1-2. Erhirhiẹ ego yi na sabu lẹrhẹ ọwan viẹ?

 ỌWAN ephian i rhiẹromẹrẹn oborẹ ọ lẹrherẹ ọwan viẹ dẹ ne. Emru omamerhomẹ ọrhọ phia, ọwan na viẹ oviẹ aghọghọ. Ọkezẹko, wu viẹre ọke emru ọghoghanren ọ phia uvuẹn akpenyerẹn ọnọ—jerẹ udje, ọke we vwiẹ ọmọ, ọke wa karorhọ oborẹ ọ phiare uvwrọke owu, yanghene ọke wa mẹrẹn ugbehian wu vwa ji mẹrẹn ọke jijiri.

² Ọrẹn ọgbọ buebun, ọwan a viẹ fọkiẹ omemwurhọ yanghene omiamiamo. Jerẹ udje, ana sabu viẹ ohworho orho ruẹ oborẹ e vwe fiẹrorhọ. Ana sabu viẹ fọkiẹ omiamiamo ra dẹrughwaroghwẹ, yanghene uhwu ohworho re vwo ẹguọlọ kpahen. Uvuẹn aruẹ erhirhiẹ ọrana, ana sabu roro jerẹ ọmẹraro Jeremiah ọke i Babylon o fiẹ Jerusalem kparobọ. Jeremiah nọ tare: “Amioviẹ nọ zẹ nẹ ikẹro mẹ . . . Mi vwa rha sabu dobọ oviẹ jẹ-ẹ, oviẹ na o vwo rho vwoba-a.”—Lam. 3:​48, 49.

3. Marhẹ oma o ruẹ i Jehova ọrhọ mẹrẹn idibo yi ra rioja? (Isaiah 63:9)

³ Jehova o rhẹ uchunu ọgbọ ra viẹ ne fọkiẹ erhirhiẹ egbogbanhon. Baibol na ọ yẹrẹ ọwan imwẹro taghene Jehova ọ mẹrẹn ojẹriọ idibo yi, ọnọ ji ha userhumu rẹn ọwan arha viẹ bruie rhe. (Ps. 34:15) Ọrẹn, Jehova ọ vwọ ghwai mẹrẹn ọwan ji rhon oviẹ ọwan ọvo-o. Jerẹ ọmiọmọ  ro vwo ẹguọlọ kpahen emọyen, oma ọ vwọ merhiẹn ọke ọrhọ mẹrẹn ọwan ra rioja-a, o ji vwo omwemẹ rọ nọ ha userhumu rẹn ọwan.—Se Isaiah 63:9.

4. Idje i Baibol ego ye ne yono kpahen, me yẹ udje aye o yonirin ọwan kpahen i Jehova?

⁴ Uvuẹn i Baibol na, Jehova o dje rẹn ọwan oborẹ o ruru ọke idibo yi a viẹ bruie rhe. Ana sabu mẹrẹn ọnana erhe roro kpahen udje Hannah, David, ọrhẹ Orodje Hezekiah. Me yọ lẹrherẹ aye viẹ? Marhẹ i Jehova o ru ha userhumu rẹn aye? Marhẹ udje aye ono ru yẹ ọwan urhebro ọke arha viẹ fọkiẹ omemwurhọ, ọphiẹrhọ yanghene ẹhẹn ro seriotọre?

OVIẸ OMEMWURHỌ

5. Marhẹ erhirhiẹ Hannah ọ hobọte yi lele?

⁵ Hannah ọ dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn buebun ri lẹrheriẹ viẹ oviẹ omemwurhọ. Esa ye ọ rọnmọ emẹse awanva, odẹ ọreva ye i Peninnah, o vwo utuoma kpahen Hannah omamọ. Habaye, Hannah o ji vwiẹ-ẹ, ọrẹn Peninnah o vwo emọ buebun. (1 Sam. 1:​1, 2) Peninnah nọ ha Hannah djechẹẹ ọke ephian fọkime o ji vwiẹ-ẹ. Orho rhiẹ owẹwẹ, marhẹ oma ono ruo? Emru na ọ da Hannah te erhirhiẹ “rọ viẹ, ọ vwọ ji riẹ emare-en,” habaye “no mwuomarhọ omamọ.”—1 Sam. 1:​6, 7, 10.

