1. Me yẹ ekwakwa ri na sabu hobọte oborẹ esa o ruẹ aniẹ ọrhẹ emọyen lele?

ME YẸ ẹmro na “omẹgbanhon usun” o mevirhọ wẹn? Ehworhare ezẹko a ha uphẹn rẹn oborẹ e ru nẹ otọre rhe, irueruo amwa yanghene oborẹ a mọrenrẹn aye lele uvuẹn ekrun aye, nọ hobọte oborẹ aye ine ruẹ ane ọrhẹ emọ aye lele. Djokarhọ oborẹ omizu owu re se Yanita, ro rhirhiẹ Europe, ọ tare, “Ekete mie rhirhiẹ, ihworho i vwo imwẹro ọgbogbanhon taghene ehworhare i rhomu ghwẹ emẹse, aye a jeghwai ha ukẹro ọvrẹn ni emẹse.” Omizu ọhworhare owu re se Luke, ro rhirhiẹ United States, nọ tare, “Esẹ ezẹko e yono emọ aye taghene a vwa ha ẹmro emẹse a ta ghanghanre-en, a vwa ha emẹse ba iroro djẹ-ẹ.” Ọrẹn, iruemru enana e dje oborẹ i Jehova ọ guọlọre taghene ehworhare i hẹrote emẹse phia-a. (Haye vwanvwọn Mark 7:13.) Omarana, esa ọnọ sabu rhiẹ urhomu ekrun ro vwo omamọ uruemru?

2. Me yẹ urhomu ekrun ono rhe kpahen, mesoriẹ?

² Nẹ ọhworhare o rhiẹ omamọ urhomu ekrun, o fori no vwẹruọ oborẹ i Jehova ọ guọlọ mie yi. O ji fo no rhe oborẹ ọsoriẹ i Jehova ọ ha ẹkwaphiẹrhotọre urhomu ekrun mwu, ọrhẹ oborẹ ono ru hẹrokele udje i Jehova ọrhẹ Jesu i dje rẹn ọwan. Mesoriẹ ọghanren nẹ ọhworhare o rhe ekwakwa enana? Fọkime i Jehova ọ yẹ urhomu ekrun omẹgbanhon usun ezẹko, o ji fiẹrorhọ taghene ọhworhare na ọnọ haye ruiruo izede ro serhọ.—Luke 12:48b.

3. Me ye yono kpahen omẹgbanhon usun nẹ ẹmro rọ ha 1 Corinthians 11:3?

³ Se 1 Corinthians 11:3. Oghwẹmro ọnana o dje kpahen oborẹ i Jehova o ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre omẹgbanhon usun  uvuẹn ekrun ọnẹyen obẹ odjuwu ọrhẹ otọrakpọ na. Omẹgbanhon usun o surhobọmwu ekwakwa eva—omẹgbanhon re vwori ọrhẹ oborẹ a haye ruiruo lele. Jehova yẹ “urhomu,” yanghene ọro vwo omẹgbanhon usun rọmaido, ọrẹn ọsoso emọyen ephian, emakashe ọrhẹ ituakpọ, ina nẹ iyẹnrẹn riẹn oborẹ aye i ha omẹgbanhon usun aye ruiruo lele. (Rom. 14:10; Eph. 3:14, 15) Jehova o tiobọnu omẹgbanhon usun uvuẹn ukoko na rẹn Jesu, ọrẹn i Jesu ọnọ nẹ iyẹnrẹn oborẹ ọ hẹrote ukoko na lele rẹn Jehova. (1 Cor. 15:27) Jehova ọ ji yẹ esa omẹgbanhon usun rọ nọ hẹrote aniẹ ọrhẹ emọyen, ọrẹn esa ọnọ nẹ iyẹnrẹn oborẹ ọ ha omẹgbanhon na ruiruo lele rẹn Jehova ọrhẹ Jesu.—1 Pet. 3:7.

