1. Mesoriẹ i Jehova ọ yẹ ituakpọ ẹghẹlẹ orọnmo?

 JEHOVA yẹ “Osolobrugwẹ oma ọ merhan,” ọ ji guọlọ nẹ oma ọ merhen ọwan. (1 Tim. 1:11) Ọ yẹrẹ ọwan ẹghẹlẹ buebun ri na lẹrhẹ ọwan riamerhen akpenyerẹn ọwan. (Jas. 1:17) Owu usuẹn ẹghẹlẹ enana yẹ orọnmo. Ọhworhare ọrhẹ ọmase i rha rọnmọ, aye ne vive taghene aye ine dje ẹguọlọ ọrhẹ ọghọ rẹn omomaye, ji hẹrote owuowọnwan. Esa ọrhẹ ane i rhe vwo ẹguọlọ kpahen owuowọnwan, aye ne vwo aghọghọ.—Prov. 5:18.

 2. Marhẹ orọnmo buebun i havwọ inyenana?

² Ọrẹ omemwurhọ, ihworho buebun ri rọnmọ ne, i vwa rha nyamwu ive orọnmo aye-e. Fọkiẹ ọnana, oma ọ vwọ rhọ merhen aye-e. Iyẹnrẹn owu rẹ World Health Organization o tiobọnu ro vwo jijiri na, o djephia taghene esa buebun e ruẹ ene aye gbalogbalo, ji tẹmro hwainhwain rẹn aye. Aruẹ ọhworhare ọnana o brọghọ rhẹ aniẹ oma udaro awọrọ, ọrẹn orho te oghwa ne, o vwo rho brọghọ rhọye oma-a. Orọnmo buebun e vwo ebẹnbẹn fọkime esa na o ni ifoto yanghene ughe ihworho ri banfirhọ.

 3. Me yọ nọ sabu lẹrhẹ esa ruẹ aniẹ gbalogbalo?

³ Me yọ nọ sabu lẹrhẹ esa ezẹko ruẹ ane aye gbalogbalo? Ọkezẹko, ọsẹ aye o vwo uruemru ro kpe izu aye, omarana, aye ina sabu rhe roro taghene uruemru ọrana ọ sọ-ọ. Awọrọ ina sabu ruẹ ene aye gbalogbalo fọkime omaran e ruẹ uvuẹn ekete aye i nurhe, nọyẹ iroro na taghene “ohworho ro se omayen ọhworhare” ono vi kpe aniẹ nọ sabu djephia taghene ọye yo suẹn. Ehworhare ezẹko e rhe oborẹ e suẹn oma aye-e, omarana aye na kiki tuekwẹre. Ehworhare erọrọ e ni ifoto yanghene ughe ihworho ri banfirhọ ọke ephian, omarana, aye i vwa rha ha ukẹro ọghoghanren ni emẹse ọrhẹ ehware-e. Habaye, iyẹnrẹn o djephia taghene emiamo i COVID-19 ọ lẹrhẹ erhirhiẹ ọnana biomurhọ ne. Itiọrurhomẹmro,  o fo nẹ iroro enana lẹrhẹ esa ruẹ ene aye gbalogbalo-o.

 4. Me yo fori nẹ Ilele Kristi ri rhiẹ esa i kẹnoma riẹn, mesoriẹ?

⁴ O fori nẹ esa ri rhiẹ Ilele Kristi i ha ukẹro ro serhọ ni emẹse. a Mesoriẹ? Fọkime oborẹ ohworho o roro ọnọ sabu mwuie kpare idjaghwẹ. Ọnyikọ Paul ọ ha orhetio rẹn Ilele Kristi ra djẹha uvuẹn i Rome taghene ‘enyerakpọ ọnana ọ vwọ ma aye-e.’ (Rom. 12:​1, 2) Ukoko i Rome ọ havwiẹ jiri ne bọmọke i Paul ọ ki ya ileta vwe aye. Udabọ ọrana, ẹmro i Paul o djephia taghene iroro ọrhẹ uruemru akpọ na, ọ ji hobọte ihworho ezẹko uvuẹn ukoko na. Ọnana yọ soriẹ ọ ha urhebro rẹn aye nẹ aye i wene iroro ọrhẹ uruemru aye. Urhebro ọrana o ji sekpahen Ilele Kristi ri rhiẹ esa inyenana. Ọrẹ omemwurhọ, iroro ọrhẹ uruemru akpọ na ọ hobọte ezẹko omamọ ne, nọ lẹrhẹ aye ruẹ ene aye gbalogbalo. b Marhẹ i Jehova ọ guọlọre nẹ esa o ruẹ aniẹ lele? Ẹkpahenrhọ na ọ ha uvuẹn ekete i Baibol ro suẹn urhomu-ẹmro ọnana.