6. Me yi Hannah o ruru nọ sabu mẹrẹn urhebro?

⁶ Marhẹ Hannah o ru mẹrẹn urhebro? Emru owu rọ ha userhumu riẹn yẹ oghwa ẹga na rọ nya. Ọkezẹko uvuẹn ekete rọ kẹrẹ anurẹsẹ oghwa ẹga na, “nọ nẹrhomo vwe i Jehova jeghwai viẹ gbangbanhon.” Nọ rẹ i Jehova: “Gbe arodọmẹ rẹn odibo ọnọ jeghwai karorhọ mẹ.” (1 Sam. 1:10b, 11) Hannah nọ ta ọmuduie rẹn i Jehova uvuẹn ẹrhomo. Fọkiẹ ẹguọlọ ri Jehova o vwo kpahen Hannah, nọ ha urhebro riẹn!

7. Marhẹ oma o ruẹ Hannah ọke rọ ta ọmuduie rẹn i Jehova hin?

⁷ Marhẹ oma o ruẹ Hannah ọke rọ ta ọmuduie rẹn i Jehova ji mẹrẹn urhebro mie Orherẹn Ọduado Eli? Baibol na nọ tare: “Ọmase na nọ nyarhẹn, nọ yọ riẹ emaren, orho mwuomarhọ ghwomara-an.” (1 Sam. 1:​17, 18) Dedevwo obẹnbẹn i Hannah o ji notọre-e, ọrẹn ẹhẹn yen o totọre. Ọ hẹroso i Jehova taghene ọnọ ha userhumu riẹn. Jehova ọ mẹrẹn ebẹnbẹn ọrhẹ oviẹ ye, nọ ha ebrurhọ riẹn nyoma rọ lẹrhiẹ mẹrenvwan.—1 Sam. 1:​19, 20; 2:21.

8-9. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Hebrews 10:​24, 25, mesoriẹ o fo ne rhe riẹ uyono ukoko ọke ephian? (Ni ifoto na.)

⁸ Oborẹ e yonorin. Wa dẹrughwaroghwu erhirhiẹ ọgbogbanhon rọ lẹrhuọ mwuomarhọ ji viẹ? Ọkezẹko, wa viẹ  fọkiẹ uhwu ohworho wu vwo ẹguọlọ kpahen. Uvuẹn aruẹ erhirhiẹ ọrana, oma ono rho ruẹ ọwan ne rhirhiẹ ye kologho. Ọrẹn, jerẹ oborẹ Hannah ọ mẹrẹn urhebro ọke ro riẹ oghwa ẹga na, wu na sabu mẹrẹn urhebro wu rhe riẹ uyono ukoko—ọrhọ tobọ rhianẹ ẹhọn o seriotọre. (Se Hebrews 10:​24, 25.) Arha kerhọ ẹmro urhebro ra bọn kpahen i Baibol uvuẹn uyono ukoko, Jehova ọnọ ha userhumu rẹn ọwan vwo ẹhẹn ro totọre. Fọkiẹ ọrana, na na sabu suẹn iroro ọwan, ọrhọ tobọ rhianẹ erhirhiẹ na o rhomu ogege-e.

⁹ Uvuẹn uyono ukoko, ọwan a ji riamerhen obọdẹn okugbe uvwre imizu ri vwo ẹguọlọ kpahen ọwan, ọdamẹ aye e djephia ọnọ sabu lẹrhẹ ẹhẹn ọwan gogovi. (1 Thess. 5:​11, 14) Roro kpahen udje ọkobaro oghẹnrensan owu rẹ aniẹ o hwu je vwo. Nọ tare: “Mia ji viẹ me te ọke na. Ọkezẹko, mi na ghwai siyẹ ekete kologho ji tuẹn oviẹ rhọ. Ọrẹn, uyono ukoko ọ ha urhebro mẹ omamọ ne. Ẹmro urhebro imizu ukoko na, ọ yẹre mẹ omẹgbanhon. O vwo oborẹ ẹhẹn mẹ o seriotọre te-e, mi rhe te uyono ne, ẹhẹn mẹ no totọre.” Arha ha uvuẹn uyono ukoko, Jehova ọnọ sabu nyoma imizu na sa ọwan erhumu.

