1. Me yo djerie phia taghene Eyaya Ọfuanfon na ọ ghanren rẹn Jesu?

 GBE roro kpahen oborẹ ono rhirhiẹ ra na kerhọ i Jesu ro yono. Ọgbọ buebun, o se Eyaya Ọfuanfon na nẹ urhomu! Itiọrurhomẹmro, uvuẹn ẹmro enẹyen erukaro ra ya rhotọre ọke ro bromarhame hin, ọrhẹ erẹ ọ tare bọmọke o ki hwu, Jesu o se nẹ Eyaya Ọfuanfon na. b (Deut. 8:3; Ps. 31:5; Luke 4:4; 23:46) Habaye, uvwre ẹgbukpe esa gbẹ uphrophro rẹ ekwakwa erana a phia na, ọgbọ buebun, Jesu o se nẹ Eyaya Ọfuanfon na ọrẹ afiede, ji dabu dje aye fiotọre.​—Matt. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luke 4:16-20.

2. Me yọ ha userhumu rẹn Jesu rhe Eyaya Ọfuanfon na ọke rọ ghwanran? (Ni ifoto obaro ọbe na.)

² Jesu o seri ji rhon Ẹmro Osolobrugwẹ ọgbọ buebun, bọmọke ọ ki tuẹn owian aghwoghwo na rhọ. O vwo ẹfro-o, o rhonrin ọke i Mary ọrhẹ Joseph e se nẹ Eyaya Ọfuanfon na ọke aye e gbikun kugbe uvuẹn oghwa. c (Deut. 6:6, 7) Ana sabu vwo imwẹro taghene Jesu o riẹ oghwa ẹga na ki Sabbath ki Sabbath rhẹ ekruien. (Luke 4:16) Ọye ọ ji dabu kerhọ ọke re se nẹ Eyaya Ọfuanfon na. Ọke oru, Jesu no yono oborẹ e seyi rẹn omobọ ye. Nyoma ọrana, Jesu no mo rhe Eyaya Ọfuanfon na ji vwo ẹguọlọ kpahiẹn, ji ha uphẹn riẹn no sun akpenyerẹn yen. Jerẹ udje, roro  kpahen oborẹ ọ phiare uvuẹn oghwa ẹga na ọke i Jesu ọ ha ẹgbukpe 12. O ‘gbe ọsoso iyono na ri dabu rhe kpahen Urhi Moses unu, ọke aye a mẹrẹn irherhe [ri Jesu] o vwori ọrhẹ ẹkpahenrhọ ye.’​—Luke 2:46, 47, 52.

3. Me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

³ Ana ji sabu vwo ẹguọlọ kpahen Baibol na erhe seyi ọke ephian. Ọrẹn, marhẹ ene ru mẹrẹn erere vuọnvuọn nẹ isese na? Ana sabu yono nẹ oborẹ i Jesu ọ ta rẹn eri rhe Urhi na, nọyẹ eyẹbe na, otu i Pharisee ọrhẹ Sadducee na. Ilori ẹga erana e se Eyaya Ọfuanfon na ọke ephian, ọrẹn aye i vwa mẹrẹn erere nẹ oborẹ aye e se-e. Jesu nọ hunute izede esa rẹ ihworho enana i vwa mẹrẹn erere nẹ isese aye. Ẹmro ri Jesu ọ ta rẹn aye ọnọ ha userhumu rẹn ọwan ru riarorhọ uvuẹn oborẹ (1) e vwẹruọ oborẹ ọwan e se lele, (2) ra mẹrẹn efe erẹ ẹhẹn, ọrhẹ (3) ra ha uphẹn rẹn i Baibol na no sun ọwan.

