1. Me yo mevirhọ nẹ ohworho ọ ghwẹriẹ?

 ERHE ruẹ oborẹ ọsọre, o fori na ghwẹriẹ. Uvuẹn i Baibol na, ohworho rọ ghwẹriẹ ne, o wene uruemrien kpahen oborẹ o ruru na, nọ nọ dobọ emru na ji, ji kẹnoma riẹn.—Mt 3:8; Ac 3:19; 2Pe 3:9.

2. Mesoriẹ o fo nẹ ọwan ephian i yono kpahen ẹghwẹriẹ? (Nehemiah 8:​9-11)

² O fori nẹ ituakpọ ephian i yono kpahen ẹghwẹriẹ. Mesoriẹ? Fọkime e ruẹ ọdandan kẹdẹkẹdẹ. Re rhiẹ emọ Adam ọrhẹ Eve na, ọwan ephian i ha ọdandan ọrhẹ uhwu riuku. (Rom. 3:23; 5:12) O vwo ohworho owuorowu ro nirie-en. Ihworho jerẹ ọnyikọ Paul ri vwo esegburhomẹmro omamọ, i ji wọnrọn hasuẹ ọdandan. (Rom. 7:​21-24) Ọnana no mevirhọ taghene ẹhẹn ọwan ogbo seriotọre ọke ephian fọkiẹ ọdandan ọwan? Ẹjo, Jehova Osolobrugwẹ arodọmẹ, ọ guọlọre nẹ oma ọ merhen ọwan. Roro kpahen itu i Jew ọke i Nehemiah. (Se Nehemiah 8:​9-11.) Jehova ọ guọlọ nẹ aye i mwuomarhọ phan fọkiẹ edandan aye i ru vrẹn ne-e, ukpomaran, ọ guọlọre nẹ aye i ga ye rhẹ aghọghọ. Jehova o rheri taghene ẹghwẹriẹ o lele fiẹ omamerhomẹ. Ọnana yọ soriẹ o yono ọwan kpahiẹn. Jene vwo imwẹro taghene arha ghwẹriẹ nẹ edandan ọwan, Jehova ọnọ harhomu ọwan.

3. Me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

³ Jene yono rhọ kpahen ẹghwẹriẹ. Uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana, ene yono kpahen eghọn esa. Ọrukaro, ene yono kpahen oborẹ i Jehova o yono emọ Israel kpahen ẹghwẹriẹ. Orho ru, ne ne yono kpahen oborẹ i Jehova o ru ha userhumu rẹn iruedandan ghwẹriẹ ne. Obẹtaye, ne ne yono kpahen oborẹ idibo i Jesu i yono kpahen ẹghwẹriẹ.

 OBORẸ I JEHOVA O YONO EMỌ ISRAEL KPAHEN ẸGHWẸRIẸ

4. Me yi Jehova o yono agbamwa Israel kpahen ẹghwẹriẹ?

⁴ Ọke i Jehova ọ ha agbamwa Israel mwu, no lelirẹ aye riẹ ọphọ kugbe, aye ni veri taghene aye ina huvwele yi. Aye i rha mọren irhi enẹyen, ọnọ sẹrorẹ aye ji ha ebrurhọ rẹn aye. Jehova nọ ta kpahen irhi erana: “Vwana, irhi enana mie je rẹn are inyenana a gbanhon phan rẹn are-e, o ji serabọ rẹn are-e.” (Deut. 30:​11, 16) Ọrẹn, aye i rha kparehasuiẹ nyoma aye a ha ẹga rẹn isolobrugwẹ erọrọ—ọrhọ sẹrorẹ aye-e, aye ni na ji rioja. Udabọ ọrana, aye i rha ghwẹriẹ Jehova ọnọ rharhumu rhiabọ dede aye. Aye ina sabu “rharhumu bru i Jehova ro rhiẹ Osolobrugwẹ [aye], ji kerhọ uvwele yi.” (Deut. 30:​1-3, 17-20) Nọyẹ aye ina sabu ghwẹriẹ. Aye i rha ghwẹriẹ, Jehova ono tikẹrẹ aye ji rharhumu ha ebrurhọ rẹn aye.

