1, 2. (a) Mesoriẹ iphuphẹn ri rhiẹ Ilele Kristi e fiẹkparobọ hasuẹ Echu ọrhẹ ikpodje yi? (Ni ifoto rọ ha uvuẹn ọtonrhọ uyono na.) (b) Me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

ỌNYIKỌ Paul ọ ha Ilele Kristi e dje isodja. Itiọrurhomẹmro, ọwan e fiuvweri, orhiẹ hasuẹ ituakpọ-ọ, ọrẹn, hasuẹ Echu ọrhẹ ikpodje yi. Udabọ ọrana, Echu ọrhẹ ikpodje yi, i havwiẹ. Aye i tẹn ona owọnren omamọ. Ukukaro, ọnọ họhọ taghene ọwan e vwo ifiẹrorhọ-ọ. Echu ọrhẹ ikpodje yi a dẹrughwaroghwẹ iphuphẹn omamọ. Marhẹ aye ine ru sabu fi Echu ọrhẹ ikpodje yi kparobọ? Itiọrurhomẹmro, aye ina sabu fikparobọ, aye a tobọ fiẹkparobọ ne! Mesoriẹ? Nime aye i “vwo omẹgbanhon uvuẹn Ọrovwori na.” Ọrẹn, o ji vwo emru ọrọrọ rọ yẹ aye omẹgbanhon. Aye i mwuegbe rẹ aye ine ye fiuvweri. Jerẹ isodja, aye i “ku ọsoso ekwakwa owọnren ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe na rhọ.”—Se Ephesians 6:10-12.

² Ọkezẹko, ọke i Paul ọ ha udje ọnana phia, o roro kpahen isodja i Rome. (Acts 28:16) Jene yono kpahen oborẹ ọsoriẹ udje ọrana o serhọ. Omarana, djokarhọ oborẹ iphuphẹn ezẹko i tare kpahen ebẹnbẹn aye i rhiẹromẹrẹn, ọrhẹ erere aye i mẹrẹnren fọkime aye i kuẹ ọsoso ekwakwa owọnren ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe na rhọ.

3, 4. Mesoriẹ urhomẹmro rọ ha uvuẹn i Baibol na ọ họhọ umwaya isodja i Rome?

³ Se Ephesians 6:14. Umwaya rẹ isodja itu Rome a ha gba ugbewun, o vwo iteru rọ sẹrorẹ ugbewun aye. E rurie omaran, neneyo ọsete udu isodja na o jo rho se. Umwaya ezẹko i ji vwo ekete rọ mọrọn odan ọlọkọ ọrhẹ aphia ọkokamu. Isodja na ọrhọ dabu gba umwaya ye, nẹ ọnọ sabu mevigbanhon uvuẹn uvweri.

⁴ Omaran ọ ji havwọ, urhomẹmro re yono nẹ i Baibol na rhe, ọ sẹrorẹ ọwan nẹ ẹkuọn rẹ iyono efian a rhua sa. (John 8:31, 32; 1 John 4:1) Erhe vwo ẹguọlo kpahen urhomẹmro na, nẹ ọnọ lọhọ ra na kpare “ọsete udu” ọwan, nọyẹ, ọrẹ ana nyalele irhi Jehova. (Ps. 111:7, 8; 1 John 5:3) Habaye, arha dabu vwẹruọ irhomẹmro i Baibol na, ana sabu mevigbanhon chochọn urhomẹmro na ọke ephian.—1 Pet. 3:15.

