1-2. (a) Me yẹ orẹ ọrẹ ẹgbukpe 50 na? (Se ekpeti na “ Me yẹ Orẹ Ọrẹ Ẹgbukpe 50 na?”) (b) Me yi Jesu ọ ta kpahen uvuẹn Luke 4:16-18?

UVUẸN ẹkwotọre ezẹko, a riorẹ oghẹnrensan orhianẹ orodje ọhworhare yanghene ọmase o sun te ẹgbukpe 50 ne. Orẹ ọrana ye se orẹ usuon ẹgbukpe 50. Aye na riorẹ na emrẹ ẹdẹ owu, ọkprughwre owu, yanghene tobọ jiri ghwomaran, ọrẹn orẹ ọnana ono vwo oba edukwẹdẹ, aghọghọ na ọnọ ji sẹrẹ aye ẹro orho ru.

² Ene yono kpahen orẹ ro rhomu ghwẹ ọrana, rẹ emọ Israel e ruẹ ukwọgbọ uvuẹn ẹgbukpe 50. Orẹ ọrana ọ rhua ugbomọphẹ vwe eri rurie. Mesoriẹ ene yono kpahiẹn? Fọkime orẹ ọrẹ ẹgbukpe 50 emọ Israel i ruru na, ọ karorhọ ọwan ẹkwaphiẹrhotọre ugbomọphẹ ro no rhirhiẹ ye bẹmẹdẹ ri Jehova o ruẹ vwana, ri Jesu ọ tẹmro kpahen.—Se Luke 4:16-18.

3. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Leviticus 25:8-12, marhẹ orẹ ẹgbukpe 50 na o ru ha userhumu rẹn emọ Israel?

³ Ana sabu vwẹruọ oborẹ i Jesu o mevirhọ ọke rọ tẹmro kpahen ugbomọphẹ, nyoma re ne kiki yono kpahen orẹ ẹgbukpe 50 ri Jehova ọ ta rẹn idibo yi ọke ahwanren nẹ aye i rhe ruẹ. Jehova nọ ta rẹn emọ Israel: “Are ine vi ru ẹgbukpe ọrẹ 50 na fon jeghwai ghwoghwo ugbomọphẹ uvuẹn otọre na rẹn ọsoso ihworho ri havwiẹ. Ono rhiẹ ẹgbukpe ugbomọphẹ rẹn are, owuowọnwan ọnọ ghwẹrioma riẹ ekwakwa ro vwori jeghwai ghwẹrioma bru ekrun ọnẹyen.” (Se Leviticus 25:8-12.) Uvuẹn urhomu-ẹmro rọ vrẹnren na, e yono kpahen oborẹ emọ Israel i ru mẹrẹn erere nẹ Ẹdẹ Omeronmo na, rẹ aye e ruẹ kọkprughwre  kọkprughwre. Marhẹ emọ Israel i ru mẹrẹn erere nẹ orẹ aye e ruẹ ukwọgbọ uvuẹn ẹgbukpe 50 na? Jerẹ udje, orhianẹ onyẹ Israel nọ riosa rọ lẹrheriẹ rhẹ otọriẹ nọ sabu kwosa na. Uvwre ọke orẹ ẹgbukpe 50 na, ana rharhumu yẹ ye otọre na. Omarana, ọhworhare na ọnọ sabu “ghwẹrioma riẹ ekwakwa ro vwori,” orho ru emọyen ni na ha otọre na riuku. Uvuẹn erhirhiẹ ọrọrọ, ohworho rọ ha erhirhiẹ ọgbogbanhon ọnọ sabu rhẹ owu usuẹn emọyen yanghene omayen rhẹ erhirhiẹ ọvrẹn, nọ sabu kwosa rọ rere. Uvwre ọke orẹ na, ọvrẹn na ọnọ sabu “ghwẹrioma bru ekrun ọnẹyen.” Neneyo ohworho owuorowu o jo rho rhiẹ ọvrẹn bẹmẹdẹ! Irueruo ọnana o djephia taghene Jehova o ghini vwo ọdamẹ kpahen ihworho yi!

