1. Obẹnbẹn ọgo yẹ buebun ọwan a dẹrughwaroghwẹ?

 WU BRU ẹkẹ te oma dẹ ne ji damoma wu na nyamwuien? b Orhiomaran, orhiẹ owẹwẹ ọvo yi havwiẹ-ẹ. Jerẹ udje, Philip ọ damoma ro no ruẹ oborẹ ọ nẹrhomo lele rhomurhọ, ji rha nẹ ye ọke ephian, ọrẹn ọ vwọ ghwai vwo ọke nẹrhomo-o. Ẹkẹ Erika ọrẹ ono kiki te uyono ukoko ọrhẹ esiyẹ re ruẹ e ki riẹ aghwoghwo; ọrẹn, o ji kperhumu rhiẹ joma uyono ephian. Tomáš ọ damoma ọgbọ buebun ro no se ọsoso i Baibol na. Nọ tare: “Mi vwa riamerhen isese i Baibol na-a. Mi damoma ọgbesa ne, ọrẹn kọke kọke ọbe i Leviticus ọ yi mia dobọ jẹ.”

2. Mesoriẹ o vwo fo nẹ ẹhẹn ọwan o seriotọre orhianẹ a ji sabu nyamwu ẹkẹ re bruru uvuẹn ogame i Jehova-a?

² Wu rhe vwo ẹkẹ wu bruru wu vwa ji nyamwu vwana, rhe taghene ọke ọ ji vrẹ-ẹn. Na sabu nyamwu ẹkẹ ọlolọhọ dede, ọ guọlọ ọke ọrhẹ owian ọgbogbanhon. Fọkime wu guọlọ nyamwu ẹkẹ ọnọ vwana, o djephia taghene wa ha ukẹro ọghoghanren ni onyerẹnkugbe ọnọ rhẹ Jehova, ji guọlọ ruẹ ekete omẹgbanhuọn o teri riẹn. Jehova ọ ha ukẹro ọghoghanren ni omẹdamuọ. Itiọrurhomẹmro, ọ guọlọ ne wu ru vrẹn oborẹ wu na sabu ru-u. (Ps. 103:14; Mic. 6:8) Omarana, o fori ne wu bru ẹkẹ wu na sabu nyamwu, oborẹ erhirhiẹ ọnọ, ọnọ ha uphẹn wẹn ru. Wu rhe bru ẹkẹ hin, me wu ne ruo ne wu sabu nyamwuien? Jene yono kpahen irorẹdjẹ ezẹko.

3. Mesoriẹ omwemẹ ọghanren?

³ Ọ ghanranren ne vwo omwemẹ, orhianẹ a guọlọ nyamwu ẹkẹ ọwan. Ohworho ro vwo omwemẹ, o vwo oruru ọgbogbanhon yanghene ojemẹ rọ nọ wian kpahen ẹkẹ ye. Ana sabu ha omwemẹ dje aphẹrẹ rọ lẹrhẹ owọ ghwa te ekete rọ nya. Aphẹrẹ na orho zuẹ, ohworho rọ ghwa owọ na ọnọ sabu te ekete rọ nya. Habaye, aphẹrẹ na ọrhọ gbanhon, no kiki te ekete na. Omaran ọ ji havwọ, erhe vwo omwemẹ rhọ, ọkezẹko na kiki nyamwu ẹkẹ re bruru. David, ro rhirhiẹ El Salvador nọ tare: “Wu rhe vwo omwemẹ, nu wa wian gbanhan. Wu vwa ha uphẹn rẹn emru owuorowu nọ da obọ ji wu na wian kpahiẹ-ẹn.” Omarana, me wu na sabu ru ne wu vwo omwemẹ rhọ?

4. Me ya na sabu nẹrhomo kpahen? (Philippians 2:13) (Ni ifoto na.)

⁴ Nẹrhomo ne wu vwo omwemẹ rhọ. Nyoma ẹhẹn ọfuanfon na, Jehova ọnọ sabu mwuo nyamwu ẹkẹ wu bruru. (Se Philippians 2:13.) Ọkezẹko, ọwan e bru ẹkẹ fọkime e rheri taghene o fori ne ru te omaran, ọrana omamọ emru. Ọrẹn, ọkezẹko e vwo omwemẹ ra na nyamwiue-en. Ọrana yọ phia rẹn omizu ọmase owu re se Norina, ro rhirhiẹ Uganda. O bru ẹkẹ rọ nọ ha uyono i Baibol owu mwu, dedevwo o vwo omwemẹ-ẹ, fọkime o ni omayen taghene o mwuovwan ro no rhiẹ oyono-o. Me yọ ha userhumu riẹn? Nọ tare: “Ni mia nẹrhomo vwe i Jehova kẹdẹkẹdẹ nọ ha userhumu mẹ vwo oruru rhọ mi na ha i Baibol yono ohworho. Uvwre ọke owu na, ni mie ruẹ ena uyono mẹ rhomẹrhọ. Ọke ibiamo ezẹko a vrẹn hin, ne mi djokarhọ taghene oruru mẹ ọ dorhọ ne. Uvuẹn ẹgbukpe ọrana, ne mi tuẹn uyono i Baibol eva rhọ.”

