1. Me yọ nọ sabu phia rẹn ohworho ro ruẹ ọdandan ọghwaghwa?

 UVUẸN urhomu-ẹmro rọ vrẹnren, a mẹrẹn oborẹ ọnyikọ Paul o ruru ọke ọhworhare owu uvuẹn ukoko i Corinth o ruẹ ọdandan ọghwaghwa. Ọhworhare na o kwe ghwẹriẹ-ẹ, omarana, ne tirie nẹ ukoko. Ọrẹn, jerẹ oborẹ urhomu-ẹmro ọnana o djephia, ana sabu ha userhumu rẹn ihworho ezẹko ri ruẹ ọdandan ọghwaghwa. Ana sabu ha userhumu rẹn aye ghwẹriẹ. (Rom. 2:4) Marhẹ ekpako ukoko ine ru ha userhumu rẹn aye?

2-3. Me yo fori ne ru erhe rhon taghene omizu ukoko na o ruẹ ọdandan ọghwaghwa, mesoriẹ?

² Ekpako ukoko i sabu ha userhumu phia-a, jokpanẹ aye i rheri taghene ohworho o ruẹ ọdandan ọghwaghwa. Omarana, erhe rhon taghene omizu ukoko na o ruẹ ọdandan ọghwaghwa rọ nọ sabu lele fiẹ ọrẹ tie nẹ ukoko—me yo fori ne ru? O fori na ha urhebro riẹn nọ yọ nekpẹn userhumu mie ekpako ukoko.—Isa. 1:18; Acts 20:28; 1 Pet. 5:2.

³ Me yo fori ne ru orhianẹ ọravwọ o kwe ta rẹn ekpako ukoko kpahiẹ-ẹn? Ọke ọrana, o fori ne bru ekpako ukoko nya, na sabu ha userhumu rẹn ọravwọ. Ọrana oborẹ o fori ne ru, fọkime ọwan i rheri taghene ekpako ukoko yi na sabu ha userhumu riẹn. Ọravwọ orho jẹ ọdandan na vwo-o, ọnọ ghwọghọ onyerẹnkugbe yi rhẹ i Jehova. Ọnọ ji ghwọghọ onyerẹnkugbe ro vwori rhẹ imizu ukoko na. Omarana, ọrhọ tobọ bẹn dede, ne bru ekpako ukoko nya fọkiẹ ẹguọlọ re vwo kpahen i Jehova ọrhẹ oruọdandan na.—Ps. 27:14.

 OBORẸ EKPAKO UKOKO E RU HA USERHUMU RẸN ERI RUẸ ỌDANDAN ỌGHWAGHWA

4. Me yẹ ekpako ukoko a damoma ruẹ aye i rhe lele omizu ro ruẹ ọdandan ọghwaghwa vwoma?

⁴ Omizu ukoko na orho ruẹ ọdandan ọghwaghwa, ugboma ekpako na sanọ ekpako awansa ri ne rhiẹ umẹ. a O fori nẹ ehworhare enana i vwo uruemru dẹndẹn ọrhẹ omeriotọre. Dedevwo aye ina damoma ha userhumu rẹn oruọdandan na ghwẹriẹ, ọrẹn o fori nẹ aye i mẹrẹnvwrurhe taghene aye i sabu gba ye ruẹ ewene-e. (Deut. 30:19) Ekpako ukoko i rheri taghene orhiẹ iruedandan ephian yi ne kwe ghwẹriẹ jerẹ oborẹ Orodje David ọ ghwẹriẹre-e. (2 Sam. 12:13) Ezẹko i kwe kerhọ urhebro i Jehova-a. (Gen. 4:​6-8) Udabọ ọrana, ekpako ukoko e ruẹ ekete omẹgbanhon aye o teri neneyo oruọdandan na ọ ghwẹriẹ. Iruemru-urhi Baibol ego ye suẹn aye ọke aye i rhe lele oruọdandan na vwoma?

5. Uruemru ọgo yẹ ekpako ukoko e djephia ọke aye i rhe lele omizu ro ruẹ ọdandan ọghwaghwa vwoma? (2 Timothy 2:​24-26) (Ni ifoto na.)