4-5. Mesoriẹ o fo ne yono kpahen orẹ ọrẹ ẹgbukpe 50 na rẹ emọ Israel i ruru?

⁴ Erere ọrọrọ ọgo yẹ orẹ ọnana ọ rhua vwe emọ Israel? Jehova nọ tare: “O fo nẹ owuọwan usuẹn are na no rhiẹ ovwiegbere-e, fọkime i Jehova ọnọ yẹ are ebrurhọ uvuẹn otọre ri Jehova ọ harẹn are, nẹ are i ha riuku na.” (Deut. 15:4) Ọnana ọ vẹnẹ oborẹ ọ phia uvuẹn akpọ na inyenana, fọkime edafe e fe rhọ, ọrẹn ivwiegbere a rioja rhọ!

⁵ Re rhiẹ Ilele Kristi na, ọwan a ha otọre Urhi Moses na-a. Ọnana no mevirhọ taghene a vwa riorẹ re tiobọnẹ evrẹn, ra harhomẹ ihworho ri riosa ọwan, ọrhẹ ọrẹ a rharhumu tiobọnẹ etọre ra ha riuku-u. (Rom. 7:4; 10:4; Eph. 2:15) Ọrẹn, ọghanranren ne yono kpahen orẹ ọnana rẹ emọ Israel e ruẹ ẹgbukpe 50 na. Mesoriẹ? Fọkime ana sabu riamerhen ugbomọphẹ, rọ karorhọ ọwan ẹkwaphiẹrhotọre ri Jehova o ru rẹn emọ Israel.

6. Me yẹ ituakpọ i guọlọ ugbomọphẹ nẹ abọ ye?

⁶ Ọwan ephian i guọlọ ugbomọphẹ fọkime ọwan evrẹn rẹn ọdandan. Fọkime ọwan iruedandan, ọwan na hwua, ne kpomẹ na jeghwai hwuẹ. Ihworho buebun i rhe ni ughwaro aye uvuẹn ujegbe yanghene ya mẹrẹn idọkitọ, aye na mẹrẹn  ọnana rhiẹ urhomẹmro. Ẹhẹn ọwan o ji seriotọre orhianẹ e ruẹ ọdandan. Ọnyikọ Paul nọ tare taghene ọye “ọvrẹn rẹn urhi ọdandan rọ ha uvuẹn ugboma [yen].” Nọ ji ta: “Orharhere ọhworhare mi havwọ! Ọrọmo yo no simi mẹ nẹ ugboma ọnana ro hwuẹ na?”—Rom. 7:23, 24.

7. Me yẹ Isaiah ọ ta kpahen ugbomọphẹ?

⁷ Ọrẹ omamerhomẹ, Osolobrugwẹ o ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre re ne simi ọwan nẹ ọdandan. Jesu yọ nọ yẹ ọwan ugbomọphẹ na. Emrẹ ẹgbukpe rọ vrẹn 700 bọmọke e ki vwiẹ Jesu, ọmẹraro Isaiah nọ mẹraro kpahen ugbomọphẹ ọduado. Ugbomọphẹ ọrana ọnọ tobọ rhomu ghwẹ ọrẹ emọ Israel i vwori ọke aye a riorẹ ọrẹ ẹgbukpe 50 na. Nọ yare: “Ẹhẹn ọfuanfon Osunsuiensun Rọmaido Ọrovwori Jehova o gbereri mẹ, fọkime Jehova ọ djẹre mẹ ha ni mi ghwoghwo iyẹnrẹn esiri harẹn ihworho dẹndẹn. O djeri mẹ me simi ihworho rẹ ẹhẹn aye e ghwọghọre, ni mi ghwoghwo ugbomọphẹ harẹn evrẹn.” (Isa. 61:1) Ayọmo yẹ aruẹmẹrẹn ọnana o sekpahen?

