1. Mesoriẹ ọwan a kpahanrhọ onọ uvuẹn uyono ukoko?

 MESORIẸ ọwan e riẹ uyono ukoko? Ọrukaro, ọrẹ ene jiri Jehova. (Ps. 26:12; 111:1) Ọwan e ji riẹ uyono ukoko neneyo a sabu ha urhebro rẹn owuowọnwan uvwre ọke ebẹnbẹn enana. (1 Thess. 5:11) Ọke arha rionbọ ra na kpahenrhọ onọ, ọwan ne ruẹ ekwakwa eva ra hunute na.

2. Uphẹn ego ye vwori ra na sabu kpahenrhọ enọ uvuẹn uyono ukoko?

² Kọkprughwre kọkprughwre, e vwo uphẹn buebun ra na kpahenrhọ enọ uvuẹn uyono. Jerẹ udje, uvuẹn uyono re ruẹ ehion ọkprughwre na, ana sabu kpahenrhọ enọ uvuẹn Uyono Oghwa Odẹrẹ na. Uvuẹn uyono re ruẹ erhẹrhẹ ọkprughwre na, ana sabu kpahenrhọ enọ uvuẹn oghọn Efe erẹ Ẹhẹn, Uyono i Baibol Ọrẹ Ukoko, ọrhẹ eghọn erọrọ rẹ otu na e vwobọrhọ.

3. Ebẹnbẹn ego ya na sabu dẹrughwaroghwu, marhẹ Hebrews 10:24, 25 ono ru ha userhumu rẹn ọwan?

³ Ọwan ephian i guọlọ jiri Jehova ji ha urhebro rẹn imizu ukoko na. Ọrẹn, ọke ra kpahanrhọ enọ, ana sabu dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn. Ana sabu brudu ra na kpahenrhọ enọ, yanghene ana sabu vwo omwemẹ ra na kpahenrhọ enọ, ọrẹn e vwe se ọwan jerẹ oborẹ a guọleriẹ-ẹ. Marhẹ ene ru nyerẹn ghele ebẹnbẹn erana? Ẹkpahenrhọ na ọ ha ileta rẹ ọnyikọ Paul ọ ya vwe itu i Hebrew. Ọke rọ ta kpahen ọghanronmẹ uyono ukoko, nọ tare taghene o fori na tẹnrovi oborẹ ene ru ha “urhebro rẹn owuowọnwan.” (Se Hebrews 10:24, 25.) Arha mẹrẹnvwrurhe taghene ibiẹ ẹmro esegburhomẹmro ọwan ọ sabu bọn  awọrọ gbanhan, ọnọ lẹrhẹ ọwan vwo omwemẹ ra na kpahenrhọ enọ. Orhianẹ e vwe kiki se ọwan na kpahenrhọ enọ-ọ, ana sabu ji vwo aghọghọ fọkime awọrọ i vwo uphẹn aye ina kpahenrhọ.​—1 Pet. 3:8.

4. Ihwẹnmro esa ego ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

⁴ Uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana, ene kiki yono kpahen oborẹ ene ru ha urhebro rẹn owuowọnwan uvuẹn ukoko rọ vwọ do, rẹ ihworho ra kpahanrhọ enọ i vwa ghwai bun. Orho ru, ene yono oborẹ ene ru ha urhebro rẹn owuowọnwan uvuẹn ukoko rọ doro, rẹ imizu buebun a rionbọ aye ina kpahenrhọ enọ. Ọrọkẹta, ene yono oborẹ ene ru ha obọdẹn ẹkpahenrhọ phia rọ nọ bọn awọrọ gbanhon.

5. Marhẹ ene ru ha urhebro rẹn owuowọnwan uvuẹn ukoko ọkokamu?

⁵ Uvuẹn ukoko ọkokamu yanghene ẹko imizu, o vwo vwo imizu buebun ra rionbọ, rẹ ọrọ ha uyono na phia ono se-e. Ọkezẹko, ọnọ sabu ha ọke nọ ki mẹrẹn ọrọ rionbọ. Ọnana ọ sabu lẹrhẹ uyono na jirẹ​—rọ lẹrhiẹ bẹn ra na mẹrẹn urhebro. Me wu na sabu ru? Damoma rha rionbọ phẹphẹrẹ. We rhe ruẹ ọrana, ọnọ lẹrhẹ awọrọ ji vwo omwemẹ aye ina rionbọ.

6-7. Marhẹ ene ru fi ofẹn ra na kpahenrhọ enọ kparobọ?