⁵ Ekpako na a ha ukẹro ọghoghanren ni oruọdandan na taghene ọye ogegede i Jehova ro vruru. (Luke 15:​4, 6) Omarana, aye i rhe lelie vwoma, aye na damoma dje uruemru esiri phia riẹn, ukperẹ aye ina tẹmro hwainhwain; habaye, orhiẹ enọ ọvo yẹ aye a nọ ọravwọ-ọ. Ukpomaran, aye e dje iruemru ri ha uvuẹn 2 Timothy 2:​24-26 phia. (Seyi.) Aye e dje uruemru dẹndẹn ọrhẹ uruemru esiri phia, fọkime aye i guọlọre no wene uruemruien.

6. Marhẹ ekpako ukoko ine ru mwuegbe ọmudu aye bọmọke aye ine ki lele omizu ro ruẹ ọdandan ọghwaghwa vwoma? (Romans 2:4)

⁶ Ekpako na e mwuegbe ọmudu aye. Aye i rhe lele oruọdandan na vwoma, aye a damoma hẹrokele i Jehova, ji karorhọ ẹmro i Paul taghene: “Fọkiẹ uruemru esiri Osolobrugwẹ nọ damoma ro no suon ghwẹriẹ.” (Se Romans 2:4.) Ekpako ukoko ina vi karorhọ taghene aye jẹ isuingegede ri ha otọre ọkpọvi Jesu Kristi. (Isa. 11:​3, 4; Matt. 18:​18-20) Bọmọke ekpako ukoko awansa na ine ki lele oruọdandan na vwoma, aye ina nẹrhomo kugbe ji roro kpahen oborẹ ọsoriẹ a sanọ aye: nọyẹ ọrẹ aye ina ha userhumu rẹn oruọdandan na ghwẹriẹ. Aye ina guọlọ iyẹnrẹn erọrọ uvuẹn i Baibol na ọrhẹ ẹbe ukoko ọwan, ji nẹrhomo vwe i Jehova nọ yẹ aye ọmẹrẹnvwrurhe. Aye ina dabu roro kpahen idjaghwẹ, iruemru  ọrhẹ oborẹ omizu na o ruru, ro lele fiẹ ọdandan na.—Prov. 20:5.

7-8. Marhẹ ekpako ukoko ine ru hẹrokele erhionrin Jehova ọke aye arha ha userhumu rẹn omizu ro ruẹ ọdandan ọghwaghwa?

⁷ Ekpako na a hẹrokele erhionrin Jehova. Aye i karorhọ oborẹ i Jehova ọ damoma ha userhumu rẹn iruedandan vrẹn ne. Jerẹ udje, Jehova o leli Cain tẹmro izede bọrọbọrọ, ji ta riẹn taghene ọrhọ ghwẹriẹ ọnọ mẹrẹn ebrurhọ, ọrẹn ọrhọ ghwẹriẹ-ẹ, ọnọ rioja. (Gen. 4:​6, 7) Jehova ọ nyoma ọmẹraro Nathan ghwọghwu i David, Nathan no dje udje owu rọ hobọte Orodje na omamọ. (2 Sam. 12:​1-7) Habaye, ọke agbamwa Israel e ruẹ ọdandan hasuẹ i Jehova, o “dje” emẹraro enẹyen bru aye “ọgbọ vwanriẹn ọgbọ.” (Jer. 7:​24, 25) Ọye yọ kpare udjoghwẹ na, nyoma rọ ha userhumu rẹn aye ghwẹriẹ. Ọ hẹrhẹ ọke aye ine bruie rhe vwẹre-e.

⁸ Ekpako ukoko a hẹrokele udje i Jehova ọke aye arha ha userhumu rẹn omizu ro ruẹ ọdandan ọghwaghwa. Jerẹ oborẹ 2 Timothy 4:2 ọ tare, omizu ukoko na orho ruẹ ọdandan ọghwaghwa, aye na ha userhumu riẹn “rhẹ edirin.” Ẹmro re dje fiotọre ọrẹ oghwẹmro ọrana nọ tare: “Ọkpako ukoko o dje erhionrin phia, ji damoma ha userhumu rẹn [oruọdandan na] neneyo o ruẹ oborẹ ọgbare. Ẹhẹn [Ọkpako ukoko] na orho seriotọre yanghene ọrhọ tuekwẹre, ọnọ sabu rhiẹ ukọ rẹn [oruọdandan na], ji lẹrhiẹ tephe rẹn i Jehova.”