 5. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn 1 Peter 3:​7, marhẹ esa ono ruẹ aniẹ lele?

⁵ Se 1 Peter 3:7. Jehova o jurhi rẹn esa nẹ aye i brọghọ rhẹ ane aye oma. Ọghọ o mevirhọ oborẹ e ruẹ awọrọ lele. Esa ro brọghọ rhẹ aniẹ oma, ono dje uruemru esiri ọrhẹ ẹguọlọ phia riẹn. Uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana, ene yono kpahen oborẹ esa ono ru brọghọ rhẹ aniẹ oma. Ọrẹn, jene kiki yono kpahen aruẹ uruemru ro no djephia taghene esa o vwo brọghọ rhẹ aniẹ oma-a.

KẸNOMA RẸN EKWAKWA RI NA SABU HA ẸKUỌN RẸN ANUỌ

 6. Ukẹro ọgo yi Jehova ọ ha ni ehworhare re ruẹ ene aye gbalogbalo? (Colossians 3:19)

⁶ Uruemru re ruẹ ane gbalogbalo. Jehova o vwo utuoma kpahen ologbozighi. (Ps. 11:5) O vwo utuoma kpahen esa re ruẹ ene aye gbalogbalo. (Mal. 2:16; se Colossians 3:19.) Lele oborẹ ọ ha uvuẹn 1 Peter 3:​7, esa ọrhọ hẹrote aniẹ-ẹ, ọnọ sabu ghwọghọ onyerẹnkugbe yi rhẹ Osolobrugwẹ. Jehova ọ vwọ samọ kerhọ ẹrhomo ọnẹye-en.

 7. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Ephesians 4:​31, 32, aruẹ ẹmro ego yẹ esa ina kẹnoma riẹn? (Ji se “Ẹmro re Dje Fiotọre.”)

⁷ Uruemru ra tẹmro hwainhwain rẹn ane. Esa ezẹko a tẹmro hwainhwain ọrhẹ ẹmro ri vwe serhọ rẹn ane aye. Ọrẹn, Jehova o vwo utuoma kpahen “evwenbiomu, ekwẹre ọgbogbanhon, ovan, kugbe ẹmro ekan.” c (Se Ephesians 4:​31, 32.) O rhon i kẹmro kẹmro ra ta. Oborẹ esa ọ tẹmro rẹn aniẹ lele uvuẹn oghwa dede, ọ ghanren rẹn i Jehova omamọ. Esa rọ tẹmro hwainhwain rẹn aniẹ, ọnọ sabu fiẹ ọyanghan rhẹ orọnmo na, ji ghwọghọ onyerẹnkugbe yi rhẹ Osolobrugwẹ.—Jas. 1:26.

 8. Ukẹro ọgo yi Jehova ọ ha ni ifoto yanghene ughe ihworho ri banfirhọ, mesoriẹ?

⁸ Uruemru re ni ifoto yanghene ughe ihworho ri banfirhọ. Ukẹro ọgo yi Jehova ọ ha ni uruemru re ni ifoto yanghene ughe ihworho ri banfirhọ? O vwo utuoma kpahiẹn. Omarana, esa ro ni ifoto re jiri ọfanrhiẹn ọ ghwọghọ onyerẹnkugbe yi rhẹ i Jehova, o vwo ji brọghọ rhẹ aniẹ oma-a. d Jehova ọ guọlọre nẹ esa ọ fuevwan kpahen  aniẹ ọrẹ irueruo ọrhẹ iroro. Jesu ọ tare taghene ọhworhare ro ni ọmase rhẹ ẹhẹn ro no lelie merhẹn, o lelirie ghwọwe “uvuẹn ọmudu ọnẹyen ne.” e—Matt. 5:​28, 29.

