1. Owian ọgo yi Jehova ọ yẹ emiemọ?

JEHOVA ọ ma esa ọrhẹ ane ọrukaro rhẹ ojemẹ aye ine vwiẹ. Baibol na ọ tare: “Emọ uku ro nẹ obẹ i Jehova rhe.” (Ps. 127:3, ekete ra djokarhọ) Me yẹ ọrana o mevirhọ? Ha ẹhẹn rorie taghene ugbehian nọ ta wẹn taghene wu lelie hẹrote igho obuebun. Marhẹ oma ono ruo? Oma ọnọ merhuọn taghene ọ hẹrosuọ. Ọrẹn, wu na sabu rhe brudu kpahen oborẹ wu ne ru hẹrote igho na. Jehova ro rhiẹ Ugbehian ọwan rọ mai kpẹnkpẹn, o tiobọnu oborẹ ọ ghanren ghwẹ igho rẹn emiemọ nẹ aye i hẹrote. Ọ yẹ emiemọ ohwan rẹ aye ina hẹrote emọ aye jeghwai ruẹ oma merhen aye.

2. Enọ ego ye ne yono kpahen?

² Ọrọmo yo no brorhiẹn sẹ eri rọnmọ ne i vwiẹ, ọrhẹ ọke aye ine vwiẹ? Mẹ yẹ emiemọ ine ruo nẹ aye sabu ha userhumu rẹn emọ aye nyerẹn akpọ omamerhomẹ? Roro kpahen iruemru-urhi ezẹko ri ha uvuẹn Baibol na, ri na ha userhumu rẹn Ilele Kristi ri rhiẹ esa ọrhẹ ane brorhiẹn ri serhọ.

3. (a) Ọrọmo yo no brorhiẹn sẹ eri rọnmọ ne ine vwiẹ? (b) Uruemru-urhi Baibol ọgo yẹ igbehian ọrhẹ ekrun ihworho ri rọnmọ ne ina ha ruiruo?

³ Uvuẹn emwa ezẹko, e fiẹrorhọ taghene ihworho ri rọnmọren obọ, i tuẹn uvwiẹ rhọ ogege aye i rha rọnmọ hin. Ekrun ọrhẹ igbehian aye ezẹko a tobọ hiẹn aye nẹ aye i vwiẹ ogege. Omizu ọhworhare owu obẹ Asia re se Jethro,  nọ tare: “Ihworho ezẹko ri rọnmọ ne uvuẹn ukoko na, na hiẹn eri vwe ji vwiẹ nẹ aye i vwiẹ.” Omizu ọhworhare ọrọrọ ro rhirhiẹ Asia re se Jeffrey, nọ ji ta taghene, “Imizu ezẹko uvuẹn ukoko na, na ta rẹn ihworho ri vwe ji vwiẹ taghene o vwo ohworho rọ nọ hẹrote aye ọke aye i ho ne-e.” Ọrẹn, esa ọrhẹ ane yi ne brorhiẹn sẹ aye ine vwiẹ yanghene aye i vwiẹ-ẹ. Ọrana ohwan ro te rẹ aye; orhienbro aye. (Gal. 6:5) Itiọrurhomẹmro, igbehian ọrhẹ ekrun i guọlọre nẹ oma ọ merhen ihworho ri rọnmọren obọ. Ọrẹn esa ọrhẹ ane na ovọ yi vwo orhienbro na, sẹ aye ine vwiẹ emọ yanghene i vwiẹ-ẹ.—1 Thess. 4:11.

4-5. Me yẹ ekwakwa eva rẹ esa ọrhẹ ane ine brorhiẹn ye, ọkiọgo yọ mai serhọ ra na tẹmro kpahiẹn? Dje yi fiotọre.

⁴ O fori nẹ esa ọrhẹ ane ri brorhiẹn aye ine vwiẹ emọ, i tẹmro kpahen enọ eghoghanren eva: Ọrukaro, ọkiọgo yẹ aye ine vwiẹ emọ na? Ọreva, emọ emwa yẹ aye i guọlọ vwiẹ? Ọkiọgo yọ mai serhọ rẹ esa ọrhẹ ane ina tẹmro kpahiẹn? Mesoriẹ enọ eva enana a ghanren?

