Rhie riẹ irhomẹmro re havwiẹ

Rhie riẹ eghwẹmro re havwiẹ

Oborẹ a ya rhẹ atita: “Jenẹ ephien o rhirhiẹ ye harẹn Hagaf ọmọ i Hagav nyoma Yahweh Sabaot”

Wu Rheri?

Wu Rheri?

Marhẹ eyaya ọke ahwanren o ru hobọtua i Baibol na?

UVUẸN ekete ra sẹrorẹ ekwakwa ahwanren rhọ obẹ i Jerusalem re se Bible Lands Museum, o vwo atita owu ra ya ekwakwa rhọ uvwre ẹgbukpe 700 ọrhẹ 600 B.C.E. A mẹrẹn atita ọnana uvuẹn usin owu rọ kẹrẹ Hebron uvuẹn Israel. Oborẹ a ya rhẹ atita na no seri omana: “Jenẹ ephien o rhirhiẹ ye harẹn Hagaf ọmọ i Hagav nyoma Yahweh Sabaot.” Marhẹ eyaya ọnana o ru hobọtua i Baibol na? Ọnana o djephia taghene ihworho ri nyerẹnren ọke ahwanren, i dabu ha odẹ Osolobrugwẹ ro rhiẹ i Jehova ruiruo, ro rhiẹ YHWH uvuẹn edjadjẹ i Hebrew. Habaye, ẹmro erọrọ ra yare uvuẹn ekete usin ọnana ọ havwọ, o djephia taghene ihworho ri vwoma ekete aran ri ji tiomanu uvuien, i ha odẹ Osolobrugwẹ ruiruo ọgbọ buebun, aye i ji ya ye rhotọre, kugbe edẹ aye ro vwo odẹ Osolobrugwẹ uvuien rhẹ ugbomoghwa na.

Rachel Nabulsi ro rhiẹ idọkitọ rọ wian uvuẹn University ọrẹ Georgia, nọ ta kpahen eyaya enana: “Ẹmro na YHWH ọ homaphia ọgbọ buebun fọkime ọ ghanranren omamọ. . . . Ikerẹmro na YHWH ra ya rhotọre, o djephia taghene ohworho ro vwo odẹ na, ọ ghini ghanren omamọ harẹn emọ Israel ọrhẹ Judah.” Ọnana ọ ghini hobọtua i Baibol na, fọkime odẹ Osolobrugwẹ ro rhiẹ YHWH uvuẹn edjadjẹ i Hebrew, ọ homaphia ọgbọ uriusionrin buebun uvuien. Ọgbọ buebun, ihworho ezẹko a tobọ ha odẹ Osolobrugwẹ ba edẹ aye.

Ẹmro na “Yahweh Sabaot” ra ya rhẹ uvuẹn atita na, o mevirhọ i “Jehova ro suẹn emakashe na.” Ọnana o mevirhọ taghene idibo Osolobrugwẹ ọke ahwanren i ha odẹ i Jehova ruiruo, habaye aye i ji ha ẹmro na “Jehova ro suẹn emakashe na” ruiruo ọgbọ buebun. Ọnana ọ ji hobọtua ẹmro na “Jehova ro suẹn emakashe na” ri Baibol na ọ ha ruiruo, rọ homaphia ọgbọ ro tẹ 283 uvuẹn obọrẹ a ha edjadjẹ i Hebrew ya uvuẹn i Baibol na, maido uvuẹn ọbe Isaiah, Jeremiah, ọrhẹ Zechariah.