 9. Mesoriẹ i Jehova o vwo utuoma kpahen uruemru rẹ esa ọ gba aniẹ ruẹ irueruo ehware rọ vwọ guọlọ?

⁹ Uruemru ra gba ane ruẹ irueruo ehware rọ vwọ guọlọ. Esa ezẹko a gba ane aye ruẹ irueruo ehware aye i vwa guọlọ, obẹtaye, ane na no no roro taghene esa ye o vwo ẹguọlọ kpahiẹ-ẹn. Jehova o vwo utuoma kpahen aruẹ uruemru ọrana, fọkime o dje ẹguọlọ phia-a. Ọ guọlọre nẹ esa o vwo ẹguọlọ kpahen aniẹ, hẹrote yi ji brọghọ rhọye oma. (Eph. 5:​28, 29) Ọrẹn, me yọ nọ phia orhianẹ esa o ruẹ aniẹ gbalogbalo, ni ifoto yanghene ughe ihworho ri banfirhọ, yanghene ọ gba aniẹ ruẹ irueruo ehware rọ vwọ guọlọ? Marhẹ ono ru wene uruemru ọrhẹ iroro yi?

OBORẸ ESA ONO RU DOBỌ ORHARHERE URUEMRU JI

10. Marhẹ esa ine ru mẹrẹn erere nẹ udje i Jesu?

¹⁰ Me yọ nọ ha userhumu rẹn esa dobọ orharhere uruemru ji? Ọnọ damoma hẹrokele i Jesu. Dedevwo Jesu ọ rọnmọ-ọ, ọrẹn oborẹ o ruẹ idibo yi lele, yi Jehova ọ guọlọre nẹ esa i ruẹ ane aye. (Eph. 5:25) Jerẹ udje, roro kpahen oborẹ esa ina sabu yono mie i Jesu, kpahen oborẹ ọ tẹmro rẹn inyikọ ye ji ruẹ aye lele.

11. Marhẹ i Jesu o ruẹ idibo yi lele?

¹¹ Jesu o brọghọ rhẹ inyikọ ye oma ji dje uruemru esiri rẹn aye. Ọ tuekwẹre kpahen aye yanghene ruẹ aye gbalogbalo-o. Dedevwo ọye yẹ Ọrovwori ọrhẹ Onini aye, ọrẹn ọ fọkiẹ ọnana sehiẹn aye yanghene djephia taghene ọye yọ mai vwo omẹgbanho-on. Ukpomaran, ọ homariotọre sa aye erhumu. (John 13:​12-17) Nọ ta rẹn idibo yi: Are i “yono mie mẹ, fọkime mi havwọ bọrọbọrọ ji vwo omeriotọre, are ni na rharhumu vwo omẹgbanhon.” (Matt. 11:​28-30) Djokarhọ ye taghene Jesu o vwo ẹhẹn bọrọbọrọ. Ohworho ro vwo ẹhẹn bọrọbọrọ rhẹ ọvwiẹlẹ-ẹ. Ukpomaran, o vwo omẹgbanhon ro no suẹn omayen. Erhe ruẹ oborẹ ọ lẹrheriẹ tuekwẹre, ọ sabu dje ẹhẹn ọfọfọ phia ji suẹn iroro yi.

12. Marhẹ i Jesu ọ tẹmro rẹn awọrọ lele?

¹² Jesu ọ nyoma ẹmro ọnẹyen ha urhebro rẹn awọrọ ji rhuọnrhuọn aye oma. Ọ tẹmro hwainhwain rẹn idibo yi-i. (Luke 8:​47, 48) Ọke era kparahasuiẹ e phien yi ji ruẹ oborẹ ọ lẹrheriẹ biomevwan, “o phien aye kele-e.” (1 Pet. 2:​21-23) Ọkezẹko, Jesu nọ fọ ukperẹ ọnọ tẹmro hwainhwain rẹn aye. (Matt. 27:​12-14) Ọnana obọdẹn udje rẹn Ilele Kristi ri rhiẹ esa!