4. Me yẹ Luke 10:25-29 o yonirin ọwan kpahen isese i Baibol?

⁴ Ọwan i guọlọ vwẹruọ oborẹ e se uvuẹn i Baibol na. Orhiomara-an, ọwan i dabu mẹrẹn erere nẹ isese na-a. Jerẹ udje, roro kpahen ikuegbe i Jesu rhẹ “ọhworhare rọ dabu rhe Urhi na.” (Se Luke 10:25-29.) Ọke ọhworhare na ọ nọ kpahen oborẹ ono ruo nọ sabu vwo arhọ i bẹmẹdẹ, Jesu nọ ha userhumu riẹn kpahenrhọ ye uvuẹn Eyaya Ọfuanfon na, nyoma rọ nọ yen: “Me ya ya rhẹ uvuẹn Urhi na? Marhẹ we seyi lele?” Ọhworhare na ọ sabu ha ẹkpahenrhọ ro serhọ phia, nyoma rọ rionbọrhọ Eyaya Ọfuanfon na rọ ta kpahen ọrẹ ene vwo ẹguọlọ Osolobrugwẹ ọrhẹ ereva ọwan. (Lev. 19:18; Deut. 6:5) Ọrẹn, djokarhọ oborẹ ọhworhare na ọ ta kpahiẹn: “Ọrọmo yi ghini ọreva mẹ?” Ọnana no djephia taghene o ghini vwẹruọ oborẹ ọye o seri-i. Omarana, o rhe oborẹ ọnọ haye ruiruo lele uvuẹn akpenyerẹn ye-en.

5. Marhẹ ẹrhomo ọrhẹ isese bibiesuọn ine ru ha userhumu rẹn ọwan vwẹruọ i Baibol na?

⁵ Ana sabu vwẹruọ i Baibol na rhọ, nyoma re ruẹ uruemru re se isese rhomẹrhọ. O vwo irorẹdjẹ ezẹko ri na ha userhumu wẹn. Nẹrhomo wu ki tuẹn isese na rhọ. A guọlọ userhumu i Jehova na sabu vwẹruọ i Baibol na, omarana ana sabu rẹ ye nọ yẹ ọwan userhumu ẹhẹn ọfuanfon na, neneyo e fi ẹhẹn rhẹ isese na. Orho ru, gbe seyi bibiesuọn. Ọrana ọnọ ha userhumu wẹn vwẹruọ oborẹ we se na. Wu na sabu mẹrẹn erere nyoma wu ne seyi phia yanghene nyoma wu na ha ikpekporo ra kwaphiẹrhọ nyalele isese na. Ọke ọrana ne wu na dabu vwẹruọ ye, ji karorhọ ye, ji yono ekwakwa buebun nẹ isese i Baibol na. (Josh. 1:8) Wu rhe se isese na hin, rharhumu nẹrhomo kpẹmẹ Jehova fọkiẹ i Baibol na rọ ha ruẹ ẹghẹlẹ rẹn ọwan, ne wu ji rẹ ye nọ ha userhumu wẹn ha oborẹ wu yonorin ruiruo.

6. Mesoriẹ wu na nọ oma enọ, ji ya ibiẹ ẹmro rhotọre ri na ha userhumu wẹn ọke we se i Baibol na? (Ni ifoto na.)

⁶ Irorẹdjẹ eva enana ina ji ha userhumu rẹn ọwan vwẹruọ i Baibol na. Nọ oma enọ kpahen oborẹ wu seri na. We rhe se kpahen ikuegbe owu, nọ oma: ‘Ayọmo ya ta kpahan ekete arana? Ọrọmo yọ tẹmro na? Ọrọmo yọ tẹmro riẹn, mesoriẹ? Bọgo  ọrhẹ ọkiọgo yẹ irueruo ọnana ọ homaphia?’ Aruẹ enọ erana ina ha userhumu wẹn roro, ji nyalele ikuegbe na. Habaye, ya ibiẹ ẹmro rhotọre ọke we se isese na. Wa rha ya, nọ lẹrhuọ fiẹ oborẹ wu rorori rhẹ ẹmro, rọ nọ ha userhumu wẹn vwẹruọ isese na. Ẹmro wu yare ọ ji ha userhumu wẹn karorhọ oborẹ wu seri. Wu na sabu ya ibiẹ enọ ezẹko rhotọre, ọrhẹ ẹmro wu guọlọ otọre aye, wu na ji sabu zẹ ihwẹnmro na koko, djokarhọ oborẹ wu ne ru ha oborẹ wu yare na ruiruo, yanghene ya oborẹ wu rorori rhotọre. Wu na mẹriẹnvwrurhe taghene oborẹ wu ya rhotọre, ọnọ ha userhumu wẹn ni Baibol na rhiẹ ẹmro Osolobrugwẹ ha wẹn.