5. Mesoriẹ o fo na rha ta urhomẹmro?

⁵ Arha dabu ha umwaya urhomẹmro na gba ugbewun ọwan, ọnana no mwu ọwan nyerẹn mwu urhomẹmro na, na jeghwai ta urhomẹmro ọke ephian. Mesoriẹ o fo na kẹnoma rẹn ofian? Fọkime, ofian ẹmọrọn ọ ha usuẹn ena rẹ Echu ọ ha ruiruo rọ mai wian. Ofian ọ rhua ẹkuọn vwe ohworho rọ taye ọrhẹ ohworho ro kwerhọ ye. (John 8:44) Omarana, dedevwo a gba-a, o fori na kẹnoma rẹn ofian ẹmọrọn. (Eph. 4:25) Ọrẹn, ọ lọhọ-ọ. Abigail rọ ha ẹgbukpe ikpegbẹrẹnren, nọ tare: “Ọkezẹko, ana sabu rhe roro taghene ọ ghanren ra na ta urhomẹmro-o, maido orhianẹ ofian ẹmọrọn ọnọ sabu tiẹ ọwan nẹ erhirhiẹ ọgbogbanhon.” Ọrẹn, mesoriẹ Abigail ọ damoma ta urhomẹmro ọke ephian? Abigail nọ habaye, “Mi rha ta urhomẹmro, mie vwo ẹhẹn obrorhiẹn rọ fonron obaro i Jehova. Habaye, eri vwiẹre mẹ ọrhẹ igbehian mẹ, na sabu hẹroso mẹ.” Victoria rọ ha ẹgbukpe 23, nọ tare: “Wa rha ta urhomẹmro, jeghwai chochọn oborẹ wu vwo esegburhomẹmro kpahen, ana sabu sehiọn. Ọrẹn, wu na mẹrẹn omamọ erere obẹtaye: wu ne vwo uduefigbere, wu na sabu ti kẹrẹ i Jehova, ihworho ri vwo ẹguọlọ kpahuọn ni na jeghwai họghọ wẹn.” Itiọrurhomẹmro, o fori na gba “umwaya urhomẹmro na mwu ugbewun” ọwan ọke ephian.

6, 7. Mesoriẹ a ha uruemru ọsoso dje ọsete udu?

⁶ Aruẹ ọsete udu owu rẹ isodja itu i Rome e kwẹrhọ, o vwo iteru uvuẹn aye. E kpitin iteru na neneyo ọ jọ rhọ do phan uvuẹn ugboma isodja na, na jeghwai ha ufi gba ephianron eranmo mwu iteru na. A ji ha iteru ra ha ephianron eranmo gba kugbe na, rhurhu obọrẹ ọ hẹrhẹre uvuẹn ugboma isodja na. Ọsete udu na ọ vwọ lẹrhẹ isodja na sabu nya phẹphẹrẹ-ẹ, habaye, no ji nie ọke ephian sẹ iteru na i ji havwiẹ. Omarana, ọsete udu na ọ vwọ rhọ lẹrhẹ ubigẹn dumu ọmuduie yanghene oghọn ọghoghanren ọrọrọ uvuẹn omaye-en.

⁷ Itiọrurhomẹmro, ọnana ghini udje ro serhọ sekpahen oborẹ iruemru-urhi Jehova ri gbare ine ru sabu sẹrorẹ ọmudu ọwan! (Prov. 4:23) Jerẹ oborẹ isodja ọnọ jọ ha orharhere ọsete udu wene omamiẹ, o fo ne wene iruemru-urhi Jehova ri gbare-e. Nime ọwan a gba-a, ọwan ọvo i sabu sẹrorẹ oma ọwa-an. (Prov. 3:5, 6) Ukpomaran, o fori na dabu ni oma ọwan so, neneyo “ọsete udu” ọrẹ urhomẹmro na ọ rhọ sẹrorẹ ọmudu ọwan ọke ephian.

8. Mesoriẹ ọ ghanren na rha nyalelẹ iruemru-urhi Jehova?

⁸ We roro ọkezeko taghene iruemru-urhi Jehova i gbanhon phan yanghene aye i vwa lẹrhuọ vwo ugbomọphẹ-ẹ? Daniel rọ ha ẹgbukpe 21, nọ tare: “Ihworho re yoni mẹ obẹ isukuru ọrhẹ ihworho ri  mẹmẹ ọrhẹ aye i gba ha isukuru owu, a ha mẹ djechẹẹ fọkime mia nyalele iruemru-urhi Baibol. Uvwre ọke owu, ẹhẹn mẹ no seriotọre, mie rhe vwo uduefigbere owuorowu-u.” Marhẹ i Daniel o ru fi erhirhiẹ na kparobọ? Nọ tare, “Ọke oru, ni mi mẹrẹn erere rọ havwiẹ arha nyalele iruemru-urhi Baibol. Ezẹko usuẹn ‘igbehian’ mẹ na ha imwu egbogbanhon; ezẹko ni zẹ nẹ isukuru. O rhiẹ emru omemwurhọ rẹ akpenyerẹn aye o rhiẹ omaran. Itiọrurhomẹmro, Jehova ọ ghini sẹrorẹ ọwan.” Madison rọ ha ẹgbukpe 15, nọ tare: “O rhiẹ emru ọbẹnbẹn mi na sẹrerhumuji irueruo esọsọ rẹ otuẹdẹre mẹ e nẹ taghene i serhọ, jeghwai nyalele iruemru-urhi Jehova.” Marhẹ i Madison o ru fi erhirhiẹ na kparobọ? Nọ tare, “Ni mia karorhọ omamẹ taghene a ha odẹ i Jehova se mẹ, habaye, mi ji rhe taghene edamuni mie rhiẹromẹrẹn, ena Echu ọ ha wian. Omarana, mi rhe fi ọdamuni owu kparobọ, oma nọ merhen mẹ omamọ.”