10. Marhẹ ene ru hẹrokele udje Hannah ẹhẹn ọwan orho seriotọre?

¹⁰ Hannah ọ ji mẹrẹn urhebro ọke rọ ta ọmuduie rẹn i Jehova ọrẹ ẹrhomo. Wu na ji sabu ‘ha ọfiamu ọnọ ephian dọn [i Jehova],” rhe imwẹro taghene ọnọ ha userhumu wẹn. (1 Pet. 5:7) Omizu ọmase owu rẹ ihi i kpe esa ye hwu nọ tare: “Ẹhẹn mẹ o seriotọre omamọ, nọ họhọre taghene mi sabu vwo aghọghọ ghwomara-an. Ọrẹn, mi mẹrẹn urhebro ọke mia nẹrhomo vwe Ọsẹ mẹ Jehova. Ọkezẹko, mie rhe oborẹ mi na ta dede-e, ọrẹn o vwẹruọ mẹ. Mi rhe mwuomarhọ, ni mia nẹrhomo nọ yẹ mẹ ufuoma. Ẹhẹn mẹ no totọre, ni mia sabu ruẹ oborẹ mia guọlọ ruẹ.” Wu rha ta edamuọ rẹn i Jehova, ono vwẹruọ omiamiamo ọnọ ji ha userhumu wẹn. Oborẹ ọ suẹ ọfiamu na ọrhọ tobọ nie-e, Jehova ọnọ ha urhebro wẹn ji lẹrhuọ vwo ẹhẹn ro totọre. (Ps. 94:19; Phil. 4:​6, 7) Ọnọ kwosa wẹn fọkiẹ edirin wu djephia.—Heb. 11:6.

OVIẸ FỌKIẸ ỌPHIẸRHỌ

11. Marhẹ erhirhiẹ ri David o rhiẹromẹrẹn ọ lẹrhẹ oma ruie?

¹¹ David o rhiẹromẹrẹn erhirhiẹ buebun ri lẹrheriẹ viẹ. Ihworho i vwo utuoma kpahiẹn, ihworho rọ hẹroso i ji phiẹ ye rhọ. (1 Sam. 19:​10, 11; 2 Sam. 15:​10-14, 30) Ọke owu, nọ yare: “Oma ọ ghwọghere mẹ fọkiẹ omemwurhọ; ọsoso ason na amioviẹ nọ kpọtọ ekpa mẹ; nẹ oviẹ ọvo yi mia viẹ uvuẹn oberun aga mẹ.” Mesoriẹ i David o roro omaran? Nọ tare, “Fọkiẹ ihworho re ru mẹ gbalogbalo.” (Ps. 6:​6, 7) Irueruo ọkon awọrọ ọ suẹ omiamiamo rẹn i David ji lẹrhiẹ viẹ.

12. Jerẹ oborẹ ọ ha uvuẹn Psalm 56:​8, imwẹro ọgo yi David o vwori?

¹² Udabọ ebẹnbẹn ri David ọ dẹrughwaroghwu, o vwo imwẹro taghene Jehova o vwo ẹguọlọ kpahiẹn. Nọ yare: “Jehova ono rhon edon oviẹ mẹ.” (Ps. 6:8) Uvuẹn erhirhiẹ ọrọrọ, David nọ tẹmro rọ ha uvuẹn Psalm 56:8. (Seyi.) Ẹmro erana i djephia taghene Jehova o vwo ẹguọlọ ọrhẹ ọdamẹ kpahen ọwan. Nọ họhọre taghene Jehova o koko amioviẹ  i David rhẹ ololo yanghene ya aye rhẹ ọbe. David o vwo imwẹro taghene Jehova ọ djokarhọ ye, ọnọ ji karorhọ omiamiamo yi. David o ji vwo imwẹro taghene Ọsẹ ẹguọlọ ye ọ mẹrẹn erhirhiẹ ye, ọnọ ji ha userhumu riẹn.