7. Uruemru ọgo yo fori ne vwo ọke re se i Baibol na, mesoriẹ? (Matthew 24:15)

⁷ Jesu ọ hunute uruemru owu ra guọlọre arha guọlọ vwẹruọ i Baibol na, ọrana yẹ ọmẹrẹnvwrurhe. (Se Matthew 24:15.) Me yẹ ọmẹrẹnvwrurhe? Ọnana omẹgbanhon re ne vwẹruọ oborẹ iroro owu o ru surhobọmwu ọreva ye, ọrhẹ oborẹ o ru vẹnẹ owu nẹ ọreva ye, kugbe ọre vwẹruọ emru rọ vwọ ghwai fiotọre. Habaye, jerẹ oborẹ i Jesu ọ djokarhọ, a guọlọ ọmẹrẹnvwrurhe na sabu vwẹruọ irueruo ra ha aruẹmẹrẹn i Baibol te orugba. A ji guọlọ uruemru ọnana, neneyo a sabu mẹrẹn erere vuọnvuọn nẹ kemru kemru re se nẹ i Baibol na.

8. Marhẹ ene ru ha ọmẹrẹnvwrurhe ruiruo ọke re ruẹ isese?

⁸ Jehova ọ yẹ idibo yi ọmẹrẹnvwrurhe. Omarana, nẹrhomo vwe yi, nọ ha userhumu wẹn vwo uruemru ọnana. (Prov. 2:6) Marhẹ wu ne ru wian kpahen ẹrhomo ọnọ? Dabu roro kpahen oborẹ we se na, djokarhọ oborẹ o ru surhobọmwu ekwakwa erọrọ wu rheri. Ne wu sabu ruie, guọlọ riaro uvuẹn ẹbe ukoko na sansan, jerẹ ọbe na Research Guide for Jehovah’s Witnesses. Ẹbe erana ina sabu ha userhumu  wẹn vwẹruọ oghwẹmro i Baibol owu, ji mẹrẹn izede wu ne ru haye ruiruo uvuẹn akpenyerẹn ọnọ. (Heb. 5:14) Ọke wa ha ọmẹrẹnvwrurhe se i Baibol na, oborẹ we vwẹruọ ye te no kodorhọ.

9. Urhomẹmro i Baibol ọgo yẹ otu i Sadducee na i nirin sakamu?

⁹ Otu i Sadducee na i dabu rhe ẹbe isionrin erukaro ra ha edjadjẹ i Hebrew ya uvuẹn i Baibol na, ọrẹn aye kwerhọ irhomẹmro eghoghanren ri ha uvuie-en. Jerẹ udje, roro kpahen oborẹ i Jesu ọ kpahenrhọ ye ọke otu i Sadducee na a nọ ye kpahen ẹrhọmọnuhwu na. Jesu nọ nọren aye: “Are e ji se yi uvuẹn ọbe i Moses, iyẹnrẹn ro sekpahen orhan ro vwo erhanren na, taghene Osolobrugwẹ ọ ta riẹn: ‘Mẹmẹ yẹ Osolobrugwẹ Abraham, Osolobrugwẹ Isaac ọrhẹ Osolobrugwẹ i Jacob’?” (Mark 12:18, 26) Dedevwo otu i Sadducee na i se iyẹnrẹn ọrana ne ọgbọ buebun, onọ i Jesu o dje urhomẹmro i Baibol na rẹ aye i nirin sakamu phia, ọrana yẹ uyono ẹrhọmọnuhwu.​—Mark 12:27; Luke 20:38. d

10. Me yo fori na kpomavi riẹn ọke re se i Baibol na?

¹⁰ Me ya na sabu yono? Ọke re se i Baibol na, ofori na djokarhọ ọsoso oborẹ oghwẹmro owu, yanghene iyẹnrẹn owu ọnọ sabu yono ọwan. Ofori na djokarhọ iyono ri djoma aye phia, irhomẹmro ikokodo kugbe iruemru-urhi ri ha uvuẹn aye, ri họhọ efe ri tiomanu.