⁵ Uvuẹn erhirhiẹ buebun, o fori nẹ ihworho ri samọ rọnmọ na i tẹmro kpahen emọ re ne vwiẹ vwẹre, nẹ aye i ki rọnmọ. Mesoriẹ? Fọkime ọnana ọnọ ha userhumu rẹn aye vwo ẹhẹn owu kpahen emọ re ne vwiẹ. Habaye, o fori nẹ aye ji roro sẹ aye i mwuegbe aye ina hẹrote emọ ne. Esa ọrhẹ ane ezẹko i brorhiẹn taghene aye i vwiẹ uvuẹn ẹgbukpe ọrukaro yanghene ọreva aye i rha rọnmọ hi-in, fọkime ọnọ ha ọke ọrhẹ omẹgbanhon aye ina hẹrote emọ na. Aye i roririe taghene aye i rha hẹrhẹ ibiesuọn, ọnọ ha userhumu rẹn aye tikẹrẹ owuowọnwan rhọ bọmọke aye ine ki rhiẹ emiemọ.—Eph. 5:33.

6. Me yẹ ihworho ezẹko ri rọnmọren i brorhiẹn yen fọkiẹ ọke egbogbanhon re nyerẹn na?

⁶ Ilele Kristi erọrọ i djẹ odjẹ aye ina hẹrokele emọ i Noah ehworhare awansa ọrhẹ eniẹ aye. Emọ i Noah awansa na ọrhẹ eniẹ aye i brorhiẹn taghene aye i vwiẹ ogege-e. (Gen. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pet. 2:5) Jesu ọ ha ọke ọwan na dje “ẹdẹ i Noah,” itiọrurhomẹmro, ọwan e nyerẹn uvuẹn “ọke egbogbanhon ra bẹn enyerẹn.” (Matt. 24:37; 2 Tim. 3:1) Fọkiẹ iroro ọnana, ihworho ezẹko ri rọnmọren ni brorhiẹn taghene aye i vwiẹ ne-e, neneyo aye i sabu fiomarhọ ogame i Jehova vuọnvuọn.

7. Marhẹ iruemru-urhi ri ha uvuẹn Luke 14:28, 29 ọrhẹ Proverbs 21:5 ine ru ha userhumu rẹn ihworho ri rọnmọ ne?

 ⁷ Ihworho ri rọnmọ ne erhe brorhiẹn sẹ aye ine vwiẹ ọrhẹ uchunu emọ aye ine vwiẹ, esa ọrhẹ ane ri vwo ẹghwanren a dabu roro kpahen “uchunu igho ro no mwuien vwẹre.” (Se Luke 14:28, 29.) Esẹ ọrhẹ izu i rheri taghene na hẹrote emọ, ọ guọlọ igho buebun, ọke ọrhẹ omẹgbanhon. Omarana, o fori nẹ eri rọnmọ ne i nọ oma aye onọ ọnana: ‘Ọwan awanva yi ne ruẹ iruo na sabu hẹrote edamẹ ekrun na? E vwo ẹhẹn owu kpahen ekwakwa ri ghini rhiẹ “edamẹ” rẹn ekrun ọwan? Orhianẹ ọwan awanva yi ne ruẹ iruo, ọrọmo yo no rho ni emọ na? Ọrọmo yọ nọ kpọ iroro ọrhẹ idjaghwẹ aye vi? Eri rọnmọ ne i rha ta kpahen enọ enana, nọyẹ aye a ha ẹmro ri ha Proverbs 21:5 ruiruo.—Seyi.

8. Ebẹnbẹn ego yẹ ihworho ri rọnmọ ne ine fiẹrorhọ, me yẹ esa ro vwo ẹguọlọ ono ruo?

⁸ O fori nẹ eri rọnmọ ne i dabu ghwọghọ ọke rhẹ ọmọ aye jeghwai hẹrote yi. Omarana, orhianẹ emiemọ i vwiẹ emọ na kpẹnkpẹn phan, nọ nọ bẹn rẹ aye ina dabu kpọmavi rẹn ọmọ owuowu. Emiemọ ezẹko ri vwiẹ emọ ri kpẹnkpẹnren, i tare taghene ofu o zerẹ aye. Oma ọnọ rhọ ghwọghọ izu na ọke ephian. Ọnana ọ sabu hobọte uyono, ẹrhomo ọrhẹ owian aghwoghwo izu na? Obẹnbẹn ọrọrọ yẹ, oborẹ ono ru kerhọ uvuẹn uyono jeghwai mẹrẹn erere nie rhe. Itiọrurhomẹmro, esa ro vwo ẹguọlọ ọnọ damoma omamọ nọ sabu hobọtua izu na orhianẹ emọ na e kpokpo uvuẹn uyono ọrhẹ obẹ oghwa. Jerẹ udje, ọnọ sabu ha userhumu rẹn aniẹ wian owian oghwa ezẹko. Esa na ọnọ damoma ha userhumu rẹn ekrun na mẹrẹn erere nẹ ẹkwaphiẹrhotọre Ogame Ekrun ọke ephian. Esẹ ri rhiẹ Ilele Kristi e ji lele ekrun aye riẹ aghwoghwo ọke ephian.