8. Ayọmo yẹ aruẹmẹrẹn Isaiah kpahen ugbomọphẹ o sekpahen?

⁸ Aruẹmẹrẹn ọghoghanren ọrana kpahen ugbomọphẹ, o rugba ọke i Jesu ọ tuẹn owian aghwoghwo na rhọ. Ọke i Jesu o riẹ synagogue rọ ha uvuẹn amwa yen Nazareth, no se aruẹmẹrẹn Isaiah na rẹn itu i Jew ri kokori avwaye. Jesu nọ ha aruẹmẹrẹn na ruiruo sekpahen omayen: “Ẹhẹn ọfuanfon i Jehova o gbereri mẹ, fọkime Jehova ọ djẹre mẹ ha ni mi ghwoghwo iyẹnrẹn esiri harẹn ivwiegbere na. O djeri mẹ ni mi ghwoghwo ugbomọphẹ harẹn evrẹn, jeghwai rhie ikẹro ihworho, ni mi jeghwai simi ihworho rẹ ẹhẹn aye e ghwọghọre, ne mi ghwoghwo ẹgbukpe ri Jehova o vwo ekwerhọ kpahen.” (Luke 4:16-19) Marhẹ i Jesu o ru ha aruẹmẹrẹn ọrana te orugba?

9. Aruẹ ugbomọphẹ ọgo yẹ ihworho buebun uvuẹn ọke i Jesu i fiẹrorhọ?

⁹ Ugbomọphẹ rẹ Isaiah ọ mẹraro kpahen, ri Jesu o seri na ọ phiare uvuẹn ọke i Jesu. Ana sabu vwo imwẹro kpahen ọnana, fọkime Jesu ọ tare: “Aruẹmẹrẹn ọnana rẹ are i rhonrin inyenana, o rugba ne.” (Luke 4:21) Ọkezẹko, ihworho buebun ri rhon oborẹ i Jesu o seri na, e fiẹrorhọ taghene Jesu yo no ruẹ ewene kpahen usun oseghe rọ nọ yẹ aye ugbomọphẹ nẹ abọ usun i Rome. Aye i vwo aruẹ iroro  ehworhare awanva ri tare: “Ame e fiẹrorhọ taghene ọhworhare ọnana yo no simi Israel.” (Luke 24:13, 21) Ọrẹn, e rheri taghene i Jesu ọ vwọ ta rẹn idibo yi nẹ aye i kparehaso usuon gbalogbalo ọrẹ i Rome-e. Ukpomaran, nọ ta rẹn aye: “Are i kwa ekwakwa i Caesar rẹn i Caesar.” (Matt. 22:21) Omarana, marhẹ yi Jesu o ru ha ugbomọphẹ rẹn ihworho ọke ọrana?

10. Me yi Jesu ọ yẹ ihworho ugbomọphẹ nẹ abọ ye?

¹⁰ Jesu ọ ha userhumu rẹn ihworho vwo ugbomọphẹ nyoma izede eva. Ọrukaro, Jesu ọ lẹrhẹ ihworho buebun vwo ugbomọphẹ nẹ abọ iyono efian rẹ ilori ẹga e yono. Ọke ọrana, a gba itu i Jew buebun vwo imwẹro kpahen iyono efian ọrhẹ irueruo ituakpọ. (Matt. 5:31-37; 15:1-11) Ihworho ri fori ni ha userhumu rẹn awọrọ ga Osolobrugwẹ, i vwa ga ye izede ro serhọ-ọ, omarana nọ họhọre taghene aye ituẹro. Aye ni daji okuku ọrhẹ ọdandan, fọkime aye i tiẹn Messiah na ọrhẹ iyono yi. (John 9:1, 14-16, 35-41) Fọkime Jesu o yono ihworho urhomẹmro na ji dje omamọ udje, no dje harẹn ihworho ri vwo homariotọre oborẹ aye ine ru kẹnoma rẹn iyono efian.—Mark 1:22; 2:23–3:5.

