1. Mesoriẹ ihworho ezẹko e roro taghene aye i sabu nyerẹn bẹmẹdẹ-ẹ?

 IHWORHO buebun a damoma riẹ omamọ emaren, ji sasoma ọke ephian nẹ aye i sabu vwo omọkpokpọ. Udabọ ọrana, uhwu o ji kpe aye. Aye a tobọ vwo ifiẹrorhọ taghene aye ina sabu nyerẹn bẹmẹdẹ-ẹ, fọkiẹ ọho ọrhẹ ebẹnbẹn re lelie. Ọrẹn, jerẹ oborẹ ọ ha uvuẹn John 3:16 ọrhẹ 5:​24, Jesu ọ tare taghene ana sabu vwo “arhọ i bẹmẹdẹ.”

2. Me yi John urhomu-ẹmriẹn 6 ọ ta kpahen arhọ i bẹmẹdẹ? (John 6:​39, 40)

² Ẹdẹ owu, Jesu nọ nyoma igbevwunu ha ibrẹdi ọrhẹ erhenrin ghẹrẹ otu buebun. a Ọrana ọ merhoma omamọ, ọrẹn oborẹ ọ tare ẹdẹ ọreva ye yọ mai gbe aye unu. Otu na i lelirie rie Capernaum, rọ kẹrẹ urhie rọ ha Galilee, avwaye yọ ta rẹn aye taghene ana rhọmọ ihworho nuhwu, ji yẹ aye arhọ i bẹmẹdẹ. (Se John 6:​39, 40.) Gbe roro kpahen oborẹ ọnọ phia rẹn igbehian ọrhẹ ihworho wu vwo ẹguọlọ kpahen ri hwu ne. Ẹmro i Jesu o djephia taghene ana rhọmọ ihworho buebun nuhwu, wẹwẹ ọrhẹ ihworho wu vwo ẹguọlọ kpahen ine ji vwo arhọ i bẹmẹdẹ. Ọrẹn, ihworho buebun e vwe kiki vwẹruọ ẹmro i Jesu rọ ha uvuẹn John urhomu-ẹmriẹn 6 na-a. Jene yono kpahiẹn.

3. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn John 6:​51, me yi Jesu ọ ta kpahen omayen?

 ³ Ọke i Jesu ọ nyoma izede igbevwunu ghẹrẹ otu ihworho uvuẹn Capernaum, aye ni mẹrẹnvwrurhe taghene ọ họhọ i manna ri Jehova o tiobọnu rẹn esẹ aye ride. Ọnana yọ soriẹ Eyaya Ọfuanfon na o se i manna ọrana “ibrẹdi ro nẹ odjuwu rhe.” (Ps. 105:40; John 6:31) Jesu nọ bọn uyono yi kpahen i manna re tiobọnu rẹn aye. Dedevwo Jehova o tiobọnẹ manna rẹn aye izede igbevwunu, ọrẹn ihworho ri reriẹ i ji hwu. (John 6:49) Ọrẹ ovẹnẹ, Jesu o se omayen “obọdẹn ibrẹdi ro nẹ odjuwu rhe,” nọyẹ “ibrẹdi Osolobrugwẹ,” ọrhẹ “ibrẹdi ọrẹ arhọ na.” (John 6:​32, 33, 35) Jesu ọ dabu dje ovẹnẹ rọ ha uvwre i manna na ọrhẹ omayen. Nọ tare: “Mẹmẹ yẹ ibrẹdi ro nyerẹn ro nẹ odjuwu rhe. Kohworho kohworho rọ re nẹ ibrẹdi ọnana ono nyerẹn bẹmẹdẹ.” (Se John 6:51.) Ọnana o gbe itu i Jew na unu. Mesoriẹ i Jesu ọ ta taghene ọye yẹ “ibrẹdi” ro nẹ odjuwu rhe, rọ ghanren ghwẹ i manna rẹ Osolobrugwẹ o tiobọnu rẹn esẹ aye ride izede igbevwunu? Jesu nọ ta rẹn aye: “Ibrẹdi mi ne tiobọnu . . . yẹ uhwen mẹ.” Me yọ haye ta? O fori ne vwẹruọ onọ ọrana fọkime ẹkpahenrhọ ye o surhobọmwu arhọ i bẹmẹdẹ rẹ ọwan ọrhẹ ihworho re vwo ẹguọlọ kpahen ine vwo. Jena mẹrẹn oborẹ i Jesu o mevirhọ.