4. Omẹgbanhon usun ọgo yi Jehova ọrhẹ Jesu i vwori?

⁴ Fọkime i Jehova yẹ Urhomu rẹn ekrun ephian, ọye o vwo omẹgbanhon ro no jurhi kpahen oborẹ emọyen ine ru lele, jeghwai vwo imwẹro taghene emọ na a huvwele yi. (Isa. 33:22) Jesu, ro rhiẹ urhomu rẹn ukoko na, o ji vwo omẹgbanhon ro no jurhi, ji vwo imwẹro taghene ana nyalele aye.—Gal. 6:2; Col. 1:18-20.

5. Omẹgbanhon usun ọgo yẹ Olele Kristi ro rhiẹ urhomu ekrun o vwori, me yọ nọ jọ sabu ru?

⁵ Jerẹ udje i Jehova ọrhẹ Jesu i dje rhotọre, Olele Kristi ro rhiẹ urhomu ekrun o vwo omẹgbanhon usun ro no brorhiẹn uvuẹn ekrun ọnẹyen. (Rom. 7:2; Eph. 6:4) Ọrẹn, o vwo ekete omẹgbanhon usuien ọ bare. Jerẹ udje, o fori nọ bọn irhi enẹyen kpahen iruemru-urhi ri ha i Baibol na. (Prov. 3:5, 6) Urhomu ekrun o vwo omẹgbanhon ro no jurhi rẹn ekrun ọrọrọ-ọ. (Rom. 14:4) Habaye, emọyen i rha ghwanren jeghwai nẹ oghwa ye ne, dedevwo aye a ji họghọ riẹn, aye a ha obotọre omẹgbanhon usun ọnẹyen ghwomara-an.—Matt. 19:5.

6. Mesoriẹ i Jehova ọ ha omẹgbanhon usun mwu?

⁶ Jehova ọ ha ẹkwaphiẹrhotọre omẹgbanhon usun na mwu, fọkiẹ ẹguọlọ ro vwo kpahen ekrun ọnẹyen. Ọnana ẹghẹlẹ ro nẹ obọ i Jehova rhe. Ẹkwaphiẹrhotọre urhomu ekrun na ọ lẹrhẹ ekrun rhirhiẹ ye ọrẹ ufuoma, izede dẹndẹn. (1 Cor. 14:33, 40) Orhianẹ ẹkwaphiẹrhotọre na ọ havwiẹ bi-i, manẹ ekrun i Jehova nọ yanghan, o vwo ji vwo omamerhomẹ-ẹ. Jerẹ udje, a sabu rhe ohworho ro no brorhiẹn rọ kẹta-a, yanghene ọrọ nọ kpare idjaghwẹ orhienbro na-a.

7. Lele oborẹ ọ ha Ephesians 5: 25, 28, Jehova ọ guọlọre nẹ ehworhare i sehiẹn emẹse?

⁷ Orhianẹ ẹkwaphiẹrhotọre omẹgbanhon usun na o rhomurun, mesoriẹ emẹse buebun e nie taghene esa aye e sehiẹn aye? Ọnana ọ phia fọkime ehworhare buebun i sẹrerhumujẹ irhi Jehova o je rẹn urhomu ekrun, aye na nyalele irueruo amwa aye ọrhẹ oborẹ aye i ru nẹ otọre rhe. Ọkezẹko aye e sehiẹn aniẹ aye nẹ aye i sabu ruẹ ojemẹ ọrẹ aye. Jerẹ udje, esa ọnọ sabu sehiẹn aniẹ neneyo ọ ha ọdo rẹn omayen yanghene dje taghene ọye rhẹ “ọvwiẹlẹ-ẹ.” Ọnọ sabu roro taghene ọ sabu gba aniẹ no vwo ẹguọlọ kpahiẹ-ẹn, ọrẹn ọnọ sabu ruie nọ zofẹn yen. Omarana nọ ha ofẹnzẹ ọrana suẹn ọmase na. * Aruẹ iroro ọrhẹ uruemru ọrana a lẹrhẹ emẹse je vwo ọghọ ro fo rẹn aye, ọnana ọ ji kparehaso ẹkwaphiẹrhotọre i Jehova.—Se Ephesians 5:25, 28.