11. Izede ọghoghanren ọrọrọ ọgo yi Jesu o ru yẹ ihworho ugbomọphẹ?

¹¹ Ọreva, Jesu ọ lẹrhẹ ihworho vwo ugbomọphẹ nẹ abọ erhirhiẹ evrẹn rẹn ọdandan ra ha riuku. Fọkime Jesu ọ ha arhọ ye ruẹ otan, Jehova nọ sabu harhomu ihworho ri vwo esegburhomẹmro ri ji vwo ekwerhọ kpahen otan na. (Heb. 10:12-18) Jesu nọ tare: “Ọmọ na ọrhọ yẹ are ugbomọphẹ, are ni ne ghini rhiẹ emuvwiẹ.” (John 8:36) Ugbomọphẹ ọrana o rhomu ghwẹ ugbomọphẹ rẹ emọ Israel ina sabu vwo uvwre ọke aye a riorẹ re ruẹ ẹgbukpe 50 na! Jerẹ udje, ọvrẹn re tiobọnu uvwre ọke ra riorẹ na ọnọ ji sabu rharhumu rhiẹ ọvrẹn ọke ọrọrọ, orho ru no no hwuo.

12. Ayọmo yi kiki mẹrẹn erere nẹ ugbomọphẹ ri Jesu o ghwoghwori na?

¹² Uvuẹn ẹdẹ Pentecost 33 C.E., Jehova nọ ha ẹhẹn ọfuanfon djẹ inyikọ na ọrhẹ ehworhare kugbe emẹse erọrọ ri fuevwan ha. Nọ dẹrẹ aye nẹ aye i rhiẹ emọyen, neneyo orho ru, ana rhọmọ aye nuhwu nẹ aye i leli Jesu sun obẹ odjuwu. (Rom. 8:2, 15-17) Enana yẹ ihworho erukaro ri mẹrẹn erere nẹ ugbomọphẹ ri Jesu o ghwoghwo kpahen uvuẹn synagogue  rọ ha i Nazareth. Ehworhare ọrhẹ emẹse enana i vwo ugbomọphẹ nẹ abọ iyono efian ọrhẹ irueruo ri kparehaso i Baibol na, rẹ ilori ẹga itu i Jew e vwobọrhọ. Osolobrugwẹ o ji simi aye nẹ abọ ọdandan ro suẹn riẹ uhwu. Orẹ ẹgbukpe 50 na, rọ tonrhọ ọke ra djẹ idibo i Kristi ha uvuẹn ẹgbukpe 33 C.E., ono vwoba uvuẹn ehion Ẹgbukpe Uriusionrin ri Jesu ono suon. Ekwakwa irhorhomu ego yi na phia uvwre ọke ọnana ọrhẹ oba usuon i Jesu?

13-14. Gbobọhiẹn Ilele Kristi ra djẹha na, ayọmo yi na ji sabu vwo ugbomọphẹ ri Jesu o ghwoghwori na?

¹³ Inyenana, iduduru ihworho ri ha uvuẹn akpọ na ri vwo omamọ ẹhẹn, i ha usuẹn ‘igegede ereva’ na. (John 10:16) Osolobrugwẹ ọ djẹ aye nẹ aye i leli Jesu suẹn obẹ odjuwu-u. Ukpomaran, Baibol na ọ tare taghene aye ine nyerẹn uvuẹn akpọ na bẹmẹdẹ. Ọrana yẹ ifiẹrorhọ wu vwori?