5. Marhẹ i Jehova o ru djephia taghene ọ sẹrerhumuji emọ Israel ọke aye a kparehasuiẹ-ẹ? (2 Kings 17:​13, 14)

⁵ Ọgbọ buebun yẹ emọ Israel a kparehaso i Jehova. Haba emẹgọ, aye i ji ruẹ irueruo aghwa erọrọ. Fọkiẹ ọnana, aye ni rioja. Ọrẹn, Jehova ọ sẹrerhumuji aye-e. O dje emẹraro yi vwe aye ọgbọ buebun, neneyo aye i sabu ghwẹriẹ ji rharhumu bruie rhe.—Se 2 Kings 17:​13, 14.

6. Marhẹ i Jehova o ru nyoma emẹraro yi yono emọ Israel kpahen ọghanronmẹ ẹghwẹriẹ? (Ni ifoto na.)

⁶ Ọgbọ buebun, emọ Israel i rha tiẹn uvwele i Jehova, no dje emẹraro enẹyen ye tiẹ aye orhọ ji kpọ aye vi. Jerẹ udje, Osolobrugwẹ nọ nyoma i Jeremiah ta: “Are i rharhumu bru mẹ rhe, O emọ Israel ri kparehaso mẹ . . . Mi tuekwẹre kpahen are-e, fọkime mi vwo atamwu . . . Mi sẹrorẹ ekwẹre na rhẹ ẹhẹn bẹmẹdẹ-ẹ. Omarana, are i gbe kwe orusọ are, fọkime are i kparehaso i Jehova ne.” (Jer. 3:​12, 13) Nọ nyoma i Joel ta: “Are i ghwẹrioma bru  mẹ rhe rhẹ ọsoso ọmudu are.” (Joel 2:​12, 13) Isaiah nọ tare: Are i “ruẹ oma are fon; are i tiẹ irueruo edandan are nẹ obaro mẹ; are i dobọ obiobiomu e ruo ji.” (Isa. 1:​16-19) Jehova nọ nyoma Ezekiel nọ: “Mi vwo omamerhomẹ kpahen uhwu ọvwọkon? . . . Mia guọlọ taghene ọ ghwẹriẹ nẹ izede yi ji rhe nyerẹn? Ohworho orho hwu, oma ọ vwọ merhen mẹ-ẹ, . . . omarana are i gba ghwẹriẹ, nẹ are i sabu nyerẹn.” (Ezek. 18:​23, 32) Ihworho i rha ghwẹriẹ, oma ọ merhen i Jehova omamọ, fọkime ọ guọlọre nẹ aye i nyerẹn bẹmẹdẹ! Jehova ọ vwọ ghwai hẹrhẹ ohworho nọ ghwẹriẹ vwẹre, bọmọke ọ ki ha userhumu riẹ-ẹn. Jena mẹrẹn idje erọrọ kpahen ọnana.

7. Me yi Jehova o yono emọ Israel nyoma udje ọmẹraro Hosea ọrhẹ aniẹ?

⁷ Djokarhọ oborẹ i Jehova o yono ihworho yi nyoma udje ọmẹraro Hosea ọrhẹ aniẹ Gomer. Ọke i Gomer ọ ghwọwe, nọ nyajẹ Hosea vwo ye lele ehworhare erọrọ. Marhẹ e ru ha userhumu riẹn ghwẹriẹ? Jehova ro rhiẹ ohworho rọ mẹrẹn ọmudu na, nọ ta rẹn Hosea: “Nyarhẹn ọgbọrọrọ, vwo ẹguọlọ kpahen ọmase rẹ ọhworhare ọrọrọ o vwo ẹguọlọ kpahen, rọ ji ghwọwe, jerẹ oborẹ i Jehova o ji vwo ẹguọlọ kpahen emọ Israel ọke aye a ga isolobrugwẹ erọrọ.” (Hos. 3:1; Prov. 16:2) Karorhọ taghene oborẹ ane Hosea o ruru na jẹ ọdandan ọghwaghwa. Udabọ ọrana, Jehova nọ ta rẹn Hosea no bruie nya, harhomie, ji lelie kwaphiẹrhọ. a Omaran ọ ji havwọ, Jehova ọ sẹrerhumuji emọ Israel ọke aye a kparehasuiẹ-ẹ. Dedevwo aye i ruẹ edandan eghwaghwa buebun, ọrẹn o ji vwo ẹguọlọ kpahen aye, omarana nọ damoma ha userhumu rẹn aye nẹ aye i ghwẹriẹ. Udje ọnana o yonirin ọwan taghene Jehova ro rhiẹ ọrọ “mẹrẹn ọmudu ihworho ephian,” ọ damoma ha userhumu rẹn ohworho ro ruẹ ọdandan ọghwaghwa nọ ghwẹriẹ. (Prov. 17:3) Marhẹ o ruie lele?