8. Marhẹ esa ono ru rhiẹ omamọ urhomu ekrun?

⁸ Ọhworhare ọnọ sabu rhiẹ omamọ urhomu ekrun ọrhọ hẹrokele oborẹ i Jehova ọrhẹ Jesu, a ha omẹgbanhon usun aye ruiruo lele. Jene yono kpahen iruemru eva ri Jehova ọrhẹ Jesu i djephia, jeghwai djokarhọ oborẹ urhomu ekrun ine ru dje iruemru enana phia rẹn ane ọrhẹ emọyen aye.

9. Marhẹ i Jehova o ru dje omeriotọre phia?

⁹ Omeriotọre. Jehova yẹ Ohworho rọ mai vwo ẹghwanren uvuẹn odjuwu ọrhẹ otọrakpọ na, udabọ ọrana ọ kerhọ iroro idibo yi. (Gen. 18:23, 24, 32) Ọ ha uphẹn rẹn ihworho ro suẹn nẹ aye i ta iroro aye phia. (1 Ki. 22:19-22) Dedevwo Jehova ọ gbare, ọrẹn o vwo fiẹrorhọ taghene ene ruẹ ekwakwa ri gbare vwana-a. Ukpomaran, ọ ha userhumu rẹn ituakpọ ri vwa gba ra ga ye nẹ aye i fikparobọ. (Ps. 113:6, 7) Itiọrurhomẹmro, Baibol na ọ tare taghene Jehova “Ohworho rọ ha userhumu” rẹn ọwan. (Ps. 27:9; Heb. 13:6) Orodje David ọ mẹrẹnvwrurhe taghene ọ sabu wian ewian buebun fọkiẹ omeriotọre i Jehova.—2 Sam. 22:36.

10. Marhẹ i Jesu o ru dje omeriotọre phia?

¹⁰ Roro kpahen udje i Jesu. Dedevwo ọye Ọrovwori ọrhẹ Onini rẹn idibo yi, Jesu o ghwe aghwẹ aye. Mesoriẹ i Jehova ọ sẹrorẹ iyẹnrẹn ọnana rhẹ i Baibol na? Fọkime Jehova ọ guọlọre nẹ urhomu ekrun i hẹrokele udje na. Jesu ọrhọ ta: “Mie dje udje na harẹn are, jerẹ oborẹ mi ru rẹn are, are i ji ruẹ omaran.” (John 13:12-17) Dedevwo Jesu o vwo omẹgbanhon usun ọduado, o fiẹrorhọ taghene a ga ye-e. Ukpomaran, ọye yọ ga awọrọ.—Matt. 20:28.