11. Marhẹ wu ne ru mẹrẹn efe erẹ ẹhẹn uvuẹn i Baibol na lele oborẹ ọ ha 2 Timothy 3:16, 17?

¹¹ Marhẹ wu ne ru mẹrẹn efe erẹ ẹhẹn ọke we se i Baibol na? Roro kpahen oborẹ 2 Timothy 3:16, 17 ọ tare. (Seyi.) Oghwẹmro ọnana ọ tare taghene “eyaya ọfuanfon na ephian, emru erere” harẹn (1) uyono, (2) ọghwọghwu, (3) a haye ruẹ ekwakwa serhọ, (4) ji ha ọkpọvi phia. Wu na ji sabu mẹrẹn erere ẹne enana nẹ ẹbe i Baibol wu vwe se ọke ephian. Dabu roro kpahen iyẹnrẹn na ne wu mẹrẹn oborẹ ono yonuo kpahen Jehova, ọhọriẹ yanghene iruemru-rhi Baibol na. Roro kpahen oborẹ o ru ha ọghwọghwu phia. Ruẹ ọnana nyoma wu na djokarhọ oborẹ oghwẹmro na o ru ha userhumu wẹn rhe, ji tiẹn ojemẹ esọsọ, ọrhẹ oborẹ wu ne ru sẹrorẹ atamwuọ kpahen Jehova. Dabu ni oborẹ oghwẹmro na ono ru ruẹ iroro ọsọsọ serhọ yanghene kpọ ye vi, ọkezẹko ọrẹ ohworho ọ hunute uvuẹn owian aghwoghwo na. Habaye, guọlọ ọkpọvi nẹ eghwẹmro na ri na sabu ha userhumu wẹn ni ekwakwa jerẹ oborẹ i Jehova o ni aye. Wu rhe vwo erere ẹne erana rhẹ  ẹhẹn, wu na mẹrẹn efe erẹ ẹhẹn ri na lẹrhuọ riamerhen isese i Baibol na.

12. Mesoriẹ i Jesu ọ nọ otu i Pharisee na onọ na “Are e ji se yi?”

¹² Jesu ọ ji nọ onọ na, “Are e ji se yi?” ha dje iroro ọsọsọ rẹ otu i Pharisee na i vwori kpahen Eyaya Ọfuanfon na phia. (Matt. 12:1-7) e Uvuẹn erhirhiẹ owu, otu i Pharisee na, a ta taghene idibo i Jesu i gbe urhi Sabbath na ghwu. Ọrẹ ẹkpahenrhọ, Jesu nọ hunute udje i Baibol eva, no se oghwẹmro owu nẹ eyaya i Hosea nọ ha dje rẹn otu i Pharisee na taghene aye e vwẹruọ oborẹ ọsoriẹ a ha urhi Sabbath na mwu-u, aye i vwe ji dje arodọmẹ phia-a. Mesoriẹ ehworhare enana i vwa ha uphẹn rẹn oborẹ aye se nẹ Ẹmro Osolobrugwẹ nọ hobọte aye? Fọkime aye i vwe seyi rhẹ omamọ ẹhẹ-ẹn, aye a ji kparoma. Uruemru aye yọ lẹrherẹ aye je vwo ọhọ oborẹ aye se na.​—Matt. 23:23; John 5:39, 40.

13. Aruẹ uruemru ọgo ye ne vwo ọke re se i Baibol na, mesoriẹ?

¹³ E yono nẹ ẹmro i Jesu taghene ofori ne se i Baibol na rhẹ uruemru ro serhọ. Ọrẹ ovẹnẹ rhẹ otu i Pharisee na, ene vi vwo omeriotọre ọrhẹ ọmudu ra sabu yono. Ana vi “nyoma uruemru dẹndẹn rhiabọ ha ẹmro na ra wọ rhẹ ọmudu” ọwan. (Jas. 1:21) Erhe vwo uruemru dẹndẹn, na ha uphẹn rẹn i Baibol na no wene aruẹ ohworho ra havwọ. Arha kẹnoma rẹn uruemru omẹkpare yanghene ra ha awan guẹnzọn, yẹ iyono i Baibol na kpahen arodọmẹ, aruẹdọn ọrhẹ ẹguọlọ ina hobọte ọwan.

