1. Me yọ nọ sabu phia ọke ihworho erhe simoma rhẹ owuowọnwan?

UVUẸN akpọ na inyenana, ufiuvwele o mwu ihworho buebun lele awọrọ simoma. Ọleyi owu ọnọ sabu guọlọ fe ghwẹ ileyi erọrọ, omarana ọnọ sabu ruẹ ekwakwa ri na suẹ ẹkuọn rẹn aye. Ohworho ro ruiruẹn ọnọ sabu kon ọreva ye rọ ha ẹko ọrọrọ, neneyo obọrẹ aye ọ sabu vwo efikparobọ. Ohworho rọ ya ọdamuni ọnọ sabu ruẹ irueruo ọghware, neneyo ọ sabu riẹ isukuru ọduado ro titiri. Re rhiẹ Ilele Kristi na, ọwan i rheri taghene irueruo erana i sọre; aye i ha usuẹn “ewian erẹ ugboma na.” (Gal. 5:19-21) Ọrẹn, ọnọ sabu rhirhiẹ taghene idibo i Jehova ezẹko ina sabu rhe simoma rhẹ omoma aye uvuẹn ukoko na, ọrẹn aye e rhe-e? Ọrana onọ ọghoghanren, fọkime uruemru re simoma ọnọ sabu hobọte okugbe imizu ukoko na.

2. Me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

² Uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana, ene yono kpahen iruemru esọsọ ri na sabu lẹrhẹ ọwan simoma rhẹ imizu ukoko na. Ene ji yono kpahen idje idibo i Jehova ri fuevwan uvuẹn i Baibol na, ri vwe vwobọrhọ uruemru re simoma rhẹ awọrọ. Ọrukaro, jene yono kpahen oborẹ ene ru ni irueruo ọwan so.

3. Enọ ego yo fori na nọ oma ọwan?

³ Nẹ ọke ruẹ ọke, o fori ne ni irueruo ọwan so. Ana sabu nọ  oma ọwan: ‘Oma ọ merhen mẹ ọke mie roro taghene mi rhomu ghwẹ awọrọ? Mia wian gbanhan uvuẹn ukoko na fọkime mi guọlọ rhiẹ ọrọ mai ruẹ rhomẹ yanghene mi guọlọ rhomu ghwẹ omizu owu uvuẹn ukoko na? Gbinẹ mia wian gbanhan fọkime mi guọlọ ruẹ oborẹ ọnọ merhen i Jehova oma?’ Mesoriẹ o fo na nọ enọ erana? Djokarhọ oborẹ i Baibol na ọ tare.

4. Jerẹ oborẹ a hunute uvuẹn Galatians 6:3, 4, mesoriẹ o vwo fo na ha oma ọwan vwanvwọn awọrọ?

⁴ Baibol na ọ ta rẹn ọwan na kẹnoma rẹn uruemru ra ha oma ọwan vwanvwọn awọrọ. (Se Galatians 6:3, 4.) Mesoriẹ? Iroro owu yẹ, erhe roro taghene e rhomu ghwẹ omizu uvuẹn ukoko na, na na rha kparoma. Habaye, arha ha oma ọwan vwanvwọn awọrọ izede rọ sọre, ẹhẹn ọwan ono seriotọre. Oborẹ ọ havwọ ephian, iroro eva na e serhọ-ọ. (Rom. 12:3) Omizu ọmase owu re se Katerina, * ro rhirhiẹ Greece, ọrhọ ta: “Mia ha oma mẹ vwanvwọn awọrọ ri vwo erhumu, ri dabu vwo ona uvuẹn aghwoghwo na, re ji kiki mwu igbehian. Omarana, ni mie ni oma mẹ sakamu.” O fori na karorhọ taghene Jehova yo tiri ọwan kẹrẹ oma, orhiẹ fọkime ọwan yi mai vwo erhumu, rhe oborẹ a tẹmro yanghene titi-i, ọrẹn fọkime e vwo ẹhẹn re ne vwo ẹguọlọ kpahiẹn jeghwai kerhọ i Jesu.—John 6:44; 1 Cor. 1:26-31.