11. Me yẹ urhomu ekrun ọnọ sabu yono nẹ omeriotọre i Jehova ọrhẹ Jesu?

¹¹ Oborẹ e yonorin. Urhomu ekrun ọnọ sabu dje omeriotọre phia izede buebun. Jerẹ udje, o vwo fiẹrorhọ taghene aniẹ ọrhẹ emọyen ine ruẹ ekwakwa gbagba-a. Ọye ọ kerhọ iroro ekrun ọnẹyen ọrhọ tobọ vẹnẹ iroro ọnẹyen. Ọmase owu re se Marley, ro rhirhiẹ United States, ọrhọ ta: “Mẹmẹ ọrhẹ esa mẹ e vwo iroro ri vẹnẹren ọkezẹko, ọrẹn mi mẹrẹnvwrurhe  taghene o vwo ọdaremẹro kpahen mẹ ji họghọ mẹ, fọkime ọ ta mẹ mi ha iroro mẹ phia, no ji roro kpahiẹn o ki brorhiẹn.” Habaye, esa ro vwo omeriotọre ọ wian owian oghwa, dedevwo amwa ro rhirhiẹ e nie taghene erana ewian emẹse. Ọrana ọnọ sabu bẹn. Mesoriẹ? Omizu ọmase owu re se Rachel, ọrhọ ta “Uvuẹn ekete mie rhirhiẹ, esa ọrhọ ha userhumu rẹn aniẹ ghwe imize yanghene ruẹ oghwa na fon, ere rhirhiẹ kẹriẹ ọrhẹ ihworho ekrun ọnẹyen na ta taghene ‘ọye rhẹ obọdẹn ọhworhare-e.’ Aye ne roro taghene ọ vwọ sabu suẹn aniẹ-ẹ.” Uruemru ọrana orho titi uvuẹn ekete we rhirhiẹ, karorhọ taghene Jesu o ghwe aghwẹ idibo yi, dedevwo e nirien taghene ọrana owian ọvrẹn. Omamọ urhomu ekrun o vwo ọdamẹ kpahen oborẹ ono ru lẹrhẹ oma merhen ekrun ọnẹyen, ukperẹ ono roro kpahen oborẹ ono ru rhiẹ ọkpẹ ohworho uvuẹn ukẹro awọrọ. Haba omeriotọre, uruemru ọghoghanren ọrọrọ ọgo yo fori nẹ urhomu ekrun o vwo?

12. Me yẹ ẹguọlọ o mwu i Jehova ọrhẹ Jesu ruẹ?

¹² Ẹguọlọ. Jehova o ruẹ i kemru kemru rhẹ ẹguọlọ. (1 John 4:7, 8) Ẹguọlọ yọ lẹrhiẹ yono ọwan nyoma i Baibol na ọrhẹ ukoko yi. Jehova ọ lẹrhẹ ọwan vwo omefuon nyoma rọ yẹ ọwan imwẹro taghene ọye o vwo ẹguọlọ kpahen ọwan. Nẹ edamẹ ugboma ọwan vwo? Jehova o “tiobọnẹ ekwakwa ghwologhwolo rẹn ọwan ra riamerhiẹn.” (1 Tim. 6:17) Erhe ru sọ, nọ kpọ ọwan viẹ, jeghwai dje ẹguọlọ rẹn ọwan. Fọkie ẹguọlọ ro vwori, Jehova no ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre otan na. Jesu, o vwo ẹguọlọ kpahen ọwan omamọ te erhirhiẹ ro hwu rẹn ọwan. (John 3:16; 15:13) O vwo oborẹ ọnọ lẹrhẹ i Jehova ọrhẹ Jesu je vwo ẹguọlọ kpahen eri vwo atamwu kpahen aye-e.—John 13:1; Rom. 8:35, 38, 39.

13. Mesoriẹ ọ ghanren nẹ urhomu ekrun o vwo ẹguọlọ kpahen ekrun ọnẹyen? (Se ekpeti na “ Me yẹ Ọhworhare rọ Rọnmọren Obọ Ono Ruo nẹ Aniẹ ọ Sabu Họghọ Riẹn?”)

¹³ Oborẹ e yonorin. Jenẹ ẹguọlọ o mwu urhomu ekrun ruẹ i kemru kemru.  Mesoriẹ ọ ghanren? Ọnyikọ John ọrhọ ta: “Ohworho ro vwo vwo ẹguọlọ kpahen omizu ọnẹyen [yanghene ekrun ọnẹyen] rọ mẹrẹn, ọ sabu vwo ẹguọlọ kpahen Osolobrugwẹ rọ vwọ je mẹrẹ-ẹn.” (1 John 4:11, 20) Ọhworhare ro vwo ẹguọlọ kpahen ekrun ọnẹyen, rọ ji guọlọ hẹrokele i Jehova ọrhẹ Jesu, ọnọ ha userhumu rẹn ekruien ga i Jehova, lẹrhẹ aye vwo omefuon jeghwai hẹrote edamẹ ugboma aye. (1 Tim. 5:8) Ono yono emọyen jeghwai kpọ aye vi. Ono ji rhe yono oborẹ ono ru brorhiẹn ra họghọ rẹn Jehova, rọ nọ ji rhua erere vwe ekruien. Jene yono kpahen ekwakwa erana ọrhẹ oborẹ urhomu ekrun ono ru hẹrokele i Jehova ọrhẹ Jesu.