OBORẸ I JEHOVA O RU HA USERHUMU RẸN IRUEDANDAN GHWẸRIẸ

8. Marhẹ i Jehova o ru damoma ha userhumu rẹn i Cain ghwẹriẹ? (Genesis 4:​3-7) (Ni ifoto na.)

⁸ Ọmọ ọrukaro rẹ Adam ọrhẹ Eve i vwiẹre yẹ Cain. Ọ ha ọdandan riuku mie eri vwiẹriẹ. Habaye, Baibol na nọ ta kpahiẹn: “Ewian enẹyen ibiobiomu.” (1 John 3:12) Ọkezẹko, ọrana yọ soriẹ i Jehova o vwo “rhiabọ dede i Cain ọrhẹ izobo yi.” Ukperẹ ono wene uruemrien, “Cain nọ tuekwẹre gbangbanhon, jeghwai mwuomarhọ.” Me yi Jehova o ru kpahiẹn? Nọ tẹmro rẹn Cain. (Se Genesis 4:​3-7.) Djokarhọ ye taghene Jehova ọ tẹmro rẹn Cain izede bọrọbọrọ, ji yẹ ye ifiẹrorhọ ọrhẹ orhetio no jo rho ruẹ ọdandan. Ọrẹ omemwurhọ, Cain o kwe kerhọ-ọ. O kwe ni Jehova ọ ha userhumu riẹn ghwẹriẹ-ẹ. Ọrẹn, Jehova nọ fọkiẹ oborẹ i Cain o ruru kpariroro vrẹn iruedandan erọrọ? Ẹjo!

9. Marhẹ i Jehova o ru ha userhumu rẹn David ghwẹriẹ?

⁹ Jehova o vwo ẹguọlọ kpahen Orodje David omamọ. Ọ tobọ seyi “ohworho ro ruẹ oborẹ o serhọ rhẹ ọmudu mẹ.” (Acts 13:22) Ọrẹn, David no ruẹ edandan eghwaghwa ezẹko, tobọ te ọwiẹghwọ ọrhẹ ohworho ro kperi. Lele  oborẹ ọ ha uvuẹn Urhi Moses, David o fo ohworho re ne kpe hwu. (Lev. 20:10; Num. 35:31) Ọrẹn, Jehova nọ ha userhumu riẹn. b No dje ọmẹraro Nathan bru i David, dedevwo David o ji dje oka ẹghwẹriẹ phia-a. Nathan nọ ha udje owu sa i David erhumu rhe taghene o ruẹ ọdandan ọghwaghwa. David nọ mẹrẹn ọdandan yen vwrurhe ji ghwẹriẹ. (2 Sam. 12:​1-14) Nọ ya ijoro owu ro djephia taghene ọ ghini ghwẹriẹ ne. (Ps. 51, ikerẹmro ri ha oberun) Ijoro ọrana ọ ha urhebro rẹn iruedandan buebun, ji mwu aye ghwẹriẹ ne. Oma ọ merhenren ọwan omamọ taghene Jehova ọ ha userhumu rẹn David ghwẹriẹ.