13. Me yo fori na karorhọ arha phiẹ ọwan rhọ yanghene ruẹ oborẹ e vwe fiẹrorhọ? (Ni ifoto na.)

¹³ Oborẹ e yonorin. Ẹhọn o seriotọre fọkime ohworho wu hẹroso ọ phiẹruọ rhọ yanghene ruẹ oborẹ wu vwe fiẹrorhọ? Ọkezẹko, wa rioja fọkime ohworho we lele kọnrhọ yanghene ohworho wa rọnmọ ọ nyajovwo, yanghene ohworho wu vwo ẹguọlọ kpahen ọ dobọ ogame i Jehova ji. Omizu ọhworhare owu rẹ aniẹ ọ ghwọwe ji sẹrerhumuje vwo, nọ tare: “Oborẹ ọ phiare na o gberi mẹ unu omamọ. Ni mie mwuomarhọ ọke ephian ji tuekwẹre, ni mia ji ha ukẹro sakamu ni omamẹ.” Orhianẹ a phiẹruọ rhọ yanghene ruẹ oborẹ wu vwe fiẹrorhọ, vwo imwẹro taghene Jehova ọ sẹrerhumujo-o. Omizu ọhworhare na nọ tare: “Mi mẹrẹnvwrurhe ne taghene ituakpọ ina sabu phiẹ ọwan rhọ, ọrẹn ana sabu hẹroso i Jehova. O toro erhirhiẹ na-a, ọ sẹrerhumuji ọwa-an. Ọnọ ha userhumu rẹn eri vwo atamwu kpahiẹn.” (Ps. 37:28) Ji karorhọ taghene Jehova yọ mai vwo ẹguọlọ kpahuọn. Arha phiọrhọ ọ miama omamọ, ọrẹn Jehova o vwẹruọ erhirhiẹ ọnọ, ọnọ ji ha userhumu wẹn. (Rom. 8:​38, 39) Karorhọ: O toro oborẹ e ruruo lele-e, Jehova o vwo ẹguọlọ kpahuọn.

14. Imwẹro ọgo yi Psalm 34:18 ọ yẹrẹ ọwan?

¹⁴ Arha phiẹ ọwan rhọ, ana ji sabu mẹrẹn urhebro nẹ ẹmro i David rọ ha uvuẹn Psalm 34:18. (Seyi.) Ọbe owu nọ tare taghene “ihworho rẹ ẹhẹn aye o seriotọre” ina sabu rhe roro taghene “aye e vwo ifiẹrorhọ-ọ.” Ukẹro ọgo yi Jehova ọ ha ni ihworho rẹ ẹhẹn aye o seriotọre fọkiẹ ọphiẹrhọ? Jerẹ ọmiọmọ rọ ha urhebro rẹn ọmọyen ọke ẹhẹn yen o seriotọre, omaran i Jehova ọ ji “kẹrẹ” ọwan—fọkime ọye o vwo aruẹdọn kpahen ihworho rẹ ẹhẹn aye o seriotọre, o ji mwuegbe rọ nọ ha userhumu rẹn aye. O vwo omwemẹ rọ nọ ha urhebro ọrhẹ userhumu rẹn ihworho rẹ ẹhẹn aye o seriotọre. Habaye, ọ ji yẹ ọwan ekwakwa buebun ri na sa ọwan erhumu din ebẹnbẹn ọwan.—Isa. 65:17.

OVIẸ FỌKIẸ ẸHẸN RO SERIOTỌRE

15. Erhirhiẹ ọgo yẹ Hezekiah ọ dẹrughwaroghwu rọ lẹrheriẹ viẹ?

¹⁵ Ọke Orodje Hezekiah ọrẹ Judah ọ ha  ẹgbukpe 39, emiamo ọgbogbanhon owu no mwurien. Ọmẹraro Isaiah nọ ta riẹn taghene Jehova ọ tare taghene emiamo na ono kpe yi. (2 Ki. 20:1) Nọ họhọre taghene Hezekiah o vwo ifiẹrorhọ-ọ. Ẹhẹn Hezekiah no seriotọre omamọ fọkiẹ iyẹnrẹn na, nọ viẹre gbangbanhon. Nọ nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha userhumu riẹn.—2 Ki. 20:​2, 3.

16. Marhẹ i Jehova ọ kpahenrhọ ẹrhomo Hezekiah lele?

¹⁶ Ẹrhomo Hezekiah ọ hobọte i Jehova omamọ, nọ ta riẹn: “Mi rhon ẹrhomo wu nẹren. Mi ji mẹrẹn amioviọ ne. Vwana, mi ne simuo.” Nyoma Isaiah, Jehova no vive riẹn taghene ọnọ haba ẹgbukpe yi, ji simi Jerusalem nẹ abọ itu Assyria.—2 Ki. 20:​4-6.

