Rhie riẹ irhomẹmro re havwiẹ

Rhie riẹ eghwẹmro re havwiẹ

Ukpitọbe Ahwanren ra “Mẹrẹnren”

Ukpitọbe Ahwanren ra “Mẹrẹnren”

Avwọke a mẹrẹn ukpitọbe rọ torhẹre uvuẹn Ein Gedi uvuẹn ẹgbukpe 1970, a ji sabu se yi-i. Iskani ọrẹ 3-D na o djephia taghene ukpitọbe ọnana o vwo ekete ezẹko uvuẹn Leviticus, ro ji vwo odẹ Osolobrugwẹ

UVUẸN ẹgbukpe 1970, ihworho ra guọlọ iyẹnrẹn ri sekpahen akpenyerẹn ihworho ọrhẹ ekwakwa erọrọ, ni mẹrẹn ukpitọbe owu rọ torhẹre omamọ uvuẹn Gedi, rọ ha Israel, rọ kẹrẹ obọrẹ ọren o se gbe ọrẹ urhie re se Dead Sea. Aye i mẹrẹn ukpitọbe na ọke aye a tọn i synagogue owu, ra torhẹre ọke ra ghwọghọ amwa na, ọkezẹko uvuẹn ẹgbukpe 600 ọke i Kristi. Fọkime erhanren ọ torhẹ ukpitọbe na ne, a vwa rha mẹrẹn oborẹ ọ ha uvuien fiotọre-e; a sabu tobọ kpitien nọ jọ rhọ ghwọghọ-ọ. Ọrẹn, fọkiẹ imashini owu ro vwo ona re se 3-D ra ha mwu oborẹ a ya rhẹ ọbe phia, na sabu “mẹrẹn” oborẹ ọ ha uvuẹn ukpitọbe na. Habaye, nyoma imashini ọkpokpọ ọrọrọ, na sabu se oborẹ ọ ha uvuien.

Me yẹ iskani na o djephia? Oborẹ ọ ha ukpitọbe na o nẹ i Baibol rhe. Obọrẹ ọ hẹrhẹre uvuẹn ukpitọbe na o vwo eghwẹmro ezẹko ri ha uvuẹn ọtonrhọ ọbe i Leviticus. Usuẹn eghwẹmro enana yẹ oborẹ ene ru ha ikerẹmro ẹne se odẹ Osolobrugwẹ uvuẹn edjadjẹ i Hebrew. Ukpitọbe na ọ havwiẹ uvwre ẹgbukpe 50 ye te 400 ọke i Kristi, rọ lẹrheriẹ rhiẹ ukpitọbe rọ mai ho usuẹn ikpitọbe ra ha edjadjẹ i Hebrew ya ra mẹrẹn ne, avwọke a mẹrẹn imanuskripti Qumran hin. Gil Zohar rọ ya ọbe re se The Jerusalem Post, nọ tare taghene “bọmọke a ki sabu se ekete ezẹko uvuẹn ọbe i Leviticus ra mẹrẹnren uvuẹn Ein Gedi, imanuskripti erẹ ahwanren nọyẹ imanuskripti erẹ Dead Sea, i ha emrẹ ẹgbukpe 1,000 (rọ tonrhọ nẹ emrẹ 100 B.C.E.) djerhe imanuskripti erẹ Aleppo Codex (rọ tonrhọ nẹ emrẹ 930 C.E.).” Sekpahen oborẹ ewena i djephia, ẹmro ri ha uvuẹn eyaya enana i djephia taghene ẹmro i Masoret ọrẹ Torah, “a dabu sẹrorẹ aye emrẹ ẹgbukpe buebun rhe ne, habaye orusọ owuorowu ọ ji ruiẹ-ẹ.”