IBRẸDI RO NYERẸN ỌRHẸ UHWEN ỌNẸYEN

4. Mesoriẹ oborẹ i Jesu ọ tare o gbe ihworho ezẹko unu?

⁴ O gbe ihworho ezẹko ri rhon ẹmro i Jesu unu ọke rọ ta taghene ibrẹdi ro no “tiobọnu fọkiẹ ituakpọ yẹ uhwen” yi. Ọkezẹko, aye e roro taghene ọ guọlọre nẹ aye i riẹ uhwen yi. (John 6:52) Ọrẹn, Jesu nọ ta oborẹ ọ lẹrhẹ ẹhẹn aye tagha rhọ: “Jokpanẹ are i riẹ uhwen Ọmọ onyakpọ na jeghwai da ọbara ọnẹyen, are e vwo arhọ uvuẹn oma are-e.”—John 6:53.

5. Mesoriẹ o mwu ọwan ẹro taghene Jesu ọ vwọ ta kpahen uhwen ọrhẹ ọbara ye-e?

⁵ Uvuẹn ọke i Noah, Osolobrugwẹ o jurhi rẹn ituakpọ taghene aye i vwa riẹ ọbara-a. (Gen. 9:​3, 4) Jehova nọ vwanrenriẹn uvuẹn Urhi ro tiobọnu rẹn emọ Israel. Kohworho kohworho rọ riẹ ọbara, ene vi “kpe yi hwu.” (Lev. 7:​27, ekete ra djokarhọ) Jesu ọ nyalele Urhi ọrana. (Matt. 5:​17-19) Omarana, orho dje ọhọ phia rọ nọ ta rẹn otu na taghene aye i riẹ uhwen yi ji da ọbara ye-e. Ọrẹn nyoma ẹmro ọnana, Jesu no yono ihworho na oborẹ aye ine ru vwo “arhọ i bẹmẹdẹ.”—John 6:54.

6. Marhẹ ọwan i ru rhe taghene ẹmro i Jesu kpahen uhwen ọrhẹ ọbara ye ẹmro udje?

⁶ Me yi Jesu ọ haye ta? Itiọrurhomẹmro, ẹmro udje yi Jesu ọ ha ruiruo jerẹ oborẹ o ji ru ọke rọ ta rẹn ọmase onyẹ Samaria: “Kohworho kohworho rọ da ame mi na yẹ ye, uhrun ame ọrhọ ka ye ghwomara-an, ukpomaran, ame mi na yẹ ye ono rhiẹ ẹtẹrhe ame ro suẹn riẹ arhọ i bẹmẹdẹ.” (John 4:​7, 14) b Jesu ọ vwọ haye ta taghene ọmase onyẹ Samaria na ono vwo arhọ i bẹmẹdẹ ọrhọ da ame ọrana-a. Omaran ọ ji havwọ, Jesu ọ vwọ haye ta taghene otu na uvuẹn Capernaum ine nyerẹn bẹmẹdẹ aye i rha riẹ uhwen yi ji da ọbara ye-e.