9-10. Marhẹ ekpako ukoko ine ru ha userhumu rẹn oruọdandan mẹrẹn orusọ ye vwrurhe?

⁹ Ekpako na a damoma vwẹruọ oborẹ o lele fiẹ ọdandan na. Jerẹ udje, uyono omobọ ọrhẹ aghwoghwo rọ dobọ ye ji yo lele fiẹ ọdandan na? Ọ ji nẹrhomo vwe i Jehova ọke ephian? Ọ ha uphẹn rẹn ojemẹ esọsọ no suien? Aruẹ igbehian ego yo vwori, o ruiruẹn ji nughe ri sọre? Marhẹ aruẹ odjẹ enana i ru hobọte ọmuduie? Ọ dabu rhe taghene orhienbro ọrhẹ idjaghwẹ ye ọ hobọte Ọsẹ ye Jehova?

¹⁰ Nyoma aruẹ enọ enana, ekpako ukoko ina sabu ha userhumu rẹn oruọdandan na roro kpahen idjaghwẹ ye, ji ruẹ ewene ri serhọ. (Prov. 20:5) Habaye, jerẹ oborẹ i Nathan o ru ha userhumu rẹn i David, aye ina sabu ha idje sa ọravwọ erhumu roro kpahen ọdandan ro ruru, ji mẹrẹn orusọ ye vwrurhe. Aye i rhe ru te omaran ọke ọrukaro aye e lelie vwoma, ọnọ sabu vioja fọkiẹ oborẹ o ruru. Ọkezẹko, ọnọ sabu mwuie ghwẹriẹ dede.

11. Marhẹ i Jesu o ruẹ iruedandan lele?

¹¹ Ekpako na a damoma hẹrokele i Jesu. Ọke rọ ha userhumu rẹn Saul ọrẹ Tarsus, Jesu ra rhọmọnuhwu nọ nọriẹn onọ ọnana: “Saul, Saul, mesoriẹ wa kparahaso mẹ?” Jesu nọ nyoma onọ ọnana sa ye erhumu roro kpahen oborẹ o ruru. (Acts 9:​3-6) Habaye, sekpahen “ọmase re se Jezebel,” Jesu nọ tare: “Mi yẹriẹ ọke nọ ghwẹriẹ.”—Rev. 2:​20, 21.

12-13. Marhẹ ekpako ukoko ine ru yẹ oruọdandan ọke nọ ghwẹriẹ? (Ni ifoto na.)

¹² Fọkime ekpako ukoko a hẹrokele i Jesu, aye i vwe rhe brokpakpa brorhiẹn taghene oruọdandan o kwe ghwẹriẹ-ẹ. Dedevwo ezẹko ina ghwẹriẹ ọke ọrukaro re lele aye vwoma, ọrẹn, awọrọ i guọlọ ọke. Omarana, ekpako ukoko ina sabu ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre, aye ine lele oruọdandan na vwoma ghwẹ ọgbọ owu. Ọkezẹko, erhe lelie vwoma ukwọgbọ ne, no no roro kpahen oborẹ a ta riẹn. Ọnọ sabu nẹrhomo vwe i Jehova dede nọ harhomie. (Ps. 32:5; 38:18) Ọke ọrana, erhe lele oruọdandan na vwoma ọke ọrọrọ,  uruemruien ọnọ sabu wene ghwẹ ọke ọrukaro re lelie vwoma.

¹³ Nẹ ekpako ukoko i sabu ha userhumu rẹn oruọdandan ghwẹriẹ, aye ine vi dje uruemru re roro rẹn awan ọrhẹ uruemru esiri phia. Aye ina nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha ebrurhọ rhẹ omẹdamu aye, ji fiẹrorhọ taghene omizu na ọnọ ghwẹriẹ.—2 Tim. 2:​25, 26.