14. Marhẹ ene ru djephia sẹ ọwan a ha uphẹn rẹn i Baibol na nọ hobọte irueruo ọwan? (Ji ni ifoto na.)

¹⁴ Oborẹ e ruẹ awọrọ lele, ọnọ sabu  djephia sẹ a ha uphẹn rẹn i Baibol na nọ hobọte irueruo ọwan. Otu i Pharisee na a ha uphẹn rẹn Ẹmro Osolobrugwẹ no te ọmudu aye-e, omarana aye ne ‘brorhiẹn kpe eri vabọ iborhin.’ (Matt. 12:7) Omaran ọ ji havwọ, oborẹ e ruẹ awọrọ lele, o djephia sẹ ọwan i ha uphẹn rẹn i Baibol na no wene ọwan ne. Jerẹ udje, ọwan a ta kpahen iruemru irhorhomu awọrọ, gbinẹ orusọ aye ya kiki djokarhọ? Ọwan e dje arodọmẹ phia, ji mwuegbe ra na harhomu awọrọ, gbinẹ a ha ihworho guẹnzọn ji sẹrorẹ eghrẹn? Aruẹ enọ enana ina sabu djephia sẹ oborẹ ọwan e se, ọ hobọte iroro, irueruo ọrhẹ iruemru ọwan.​—1 Tim. 4:12, 15; Heb. 4:12.

15. Ukẹro ọgo yi Jesu ọ ha ni Eyaya Ọfuanfon na?

¹⁵ Jesu o vwo ẹguọlọ kpahen Eyaya Ọfuanfon na, a ji ya kpahen iroro yi rhẹ ẹmro aruẹmẹrẹn rọ ha Psalm 40:8: “O Osolobrugwẹ mẹ, oma ọ merhen mẹ mi ne ru ọhọre ọnọ, urhi ọnọ ọ ha uvuẹn ọmudu mẹ.” Omarana, o vwo omamerhomẹ ọrhẹ efikparobọ ọke rọ ga i Jehova. Ana ji sabu vwo omamerhomẹ ọrhẹ efikparobọ, orhianẹ ọwan e se i Baibol na ji vwo ẹguọlọ kpahiẹn.​—Ps. 1:1-3.

16. Me wu ne ruo ne wu sabu mẹrẹn erere nẹ isese i Baibol ọnọ? (Se ekpeti na “ Ẹmro i Jesu Ina Sabu ha Userhumu Wẹn Vwẹruọ Oborẹ we se.”)

¹⁶ Sekpahen ẹmro i Jesu ọrhẹ udje yi, jene rhe ruẹ ona isese i Baibol na rhomẹrhọ. Ana sabu vwẹruọ i Baibol na rhọ nyoma ra na nẹrhomo, seyi bibiesuọn, nọ enọ, ji ya ibiẹ ekwakwa rhotọre. Ana sabu ha ọmẹrẹnvwrurhe roro kpahen oborẹ e se na, nyoma userhumu ẹbe ukoko na ra bọn kpahen i Baibol na. Ana sabu ha i Baibol na ruiruo rhọ, tobọ te eghwẹmro i Baibol ra vwa ghwai rhe kpahen, nyoma ra na guọlọ efe erẹ ẹhẹn ri ha aruẹ iyẹnrẹn erana. Habaye, ana sabu ha uphẹn rẹn i Baibol na nọ hobọte irueruo ọwan nyoma ra na sẹrorẹ uruemru ro serhọ ọke re seyi. Erhe ruẹ ekwakwa erana, ana sabu riamerhen isese i Baibol ọwan rhọ, ji tikẹrẹ i Jehova rhọ.​—Ps. 119:17, 18; Jas. 4:8.