 ERHIRHIẸ EVA RI VẸNẸ OWUOWỌNWAN

7. Me yẹ ihworho ezẹko a ta kpahen ẹmro i Jesu rọ ha uvuẹn John 6:53?

⁷ Ihworho ezẹko i tare taghene ẹmro i Jesu rọ ha uvuẹn John 6:53 kpahen uhwen ọrhẹ ọbara ye, ọ rionbọrhọ Emaren Owuọwọn Ọrovwori na, fọkime ẹmro rọ ha ruiruo i họhoma. (Matt. 26:​26-28) Aye na haye ta taghene ihworho ephian ri rhiẹ Emaren Owuọwọn Ọrovwori na, ina vi riẹ ibrẹdi ji da enyo ra ha ruẹ irueruo na. Iroro ọrana ọgbare? Ọ ghanranren omamọ ne rhe ẹkpahenrhọ rẹn onọ ọrana, fọkime ihworho buebun e kwomakugbe ọwan ruẹ irueruo na kẹgbukpe kẹgbukpe. Itiọrurhomẹmro, ana mẹrẹn ovẹnẹ buebun uvwre oborẹ ọ ha uvuẹn John 6:​53, ọrhẹ oborẹ i Jesu ọ tare ọke aye a riẹ Emaren Owuọwọn Ọrovwori na.

8. Ovẹnẹ ego yi ha uvwre erhirhiẹ eva na? (Ni ifoto na.)

⁸ Jena mẹrẹn ovẹnẹ eva kirighwo ri ha uvwre erhirhiẹ na. Ọrukaro, ọkiọgo yi Jesu ọ tẹmro ri ha uvuẹn John 6:​53-56, bọgo yọ ta ye? Ọ tariẹ rẹn itu i Jew ezẹko ri ha uvuẹn Galilee ẹgbukpe 32 C.E. Ọnana ọ phiare uvwre ẹgbukpe owu bọmọke ọ ki ha Emaren Owuọwọn Ọrovwori na mwu uvuẹn Jerusalem. Ọreva, ayọmo yọ tẹmro na riẹn?  Ihworho buebun ra kerhọ ye uvuẹn i Galilee i vwo ọdamẹ kpahen emaren rẹ aye ina riọ ghwẹ uyono ri Jesu o yono aye. (John 6:26) Fọkiẹ ọnana, ọke i Jesu ọ tẹmro aye i vwe vwẹruọ ye, aye ni sẹrerhumuje vwo. Idibo yi ezẹko dede i ji zẹ je vwo. (John 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66) Gba haye vwanvwọn oborẹ ọ phiare ẹgbukpe owu ọ vrẹn uvuẹn 33 C.E., ọke i Jesu ọ ha Emaren Owuọwọn Ọrovwori na mwu. Uvuẹn erhirhiẹ ọrana, inyikọ ye awan 11 i tigban yen dedevwo aye a dabu vwẹruọ ọsoso oborẹ o yono aye-e. Udabọ ọrana, inyikọ ye i vẹnẹ ihworho ri ha uvuẹn i Galilee, fọkime aye i vwo imwẹro taghene Jesu Ọmọ Osolobrugwẹ ro nẹ odjuwu rhe. (Matt. 16:16) Nọ kpẹmirẹ aye: “Are yẹ ihworho ri tigban mẹ uvwrọke edamuni mẹ.” (Luke 22:28) Erhirhiẹ eva enana i djephia taghene ẹmro i Jesu rọ ha uvuẹn John 6:​53, ọ vẹnẹ ẹmro rọ ha ruiruo ọke rọ ha Emaren Owuọwọn Ọrovwori na mwu. O ji vwo ovẹnẹ erọrọ.

OBORẸ O RU SEKPAHUỌN

9. Ọke i Jesu ọ ha Emaren Owuọwọn Ọrovwori na mwu, ayọmo yẹ ẹmriẹn o sekpahen?