9-11. (a) Me yẹ isabatu rẹ Ilele Kristi e kwẹrhọ? (b) Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan sabu ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na rhẹ aghọghọ?

⁹ Se Ephesians 6:15. Isodja i Rome ro vwo kuẹ isabatu rhọ, o ji mwuegbe ro no yo fiuvweri-i. Isabatu isodja ra ha ephianron eranmo ru na ọ gbanhonron omamọ, omarana nọ sabu mọrọn aghwẹ ye. Oborẹ e rurie lele nọ lẹrhẹ isabatu na serhọ, nọ ji lẹrhiẹ tọ.

¹⁰ Dedevwo isabatu isodja itu i Rome ọrẹ aye a ha fiuvweri, ọrẹn, isabatu ọrẹ Ilele Kristi ọ ha userhumu rẹn aye sabu ghwoghwo iyẹnrẹn esiri ufuoma na. (Isa. 52:7; Rom. 10:15) Udabọ ọrana, a ji guọlọ uduefigbere na sabu ghwoghwo orhianẹ uphẹn na o rhiefirhọ. Bo rọ ha ẹgbukpe 20, nọ tare: “Ofẹn o mwu mẹ mi ne ghwoghwo rẹn ihworho ri ha iklasi mẹ. Ofa ọ ro mẹ. Mia rha karorhọ ọke ọrana, mie rhe oborẹ ọ lẹrhẹ ofa ro mẹ-ẹ. Ọrẹn, vwana, oma ọ merhen mẹ taghene mia sabu ghwoghwo rẹn otuẹdẹre mẹ ne.”

¹¹ Iphuphẹn buebun i mẹrẹnvwrurhe ne taghene aye i rhe mwuegbe aye ine ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na, ọ vwọ rhọ bẹn rẹn aye-e. Marhẹ wu ne ru mwuegbe? Julia rọ ha ẹgbukpe 16, nọ tare: “Mia kpare ẹbe ukoko na lele oma riẹ isukuru, omarana, ihworho iklasi mẹ arha tẹmro kpahen oborẹ aye i vwo esegburhomẹmro kpahen, ni mia dabu kerhọ aye. Ọnana nọ lẹrhe mẹ sabu rhe oborẹ ọnọ ha userhumu rẹn aye. Mi rhe mwuegbe, ni mia sabu ta rẹn aye oborẹ ono rhiẹ erere rẹn aye.” Makenzie rọ ha ẹgbukpe 23, nọ tare: “Wu rha dabu kerhọ awọrọ jeghwai dje uruemru esiri rẹn aye, wu na sabu rhe oborẹ otuẹdẹruọ a dẹrughwaroghwẹ. Mia damoma se ọsoso ẹbe ukoko na ri tẹmro kpahen iphuphẹn. Izede ọnana, ni mia sabu rhe ekete mi ne dje rẹn aye uvuẹn i Baibol na yanghene uvuẹn i jw.org, rọ nọ ha userhumu rẹn aye.” Jerẹ oborẹ iphuphẹn erana i mẹrẹnvwrurhe ne, wu rhe mwuegbe wu ne ghwoghwo ọke ephian, ọ họhọ ọke we ku ‘isabatu’ ro serhọ rhẹ aghwuọ rhọ.

12, 13. Mẹ yẹ ezẹko usuẹn “ibigẹn” rẹ Echu ọ ha ruiruo?

¹² Se Ephesians 6:16. “Ikpọfia” rẹ isodja i Rome a kpara ọ dabu do omamọ. Omarana, nọ sabu rhurhu isodja na nẹ akoko yi te igbon yi, nọ jeghwai sẹroriẹ neneyo odan ọlọkọ, akarhẹ, ọrhẹ ibigẹn i ja rha ha ẹkuọn vwe yi.