¹⁴ Wu na sabu riamerhen ekwakwa irhorhomu ezẹko rẹ era djẹha na i vwori vwana. Fọkime wu vwo esegburhomẹmro kpahen izobo otan i Jesu, wu na sabu rẹ i Jehova nọ harhomẹ edandan enọ. Ọnana nọ lẹrhẹ ọwan vwo omamọ onyerẹnkugbe ọrhẹ ẹhẹn obrorhiẹn rọ fonron obaro Osolobrugwẹ. (Eph. 1:7; Rev. 7:14, 15) Habaye, ji roro kpahen ebrurhọ wu na riamerhiẹn fọkime wu vwo ugbomọphẹ nẹ abọ  iyono efian. Jesu nọ tare: “Are ine rhe urhomẹmro na, urhomẹmro na no no ru are rhiẹ emuvwiẹ.” (John 8:32) Oma ọ merhen ọwan fọkime e vwo ugbomọphẹ ọnana!

15. Ugbomọphẹ ọrhẹ ebrurhọ ego ye ne fiẹrorhọ obaro na?

¹⁵ Wu na sabu fiẹrorhọ ugbomọphẹ ọduado rọ sa. Phẹrẹkpẹ, Jesu ono tiẹ ogame efian ọrhẹ isuensun ọkon ituakpọ nie. Jehova ono simi “otu gbidigbidi” ri gariẹ, ọnọ ji ha uphẹn rẹn aye riamerhen ebrurhọ buebun uvuẹn akpọ i paradais. (Rev. 7:9, 14) Ana rhọmọ ihworho buebun nẹ aye i riamerhen ugbomọphẹ nẹ abọ ekwakwa ibiobiomu rẹ ọdandan Adam ọ soro.—Acts 24:15.

16. Ugbomọphẹ ọduado ọgo yọ hẹrhẹ ituakpọ obaro na?

¹⁶ Uvwre ọke usuon i Kristi, ọye ọrhẹ ere lelie suẹn ina ha userhumu rẹn ituakpọ vwo omọkpokpọ ọrhẹ obọdẹn onyerẹnkugbe rhẹ i Jehova. Ọke esimirhọ ọrhẹ ugbomọphẹ ọnana, ọnọ họhọ orẹ rẹ emọ Israel e ruẹ ẹgbukpe 50 na. Ọke ọrana, ọsoso ihworho ra ga i Jehova ine rhiẹ ihworho ri gbare ri ji vabọ ọdandan.

17. Me yẹ Isaiah 65:21-23 ọ tare taghene ọnọ phia rẹn ihworho Osolobrugwẹ? (Ni ifoto obaro ọbe na.)

¹⁷ Isaiah 65:21-23 (Seyi.) o dje kpahen oborẹ akpọ ono rhirhiẹ obaro na. Akpọ ọrana ọnọ vuọn rhẹ obọdẹn ewian. Baibol na ọ tare taghene ọke ọrana ihworho Osolobrugwẹ ina rha wian owian ro serhọ, rọ nọ ji yẹ aye ewẹnvuọn. Uvuẹn ehion ẹgbukpe uriusionrin na, ana sabu vwo imwẹro taghene “emama na ni vabọ erhirhiẹ evrẹn rẹn oghwọghọ, aye ni vwo ugbomọphẹ ọrẹ emọ Osolobrugwẹ.”—Rom. 8:21.

18. Mesoriẹ e vwo imwẹro taghene obaro akpọ na ọnọ vuọn rhẹ omamerhomẹ?

¹⁸ Jerẹ oborẹ i Jehova o ruru nẹ emọ Israel i ha ukẹro ro serhọ ni owian ọrhẹ omeronmo, omaran ono ji rhirhiẹ rẹn idibo yi uvuẹn otọre usun i Kristi. Ene vwo ọke ra na ga i Jehova vuọnvuọn. Na sabu vwo omamerhomẹ, ana vi rha ga Osolobrugwẹ, omaran yo no ji rhirhiẹ uvuẹn akpọ ọkpokpọ na. Ituakpọ ri fuevwan ina ghọghọ uvwre Ẹgbukpẹ Uriusionrin ri Jesu ono sun na, fọkime ọwan ephian ine vwo obọdẹn ewian, jeghwai ga i Jehova vuọnvuọn.