⁹ Ọke aye a riẹ Emaren Owuọwọn Ọrovwori na, Jesu nọ ha ibrẹdi ro vwo phie rẹn inyikọ ye ji ta rẹn aye taghene o mevirhọ ugboma yen. Nọ yẹrẹ aye enyo na ji ta taghene o mevirhọ ‘ọbara ye ra ha riẹ ọphọ na.’ (Mark 14:​22-25; Luke 22:20; 1 Cor. 11:24) Ẹmro ọrana ọghanranren omamọ. Eri ha usuẹn “Israel [ọrẹ ẹhẹn]”—ri ne rhirhiẹ “Uvie ọrẹ Osolobrugwẹ” yo lele riẹ ọphọ ọkpokpọ na—orhiẹ ituakpọ ephia-an. (Heb. 8:​6, 10; 9:15) Inyikọ na e vwẹruọ ẹmro i Jesu ọke ọrana-a, ọrẹn phẹrẹkpẹ ẹhẹn ọfuanfon na ọ samọ djẹ aye ha neneyo aye i rhiẹ usuẹn ọphọ ọkpokpọ na, ji leli Jesu rhirhiẹ ye obẹ odjuwu.—John 14:​2, 3.

10. Marhẹ oborẹ i Jesu ọ tare uvuẹn i Galilee o ru vẹnẹ oborẹ ọ tare ọke rọ riorẹ Emaren Owuọwọn Ọrovwori na? (Ni ifoto na.)

¹⁰ Djokarhọ ye taghene oborẹ i Jesu ọ tare ọke aye a riorẹ Emaren Owuọwọn Ọrovwori na, o sekpahen “ibiẹ igegede” na ọvo. Inyikọ ye ri lelirie riorẹ na kugbe owuọwọn ọrana, yẹ ẹko ọrukaro ra djẹha. (Luke 12:32) Aye ọrhẹ awọrọ ra djẹha ọke oru, ina vi riẹ ibrẹdi ji da enyo na. Aye yẹ ihworho ri ne leli Jesu rhirhiẹ ye obẹ odjuwu. Oborẹ ọ ta rẹn inyikọ ye uvuẹn erhirhiẹ ọnana ọ vẹnẹ oborẹ ọ ta rẹn otu na uvuẹn i Galilee, fọkime oborẹ ọ tare ọke rọ riorẹ Emaren Owuọwọn Ọrovwori na, o sekpahen ibiẹ ihworho krẹn ọvo. Ẹmro erana i sekpahen otu buebun.

11. Me yi Jesu ọ tare uvuẹn i Galilee ro djephia taghene ọ vwọ rionbọrhọ ibiẹ ẹko ihworho-o?

¹¹ Ihworho buebun ri Jesu ọ tẹmro riẹn uvuẹn i Galilee ẹgbukpe 32 C.E., i vwo ọdamẹ kpahen emaren ọvo. Ọrẹn, nọ kpọ ẹhẹn aye riẹ oborẹ o rhomu ghwẹ emaren kpekpa. Nọyẹ oborẹ ọnọ sabu yẹ aye arhọ i bẹmẹdẹ. Jesu ọ ji ta taghene ana rhọmọ ihworho ri hwuru uvuẹn ẹdẹ oba na, ji yẹ aye arhọ i bẹmẹdẹ. Ọ vwọ ta kpahen ibiẹ ẹko ihworho-o, jerẹ oborẹ ọ ta kpahen ọke rọ riorẹ Emaren Owuọwọn Ọrovwori na-a. Ukpomaran, oborẹ ọ tare uvuẹn i Galilee ọ rionbọrhọ ebrurhọ rọ havwiẹ rẹn ituakpọ ephian. Nọ tare: “Kohworho kohworho rọ re nẹ ibrẹdi ọnana ono nyerẹn bẹmẹdẹ . . . Ibrẹdi mi ne tiobọnu  fọkiẹ ituakpọ ri ha akpọ na yẹ uhwen mẹ.”—John 6:51. c

12. Me ye ne ruo na sabu vwo ebrurhọ ri Jesu ọ ta kpahen?

¹² Jesu ọ vwọ haye ta taghene ituakpọ ephian re vwiẹre yi ne vwo ebrurhọ ọnana-a. Ukpomaran, ihworho ri ‘riẹ ibrẹdi ọnana’ ji vwo esegburhomẹmro kpahiẹn, yi ne vwo ebrurhọ na. Ihworho buebun re se oma aye Ilele Kristi a ta taghene aye ine simirhọ, orhianẹ aye i “vwo imwẹro kpahen [Jesu]” ji se yi osimi aye. (John 6:​29, King James Version) Udabọ ọrana, ihworho ezẹko ri vwo imwẹro kpahiẹn ọke ukaro, ni sẹrerhumuje vwo. Mesoriẹ?