⁶ Orhianẹ ofẹn o mwuo wu na kpahenrhọ enọ vwo? Imizu buebun i ji vwo aruẹ iroro ọrana. Ọrẹn, damoma tiẹn ofẹn ọrana nẹ ẹhẹn ne wu sabu ha urhebro rẹn imizu ukoko na. Marhẹ wu ne ruie lele?

⁷ Irorẹdjẹ ezẹko ra haphia uvuẹn Oghwa Odẹrẹ b re fomu phia vrẹn ne, ina sabu ha userhumu wẹn. Jerẹ udje, dabu mwuegbe. (Prov. 21:5) Wu rha dabu mwuegbe rhẹ uyono na, ọnọ lẹrhiẹ phẹrẹ wu na rionbọ. Habaye, ruẹ ẹkpahenrhọ enọ kpeke. (Prov. 15:23; 17:27) Ẹkpahenrhọ kpeke ọ lẹrhuọ je brudu phan. Ọkezẹko, imizu ukoko na ine vwẹruọ urhie ẹmro owu yanghene eva wu ha ruiruo ghwẹ ẹkpahenrhọ oseseri wu haphia. Wu rha ha ẹmro kpeke wu dabu vwẹruọ ye ruiruo, nu we djephia taghene wu dabu mwuegbe rhẹ uyono na, habaye wu ji vwẹruọ oborẹ e yono na.

8. Ukẹro ọgo yi Jehova ọ ha ni omẹdamu ra na kpahenrhọ enọ?

⁸ Me wu ne ruo orhianẹ wu ha irorẹdjẹ enana ruiruo ne, ọrẹn we ji brudu wu na kpahenrhọ ghwẹ ukwọgbọ yanghene ọgbeva? Vwo imwẹro taghene Jehova o vwo ọdaremẹro kpahen omẹdamu wu na kpahenrhọ enọ. (Luke 21:1-4) Jehova ọ guọlọ ne ru vrẹn ekete omẹgbanhon ọwan o teri-i. (Phil. 4:5) Brorhiẹn oborẹ wu na sabu ru, damoma ru lele oborẹ wu brorhiẹn yen na, ji nẹrhomo ne wu vwo ẹhẹn ọfọfọ. Ọke ukaro, wu na sabu bru ẹkẹ wu na kpahenrhọ onọ owu kpeke.

9. Obẹnbẹn ọgo yọ nọ sabu homaphia uvuẹn ikoko eduado?

⁹ Wu na sabu vwo obẹnbẹn ọrọrọ wu rha ha ukoko ro vwo ighwoghwẹmro buebun. Ọkezẹko, imizu buebun ina sabu rionbọ te erhirhiẹ re ne je se owẹwẹ ne wu kpahenrhọ enọ. Jerẹ  udje, Danielle o vwo omwemẹ rọ nọ kpahenrhọ enọ uvuẹn uyono ukoko. c O nirien rhiẹ usuẹn ogame rọ haphia, izede owu rọ nọ ha urhebro rẹn awọrọ, ọrhẹ oborẹ ọ lẹrhiẹ kiki karorhọ iyono i Baibol na. Ọrẹn, ọke ro riẹ ukoko ọduado, e vwe rhe kiki seyi nọ kpahenrhọ enọ-ọ​—ọkezẹko, a vwa tobọ seyi uvwre ọsoso uyono na-a. Nọ tare: “Ẹhẹn mẹ no seriotọre. Nọ họhọre taghene uphẹn ọduado ọ vare mẹ obọ. Ọrhọ phia phẹphẹrẹ, wu na sabu rhe roro taghene arudo ye ruie.”

10. Marhẹ wu ne ru vwo uphẹn buebun wu na kpahenrhọ enọ?

¹⁰ Wu vwo aruẹ iroro i Danielle na? Orhiomaran, wu na sabu fiobọrhotọre, ji ta taghene wu na ghwai kerhọ ọvo. Ọrẹn, rha damoma rionbọ wu na kpahenrhọ enọ. Me wu na sabu ru? Wu na sabu mwuegbe ẹkpahenrhọ buebun rhotọre. Orhianẹ e se owẹwẹ ne wu kpahenrhọ enọ uvuẹn ọtonrhọ uyono na-a, wu na ji sabu vwo uphẹn wu na kpahenrhọ enọ ọke uyono na o riarorhọ. We rhe mwuegbe rhẹ Uyono Oghwa Odẹrẹ na, roro kpahen oborẹ udjoghwẹ owuowu o ru surhobọmwu urhomu-ẹmro uyono na. Wu rhe ruẹ omaran, wu ne vwo oborẹ wu na kpahenrhọ uvwre ọsoso uyono na. Habaye, wu na sabu mwuegbe ẹkpahenrhọ rẹn idjaghwẹ ri ta kpahen irhomẹmro ikokodo, rọ bẹn re ne dje fiotọre. (1 Cor. 2:10) Mesoriẹ? Fọkime ihworho ri na rionbọ i buẹn uvuẹn oghọn ọrana-a. Ọrẹn, orhianẹ udabọ idjaghwẹ enana ephian wu ha ruiruo, e ji se owẹwẹ vwo? Bọmọke uyono na ọnọ tonrhọ, wu na sabu ta rẹn ọrọ nọ ha uyono na phia, onọ wu guọlọ kpahenrhọ uvuẹn uyono na.