5. Me wu yono nẹ oborẹ ọ phia rẹn omizu owu re se Hyun?

⁵ Onọ ọrọrọ ro fori na nọ oma ọwan yẹ, ‘E rheri mẹ rhẹ ohworho ufuoma, gbinẹ ohworho ro lele imizu ukoko na ghwọ?’ Djokarhọ oborẹ ọ phia rẹn omizu ọhworhare owu re se Hyun, ro rhirhiẹ South Korea. Uvwre ọke owu, no ni imizu ri vwo uphẹn ẹga uvuẹn ukoko rhiẹ erẹ ọye o lele simoma. Nọ tare, “Ni mia ha imizu enana guẹnzọn, ọgbọ buebun mi vwe kwerhọ oborẹ aye i tare-e.” Mẹ yọ phiare? Nọ tare, “Uruemru mẹ nọ suẹ oghalẹ rhẹ ukoko na.” Igbehian i Hyun ezẹko ni ha userhumu riẹn vwẹruọ obẹnbẹn yen. Hyun no ruẹ ewene, inyenana ọ ga ẹrhẹ ọkpako ukoko. Orhianẹ a mẹrẹnvwrurhe taghene e vwo uruemru re lele awọrọ simoma ukperẹ ene toroba ufuoma, o fori ne ruẹ ewene ogege.

6. Lele oborẹ ọ ha Galatians 5:26, iruemru esọsọ ego yi na sabu lẹrhẹ ọwan lele awọrọ simoma?

⁶ Se Galatians 5:26. Iruemru esọsọ ego yi na sabu lẹrhẹ ọwan lele awọrọ simoma? Owu yẹ omẹkpare. Ohworho rọ kparoma o roro taghene ọye o rhomu ghwẹ awọrọ, omayen ọvo yọ yo roro kpahan. Uruemru ọsọsọ ọrọrọ yẹ omẹriọ ọsọsọ. Ohworho ro vwo omẹriọ ọsọsọ, ọ guọlọ oborẹ awọrọ i vwori, ji guọlọ ha oborẹ aye i vwori mie aye. Itiọrurhomẹmro, ọrọ rioma kpahen ohworho, ọravwọ o vwo utuoma kpahen ohworho na. O fori na kẹnoma seseri rẹn iruemru esọsọ enana!

7. Udje ọgo yo djephia taghene omẹkpare ọrhẹ omẹriọ ọsọsọ i sọre?

⁷ Ana sabu ha uruemru omẹkpare ọrhẹ omẹriọ ọsọsọ, e dje ikweku ri ha uvuẹn ipẹtro ẹropleni ọ ha ruiruo. Ẹropleni na ọnọ sabu dan rierun, ọrẹn ikweku na ina sabu rhurhu ifi ipẹtro na ọ zẹ lele, rọ nọ lẹrhiẹ ja sabu wian ghwomaran, obẹtaye ẹropleni na no no se ji ghwọghọ. Omaran ọ ji havwọ, ohworho ọnọ sabu ga i Jehova uvwre ibiọke. Ọrẹn, ọrhọ lẹrhẹ omẹkpare ọrhẹ omẹriọ ọsọsọ suien, ono se ghwọghọ. (Prov. 16:18) Ọye ọnọ dobọ ogame i Jehova ji, jeghwai suẹn ẹkuọn rẹn omayen ọrhẹ awọrọ. Marhẹ  ene ru kẹnoma rẹn omẹkpare ọrhẹ omẹriọ ọsọsọ?

