiomanu uvuẹn ishọshi owu rọ kẹrẹ avwaye. O vwo ohworho owuorowu uvuẹn ishọshi na-a, omarana, no fiẹ itrati re se Ecclesiastics Indicted rhẹ i Baibol olori ẹga ishọshi na, ji fiẹ owuowu rhẹ ega ihworho na. No nẹ ishọshi na ogege. Ọrẹn o ji vwo ibiẹ ọke, omarana, no ji ruẹ emru owu ọvo na uvuẹn ishọshi eva erọrọ.
Frank no brokpakpa zẹ riẹ ekete rẹ imizu na ina kpariẹ. No tiomanu uvuẹn ekete ra rhẹ ipẹtro, ji dẹrẹ ihworho ra guọliẹ na. Ọrẹn, ehworhare na ni ghwa vrẹn, aye a mẹriẹ-ẹn. Ọke aye a ghwa vrẹn, imizu rọ hẹrhẹ na ni rhere ji kpare i Frank, aye ephian ni ghwa nyarhẹn.
Owu usuẹn imizu na nọ tare, “Ọke ame e nẹ amwa na, ame i ghwa vrẹn ishọshi esa na. O vwo ihworho ri te awan 50 ri mevi obaro ishọshi na owuowu. Ezẹko usuẹn ihworho na e se itrati na, awọrọ e djeyi rẹn olori ẹga na. Ọrẹn, ame e kpọke avwaye-e! Ame i kpẹmẹ i Jehova ro simi ame nẹ abọ ihworho ra kparahasuẹ owian Uvie na.”
AYE I FIUDUGBERE UVUẸN OWIAN AGHWOGHWO NA
Emọ uyono i Baibol na i ji fiudugbere ghwoghwo uvuẹn emwa erọrọ. Uvuẹn obọrẹ o rierun i France, Józef Krett o ghwoghwo rẹn ihworho ezẹko ri ne i Poland rhe, ra tọn otọre guọlọ ekwakwa. A yẹriẹ owian rọ nọ ha ẹmro na phia, “The Resurrection of the Dead Soon.” Ọke ra ha use rẹn ihworho amwa na, orherẹn owu nọ ha orhetio rẹn aye taghene aye i vwa nya-a. Ọrẹn, aye a kerhọ orhetio na-a. Ihworho ri vrẹn 5,000 yi rhe ma kerhọ ẹmro na, tobọ te orherẹn na! Omizu Krett nọ ha use rẹn orherẹn na nọ chochọn imwẹro ọnẹyen, ọrẹn nọ tenren. Omizu Krett nọ ha ẹbe ephian ri gberirie rẹn ihworho ri rheri na, fọkime o rheri taghene aye i guọlọ yono kpahen Ẹmro Osolobrugwẹ.—Amos 8:11.
Claude Brown nọ kpare iyẹnrẹn esiri na rhiẹ Africa, ekete re se Gold Coast ro rhiẹ Ghana vwana. Ẹmro rọ ha phia ọrhẹ ẹbe ro tiobọnu rẹn ihworho na, ọ lẹrhẹ urhomẹmro na kiki kerabọ. John Blankson ro yono kpahen imwu, nọ ji rhe ma kerhọ ẹmro owu rẹ Omizu Brown ọ haphia. Nọ mẹrẹnvwrurhe taghene ọ mẹrẹn urhomẹmro na ne. John nọ tare, “Urhomẹmro na ọ lẹrhẹ oma merhen mẹ omamọ, mi ji ta kpahiẹn rẹn ihworho uvuẹn ekete ame e yono kpahen imwu.”
Vwana John o rhe urhomẹmro na ne, ẹdẹ owu, no bru orherẹn ọrẹ ishọshi Anglican ya nọ yen enọ kpahen uyono Isolobrugwẹ Esa ri Tan Kugbe. Orherẹn na no le rie, ji van ghwie: “Nẹ aran! Wẹwẹ rhẹ Olele Kristi-i; Dẹbolo vwa ga.”
Ọke i John o te oghwa, nọ ya ileta vwe orherẹn na, ji ta riẹn nọ mọ chochọn uyono Isolobrugwẹ Esa ri Tan Kugbe uvuẹn obaro ihworho ephian. Orherẹn na nọ ta rẹn John nọ riẹ ọfisi oyono ọduado rọ ha uvuẹn isukuru ro yono kpahen imwu, oyono na nọ nọriẹn sẹ ọ ghini ya ileta vwe orherẹn na.