17. Marhẹ i Jehova o ru ha userhumu rẹn ọwan erhe kpomu emiamo ọgbogbanhon? (Psalm 41:3) (Ni ifoto na.)

¹⁷ Oborẹ e yonorin. Me wu ne ruo orhianẹ wu vwo emiamo ra na ja sabu simi? Ta edamuọ rẹn i Jehova nyoma ẹrhomo. Baibol na ọ yẹrẹ ọwan imwẹro taghene “Ọsẹ arodọmẹ ọrhẹ Osolobrugwẹ urhebro ephian” ọnọ ha urhebro rẹn ọwan uvuẹn edamuni ọwan. (2 Cor. 1:​3, 4) Inyenana, ọwan i sabu fiẹrorhọ taghene Jehova ono tiẹ ebẹnbẹn ọwan ephian nie-e, ọrẹn, ana sabu hẹrosuiẹ taghene ọnọ ha userhumu rẹn ọwan. (Se Psalm 41:3.) Nyoma ẹhẹn ọfuanfon na, Jehova ọ yẹ ọwan omẹgbanhon, ẹghwanren ọrhẹ ufuoma re ne din ebẹnbẹn ọwan. (Prov. 18:14; Phil. 4:13) Ọ ji yẹ ọwan urhebro nyoma ifiẹrorhọ na taghene phẹrẹkpẹ emiamo ephian ine nie.—Isa. 33:24.

18. Ekete i Baibol ọgo yo ruruo gbanhon ne ọke wa dẹrughwaroghwu erhirhiẹ ọgbogbanhon? (Se ekpeti na “ Ẹmro Urhebro ri na Sabu Lẹrhẹ Ọwan Dobọ Oviẹ ji.”)

¹⁸ Ẹmro i Jehova ọ ha urhebro rẹn Hezekiah. Ana ji sabu mẹrẹn urhebro nyoma re ne se i Baibol na. Baibol na o vwo ẹmro urhebro ri na sabu ha userhumu rẹn ọwan, ẹhẹn ọwan orho seriotọre. (Rom. 15:4) Ọke omizu ọmase owu obẹ West Africa o rhe taghene o vwo emiamo ikansa, nọ viẹ ovioviẹ. Nọ tare: “Ekete i Baibol owu rọ mai yẹ mẹ urhebro yẹ Isaiah 26:3. Dedevwo a vwa sabu suẹn erhirhiẹ ọwan ọkezẹko-o, ọrẹn oghwẹmro i Baibol ọrana ọ yẹre mẹ imwẹro taghene Jehova ọnọ lẹrhẹ ẹhẹn ọwan totọre ji sa ọwan erhumu din ebẹnbẹn na.” O vwo ekete i Baibol owuorowu ro ruruo gbanhon ne, ọke wa dẹrughwaroghwu erhirhiẹ ọgbogbanhon?

19. Aruẹ obaro akpọ ọgo yọ hẹrhẹ ọwan?

¹⁹ Ọwan e nyerẹn uvuẹn ẹdẹ ri koba, omarana, e fiẹrorhọ taghene ana rha dẹrughwaroghwẹ  erhirhiẹ ri na rha lẹrhẹ ọwan viẹ. Ọrẹn, jerẹ oborẹ udje Hannah, David, ọrhẹ Orodje Hezekiah o yonirin ọwan, Jehova ọ mẹrẹn amioviẹ ọwan, o ji mwuegbe rọ nọ ha userhumu rẹn ọwan. O vwo ọdamẹ kpahen ọwan udabọ omiamiamo na. Omarana, arha dẹrughwaroghwu erhirhiẹ egbogbanhon, o fori na ta edamẹ ọwan rẹn i Jehova nyoma ẹrhomo. O fo na kẹnoma rẹn imizu ukoko na-a. O ji fo ne rhe se i Baibol na, na sabu mẹrẹn ẹmro urhebro ri na bọn ọwan gbanhon. E vwo imwẹro taghene arha fuevwan toba, Jehova ọnọ ha ebrurhọ rẹn ọwan. O ji vive taghene ono tiẹ amioviẹ, omemwurhọ, ọphiẹrhọ, ọrhẹ ẹhẹn ro seriotọre nie. (Rev. 21:4) Ọke ọrana, oviẹ aghọghọ ọvo ya na rha viẹ.