14. Ọrọmo yo fori ne jiri oruọdandan ọrhọ ghwẹriẹ, mesoriẹ?

¹⁴ Oruọdandan na ọrhọ ghwẹriẹ, ọnana emru aghọghọ! (Luke 15:​7, 10) Ọrọmo yo fori ne jiri? Ekpako ukoko na? Karorhọ oborẹ i Paul ọ ya kpahen iruedandan: “Ọkezẹko, Osolobrugwẹ ọnọ sabu lẹrhẹ aye ghwẹriẹ.” (2 Tim. 2:25) Ẹmro re dje fiotọre ro sekpahen oghwẹmro ọrana nọ tare: “Jehova yẹ ujiri ono bru nya fọkime ohworho na o wene iroro ọrhẹ uruemruien, orhiẹ onyakpọ oworowu-u, fọkime ọye yọ ha userhumu rẹn oruọdandan na ruẹ ewene ọghoghanren ọnana. Paul nọ ta kpahen erere ezẹko ra mẹrẹn orhianẹ oruọdandan na ọ ghwẹriẹre—ọnọ lẹrhiẹ vwo irherhe ọgbagba ọrẹ urhomẹmro na rhọ, ono vwo iroro rọ gbare, ji sa ye erhumu kẹnoma rẹn ifi Echu.—2Ti 2:26.”

15. Marhẹ ekpako ukoko ine ru rha ha userhumu rẹn oruọdandan rọ ghwẹriẹre?

¹⁵ Oruọdandan ọrhọ ghwẹriẹ, ekpako ri lelirie vwoma, ine ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre na rha kọn bruie, na sabu ha userhumu riẹn wọnrọn hasuẹ ifi Echu ji kpọ idjaghwẹ ye vi. (Heb. 12:​12, 13) Ekpako ukoko i vwa ta rẹn awọrọ kpahen oborẹ oruọdandan na o ruru-u. Ọrẹn, me yo fori na ta rẹn ukoko na kpahen?

‘GHWOGHWIE UDARO IHWORHO EPHIAN’

16. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn 1 Timothy 5:​20, ayọmo yẹ “ihworho ephian” ri Paul ọ ta kpahan?

¹⁶ Se 1 Timothy 5:20. Paul ọ ya ẹmro erana vwe i Timothy ro ji rhiẹ ọkpako ukoko, nọ sabu rhe oborẹ ono ru ha userhumu rẹn “iruedandan.” Me yi Paul o mevirhọ ọke rọ tẹmro ọrana? Ọ vwọ  haye ta taghene ukoko na ephian yo no vi ‘rhe’ kpahiẹ-ẹn. Ukpomaran, ọ rionbọrhọ ihworho ri rhe ne taghene ọravwọ o ruẹ ọdandan. Aye ina sabu rhiẹ eri mẹrenriẹn ọke ro ruẹ ọdandan na, yanghene ihworho rẹ oruọdandan na ọ ta rẹn aye kpahiẹn. Ekpako ukoko ina ha ẹghwanren ta rẹn aye taghene aye ni ẹmro na so ne, aye i ji ghwọghwu oruọdandan na ne.

17. Orhianẹ ihworho ephian uvuẹn ukoko na i rhe kpahen ọdandan ọghwaghwa re ruru, yanghene aye ine rhe kpahiẹn obaro na, aghwoghwo ọgo ye ne ruo, mesoriẹ?

¹⁷ Uvuẹn erhirhiẹ ezẹko, ọnọ sabu phia taghene ihworho ephian uvuẹn ukoko na i rhe kpahen ọdandan na ne, yanghene aye ine rhe kpahiẹn obaro. Uvuẹn aruẹ erhirhiẹ ọnana, ana sabu jẹ ukoko na “ephian” rhe kpahiẹn. Omarana, ọkpako ukoko owu no no ruẹ aghwoghwo rẹn ukoko na taghene a ghwọghwu omizu ro ruẹ ọdandan na. Mesoriẹ? Paul nọ kpahenrhọ ye: “No rhiẹ orhetio harẹn eri hẹrhẹre,” nẹ aye i je rhe ruẹ ọdandan.