John nọ kpahenrhọ riẹn, “Ee.”
Oyono na nọ ta rẹn John nọ ya ileta vwe orherẹn na, ji rhomunu riẹn. Omarana, John nọ yare:
“Oyono mẹ ọ ta mẹ taghene mi ya ileta mi ne rhomunu wẹn, mi mwuegbe mi na ya ileta na, ọrẹn wu ne kwe vwẹre taghene iyono efian yi we yono ihworho.”
No gbe oyono na unu, ji nọ, “Blankson, ọnana yẹ oborẹ mi ta wẹn taghene wu ya?”
“Ee. Ọrana yẹ oborẹ mi na sabu ya.”
“Mi ne lo nẹ isukuru na. Marhẹ wu ne ru ta orharhere ẹmro kpahen orherẹn ishọshi na, ji fiẹrorhọ taghene wu na ji daji uvuẹn isukuru ọnana?”
“Ọrẹn, . . . biko we rhe yono ame, ame i rhe vwo enọ kpahen oborẹ ame i vwe vwẹruọ ye, ọ sọre ame ina nọ enọ?”
“Ẹjo, are ina sabu nọ.”
“Itiọrurhomẹmro, ọrana yẹ oborẹ mi ruru. Orherẹn na o yono ame kpahen i Baibol, omarana ni mi nọriẹn onọ. Ọrhọ sabu kpahenrhọ onọ na-a, mesoriẹ mi na ya ileta vwe yi nọ harhomi mẹ?”
Omarana, erhe le Blankson nẹ isukuru na-a. Ọ jeghwai ya ileta ro no rhomunu-u.
OMA Ọ MERHẸN EMỌ UYONO I BAIBOL NA AYE INA WIAN EWIAN BUEBUN
Ọrẹ ẹzẹkoko, Oghwa Odẹrẹ na nọ tare: “Ana sabu ta jerẹ i David: ‘Wẹwẹ yi yẹrẹ mẹ omẹgbanhon mie fiuvweri.’ (Psalm 18:39) Ame i dabu riamerhen ẹgbukpe ọrana, fọkime ame i mẹrẹn userhumu Ọrovwori na . . . Habaye, idibo yi . . . e ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na rhẹ aghọghọ.”
Ọke oru, uvuẹn ẹgbukpe ọrana, imizu na ni djiroro aye ine kerabọ owian Uvie na nyoma ekpetagboro. Aye ni tuẹn oghwa iyẹnrẹn ọrọrọ ẹbọn rhọ uvuẹn ekete rọ kẹrẹ Chicago. Aye ni se ekete ọkpokpọ ọnana ẸMRO. Oborẹ ọ kpare iyẹnrẹn uvuẹn oghwa ọkpokpọ ọnana o vwo omẹgbanhon te 5,000-watt, fọkime oghwa iyẹnrẹn na ọnọ kpare iyẹnrẹn riẹ ekete iseseri, tobọ te obọrẹ o rierun uvuẹn Canada.
Uvuẹn ẹgbukpe 1925, Jehova nọ ha userhumu rẹn Emọ Uyono i Baibol na vwẹruọ oborẹ Revelation urhomu-ẹmriẹn 12 o mevirhọ. Ọnana ono rhiẹ ukọ rẹn ihworho ezẹko. Ọrẹn, ihworho buebun ine rhiabọ dede uyono na ji vwẹruọ oborẹ ọ phiare obẹ odjuwu, ọrhẹ oborẹ ono ru hobọte ihworho Osolobrugwẹ uvuẹn otọrakpọ na.
a Vwana, ọye yẹ Ọbe-owian Uyono Ọrẹ Akpenyerẹn Ọwan Ilele Kristi Ọrhẹ Iruo Uvie na.
b J. F. Rutherford, rọ kobaro uvwre Emọ Uyono i Baibol na ọke ọrana, e rherie rhẹ Oguẹnzọn Rutherford. Bọmọke o ki riẹ Oghọn Ukoko, ọ kiki ga jerẹ oguẹnzọn oghẹnrensan uvuẹn Eighth Judicial Circuit Court of Missouri.