13. Me yẹ odibo i Jesu ono vi ru?

¹³ Ihworho buebun uvuẹn otu na i mwuegbe aye ine lele i Jesu, takpu ọ yẹ aye oborẹ aye i guọlọre. Aye i guọlọre no simi emiamo aye, yẹ aye emaren, ji ta rẹn aye oborẹ aye i guọlọ rhon. Ọrẹn, Jesu no djephia taghene idibo yi ina vẹnẹ. Orhiẹ fọkiẹ edamẹ ugboma ituakpọ ọvo ri Jesu ọnọ kwaphiẹrhọ, yọ rhiẹ otọrakpọ na-a. Aye ine vi “bru” i Jesu rhe nyoma aye ine rhiabọ dede uyono ọnẹyen ji nyalelie.—John 5:40; 6:44.

14. Me ye ne vi ru na sabu mẹrẹn erere nẹ uhwen ọrhẹ ọbara i Jesu?

¹⁴ Jesu ọ kanrunumwu oborẹ ọ ghanren te rẹ otu na ine vwo esegburhomẹmro. Kpahen ime? Omẹgbanhon usimirhọ rọ ha uhwen ọrhẹ ọbara ye, rọ nọ ha ze izobo phẹrẹkpẹ. Aruẹ esegburhomẹmro  ọnana ọ ghanren rẹn itu i Jew erana, omaran ji te ọwan inyenana. (John 6:40) Itiọrurhomẹmro, na sabu mẹrẹn erere nẹ uhwen ọrhẹ ọbara i Jesu ra hunute uvuẹn John 6:​53, ene vi vwo esegburhomẹmro kpahen izobo otan na. Uphẹn ọnana o rhie firhọ rẹn ihworho ephian.—Eph. 1:7.

15-16. Iyono eghoghanren ego ye yono kpahen ne uvuẹn John urhomu-ẹmriẹn 6?

¹⁵ Oborẹ ọ ha uvuẹn John urhomu-ẹmriẹn 6 ọ ghanren rẹn ọwan ọrhẹ ihworho re vwo ẹguọlọ kpahen. Ọ lẹrherẹ ọwan rhe ne taghene Jesu o vwo ọdamẹ kpahen ituakpọ. Ọke rọ ha uvuẹn i Galilee, o simi ere kpomẹ, yono ihworho kpahen Uvie na, ji tiobọnẹ emaren rẹn aye. (Luke 9:11; John 6:​2, 11, 12) Ọrọ mai ghanren, o yonorin taghene ọye yẹ “ibrẹdi ọrẹ arhọ na.”—John 6:​35, 48.

¹⁶ Ihworho ro seri “igegede erọrọ,” i vwa riẹ ibrẹdi ji da enyo na ọke ra riorẹ Emaren Owuọwọn Ọrovwori na-a. (John 10:16) Ọrẹn, aye a ji mẹrẹn erere nẹ uhwen ọrhẹ ọbara i Jesu Kristi. Aye e ruẹ ọnana nyoma aye e dje esegburhomẹmro phia kpahen izobo otan i Jesu. (John 6:53) Ọrẹ ovẹnẹ, ihworho ri Jesu o lele riẹ ọphọ ọkpokpọ na ne ya riẹ ibrẹdi ji da enyo na, ọnana o djephia taghene aye ine lelie sun obẹ odjuwu. Omarana, sẹ ọwan i ha usuẹn era djẹha yanghene igegede ereva na, oborẹ ọ ha uvuẹn John urhomu-ẹmriẹn 6 ọ ghanren rẹn ọwan omamọ. Fọkime o djephia taghene ene vi vwo esegburhomẹmro na sabu vwo arhọ i bẹmẹdẹ.