14. Marhẹ urhomu ekrun ono ru ha userhumu rẹn ekruien tikẹrẹ i Jehova rhọ?

¹⁴ Ọ ha userhumu rẹn ekruien ga i Jehova. Jerẹ i Jehova, Jesu ọ guọlọ ha userhumu rẹn idibo yi sẹrorẹ esegburhomẹmro aye. (Matt. 5:3, 6; Mark 6:34) Omaran ọ ji havwọ, oborẹ ọ mai ghanren rẹn urhomu ekrun, yẹ ọrẹ ọnọ ha userhumu rẹn ekruien ga i Jehova. (Deut. 6:6-9) O ruẹ ọnana nyoma ọye ọrhẹ ekruien e se jeghwai yono i Baibol na, riẹ iyono ukoko ọrhẹ aghwoghwo kugbe, jeghwai sẹrorẹ onyerẹnkugbe aye rhẹ i Jehova.

15. Me yẹ izede owu urhomu ekrun o ru lẹrhẹ ekruien vwo omefuon?

¹⁵ Ọ ha userhumu rẹn ekruien vwo omefuon. Jehova o dje ẹguọlọ ye phia rẹn Jesu obaro awọrọ. (Matt. 3:17) Jesu o ji dje ẹguọlọ ye phia rẹn idibo yi ọgbọ buebun nyoma oborẹ o ruru ọrhẹ oborẹ ọ tare. Idibo na i ji dje ẹguọlọ rẹn Jesu. (John 15:9, 12, 13; 21:16) Urhomu ekrun ọnọ sabu dje rẹn aniẹ ọrhẹ emọyen taghene o vwo ẹguọlọ kpahen aye nyoma oborẹ o ruẹ, jerẹ ọke ro no lele aye yono i Baibol na. O ji fo nọ ta rẹn aye taghene o vwo ẹguọlọ ọrhẹ ọdaremẹro kpahen aye, orho serhọ, ọ kpẹmẹ aye obaro awọrọ.—Prov. 31:28, 29.

16. Me yẹ emru ọrọrọ urhomu ekrun ono ji ru, mẹ yọ nọ kẹnoma riẹn?

¹⁶ Ọ hẹrote edamẹ ugboma ekruien. Jehova ọ hẹrote edamẹ emọ Israel, tobọ te ọke ra ha oja riẹ aye fọkime aye a huvwele-e. (Deut. 2:7; 29:5) Jehova ọ ji hẹrote edamẹ ọwan inyenana. (Matt. 6:31-33; 7:11) Jesu ọ ji ghẹrẹ eri nyalelie. (Matt. 14:17-20) O ji simi ihworho buebun re kpomẹ. (Matt. 4:24) Nẹ urhomu ekrun ọ lẹrhẹ oma merhen i Jehovah, ọnọ vi hẹrote edamẹ ekruien. Ọrẹn, o vwo oborẹ ọnọ kẹnoma riẹn. O vwo fiomarhọ iruo yi pha-an, rọ nọ lẹrhiẹ ja ha userhumu rẹn ekruien ga i Jehova-a, ji lẹrhẹ aye je vwo omefuo-on.

