NẸ ỌKE ahwanren rhe, iruemru emọ Israel yẹ, ọrẹ aye ine toro igho rẹ aye a hobọtua ogame urhomẹmro. Ọrẹn, uvuẹn ẹdẹ i Jesu, itu i Jew na na kwosa urhomu buebun rọ lẹrhẹ akpọ bẹn rẹn aye.

Nẹ aye i sabu hobọtua oghwa ẹga Osolobrugwẹ, ọsoso itu i Jew ri te imirẹghwa ne, na kwa uphrophro shekel (nọyẹ drachmas eva). Uvuẹn ọke i Jesu, a haye kwosa ekwakwa izobo re zeri uvuẹn oghwa ẹga ri Herod ọ bọnren ọrhẹ ekwakwa erọrọ. Itu i Jew ezẹko ni nọ i Peter kpahen oborẹ i Jesu o rorori kpahen osa urhomu ẹkwa, Kristi nọ tare taghene ọ sọ ra na kwosa urhomu-u. Itiọrurhomẹmro, nọ ta rẹn Peter oborẹ ono ru mẹrẹn usele rọ nọ kwosa urhomu ọrana.—Matt. 17:24-27.

Idibo i Jehova ọke ọrana, a ji kwosa urhomu ọrọrọ ro rhiẹ akwa ikpe ekwakwa aye i wọre, yanghene erere aye i mẹrẹnren. (Lev. 27:30-32; Num. 18:26-28) Ilori ẹga na na ta taghene ihworho na ina vi jomarhotọre kwosa akwa ikpe rhẹ kemru kemru aye i wọre, tobọ te “mint ọrhẹ i dill kugbe i cumin na.” Jesu ọ ta taghene ọsọre aye aye ina kwa akwa ikpe na-a, ọrẹn nọ tare taghene oborẹ otu i Pharisee na a mọrẹn urhi na lele yọ sọre.—Matt. 23:23.

Uvwre ọke ọrana itu i Jew na, a kwosa urhomu buebun rẹn itu i Rome re suẹn aye. Owu usuẹn osa urhomu ọrana, yẹ igho yanghene ekwakwa re vwori ra ha kwosa, ohworho orho vwo otọre. Ihworho na ina ha ohwobọ uphrophro oborẹ otọre na ọ mọ phia. O ji vwo osa urhomu rẹ onyẹ Jew owuowu ọ kwa. Fọkiẹ osa urhomu ọnana yẹ otu i Pharisee na a nọ i Jesu onọ. Jesu no dje kpahen ukẹro ra na ha ni osa urhomu ẹkwa, ọke rọ ta: “Are i kwa ekwakwa i Caesar rẹn i Caesar, ọrẹn kwa ekwakwa Osolobrugwẹ rẹn Osolobrugwẹ.”—Matt. 22:15-22.

O ji vwo osa urhomu ra kwa fọkiẹ ekwakwa ra kpare riẹ ekete, yanghene ra kpare nẹ ekete. A ha osa ọrana uvuẹn ekete owọ egbo rhọ, ibriji, uvuẹn izede yanghene uvuẹn ughere amwa yanghene eyi.

Osa urhomu rẹ itu i Rome a ta rẹn ihworho nẹ aye i kwa o bun vrẹn ovwan. Lele oborẹ ọgba irherhe owu ro rhiẹ onyẹ Rome re se Tacitus ọ yare, uvwre ọke Usun Tiberius, ọke i Jesu ọ ji ha akpọ, “Syria ọrhẹ Judæa, ni rẹre ne ti nẹ osa urhomu aye a kwa.”

Ona ra ha osa urhomu na yọ lẹrhiẹ bẹn rẹn ihworho na. Ohworho rọ mai kwa igho buebun, yọ ha owian na. Ihworho ri mai kwa igho buebun, ri na mẹrẹn erere nẹ ọbe ra kwosa na, ri na ha owian rẹn awọrọ nẹ aye i ha igho na, ri na ji mẹrẹn erere rẹn oma aye. Ọ họhọre taghene aruẹ ihworho erana i wianren otọre i Zacchaeus. (Luke 19:1, 2) Ọrana yọ soriẹ ihworho na e vwo utuoma kpahen era ha osa urhomu.