5. Me ya na sabu roro kodo kpahen rọ nọ lẹrhẹ omwemẹ ọwan gbanhonrhọ?

⁵ Roro kodo kpahen oborẹ i Jehova o ru wẹn ne. (Ps. 143:5) Ọnyikọ Paul o roro kodo kpahen ẹghẹlẹ ọphẹ ri Jehova o vwo kpahiẹn, ọnana no mwurien wian gbanhon rẹn Jehova. (1 Cor. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Omaran ọ ji havwọ, ọke we rhe roro kodo kpahen oborẹ i Jehova o ru wẹn ne, nu we vwo omwemẹ rhọ wu na nyamwu ẹkẹ enọ uvuẹn ogamiẹ. (Ps. 116:12) Roro kpahen oborẹ ọ ha userhumu rẹn omizu ọmase owu rọ ha Honduras nyamwu ẹkẹ ye ro no rhiẹ ọkobaro. Nọ tare: “Mi roro kpahen oborẹ i Jehova o vwo ẹguọlọ kpahen mẹ te. Ọ ha userhumu mẹ mẹrẹn ihworho yi. Ọ hẹrote mẹ ji sẹrorẹ mẹ. Aruẹ eroro kodo ọrana o ruẹ ẹguọlọ mẹ kpahiẹn kodorhọ, ji lẹrhẹ omwemẹ mẹ gbanhonrhọ.”

6. Me yẹ emru ọrọrọ rọ nọ lẹrhẹ ọwan vwo omwemẹ rhọ?

⁶ Tẹnrovi ebrurhọ wu na mẹrẹn wu rha nyamwu ẹkẹ enọ. Djokarhọ oborẹ ọ ha userhumu rẹn Erika, ra hunute vrẹn ne, nyamwu ẹkẹ rọ nọ nyamwu ọke. Nọ tare: “Ne mi mẹrẹnvwrurhe taghene mi vwa mẹrẹn  erere buebu-un, fọkime mie kperhumu riẹ aghwoghwo. Ọrẹn, mi rhe kiki rhe, mi na sabu mroma imizu ukoko na, ji ghwọghọ ọke kugbe rhẹ aye. Mi na ji sabu kerhọ irorẹdjẹ ra na haphia ri na ha userhumu mẹ riamerhen aghwoghwo na, ji ru rhomurhọ.” Erika ọ tẹnrovi erere rọ havwiẹ ọrhọ nyamwu ọke, no ji ru te omaran. Ebrurhọ ego wu na sabu tẹnrovi? Orhianẹ ẹkẹ wu bruru ọrẹ wu ne se i Baibol yanghene nẹrhomo, roro kpahen oborẹ ono ru ruẹ onyerẹnkugbe ọnọ rhẹ Jehova gbanhon. (Ps. 145:18, 19) Orhianẹ ẹkẹ wu bruru ọrẹ wu ne vwo uruemru Olele Kristi owu, tẹnrovi oborẹ ono ru ruẹ onyerẹnkugbe ọnọ rhẹ awọrọ rhomurhọ. (Col. 3:14) Ono rhomu wu rha ya ọsoso iroro ri na lẹrhuọ nyamwu ẹkẹ enọ rhotọre. Rhe ni ekwakwa wu yare na sua ọke ephian. Tomáš, ra hunute vrẹn ne, nọ tare: “Mi rhe vwo iroro ri soriẹ mi na nyamwu ẹkẹ mẹ, ni mia kiki nyamwuien.”

7. Me yọ ha userhumu rẹn Julio ọrhẹ aniẹ sabu nyamwu ẹkẹ aye?

⁷ Ghwọghọ ọke rhẹ ihworho ri na lẹrhuọ vwo omwemẹ. (Prov. 13:20) Djokarhọ oborẹ ọ ha userhumu rẹn Julio ọrhẹ aniẹ sabu nyamwu ẹkẹ aye ine kerabọ owian aghwoghwo na. Julio nọ tare: “Ame mwu igbehian rhẹ ihworho ri hobọtua ẹkẹ ame, ji lele aye ta kpahiẹn. Buebun aye i nyamwu aruẹ ẹkẹ erana aye i bru ne, omarana, aye ni sabu tiobọnu irorẹdjẹ ri ha userhumu rẹn ame. Igbehian ame na nọ ame oborẹ ekwakwa a nyalele, ji ha urhebro ame i guọlọre rẹn ame.”