18. Me yẹ ekpako ukoko ine ruo, orhianẹ ọmọ ro bromarhame ne ro vwo ji te ẹgbukpe 18 o ruẹ ọdandan ọghwaghwa? (Ni ifoto na.)

¹⁸ Me yẹ ekpako ukoko ine ruo, orhianẹ ọmọ ro bromarhame ne ro vwo ji te ẹgbukpe 18 o ruẹ ọdandan ọghwaghwa? Ugboma ekpako ine ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre nẹ ekpako ukoko awanva i lele ọmọ na ọrhẹ eri vwiẹriẹ vwoma, aye i rhe rhiẹ Iseri Jehova. b Aye ina nọ eri vwiẹriẹ kpahen oborẹ aye i ru ne, nẹ aye i sabu ha userhumu rẹn ọmọ na ghwẹriẹ. Aye i rha djokarhọ taghene eri vwiẹriẹ a ha userhumu riẹn, o ji dje oka ẹghwẹriẹ phia ne, ekpako  ukoko awanva na ina sabu brorhiẹn taghene aye ine fuen ẹmro na avwaye. Fọkime, aye i rheri taghene Jehova ọ yẹ emiemọ owian aye ina ghwọghwu emọ aye ji kpọ aye vi. (Deut. 6:​6, 7; Prov. 6:20; 22:6; Eph. 6:​2-4) Udabọ ọrana, ekpako na ina rha nekpẹn ọmọ na mie eri vwiẹriẹ, no mwu aye ẹro taghene aye a ji ha userhumu riẹn. Ọrẹn, me yẹ ekpako ukoko ine ruo orhianẹ ọmọ na, no gbromarhọ ọdandan eruo? Uvuẹn erhirhiẹ ọnana, ana ha umẹ mwu ro no lelie ọrhẹ eri vwiẹriẹ vwoma, aye i rhe rhiẹ Iseri Jehova.

“JEHOVA O DJE ẸGUỌLỌ OKOKODO ỌRHẸ ARODỌMẸ PHIA”

19. Marhẹ ekpako ukoko e ru hẹrokele i Jehova aye erhe guẹnzọn eri ruẹ ọdandan ọghwaghwa?

¹⁹ Ekpako ukoko ephian ra sanọren ni rhiẹ umẹ i vwo owian aye ine ruẹ ukoko i Jehova fon. (1 Cor. 5:7) Aye a ji damoma ha userhumu rẹn iruedandan ghwẹriẹ. Fọkiẹ ọrana, aye arha ha userhumu rẹn ohworho, aye ne fiẹrorhọ taghene ono ruẹ ewene. Mesoriẹ? Fọkime aye a hẹrokele i Jehova, ro “dje ẹguọlọ okokodo ọrhẹ arodọmẹ phia.” (Jas. 5:11) Djokarhọ oborẹ ọnyikọ John o ru dje aruẹ uruemru ọnana phia uvuẹn ọke ọho ọnẹyen. Nọ yare: “Emọ mẹ ekokamu, mia ya ekwakwa enana vwe are nẹ are i je rhe ruẹ ọdandan. Ọrẹn, ohworho orho ruẹ ọdandan dede, ọwan i vwo userhumu rhẹ Ọsẹ na, nọyẹ Jesu Kristi ro rhiẹ ọvwata.”—1 John 2:1.

20. Me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro rọ kẹta uvuẹn ufi irhomu-ẹmro ọnana?

²⁰ Ọrẹ omemwurhọ, Ilele Kristi ezẹko ri ruẹ ọdandan ọghwaghwa i vwe kwe ghwẹriẹ-ẹ. Uvuẹn aruẹ erhirhiẹ ọnana, ene vi ti ọravwọ nẹ ukoko na. Marhẹ ekpako ukoko e ruẹ lele uvuẹn aruẹ erhirhiẹ ọnana? Ene yono kpahiẹn uvuẹn urhomu-ẹmro rọ ha kpahen ọnana.