8. Marhẹ ene ru wọnrọn haso omẹkpare?

⁸ Ana sabu wọnrọn haso omẹriọ ọsọsọ nyoma ra na ha urhebro ọnyikọ Paul ọ harẹn itu i Philippi ruiruo: “Are i ruẹ kemru kemru vabọ unuẹkọ yanghene omẹkpare, ọrẹn rhẹ omeriotọre are i ni ereva are taghene aye i do ghwẹ are.” (Phil. 2:3) Arha mẹrẹnvwrurhe taghene awọrọ i do ghwẹ ọwan, erhe lele ihworho ri dabu tẹn ona ji vwo omẹgbanhon ghwẹ ọwan simoma-a. Ukpomaran, oma ọnọ merhen ọwan kpahen aye. Ọrana ghini urhomẹmro orhianẹ aye a ha omẹgbanhon aye wian uvuẹn ogame i Jehova. Habaye, orhianẹ imizu ri vwo ena enana a ha urhebro i Paul ruiruo, aye ina tẹnrovi iruemru irhorhomu re vwori rẹ aye i vwo ọdaremẹro kpahen. Ọke ọrana, ọwan ephian ine toroba ufuoma ọrhẹ okugbe uvuẹn ukoko na.

9. Marhẹ ene ru kẹnoma rẹn omẹriọ ọsọsọ?

⁹ Ana sabu kẹnoma rẹn omẹriọ ọsọsọ ọke erhe vwo uruemru dẹndẹn, nọyẹ ọrẹ ene vwẹruọ ye taghene orhiẹ ekwakwa ephian ya na sabu ru-u. Erhe vwo uruemru dẹndẹn, ọwan i damoma djephia taghene ọwan yi mai vwo ena yanghene omẹgbanho-on. Ukpomaran, ana guọlọ izede ene ru yono mie eri vwo irherhe ghwẹ ọwan. Jerẹ udje, gbe rorie taghene omizu owu uvuẹn ukoko na ọ dabu rhe ẹmro otu haphia. Ana sabu nọ kpahen oborẹ o mwuegbe ẹmro enẹyen lele. Orhianẹ omizu ọmase ọ dabu rhe emaren sere, ana sabu nọ kpahen irorẹdjẹ ri na ha userhumu rẹn ọwan ru rhomurhọ. Habaye, orhianẹ uphuphẹn uvuẹn ukoko na o vwo kiki mwu igbehia-an, ọnọ sabu nekpẹn urhebro mie ohworho rọ dabu rhe igbehian mwuẹ. Nyoma izede enana ana sabu kẹnoma rẹn omẹriọ ọsọsọ, ji ruẹ ena ọwan rhomurhọ.

10. Obẹnbẹn ọgo yi Gideon ọ dẹrughwaroghwu?

¹⁰ Roro kpahen oborẹ ọ phia rẹn Gideon, ro nẹ uvwiẹ i Manasseh rhe, ọrhẹ ehworhare ri nẹ uvwiẹ Ephraim rhe. Nyoma userhumu i  Jehova, Gideon ọrhẹ isodja ye ri te 300, ni fiuvweri kparobọ rọ nọ sabu lẹrhẹ aye kparoma bi. Ehworhare Ephraim ni bru i Gideon, orhiẹ ọrẹ aye ina kpẹmiẹ-ẹ, ọrẹn ọrẹ aye ine lelie kunu. Ọ họhọre taghene evwan obiomu aye fọkime Gideon ọ ha use rẹn aye nẹ ọtonrhọ rhe, nẹ aye i homaba aye fiuvweri haso evwreghrẹn Osolobrugwẹ-ẹ. Fọkime aye i tẹnrovi ọrẹ ihworho ina họghọ rẹn uvwiẹ aye, ọrhọ lẹrhẹ aye djokarhọ oborẹ i Gideon o ruru-u, nọyẹ ọrẹ ọye ọ họghọ rẹn odẹ i Jehova jeghwai simi ihworho Enẹyen.—Judg. 8:1.

11. Me yi Gideon ọ ta rẹn ehworhare Ephraim?

¹¹ Ọrẹ omeriotọre, Gideon nọ ta rẹn ehworhare Ephraim: “Me mi ruru ra na ha vwanvwọn ọrẹ are?” Nọ karorhọ aye oborẹ i Jehova ọ ha userhumu rẹn aye ruẹ ekwakwa eduado ne. Omarana, “ẹhẹn aye no totọre.” (Judg. 8:2, 3) Gideon o vwo omeriotọre neneyo ọ sabu sẹrorẹ ufuoma uvwre ihworho i Jehova.