8. Me yọ nọ sabu phia arha wian kpahen ẹkẹ ọwan ọke erhe vwo omwemẹ ọvo? (Ni ifoto na.)

⁸ Itiọrurhomẹmro, o vwo ẹdẹ ezẹko re vwe vwo omwemẹ re ne ruẹ emru owuorowu. Ọnana no mevirhọ taghene a sabu wian kpahen ẹkẹ ọwa-an? Ẹjo. Jerẹ udje: Aphẹrẹ na ọnọ sabu rhiẹ oborẹ ọ mwa owọ ghwa riẹ ekete rọ nya. Ọrẹn, o rhiẹ ọke ephian aphẹrẹ na ọ gbanha-an, ẹdẹ ezẹko dede o vwo vwo aphẹrẹ owuorowu-u. Ọnana no mevirhọ taghene ọrọ ghwa owọ na ọ sabu ghwa riaro? Ẹjo. Jerẹ udje, ewọ ezẹko i vwo ẹgini rọ ghwa aye; erọrọ a ha uvi biẹ aye. Ọrọ ghwa owọ na ọnọ sabu ha owu usuẹn ekwakwa erana ruiruo. Ana sabu ha omwemẹ ọwan dje aphẹrẹ na; oborẹ e vwo omwemẹ te ọnọ sabu vẹnẹ. Uvuẹn ẹdẹ ezẹko, e vwo omwemẹ ra na wian kpahen ẹkẹ ọwa-an. Omarana, orho rhiẹ ẹdẹ re vwo omwemẹ ọvo ya na wian kpahen ẹkẹ ọwan, nọyẹ a sabu nyamwuien dẹ-ẹ. Ọrẹn, jerẹ oborẹ ọrọ ghwa owọ na ọ guọlọ izede erọrọ ro no te ekete rọ nya, ana ji sabu wian kpahen ẹkẹ ọwan orhianẹ e vwo omwemẹ dede-e. Dedevwo ọnọ guọlọ omerhesun, ọrẹn emru aghọghọ ono nerhumie rhe. Bọmọke ene ki yono kpahen oborẹ ana sabu ru, jena ta kpahen onọ owu rọ nọ sabu homaphia.

9. Ọ sọre ra na nyamwu ẹkẹ ọwan orhianẹ e vwo omwemẹ re ne ru te omara-an? Dje yi fiotọre.

 ⁹ Jehova ọ guọlọre na ga ye nẹ ẹhẹn ọwan rhẹ omamerhomẹ. (Ps. 100:2; 2 Cor. 9:7) Omarana, o fori na rha wian kpahen ẹkẹ ọwan uvuẹn ogame i Jehova orhianẹ a tobọ vwo omwemẹ-ẹ? Roro kpahen udje ọnyikọ Paul. Nọ tare: “Ni mia dabu ghwọghwu omamẹ jeghwai suien jerẹ ọvrẹn.” (1 Cor. 9:25-27, ẹmro re dje fiotọre kpahen oghwẹmro 27) Paul ọ gba omayen ruẹ oborẹ ọgbare, dedevwo ọkezẹko ọ guọlọ ruie-e. Jehova o vwo ekwerhọ kpahen ogame i Paul? Dẹn! Jehova nọ ji ha ebrurhọ rhẹ omẹdamu ọnẹyen.​—2 Tim. 4:7, 8.

10. Erere ego ya mẹrẹn ọke arha wian kpahen ẹkẹ ọwan orhianẹ a tobọ vwo omwemẹ-ẹ?

¹⁰ Omaran ọ ji havwọ, oma ọ merhen i Jehova ọke rọ mẹrẹn ọwan ra wian kpahen ẹkẹ ọwan, orhianẹ e vwo omwemẹ dede-e. Oma ọ merhiẹn dedevwo e vwe ruie fọkime e vwo ẹguọlọ kpahen owian ọrana-a, Jehova o rheri taghene e ruie fọkime e vwo ẹguọlọ kpahiẹn. Jerẹ oborẹ i Jehova ọ ha ebrurhọ rẹn Paul, Ọye ọnọ ji ha ebrurhọ rẹn omẹdamu ọwan. (Ps. 126:5) Ọke re rhiẹromẹrẹn ebrurhọ i Jehova, na sabu vwo omwemẹ rhọ. Omizu ọmase owu re se Lucyna ro rhirhiẹ Poland, nọ tare: “Ọkezẹko, mie vwo ẹhẹn mi ne riẹ aghwoghwo-o, maido oma ọrhọ rhọ mẹ. Ọrẹn, aghọghọ mia mẹrẹn ọke mi rha nya, ogbe mẹ unu.” Omarana, jena mẹrẹn oborẹ ana sabu ru ọke re vwe vwo omwemẹ.

