ITU I HEBREW ri ha Otọre Ive na, a tuẹn ẹgbukpe na rhọ rhẹ ọrẹ aye a kwaphiẹ otọre na rhọ ji wọ ewawọ, rẹ aye e ruẹ uvwre ubiamo re se September/​October inyenana.

Ihworho e kele oborẹ ubiamo owu ono jiri te sekpahen oborẹ ubiamo na ọ homaphia lele, ro jirẹ te ẹdọke 29 yanghene 30. Aye a ha ọren na vwanvwọn oborẹ ẹgbukpe na ono jiri te. Ọrẹn, ẹgbukpe ra ha ubiamo na kele ọ kpẹtẹ ghwẹ ẹgbukpe ra ha ọren na kele. Omarana, aye ni guọlọ oborẹ aye ine ru ruẹ izede eva ra ha kele ọke na serhọ. Ana sabu ruẹ ọnana, nyoma ra na ha ẹdẹ ezẹko ba ye, yanghene ọrẹ aye ina ha ubiamo owu ba ye uvwre ọke ezẹko, jerẹ bọmọke aye ina ruẹ ẹgbukpe rọ ha kpahen ọrẹ aye i havwọ na. Nyoma izede ọnana, ikalẹnda aye no serhọ rhẹ ọke ye a wọ ewawọ ji vun aye.

Ọrẹn uvuẹn ọke i Moses, Jehova nọ tare taghene ẹgbukpe ọrẹ emọ Israel na ọnọ tonrhọ rhẹ ubiamo re se Abib, yanghene Nisan, ro se rhẹ March/⁠April inyenana. (Ex. 12:2; 13:4) Uvuẹn Orẹ re ruẹ ubiamo ọrana, emọ Israel na ha ezẹko usuẹn ewawọ i barley erukaro ze izobo rẹn Jehova.​—Ex. 23:15, 16.

Emil Schürer ro rhiẹ ọgba irherhe owu, ọrhọ ta uvuẹn ọbe rọ yare re se The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135) taghene “ọ phẹrẹre re ne rhe ọke ra na ha ubiamo owu ba ikekele ẹgbukpe na. Uvwre ẹdẹ rẹ ẹdọke na ọrhẹ ason na i rhe serhọ ẹdẹre ọrẹ ikekele, ye ne vi vwobọrhọ Ọre Ọnyavrẹn na uvwre ọke ubiamo na ọrhọ vẹgbẹ ne, uvuẹn ubiamo Nisan (nọyẹ Nisan 14), ọrhọ vrẹn hin . . . Ọrẹn, arha djokarhọ ye uvwre ehion ẹgbukpe na taghene Orẹ Ọnyavrẹn na ono serhọ ẹdẹ bọmọke ana ki mẹrẹn ọke ẹdẹ ọrhẹ ason na i rhe serhọ ẹdẹre ọrẹ ikekele, itu i Jew na ha ubiamo owu ba ye bọmọke ono ki te ubiamo Nisan.”

Iseri Jehova a ha ena ikekele ọnana ruiruo ọke aye brorhiẹn ọke ro no serhọ rẹn ẹdẹ re ne ruẹ Ẹkarorhọ Uhwu i Jesu, rọ phia uvwre March/​April ro serhọ rhẹ Nisan 14 uvuẹn ikalẹnda itu Hebrew. A ta rẹn ikoko sansan ri ha akpọ na kpahen ẹdẹ enana rhotọre. *

Ọrẹn, marhẹ itu i Hebrew i ru rhe ọke ubiamo owu ono hin, ọrhẹ ọke ọkpokpọ ọnọ tonrhọ? Inyenana, ọ phẹrẹre wu na ghwai kpare ikalẹnda yanghene ha ifonuo ruiruo wu rha guọlọ rhe. Ọrẹn, uvuẹn ọke i Baibol na, ọ ghwai lọhọ omara-an.

Uvuẹn ọke Ukude na, e rheri taghene ẹdẹ 30 yi ha ubiamo owu. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Ọke oru, uvuẹn ikalẹnda itu i Hebrew na, orho rhiẹ ẹdẹ 30 ọvo yi ha ubiamo na-a. Harẹn itu Hebrew na, ubiamo ọ tuanrhọ ọke aye i rha mẹrẹn ubiamo ọkpokpọ oberun ne. Ọrana yẹ ẹdẹ 29 yanghene 30 ọke ubiamo na ọrhọ tonrhọ hin.

Uvuẹn erhirhiẹ owu, David ọrhẹ Jonathan i ta kpahen ubiamo ọkpokpọ, nyoma aye a ta: “Odẹrọsa na yẹ ubiamo ọkpokpọ na.” (1 Sam. 20:5, 18) Omarana, nọ họhọre taghene uvwre ọke aye, e kele ubiamo na rhotọre ne. Marhẹ emọ Israel ine ru rhe ọke ubiamo ọnọ tonrhọ? Mishnah, ro rhiẹ ọbe rọ ta kpahen urhi ra ha unu ta ọrhẹ irueruo itu Jew na, o vwo iyẹnrẹn ezẹko. Ọ tare taghene ọke itu i Jew na e ne abọ vrẹn rhe, Sanhedrin na (nọyẹ oghwa ẹghware itu i Jew) yo ruẹ ikekele na. Uvwre ibiamo irhiruẹ rẹ aye a riorẹ, aye na vwoma uvuẹn oghwa ẹghware na ẹdọke ọrẹ 30 kibiamo kibiamo. Ehworhare erana, ye bru ọke ubiamo rọ ha kpahiẹn ọnọ tonrhọ. Marhẹ aye brorhiẹn na lele?

A ha ehworhare mwu rhẹ ekete sansan ri rierun omamọ uvuẹn i Jerusalem, nẹ aye i dabu ni ivwrevwrede na ason ọke ubiamo ọkpokpọ na ono homaphia. Aye na ta rẹn otu i Sanhedrin na ogege. Ọke ehworhare ri ha ẹghware na i rhe roro taghene iyẹnrẹn aye i vwori kpahen omẹhaphia ubiamo ọkpokpọ na o bun te ne, aye ne ghwoghwo taghene ibiamo ọkpokpọ ọ tonrhọ ne. Ọrẹn,  orhianẹ evwri yanghene aphoro na ọ vwọ lẹrhẹ ehworhare na mẹrẹn ubiamo na vwo? Ọke ọrana, aye ni ne brorhiẹn taghene ubiamo ọrana o vwo ẹdọke 30, ubiamo ọkpokpọ nọ nọ sabu tonrhọ.

Ọbe na Mishnah nọ tare taghene e ghwoghwo orhienbro Sanhedrin na, nyoma aye a ha erhanren tuẹ uvuẹn oberun Ugbenu Olives, rọ kẹrẹ i Jerusalem. Uvuẹn ekete erọrọ ri rierun uvuẹn Israel, aye a ha erhanren ghwoghwo orhienbro na. Uvuẹn ọke erọrọ, ne dje ihworho urhomu na. Omarana, itu i Jew re rhirhiẹ Jerusalem, eri ha Israel, ọrhẹ eri ha emwa sansan, na sabu rhe ọke ubiamo ọkpokpọ ọnọ tonrhọ. Ihworho ephian na sabu vwobọrhọ orẹ sansan re ruẹ ọke ọrana ukwọgbọ.

Ishati ro lele urhomu-ẹmro ọnana ọnọ ha userhumu wẹn vwẹruọ oborẹ itu i Hebrew e kele ubiamo lele, erẹ aye, ọrhẹ aruọke sansan aye i vwori.