11. Urhebro ọgo yi Philippians 2:4 ọ yẹre ọwan?

¹¹ Se Philippians 2:4. Nyoma userhumu ẹhẹn ọfuanfon na, ọnyikọ Paul nọ ha urhebro rẹn Ilele Kristi nẹ aye i ha edamẹ awọrọ karo. Marhẹ ene ru ha urhebro ọrana ruiruo uvuẹn uyono ukoko? Nyoma ra na karorhọ taghene awọrọ i ji guọlọ kpahenrhọ enọ.

12. Me yẹ izede owu ene ru ha urhebro rẹn awọrọ uvuẹn uyono ukoko? (Ni ifoto na.)

 ¹² Rorie izede omana. Ọke we gbikun rhẹ igbehian, wẹwẹ ọvo ina tẹmro buebun te erhirhiẹ igbehian ine je vwobọrhọ ikuegbe na? Ẹjo! Wu guọlọre taghene aye i vwobọrhọ ye. Omaran ọ ji havwọ, uvuẹn uyono ukoko, a guọlọre nẹ imizu buebun i kpahenrhọ enọ. Itiọrurhomẹmro, izede owu rọ mai ghanren ra na ha urhebro rẹn imizu ukoko na, yẹ ọrẹ ana ha uphẹn rẹn aye ta kpahen esegburhomẹmro aye. (1 Cor. 10:24) Jene yono kpahen oborẹ ene ru ruie.

13. Marhẹ ene ru ha uphẹn rẹn imizu buebun kpahenrhọ enọ?

¹³ Riobarorhọ, ana sabu ruẹ ẹkpahenrhọ ọwan kpeke, rọ nọ ha uphẹn rẹn awọrọ ji kpahenrhọ. Ekpako ọrhẹ imizu ri te edje ne, ina sabu dje udje phia. Wa rha ha ẹkpahenrhọ kpeke phia dede, wu vwa hunute ihwẹnmro buebu-un. Wu rha ta kpahen ọsoso ihwẹnmro ri ha udjoghwẹ na, orho vwo oborẹ awọrọ ina kpahenrhọ-ọ. Jerẹ udje, uvuẹn udjoghwẹ ọnana, a ha irorẹdjẹ eva phia​—ọrẹ ana ha ẹkpahenrhọ kpeke phia, ọrhẹ ọrẹ ana ja hunute ihwẹnmro buebun. Orhianẹ owẹwẹ ye kiki se nọ kpahenrhọ onọ udjoghwẹ ọnana, ono rhomu wu rha hunute ihwẹnmro owu.

14. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan brorhiẹn ọgbọ emwa ra na rionbọ? (Ni ifoto na.)

¹⁴ Ha ẹghwanren ruiruo ọke we brorhiẹn ọgbọ emwa wu na rionbọ. Arha rionbọ ọgbọ buebun, ọnọ sabu lẹrhẹ omizu rọ ha uyono na phia guọlọ rhe se ọwan dedevwo o ji se awọrọ-ọ. Ọnana ọnọ sabu lẹrhẹ imizu erọrọ ja rionbọ ghwomaran.​—Eccl. 3:7.

15. (a) Me yo fori ne ru orhianẹ e se ọwan na kpahenrhọ enọ-ọ? (b) Marhẹ imizu ra ha uyono phia ine ru roro rẹn kohworho kohworho? (Se ekpeti na “ Orhianẹ Wẹwẹ ya ha Uyono Phia.”)

¹⁵ Ọkezẹko arha rionbọ uvuẹn uyono ukoko, a sabu se ọwan na kpahenrhọ enọ  te oborẹ a guọlọre-e. Ọke ọrọrọ, ọnọ sabu rhirhiẹ taghene ọrọ ha uyono na phia, ọ tobọ se ọwan dede-e. Ọrana ọnọ sabu lẹrhẹ ẹhẹn ọwan seriotọre, ọrẹn o fo na tuekwẹre orhianẹ e se ọwan na kpahenrhọ enọ-ọ.​—Eccl. 7:9.