12. Me ye yono nẹ udje ehworhare Ephraim ọrhẹ Gideon?

¹² Me ya na sabu yono nẹ iyẹnrẹn ọrana? E yonorin nẹ udje ehworhare Ephraim na, taghene o fori na tẹnrovi ọrẹ ana ha ujiri vwe i Jehova, ukperẹ ono rhiẹ oma ọwan. Urhomu ekrun ọrhẹ ekpako ukoko ina sabu yono mie Gideon. Orhianẹ ohworho o biomevwan fọkiẹ oborẹ ọwan i ruru, o fori na damoma vwẹruọ oborẹ ọsoriẹ ọ tuekwẹre. Ana ji sabu jiri ohworho na fọkiẹ oborẹ ọ sabu rhe ru. Ọrana ọ guọlọ omeriotọre mie ọwan, maido orhianẹ ohworho na yo ruru ọwan sọ. Ọrẹn, ufuoma ọ ghanren ghwẹ oborẹ ọwan i rorori taghene ọ gbare.

13. Obẹnbẹn ọgo yi Hannah o rhiẹromẹrẹn, marhẹ o ru fie kparobọ?

¹³ Jene ji roro kpahen udje Hannah. Ọye ọ rọnmọ Elkanah ro rhiẹ onyẹ Levi, ro vwo ẹguọlọ kpahiẹn omamọ. Ọrẹn, Elkanah o vwo ane ọrọrọ re se Peninnah. Elkanah o vwo ẹguọlọ kpahen Hannah ghwẹ Peninnah; ọrẹn “Peninnah o vwiẹ emọ, Hannah o vwo emọ-ọ.” Fọkiẹ ọnana, Peninnah nọ ha i Hannah “djechẹẹ ọke ephian neneyo ọ lẹrhẹ evwan biomie.” Marhẹ ọnana ọ hobọte Hannah? No mwuomarhọ omamọ! Nọ “viẹ, ọ vwọ ji riẹ emare-en.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Ọrẹn, o vwo ekete uvuẹn i Baibol na rọ tare taghene Hannah ọ damoma ruẹ Peninnah kele izede owuorowu-u. Ukpomaran, nọ nẹrhomo nẹ ẹhẹn rhe vwe i Jehova, ji hẹrosuiẹ taghene ono ruẹ ekwakwa serhọ. Uruemru i Peninnah kpahen Hannah o wenerin? Baibol na ọ ta kpahiẹ-ẹn. Ọrẹn, ọwan i rheri taghene Hannah ọ rharhumu vwo ẹhẹn ro totọre jeghwai sẹroriẹ. “Orho mwuomarhọ ghwomara-an.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Me ye yono nẹ udje Hannah?

¹⁴ Me ya na sabu yono nẹ udje i Hannah?  Orhianẹ ohworho o leluo simoma izede owuorowu, karorhọ taghene wẹwẹ yi na sabu suẹn erhirhiẹ na. O fo ne wu vwobọrhọ irueruo re simoma-a. Ukperẹ wu na ha ọdandan kwosa ọdandan, damoma kwaphiẹrhọ rhẹ ohworho na. (Rom. 12:17-21) Orhianẹ o kwe wene dede-e, wu na sẹrorẹ ẹhẹn ro te otọre.

15. Marhẹ Apollos ọrhẹ Paul i ru họhọ?

¹⁵ Ọrọkẹta, jenẹ a mẹrẹn oborẹ ana sabu yono nẹ udje odibo Apollos ọrhẹ ọnyikọ Paul. Aye awanva i dabu rhe Eyaya Ọfuanfon na. Aye awanva ihworho ra dabu rhe, ri ji rhiẹ iyono ri tẹn ona. Aye awanva i ha userhumu phia ruẹ idibo buebun ne. Ọrẹn, aye a rioma kpahen omoma aye-e.