10. Marhẹ oma o ruo we rhe roro kpahen oborẹ i Jehova o ru dje erhionrin ọrhẹ ẹharhomu phia rẹn ituakpọ ri vwa gba?

¹⁰ Jehova o vwo utuoma kpahen ọdandan, oma ọ vwọ merhiẹn kpahiẹn kakaka-a. (Ps. 5:​4, 5) Ọrẹn, o rheri taghene ọwan ephian iruedandan, fọkiẹ ẹguọlọ ro vwo kpahen ọwan, nọ sa ọwan erhumu na sabu wọnrọn hasuẹ ọdandan. Ọ damoma ha userhumu rẹn iruedandan ephian nẹ aye i ghwẹriẹ ji tikẹriẹ. Ọrana ọmerhoma omamọ! Erhe roro kpahen erhionrin ọrhẹ ẹharhomu i Jehova, ono mwu ọwan fuevwan kpahiẹn ji kiki ghwẹriẹ erhe ruẹ ọdandan. Vwana, jene yono kpahen oborẹ i Jesu o yono idibo yi kpahen ẹharhomu.

OBORẸ IDIBO I JESU I YONO KPAHEN ẸGHWẸRIẸ

11-12. Me yi Jesu o yono ihworho ra kerhọ ye kpahen omwemẹ rẹ Ọsẹ ye o vwori rọ nọ harhomu? (Ni ifoto ọbe na.)

¹¹ Uvuẹn ọke Ilele Kristi erukaro na, ọke Ọra Djẹha na ọnọ rhe no teri. Jerẹ oborẹ a hunute uvuẹn urhomu-ẹmro rọ vrẹnren, Jehova ọ nyoma i John ro Brawanrhame ọrhẹ Jesu Kristi, yono ihworho kpahen oborẹ ọ ghanren te ra na ghwẹriẹ.—Matt. 3:​1, 2; 4:17.

¹² Ọke i Jesu ọ ha otọrakpọ na, o yono ihworho taghene Ọsẹ ye o vwo omwemẹ  rọ nọ harhomu. Jesu o ruẹ ọnana nyoma ro dje udje kpahen ọmọ osoghoro na. Idama na o brorhiẹn ro no nyerakpọ ọdandan uvwrọke owu. Ọrẹn ọke oru, nọ “mẹrẹn orusọ ye vwrurhe” ji ghwẹrioma rie. Marhẹ ọsẹ ye ọ kpahenrhọ ye lele? Jesu nọ tare taghene ọke ọmọ na ọ “ji ha ugbo oseseri, ọsẹ ye nọ mẹrenriẹn, aruiẹ nọ dọn riẹn, nọ zẹ bruie jeghwai gbaliẹ ji fiọnfiẹn rhẹ ẹguọlọ.” Ọmọ na o fiẹrorhọ taghene ọsẹ ye ọnọ harhomie-e, ọrẹn ọsẹ ye no serie “ọmọ mẹ ọnana,” ji rharhumu rhiabọ dedie ruẹ ekrun na. Ọsẹ na nọ tare: “O vruru bi, ọrẹn a mẹrenriẹn ne.” (Luke 15:​11-32) Itiọrurhomẹmro, bọmọke i Jesu ọ ki rhiẹ otọrakpọ na, ọ mẹrẹn Ọsẹ ye ro dje aruẹ arodọmẹ ọrana harẹn iruedandan buebun ne. Udje ọnana ri Jesu o djeri na, ọ ghini ha urhebro rẹn ọwan ji lẹrhẹ ọwan rhe taghene Jehova Ọsẹ arodọmẹ!

13-14. Me yẹ ọnyikọ Peter o yono kpahen ẹghwẹriẹ, me yo yono awọrọ kpahiẹn? (Ni ifoto na.)

¹³ Ọnyikọ Peter o yono iyono eghoghanren mie i Jesu kpahen ẹghwẹriẹ ọrhẹ ẹharhomu. Peter o ruẹ orusọ buebun, Jesu nọ harhomie ghwologhwolo. Jerẹ udje, ọke i Peter ọ tiẹn i Jesu ọgbesa, ẹhẹn iborhin no kpokpie gbangbanhon. (Matt. 26:​34, 35, 69-75) Ọrẹn, ọke ra rhọmọ i Jesu nuhwu, nọ homaphia rẹn Peter ọvo—uvuẹn ekete awọrọ i vwa havwọ. (Luke 24:​33, 34; 1 Cor. 15:​3-5) Uvuẹn erhirhiẹ ọrana, o fiotọre taghene Jesu ọ harhomu i Peter ji yẹ ye imwẹro taghene ọ harhomie ne.—Se Mark 16:7 ọrhẹ ẹmro re dje fiotọre “and Peter.”