16. Marhẹ ene ru ha urhebro rẹn eri kpahenrhọ enọ?

¹⁶ Orhianẹ wu vwa sabu ha ẹkpahenrhọ phia te oborẹ wu guọlọre-e, wu na sabu kerhọ ẹkpahenrhọ awọrọ ji dabu kpẹmẹ aye ọke uyono na orho fuen ne. Imizu ukoko na ina mẹrẹnvwrurhe taghene ẹmroma ọnọ, ọ ji yẹ aye urhebro jerẹ oborẹ ẹkpahenrhọ wa rha haphia bi, ọrhọ bọn aye gbanhon. (Prov. 10:21) Izede ọrọrọ ene ru ha urhebro rẹn imizu ukoko na, yẹ ọrẹ ana mroma aye.

17. (a) Marhẹ emiemọ ine ru ha userhumu rẹn emọ aye mwuegbe ẹkpahenrhọ ri serhọ? (b) Jerẹ oborẹ ọ ha ividio na, idjaghwẹ ẹne ego ya na kpare na sabu mwuegbe ẹkpahenrhọ? (Se ekete ra djokarhọ na.)

¹⁷ Me yẹ izede erọrọ ene ru ha urhebro rẹn owuowọnwan uvuẹn uyono ukoko? Orhianẹ wẹwẹ ọmiọmọ, ha userhumu rẹn emọ mwuegbe ẹkpahenrhọ ro serhọ ẹgbukpe aye. (Matt. 21:16) Ọkezẹko, ọnọ sabu rhirhiẹ taghene urhomu-ẹmro re yono kpahan, o sekpahen ebẹnbẹn orọnmo yanghene ẹmro ri ta kpahen  iruemru ijẹfuọn, ọrẹn ọnọ sabu vwo idjaghwẹ ezẹko rẹ ọmọvwerhe ọnọ sabu kpahenrhọ. Habaye, ha userhumu rẹn emọ vwẹruọ oborẹ ọsoriẹ o vwo rhiẹ ọke ephian ene se aye ọke aye i rha rionbọ. Wu rhe dje ọnana fiotọre rẹn aye, ọnọ lẹrhẹ ẹhẹn aye je seriotọre ọke erhe se awọrọ je aye vwo.​—1 Tim. 6:18. d

18. Marhẹ ene ru ja ta kpahen oma ọwan phan ọke ra kpahanrhọ enọ? (Proverbs 27:2)

¹⁸ Ọwan ephian ina sabu mwuegbe ẹkpahenrhọ rọ rhua ujiri vwe i Jehova, ji ha urhebro rẹn imizu ukoko na. (Prov. 25:11) Dedevwo ana sabu ta kpahen oborẹ e rhiẹromẹrẹn kpeke, ọrẹn a vwa tẹmro buebun kpahen oma owa-an. (Se Proverbs 27:2; 2 Cor. 10:18) Ukpomaran, o fori na ta kpahen Jehova, Baibol na, ọrhẹ ihworho yi ephian. (Rev. 4:11) Itiọrurhomẹmro, orhianẹ onọ udjoghwẹ na ọ guọlọre na ta kpahen oborẹ e rhiẹromẹrẹn, ono serhọ erhe ru te omaran. Ana mẹrẹn udje yi uvuẹn udjoghwẹ rọ ha kpahen ọnana.

19. (a) Me yọ nọ phia erhe roro rẹn awọrọ uvuẹn uyono ukoko? (Romans 1:11, 12) (b) Me wu vwo ọdaremẹro kpahen sekpahen ọrẹ ana kpahenrhọ enọ uvuẹn uyono?

¹⁹ Dedevwo o vwo urhi ra na nyalele ọke ra kpahenrhọ enọ-ọ, ọrẹn ọwan ephian ina sabu damoma ha urhebro rẹn owuowọnwan. Ọnana ọnọ sabu mevirhọ taghene orhiẹ ọke ephian ye ne se ọwa-an. Yanghene ọrẹ ene vwo ẹhẹn otemẹ kpahen uchunu ọgbọ re seri ọwan na kpahenrhọ, ji lẹrhẹ oma merhen ọwan taghene awọrọ i ji vwobọrhọ uyono na. Arha ha edamẹ awọrọ karo uvuẹn uyono ukoko, ana riamerhen uphẹn ra na “bọn omoma ọwan gbanhon.”​—Se Romans 1:11, 12.