17. Udje ọgo yi Jehova ọrhẹ Jesu i dje rhotọre nyoma oborẹ aye e yono ji ghwọghwu ọwan lele?

¹⁷ Ha uyono phia. Jehova o yono ọwan ji kpọ ọwan viẹ, fọkime ọ guọlọ ha userhumu  rẹn ọwan. (Heb. 12:7-9) Jerẹ Ọsẹ ye, Jesu o ji yono erẹ ọye o suẹn izede ẹguọlọ. (John 15:14, 15) Dedevwo Jesu ọ sabu ha ọghwọghwu ọgbogbanhon phia, ọrẹn o vwo uruemru esiri. (Matt. 20:24-28) Jesu o rheri taghene ọwan a gba-a, omarana e ruẹ sọ ọgbọ buebun.—Matt. 26:41.

18. Me yẹ urhomu ekrun ọnọ karorhọ?

¹⁸ Urhomu ekrun rọ hẹrokele i Jehova ọrhẹ Jesu, ọ karorhọ taghene aniẹ ọrhẹ emọyen a gba-a. Ọ vwọ “tuekwẹre ọgbogbanhon” kpahen aniẹ ọrhẹ emọye-en. (Col. 3:19) Ukpomaran, ọ ha uruemru-urhi rọ ha Galatians 6:1 ruiruo, jeghwai damoma kpọ aye viẹ “rhẹ ẹhẹn bọrọbọrọ,” nyoma rọ karorhọ taghene ọye jẹ ohworho rọ vwọ gba. Jerẹ Jesu, ọ mẹrẹnvwrurhe taghene izede rọ mai rhomu ro no yono ekruien yẹ nyoma udje.—1 Pet. 2:21.

19-20. Marhẹ urhomu ekrun ono ru hẹrokele i Jehova ọrhẹ Jesu ọke rọ guọlọ brorhiẹn?

¹⁹ Brorhiẹn ri dje ẹguọlọ phia. Jehova o brorhiẹn ri ne rhomu rẹn awọrọ. Jerẹ udje, ọ djẹ odjẹ rọ nọ ma arhọ, orhiẹ fọkiẹ erere ọnẹyen, ọrẹn fọkime ọ guọlọre nẹ ọwan i riakpọ. O vwo ohworho rọ rhọ sabu gba i Jehova nọ ha i Jesu ruẹ otan rẹn ọwan bi-i. Ọrẹn, o brorhiẹn rọ nọ ha i Jesu ze izobo fọkiẹ erere ọwan. Jesu o ji brorhiẹn ri rhua erere vwe awọrọ. (Rom. 15:3) Jerẹ udje, ọke oma ọ bẹn yen ne, o yono ihworho ukperẹ ono ronmoma.—Mark 6:31-34.

²⁰ Omamọ urhomu ekrun o rheri taghene emru rọ mai bẹn ro no vi ru, yẹ ọrẹ ono brorhiẹn ẹghwanren rẹn ekruien, owian ọrana ọ ghanren riẹn. Ọ damoma kẹnoma rẹn orhienbro okpakpa yanghene eri sekpahen oborẹ ọ guọlọre. Ukpomaran, ọ ha uphẹn rẹn Jehova no yonie. * (Prov. 2:6, 7) Nyoma ọnana, no roro kpahen oborẹ ono ru rhua erere vwe awọrọ, ukperẹ ono rhiẹ omayen.—Phil. 2:4.

21. Me ye ne yono uvuẹn urhomu-ẹmro rọ ha kpahen ọnana?

²¹ Jehova ọ ha owian ọgbogbanhon rẹn urhomu ekrun, o ji fiẹrorhọ taghene aye ina dabu wian yen serhọ. Ọrẹn, esa ọrhọ damoma hẹrokele udje i Jehova ọrhẹ Jesu, ono rhiẹ omamọ urhomu ekrun. Habaye, aniẹ ọrhọ wian owian ro terie, orọnmo na ono vwo omamerhomẹ. Ukẹro ọgo yẹ ane ọnọ ha ni usun esa ye, ebẹnbẹn ego yọ nọ dẹrughwaroghwu? Urhomu-ẹmro rọ ha kpahen ọnana ọnọ kpahenrhọ enọ erana.