9-10. Me yẹ emiemọ ri guọlọ ha userhumu rẹn emọ aye ine vi ru?

⁹ Me ye ekwakwa ezẹko rẹ emiemọ ine vi ru, na sabu ha userhumu rẹn emọ na yono jeghwai vwo ẹguọlọ kpahen Jehova? Marhẹ aye ine ru sẹrorẹ emọ aye nẹ irueruo ijẹfuọn ọrẹ akpọ ọnana? Jenẹ yono kpahen idjaghwẹ ezẹko emiemọ ina sabu kpare.

¹⁰ Nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha userhumu wẹn. Djokarhọ udje i Manoah ọrhẹ aniẹ, ri rhiẹ ọsẹ ọrhẹ izu i Samson. Ọke i Manoah ọ mẹrẹnvwrurhe taghene aniẹ ọ samọ vwiẹ ọmọ ọhworhare, nọ rẹ i Jehova nọ yẹ ye ọkpọvi oborẹ ọnọ mọrọn ọmọ na lele.

11. Sekpahen Judges 13:8, marhẹ emiemọ ine ru hẹrokele udje i Manoah?

 ¹¹ Nihad ọrhẹ Alma ri nẹ ẹkwotọre Bosnia ọrhẹ Herzegovina rhe, i yọnọ nẹ udje i Manoah. Aye ni tare: “Jerẹ i Manoah, ame ni rẹ i Jehova nọ kpọ ame vi sabu rhiẹ omamọ emiemọ. Jehova ọ kpahenrhọ ẹrhomo ame izede buebun, nyoma i Baibol na, ẹbe ukoko na, iyono ukoko ọrhẹ emẹvwa.”—Se Judges 13:8.

12. Udje ọgo yi Joseph ọrhẹ Mary i dje rẹn emọ aye?

¹² Yono aye nyoma udje. Ẹmro wa ta ọghoghanren omamọ, ọrẹn uruemru ọnọ yọ nọ mai hobọte emọ wu vwiẹre. Ọ dabu fiotọre taghene Joseph ọrhẹ Mary i dje omamọ udje rẹn i Jesu ọrhẹ emọ aye erọrọ. Joseph ọ wian owian ọgbogbanhon nọ sabu hobọtua ekrun ọnẹyen. Habaye, Joseph ọ ha urhebro rẹn ekrun ọnẹyen ga i Jehova. (Deut. 4:9, 10) Dedevwo Urhi na ọ ta taghene urhomu ekrun ina vi kpare ekrun aye lele oma riẹ Jerusalem “kẹgbukpe kẹgbukpe” ya riorẹ Ọnyavrẹn na-a, ọrẹn Joseph ọ kpare ekrun ọnẹyen. (Luke 2:41, 42) Esẹ ezẹko ina sabu nie taghene aruẹ onya ọnana o serhọ rẹn ọsoso ekrun na-a, fọkime ọnọ lẹrhẹ aye ghwọghọ igho ọrhẹ ọke buebun. Udabọ ọrana, ọ dabu fiotọre taghene Joseph o vwo ẹguọlọ kpahen ẹga i Jehova, nọ jeghwai yono emọyen nẹ aye i vwo ẹguọlọ kpahiẹn. Habaye, Mary ọ dabu rhe Eyaya Ọfuanfon na fiotọre. Omarana, nyoma ẹmro ọrhẹ uruemru, ọ dabu yono emọyen nẹ aye i vwo ẹguọlọ kpahen Jehova.

13. Marhẹ esa ọrhẹ ane owu i ru hẹrokele udje Joseph ọrhẹ Mary?

¹³ Nihad ọrhẹ Alma ra hunute vrẹn ne, i damoma hẹrokele udje i Joseph ọrhẹ Mary. Marhẹ ọrana o ru ha userhumu rẹn aye mọrọn ọmọ aye, nọ sabu vwo ẹguọlọ kpahen Jehova? Aye ni tare, “Nyoma akpenyerẹn ame, ame na damoma dje rẹn ọmọ ame taghene o fori na rha nyalele iruemru-urhi Jehova.” Nihad nọ habaye: “Rhiẹ aruẹ ohworho wu guọlọre taghene ọmọ o rhirhiẹ.”