¹³ Ezẹko usuẹn “ibigẹn” rẹ Echu ọnọ sabu ha djofẹn mwuo, yẹ ofian taghene i Jehova o vwo ẹguọlọ kpahuọ-ọn, ọ vwọ ji hẹroto-o. Ida rọ ha ẹgbukpe ikpegbirhinrin ọ dẹrughwaroghwẹ erhirhiẹ ọnana. Nọ  tare: “Ọke ephian yi mie roro taghene i Jehova ọ kẹre mẹ-ẹ, habaye, ọ guọlọ rhiẹ Ugbehian mẹ-ẹ.” Marhẹ Ida o ru fi ọnana kparobọ? Nọ tare: “Iyono ukoko i ghini ha userhumu mẹ omamọ vwo esegburhomẹmro ọgbogbanhon. Verhẹ bi, mi vwe kwe kpahanrhọ enọ uvuẹn uyono-o, nime mie roro taghene ihworho i damerhọ ẹkpahenrhọ mẹ-ẹ. Vwana, mia dabu mwuegbe hẹrhẹ uyono, mia jeghwai damoma ni mi kpahenrhọ enọ eva yanghene esa. Ọ bẹn, ọrẹn, oma ọ merhen mẹ mi rha kpahenrhọ enọ. Habaye, imizu ukoko na a ji ha urhebro mẹ. Mi rhe nẹ uyono rhe, nọ dabu mwu mẹ ẹro taghene i Jehova o vwo ẹguọlọ kpahen mẹ.”

14. Urhomẹmro ọgo yẹ udje Ida o dje fiotọre?

¹⁴ Udje Ida o dje urhomẹmro owu fiotọre: Ikpọfia rẹ isodja ephian a kpara ẹdẹdẹre, ọrẹn, esegburhomẹmro ọwan ọnọ sabu gbanhon yanghene seriotọre. Owuowọnwan yo vwo odjẹ ọrana. (Matt. 14:31; 2 Thess. 1:⁠3) Omarana, no rhiẹ oborẹ ọ ghanranren omamọ, na rha bọn esegburhomẹmro ọwan gbanhan!

15, 16. Marhẹ ifiẹrorhọ ọwan o ru họhọ erhu isodja?

¹⁵ Se Ephesians 6:17. E ruẹ erhu isodja i Rome, neneyo ọ sabu sẹrorẹ aye nẹ ekwakwa ri na sabu kon urhomu aye, owọre aye ọrhẹ ughwaro aye. Aruẹ erhu isodja erana ezẹko, i vwo ekete rẹ isodja na ina sabu mọrọn, orhianẹ aye a guọlọ kwierhọ-ọ.

¹⁶ Jerẹ oborẹ erhu isodja na ọ sẹrorẹ aphẹrhiẹn yen, omaran “ifiẹrorhọ ọrẹ usimi” ọwan na, ọ ji sẹrorẹ iroro ọwan. (1 Thess. 5:8; Prov. 3:21) Aruefirhọ ọwan  yọ lẹrhẹ ọwan tẹnrovi ive i Jehova jeghwai sabu nyerẹnghele ebẹnbẹn. (Ps. 27:1, 14; Acts 24:15) Ọrẹn, arha guọlọ nẹ erhu na ọ sẹrorẹ ọwan, ene vi kwierhọ, ukperẹ ana ha obọ mọriẹn.

17, 18. (a) Marhẹ Echu ono ru sabu riẹriẹ ọwan ne ku erhu ọwan nu? (b) Marhẹ ene ru djephia taghene a vwa ha uphẹn rẹn i Dẹbolo nọ phiẹ ọwan rhọ-ọ?

¹⁷ Marhẹ Echu o ru riẹriẹ ọwan ne ku erhu isodja ọwan nu? Roro kpahen oborẹ o ru i Jesu. Echu o rheri taghene i Jesu o vwo ifiẹrorhọ ro no suẹn akpọ na ephian. Ọrẹn, Jesu ọnọ hẹrhẹ ọke i Jehova no te vwẹre. Habaye, ọnọ ji rioja jeghwai hwu vwẹre. Omarana, Echu nọ yẹ i Jesu uphẹn rọ nọ ha ifiẹrorhọ ye te orugba phẹphẹrẹ. Echu nọ ta rẹn i Jesu taghene ọrhọ ghwai ga ye ukwọgbọ ọvo, ọnọ yẹ ye ekwakwa ephian ogege. (Luke 4:5-7) Omaran ọ ji havwọ inyenana, Echu o rheri taghene i Jehova ọnọ yẹ ọwan ekwakwa ugboma uvuẹn akpọ ọkpokpọ na. Ọrẹn, ana vi hẹrhẹ jeghwai rioja ọke ọnana. Omarana, Echu nọ damoma rọ nọ riẹriẹ ọwan nyoma ọ ta taghene ana sabu nyerẹn aruẹ akpọ ọrana ọke ọnana. Ọ guọlọre na hatua ekwakwa ugboma vwẹre, neneyo a sabu vwo i kemru kemru ra guọlọre. Echu ọ guọlọre na ha Uvie na ka ekete ọreva uvuẹn akpenyerẹn ọwan.—Matt. 6:31-33.