¹⁴ Fọkiẹ emru ọnana ri Peter o rhiẹromẹrẹn, nọ sabu yono awọrọ kpahen ẹghwẹriẹ ọrhẹ ẹharhomu. Ọke ra riorẹ i Pentecost hin, Peter nọ tẹmro otu rẹn itu i Jew ri vwe rhiẹ Ilele Kristi, taghene aye  yi kpe Ọra Djẹha na hwu. Udabọ ọrana, nọ ha urhebro rẹn aye: “Are i ghwẹriẹ ji wene akpenyerẹn are, neneyo a sabu phoro edandan are nie, neneyo Jehova ọ rhuọnrhuọn are oma.” (Acts 3:​14, 15, 17, 19) Omarana, Peter no djephia taghene oruọdandan ọrhọ ghwẹriẹ, no wene uruemrien—omaran ji te iroro ọrhẹ idjaghwẹ ye—ji nyerakpọ rọ nọ lẹrhẹ oma merhen Osolobrugwẹ. Ọnyikọ na o ji djephia taghene Jehova ono phoro edandan aye, yanghene tiẹ edandan na nie phẹlẹphẹlẹ. Ẹgbukpe buebun a vrẹn, Peter nọ yẹ Ilele Kristi imwẹro ọnana: “Jehova . . . o vwo erhionrin kpahen are fọkime ọ guọlọ nẹ ohworho owuorowu ọ ghwọghọ-ọ, ọrẹn ọ guọlọre nẹ ihworho ephian i ghwẹriẹ.” (2 Pet. 3:9) Ọ merhoma taghene Ilele Kristi i rha tobọ ruẹ edandan eghwaghwa, Jehova ọnọ harhomu aye!

15-16. (a) Marhẹ ọnyikọ Paul o ru yono kpahen ẹharhomu? (1 Timothy 1:​12-15) (b) Me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro rọ ha kpahen ọnana?

¹⁵ Saul ọrẹ Tarsus o ruẹ ekwakwa ibiobiomu buebun, omarana o ghini fo nọ ghwẹriẹ ji nekpẹn ẹharhomu. Ọ kparehaso Ilele Kristi omamọ. Ilele Kristi buebun i rorori bi taghene ọ sabu ghwẹriẹ dẹ-ẹ. Ọrẹn, Jesu ra rhọmọnuhwu o rheri taghene Saul ọnọ sabu ghwẹriẹ. Ọye ọrhẹ Ọsẹ ye i mẹrẹn emamọ iruemru ri Saul o vwori. Jesu nọ tare: “Ọhworhare ọnana eriẹ ra djẹha.” (Acts 9:15) Jesu ọ tobọ nyoma izede igbevwunu ha userhumu rẹn i Saul ghwẹriẹ. (Acts 7:58–8:3; 9:​1-9, 17-20) Ọke i Saul o rhiẹ Olele Kristi, ne me rhe yi rhẹ ọnyikọ Paul—ọgbọ buebun, o dje ọdaremẹro phia fọkiẹ oborẹ Jehova ọrhẹ Jesu i ru dje uruemru esiri ọrhẹ arodọmẹ riẹn. (Se 1 Timothy 1:​12-15.) Ọdaremẹro no mwu ọnyikọ ọnana ta: “Fọkiẹ uruemru esiri Osolobrugwẹ, nọ damoma ro no suon ghwẹriẹ.”—Rom. 2:4.

¹⁶ Me yi Paul o ruru ọke ro rhon taghene imizu ri ha uvuẹn ukoko i Corinth, i nyaji ọhworhare owu ro vwo uruemru ọfanrhiẹn nọ daji ukoko na? Oborẹ ọ tare o yonirin ọwan taghene Jehova ọrhọ ghwọghwu ohworho, o ruie izede ẹguọlọ, o ji yono ọwan kpahen oborẹ ọ ghanren te re ne dje arodọmẹ phia. Ene yono kpahen iyẹnrẹn na rhọ uvuẹn urhomu-ẹmro rọ ha kpahen ọnana.