13. Jerẹ oborẹ ọ ha uvuẹn Matthew 19:​4-6, marhẹ esa ono ru “tigban aniẹ”? (Ji ni ifoto na.)

¹³ Jesu o jurhi rẹn esa nẹ aye i fuevwan kpahen ane aye. Nọ vwanriẹn ẹmro Ọsẹ ye taghene esa o “tigban aniẹ.” (Se Matthew 19:​4-6.) Uvuẹn edjadjẹ i Greek ẹmro na “tigban” ra ha ruiruo uvuẹn oghwẹmro ọrana, o mevirhọ “ọrẹ ana tan emru kugbe.” Omarana, o fori nẹ ẹguọlọ rẹ esa ọrhẹ ane i vwo kpahen omomaye, ọ gbanhon jerẹ ọke ra tan ekwakwa eva kugbe. Nọyẹ, a sabu hẹriẹ aye-e, wu rha damiẹ wu na ha ẹkuọn rẹn aye awanva. Esa ro vwo aruẹ ẹguọlọ ọnana kpahen aniẹ, ọnọ kẹnoma rẹn ifoto yanghene ughe ihworho ri banfirhọ. Ọnọ kẹnoma neneyo ikẹruiẹ i ja rha ‘mẹrẹn ogbegbemẹrẹn.’ (Ps. 119:37) Nọyẹ, ono brorhiẹn taghene o ni ọmase  ọrọrọ ro vwo rhiẹ aniẹ, rhẹ ẹhẹn ro no lelie merhẹ-ẹn.—Job 31:1.

14. Idjaghwẹ ego yẹ esa ro ruẹ aniẹ gbalogbalo ọnọ kpare nọ sabu kwaphiẹ onyerẹnkugbe yi rhẹ i Jehova, ji lele aniẹ kwaphiẹrhọ?

¹⁴ Esa ro ruẹ aniẹ gbalogbalo yanghene tẹmro hwainhwain riẹn, ọnọ vi kpare idjaghwẹ rọ nọ kwaphiẹ onyerẹnkugbe yi rhẹ i Jehova, ji lele aniẹ kwaphiẹrhọ. Me yo fori no ru? Ọrukaro, o fori nọ mẹrẹnvwrurhe taghene o vwo obẹnbẹn. Jehova ọ mẹrẹn kemru kemru. (Ps. 44:21; Eccl. 12:14; Heb. 4:13) Ọreva, ọnọ dobọ uruemru gbalogbalo ọrhẹ erharhere ẹmro ẹta ji, jeghwai wene uruemrien. (Prov. 28:13) Ọresa, ọnọ rẹ aniẹ ọrhẹ Jehova, ji nekpẹn ẹharhomu aye. (Acts 3:19) O ji fo nọ rẹ i Jehova nọ ha userhumu riẹn vwo omwemẹ ro no wene, ji suẹn iroro, ẹmro, ọrhẹ uruemrien. (Ps. 51:​10-12; 2 Cor. 10:5; Phil. 2:13) Ọrẹne, ọnọ wian kpahen ẹrhomo rọ nẹren nyoma ro no vwo utuoma kpahen ozighi ọrhẹ ẹmro ri vwe serhọ. (Ps. 97:10) Ọrẹ isionrin, o fori nọ nekpẹn userhumu mie ekpako ukoko ogege. (Jas. 5:​14-16) Ọrẹ erhan, ono ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre ri na ha userhumu riẹn kẹnoma rẹn aruẹ uruemru ọrana obaro na. Esa ro ni ifoto yanghene ughe ihworho ri banfirhọ, ọnọ ji kpare idjaghwẹ enana. Jehova ọnọ ha userhumu riẹn wene uruemruien, ji ha ebrurhọ riẹn. (Ps. 37:5) Ọrẹn, ọrhọ dobọ orharhere uruemru ji ne, o ji vwo emru ọrọrọ ro no ruo. O fori no yono oborẹ ono ru brọghọ rhẹ aniẹ oma. Marhẹ ono ruie lele?