14. Mesoriẹ o fo nẹ emiemọ i rhe aruẹ ihworho emọ aye e kwomakugbe?

¹⁴ Ha userhumu rẹn emọ djẹ omamọ okugbe. O fori nẹ ọsẹ ọrhẹ izu i rhe aruẹ ihworho emọ aye e kwomakugbe ọrhẹ oborẹ aye e ruẹ. Ọrana o mevirhọ taghene o fori nẹ emiemọ i rhe erẹ emọ aye e lele tẹmro uvuẹn itanẹti yanghene nyoma ifonu. Igbehian erana ina sabu hobọte oborẹ emọ na e roro jeghwai ruẹ.—1 Cor. 15:33.

15. Me yẹ emiemọ ina sabu yono nẹ udje i Jessie?

¹⁵ Me yẹ emiemọ ina sabu ru orhianẹ aye a dabu rhe oborẹ a ha ikọmputa yanghene ifonu ruiruo-o? Ọsẹ owu ro rhirhiẹ ẹkwotọre i Philippine re se Jessie, nọ tare: “Ame a ghwai rhe kpahen oborẹ a ha ifonu yanghene ikọmputa ruiruo-o. Ọrẹn, ọrana ọ lẹrhẹ ame je yono emọ ame kpahen imwofẹn ri havwiẹ-ẹ.” Fọkime Jessie o rhe kpahen ifonu yanghene ikọmputa kodo na-a, ọ lẹrhiẹ jurhi rẹn emọyen taghene aye i kẹnoma rẹn aye-e. Jessie nọ tare: “Mia ha urhebro rẹn emọ mẹ nẹ aye i ha ifonu aye yono edjadjẹ ọkpokpọ, mwuegbe uyono, jeghwai se i Baibol na kẹdẹkẹdẹ.” Orhianẹ wẹwẹ ọmiọmọ, wu lele emọ se yanghene gbikun kpahen izede ro serhọ re ne dje urhomu yanghene ghalẹ ifoto uvuẹn itanẹti ne, rọ ha uvuẹn oghọn rọ tẹmro kpahen “Iphuphẹn” uvuẹn i jw.org^®? Wu lelirẹ aye ta kpahen ividio ọnana ne, Wẹwẹ ye Suẹn Oma Gbinẹ Ifonuo? ọrhẹ Ha Itanẹti  Ruiruo Rhẹ Ẹghwanren? * Ekwakwa enana ina sabu ha obọdẹn userhumu wẹn yono emọ oborẹ aye ina ha ifonu ọrhẹ ikọmputa ruiruo lele izede ro serhọ.—Prov. 13:20.

16. Me yẹ emiemọ buebun i ru ne, me yo nerhumie rhe?

¹⁶ Emiemọ buebun a damoma ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre, nẹ emọ aye i sabu lele imizu re ruẹ riarorhọ uvuẹn ukoko na ghwọghọ ọke kugbe. Jerẹ udje, esa ọrhẹ ane owu re rhirhiẹ Côte d’Ivoire, re se N’Déni ọrhẹ Bomine, i vwo uruemru re se iniruo okinhariẹ me lele aye rhirhiẹ oghwa aye. N’Déni nọ tare: “Ọnana ọ dabu hobọte ọmọ ame ọhworhare omamọ. Nọ tuẹn iruo ọkobaro rhọ, vwarana ọ ga ẹrhẹ userhumu rẹn oniruo okinhariẹ.” Wu na sabu ruẹ aruẹ ẹkwaphiẹrhotọre ọnana rẹn emọ?

17-18. Ọkiọgo yẹ emiemọ ina tuẹn uyono emọ aye rhọ?

¹⁷ Kiki tuẹn uyono emọ na rhọ. Emiemọ i rhe kiki tuẹn uyono emọ aye rhọ, ọrana yọ mai rhomu. (Prov. 22:6) Roro kpahen udje i Timothy, ro lele ọnyikọ Paul nẹ ẹkwotọre owu riẹ ọrọrọ. Izu i Timothy re se Eunice ọrhẹ izie ọduado re se Lois, i dabu yonie “nẹ ọke ọmọboban rhe.”—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Esa ọrhẹ ane ọrọrọ re rhirhiẹ ẹkwotọre Côte d’Ivoire, re se Jean-Claude ọrhẹ Peace, i sabu yono emọ aye awan erhan nẹ aye i vwo ẹguọlọ kpahen Jehova. Me yọ ha userhumu rẹn aye fikparobọ? Aye i hẹrokele udje Eunice ọrhẹ Lois. Aye ni tare, “Ame i dabu ha i Baibol na yono emọ ame nẹ ọke emọboban rhe.”—Deut. 6:6, 7.