¹⁸ Inyenana, iphuphẹn buebun ri rhiẹ Ilele Kristi i vwa ha uphẹn rẹn i Dẹbolo nọ phiẹ aye rhọ-ọ. Kiana rọ ha ẹgbukpe 20, nọ tare: “Mi rheri taghene Uvie Osolobrugwẹ ọvo yọ nọ sabu ti ebẹnbẹn ituakpọ nie.” Marhẹ yẹ ifiẹrorhọ ọnana ọ hobọte iroro ọrhẹ uruemru i Kiana ọke ọnana? Kiana nọ tare: “Ifiẹrorhọ i Paradais na ọ lẹrhere mẹ ha ikẹro ro serhọ e ni iruo. Mi vwa tẹnrovi ena mi vwori-i, mia ji guọlọ rhiẹ ohworho ro titiri-i. Ukpomaran, mia ghwọghọ ọke ọrhẹ omẹgbanhon mẹ rhẹ ogame i Jehova.”

19, 20. Marhẹ ene ru ruẹ ena ọwan rhomurhọ sekpahen oborẹ a ha i Baibol na ruiruo lele?

¹⁹ Ọke i Paul ọ ya ileta ọnana, odan ọlọkọ rẹ isodja i Rome a ha wọnrọn ọ joma seri te isinhaghwẹ eva. Isodja itu i Rome i dabu tẹn ona omamọ, fọkime, kẹdẹkẹdẹ yẹ aye e yono oborẹ a ha odan ọlọkọ wọnrọn.

²⁰ Paul ọ ha i Baibol na dje odan ọlọkọ rẹ Osolobrugwẹ ọ yẹrẹ ọwan. Ọrẹn, o fori na dabu yono oborẹ a haye ruiruo, na sabu haye chochọn esegburhomẹmro ọwan jeghwai kpọ iroro ọwan vi. (2 Cor. 10:4, 5; 2 Tim. 2:15) Marhẹ wu ne ru sabu ruẹ ena enọ rhomurhọ? Sebastian rọ ha ẹgbukpe 21, nọ tare: “Mie rhe ruẹ isese i Baibol omobọ mẹ, ni mia ya ekete i Baibol owu rhotọre. Ekete i Baibol ri mai je mẹ, yi mia ya rhotọre. Izede ọnana, ni mia sabu ruẹ ekwakwa ra merhen i Jehova oma.” Daniel ra tẹmro kpahen vrẹn ne, nọ tare: “Ọke mie ruẹ isese i Baibol omobọ mẹ, mia djokarhọ ekete i Baibol sansan ri na ha userhumu rẹn ihworho mia vwa uvuẹn owian aghwoghwo na. Mi mẹrẹnvwrurhe ne taghene ihworho a kerhọ ọwan aye i rha mẹrẹnvwrurhe taghene e vwo ẹguọlọ kpahen i Baibol na, a ji damoma na ha userhumu rẹn aye.”

21. Mesoriẹ o vwo fo na zofẹn Echu ọrhẹ ikpodje yi?

²¹ Jerẹ oborẹ iphuphẹn ra hunute uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana i djephia, o fo na zofẹn Echu ọrhẹ ikpodje yi-i. Dedevwo aye e mwofẹn, ana ji sabu fi aye kparobọ. Aye i nyerẹn bẹmẹdẹ-ẹ. Phẹrẹkpẹ uvwre ọke i Kristi ono sun te ẹgbukpe uriusionrin na, aye i rhe vwo omẹgbanhon owuorowu-u, ọrana ọrhọ vrẹn, nẹ ana ghwọghọ aye. (Rev. 20:1-3, 7-10) Ọwan i rhe ọvwreghrẹn ọwan, ena yen, ọrhẹ iroro yi. Omarana, ana sabu mevi hasuiẹ nyoma userhumu i Jehova!