OBORẸ ESA ONO RU BRỌGHỌ RHẸ ANIẸ OMA

15. Marhẹ esa ono ru dje ẹguọlọ phia rẹn aniẹ?

¹⁵ Dje ẹguọlọ phia riẹn. Imizu ehworhare ezẹko ri rọnmọ ne ra riamerhen orọnmo aye, e dje ẹguọlọ phia rẹn ane aye ọke ephian. (1 John 3:18) Esa ọnọ sabu dje ẹguọlọ rẹn aniẹ izede sansan, jerẹ ọrẹ ọnọ mọrẹn obọ ye, yanghene gbaliẹ. Ọnọ sabu dje urhomu vwe yi ji ta riẹn, “Oma ọ jẹnji  mẹ mi na mẹruọn” yanghene nọ yen “Oma o dori?” Nẹ ọke fiẹ ọke, esa ọnọ sabu dje ẹguọlọ rẹn aniẹ, nyoma rọ nọ ya ẹmro imemerhen rhẹ ibiẹ ọbe riẹn. Esa orho ruẹ ekwakwa enana, no brọghọ rhẹ aniẹ oma, ji bọn orọnmo aye gbanhan.

16. Mesoriẹ o fo nẹ esa ọrhọ kpẹmẹ aniẹ?

¹⁶ Dje ọdaremẹro phia riẹn. Esa ro brọghọ rhẹ aniẹ oma, ọ bọn yen gbanhan ji ha urhebro riẹn ọke ephian. Izede owu o ru ruẹ ọnana, yẹ ọrẹ ọnọ kpẹmẹ aniẹ fọkiẹ obẹhatua ye. (Col. 3:15) Esa ọrhọ kpẹmẹ aniẹ ọke ephian, ọ lẹrhẹ oma merhiẹn. Ẹhẹn yen no no totọre, no no ji rhe taghene wu vwo ẹguọlọ kpahiẹn, we ji brọghọ rhọye oma.—Prov. 31:28.

17. Marhẹ esa ono ru brọghọ rhẹ aniẹ oma?

¹⁷ Dje uruemru esiri ọrhẹ ọghọ phia riẹn. Esa ro vwo ẹguọlọ kpahen aniẹ, o brọghọ rhọye oma ji hẹrote yi. Ọ ha ukẹro ọghoghanren nie taghene ọye ẹghẹlẹ ri Jehova o tiobọnu riẹn. (Prov. 18:22; 31:10) Nyoma izede ọnana, ono rho brọghọ rhẹ aniẹ oma ji dje uruemru esiri riẹn, tobọ te ọke aye e ruẹ irueruo ehware. O fo nẹ esa na ọ gba aniẹ ruẹ irueruo ehware rọ vwọ guọlọ-ọ, rọ nọ lẹrhẹ ane na roro taghene esa ye o vwo ẹguọlọ kpahiẹ-ẹn. f O ji fo nẹ esa na ọ damoma vwo ẹhẹn obrorhiẹn rọ fonron obaro i Jehova.—Acts 24:16.

18. Orhienbro ọgo yo fori nẹ esa i bru? (Ji se ekpeti na “ Izede Ẹne wu ne ru Rhiẹ Esa ro Dje Ọghọ Phia.”)

¹⁸ Esa, are ina sabu vwo imwẹro taghene Jehova ọ mẹrẹn omẹdamu are, o ji vwo ọdaremẹro kpahen omwemẹ are i vwori, are ine brọghọ rhẹ ane are oma ji dje ẹguọlọ phia rẹn aye. Brorhiẹn wu ne brọghọ rhẹ anuọ oma, nyoma wu ne dje ẹguọlọ ọrhẹ uruemru esiri riẹn ọke ephian ji kẹnoma rẹn orharhere uruemru. We rhe ruẹ omaran, no djephia taghene wu vwo ẹguọlọ ọrhẹ ọdaremẹro kpahiẹn. Brọghọ rhẹ anuọ oma ọke ephian—ne wu na sẹrorẹ obọdẹn onyerẹnkugbe wu vwori rhẹ i Jehova.—Ps. 25:14.