19. Me yo mevirhọ ne yono emọ kpahen Ẹmro Osolobrugwẹ?

¹⁹ Me yo mevirhọ ra na ha Ẹmro i Jehova “yono” emọ enọ? Ne “yono,” o mevirhọ ọrẹ ana ha “ọkpọvi ọrhẹ okarorhọ rẹn emọ na ọke ephian.” Nẹ emiemọ i sabu ruẹ ọnana, o fori nẹ aye i rha ghwọghọ ọke kugbe rhẹ emọ aye. Ọnọ sabu bẹn rẹn emiemọ, fọkime ọkezẹko aye ina rha vwanriẹn ọkpọvi owu rẹn emọ na. Ọrẹn, o fori nẹ emiemọ i rhe taghene ọnana izede rẹ aye ine ru ha userhumu rẹn  emọ aye vwẹruọ i Baibol na jeghwai haye ruiruo.

20. Dje oborẹ Psalm 127:4, o ru surhobọmwu oborẹ ana mọren emọ lele.

²⁰ Dabu rhe emọ fiotọre. Psalm 127 ọ ha emọ dje ibigẹn. (Se Psalm 127:4.) Jerẹ oborẹ a ha ekwakwa sansan ruẹ aruẹ ibigẹn sansan, omaran uruemru emọ i ji havwọ sansan. Omarana, o fori nẹ emiemọ i brorhiẹn oborẹ aye ine ru yono emọ na owuowu. Esa ọrhẹ ane owu re rhirhiẹ ẹkwotọre Israel inyenana, ri vwiẹ emọ awanva ra ga i Jehova ni tare taghene, oborẹ ọ ha userhumu rẹn aye yẹ, “Ame yono ọmọ owuowu uyono i Baibol ọnẹyen.” Urhomu ekrun owuowu yo no brorhiẹn sẹ ọnọ sabu yono ọmọ owuowu uyono ọnẹyen.

21. Userhumu ọgo ye emiemọ ina sabu mẹrẹn nyoma i Jehova?

²¹ Ọkezẹko, emiemọ e nie taghene owian re ne yono emọ ọgbanhonron omamọ, ọrẹn emọ ẹghẹlẹ ro nẹ obẹ i Jehova rhe. Ọye o mwuegbe rọ nọ ha userhumu rẹn emiemọ ọke ephian. O vwo omwemẹ rọ nọ kerhọ ẹrhomo emiemọ. Ọ ji kpahanrhọ ẹrhomo aye nyoma i Baibol na, ẹbe ukoko na ọrhẹ udje kugbe urhebro imizu ri te edje ne ri rhiẹ emiemọ uvuẹn ukoko na.

22. Me yẹ ekwakwa ri mai rhomu rẹ emiemọ ina sabu yẹ emọ aye?

²² Ihworho ezẹko a ta taghene ra na mọrọn ọmọ owian ẹgbukpe 20, ọrẹn owian emiemọ o vwo hiẹ-ẹn. Usuẹn ekwakwa ri mai rhomu rẹ emiemọ ina sabu yẹ emọ aye yẹ ẹguọlọ, ọke ọrhẹ uyono i Baibol. Izede sansan yẹ ọmọ owuowu ọnọ ha uyono yi ruiruo. Ọrẹn buebun aye, ri idibo i Jehova i mọren ghwanren, ina sabu ru jerẹ Joanna Mae, ro rhiẹ omizu ọmase ro rhirhiẹ Asia, rọ tare: “Ọke mie roro kpahen iyono ọsẹ ọrhẹ izu mẹ i yonorin mẹ, oma nọ merhen mẹ taghene aye i yonorin mẹ ne mi vwo ẹguọlọ kpahen Jehova. Aye i vwiẹre mẹ jeghwai ha userhumu mẹ nyerẹn omamọ akpọ.” (Prov. 23:24, 25) Aruẹ iroro ọnana yẹ iduduru Ilele Kristi ri ha uvuẹn akpọ na i vwori.