16. Apollos aruẹ ohworho ọgo?

¹⁶ Apollos “ọmotọre Alexandria,” ro rhiẹ ekete ro titiri rẹ ihworho a dabu riẹ isukuru uvuẹn ọke inyikọ na. Ọ dabu rhe ẹmro ta, ọ “ji dabu rhe Eyaya Ọfuanfon na.” (Acts 18:24) Ọke Apollos ọ ga uvuẹn Corinth, imizu ezẹko ni djephia taghene aye i vwo ẹguọlọ kpahiẹn ghwẹ imizu erọrọ, tobọ te Paul. (1 Cor. 1:12, 13) Apollos o jiri uruemru oghalẹ ọrana? Ẹjo. Itiọrurhomẹmro, ọke Apollos ọ nẹ Corinth uvwre ibiọke, Paul nọ ta riẹn nọ ghwẹrioma riẹ avwaye. (1 Cor. 16:12) Manẹ i Paul o vwo ruẹ omara-an, orhianẹ o rorori taghene Apollos ọ ghalẹ ukoko na. Ọrẹ imwẹro, Apollos ọ ha ena ro vwori ruiruo izede orhorhomu—ọrẹ ọye o ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na, ji bọn imizu na gbanhon. Ana sabu vwo imwẹro taghene Apollos ohworho ro vwo omeriotọre. Jerẹ udje, Baibol na ọ ta taghene ọ tuekwẹre ọke Aquila ọrhẹ Priscilla e ‘dje izede Osolobrugwẹ gbagba fiotọre riẹ-ẹn.’—Acts 18:24-28.

17. Marhẹ i Paul o ru toroba ufuoma?

 ¹⁷ Ọnyikọ Paul o rhe kpahen ekwakwa irhorhomu rẹ Apollos o ruru. Ọrẹn, Paul o brudu taghene awọrọ ina ha ukẹro gegerege ni Apollos ghwẹ ọye-e. A mẹrẹn uruemru omeriotọre, uruemru dẹndẹn ọrhẹ ọrẹ e roro ekwakwa serhọ ri Paul o vwori fiotọre, uvuẹn urhebro rọ harẹn ukoko rọ ha Corinth. Ukperẹ ọnọ kparoma ọke ihworho a ta, “Mi ha obọrẹ i Paul,” nọ ha ujiri na vwe i Jehova ọrhẹ Jesu Kristi.—1 Cor. 3:3-6.

18. Sekpahen oborẹ ọ ha 1 Corinthians 4:6, 7, me ye yono nẹ udje Apollos ọrhẹ Paul?

¹⁸ Me ya na sabu yono nẹ udje Apollos ọrhẹ Paul? Ana sabu wian gbanhon, ji ha userhumu rẹn ihworho buebun mwuovwan omebrurhame. Ọrẹn, ọwan i rheri taghene efikparobọ re vwori ephian i phiare fọkiẹ userhumu i Jehova. E ji yono emru ọrọrọ nẹ udje Apollos ọrhẹ Paul, erhe vwo uphẹn ẹga buebun uvuẹn ukoko na, o fori ne toroba ufuoma rhọ. Oma ọ merhen ọwan ọke ehworhare ra ha mwu e toroba ufuoma ọrhẹ okugbe, nyoma aye a bọn urhebro aye kpahen i Baibol na, habaye aye i vwe ni omayen gegerege-e, ukpomaran aye a ha userhumu rẹn imizu na nyalele udje i Kristi Jesu!—Se 1 Corinthians 4:6, 7.

19. Me yẹ ọwan ephian ina sabu ru? (Se ekpeti na “ Kẹnoma Rẹn Uruemru re Simoma.”)

¹⁹ Ọwan ephian i vwo ona yanghene omẹgbanhon ri Jehova ọ yẹre ọwan. Ana sabu ha ẹghẹlẹ ọnana “gbodibo harẹn owuowọnwan.” (1 Pet. 4:10) Ana sabu roro taghene oborẹ e ruẹ ọ ghanre-en. Ọrẹn, irueruo ekokamu erana re toroba ufuoma, i họhọ oruru ra ha ko ewun kugbe. Jenẹ ọwan ephian i wian gbanhon ne tiẹ uruemru re lele awọrọ simoma nẹ ẹhẹn ọwan. Jene brorhiẹn ra na damoma toroba ufuoma ọrhẹ okugbe uvuẹn ukoko na.—Eph. 4:3.