11. Marhẹ i Jehova ono ru ha userhumu rẹn ọwan ruẹ omerhesun ọwan gbanhonrhọ?

¹¹ Nẹrhomo ne wu vwo omerhesun. Omerhesun yẹ omẹgbanhon re sun iroro ọrhẹ irueruo ọwan. Ọgbọ buebun, ẹmro ọrana o dje kpahen uruemru re sun oma ọwan ne je ru oborẹ obiomurun. Ọrẹn, omerhesun jẹ oborẹ a guọlọre na sabu vwo omwemẹ re ne ru oborẹ orhomurun, maido orhianẹ owian na ọ gbanhonron, yanghene e vwo omwemẹ re ne ruie-e. Karorhọ, omerhesun oghọn omamọ ẹhẹn ọfuanfon na, omarana nẹrhomo vwe i Jehova nọ yọ ẹhẹn ọfuanfon ọnẹyen ne wu sabu vwo uruemru ọghoghanren ọnana. (Luke 11:13; Gal. 5:22, 23) David, ra hunute vrẹn ne, o dje oborẹ ẹrhomo o ru ha userhumu riẹn. Ọ guọlọ rhe ruẹ uyono omobọ ye ọke ephian. Nọ tare: “Ni mia nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha userhumu mẹ vwo omerhesun. Nyoma userhumu ọnẹyen, ne mi sabu tuẹn uyono omobọ ro mwidjẹn rhọ, ni mie ji ruie ọke ephian.”

12. Marhẹ uruemru-urhi rọ ha Ecclesiastes 11:4 o ru sekpahen ẹkẹ re bruẹ uvuẹn ogame i Jehova?

¹² Wu vwa hẹrhẹ erhirhiẹ ri serhọ-ọ. Uvuẹn akpọ ọnana, ọkezẹko a sabu vwo erhirhiẹ ri serhọ-ọ. Arha hẹrhẹ erhirhiẹ ri serhọ, a sabu nyamwu ẹkẹ ọwa-an. (Se Ecclesiastes 11:4.) Omizu ọhworhare owu re se Dayniel, nọ tare: “O vwo erhirhiẹ owuorowu rọ gbare-e. Omarana, a vwa hẹrhiẹ-ẹ, arha tonrhọ ne vwo erhirhiẹ ro serhọ.” Omizu ọhworhare owu re se Paul rọ ha Uganda, nọ hunute emru ọrọrọ rọ soriẹ o vwo fo na kpare ẹdẹ: “Arha tonrhọ udabọ erhirhiẹ egbogbanhon, ọwan na yẹ Jehova oborẹ ọnọ ha ebrurhọ rhọ.”​—Mal. 3:10.

13. Erere ego yi havwiẹ arha tonrhọ rhẹ ẹkẹ ekokamu?

¹³ Tonrhọ bibiesuọn. Ọkezẹko e vwo omwemẹ-ẹ, fọkime ọ bẹn ra na nyamwu ẹkẹ ọwan. Orhiomaran yẹ erhirhiẹ ọnọ ọ havwọ, wu na sabu bru ẹkẹ ekokamu te oma? Orhianẹ ẹkẹ ọnọ ọrẹ wu ne vwo uruemru Olele Kristi, ono rhomu wu rhe  dje yi phia uvuẹn izede ekokamu erọrọ. Ẹkẹ ọnọ orho rhiẹ ọrẹ wu ne se ọsoso i Baibol hin, wu na sabu tuiẹnrhọ rhẹ isese kpeke? Tomáš, ra hunute uvuẹn ọtonrhọ na, ọ damoma rọ nọ nyamwu ẹkẹ ye ro no se i Baibol na hin uvwre ẹgbukpe owu. Nọ tare: “Ne mi mẹrẹnvwrurhe taghene mie ruẹ isese mẹ serẹ phan. Omarana, ne mi brorhiẹn mi na rharhumu damiẹ, ọrẹn ọke ọnana, ni mi brorhiẹn mi ne se eghwẹmro ezẹko kẹdẹkẹdẹ, ji roro kodo kpahen aye. Nyoma ọrana, ni mia riamerhen isese mẹ.” Ọke i Tomáš’ ọ riamerhen isese yi riarorhọ, nọ se isese na ọke jijiri. Obẹtaye, no se ọsoso i Baibol na hin. c

14. Egbanrhọ ego ya na sabu vwo?

¹⁴ Ọrẹ omemwurhọ, o vwo oborẹ e sun oma ọwan, yanghene vwo omwemẹ te-e, ana ji sabu mẹrẹn egbanrhọ ezẹko. Jerẹ udje, “oborẹ e vwe fiẹrorhọ” ọnọ sabu ha nẹ ọke ra na ha wian kpahen ẹkẹ ọwan. (Eccl. 9:11) Ana sabu dẹrughwaroghwu obẹnbẹn rọ nọ lẹrhẹ ẹhẹn ọwan seriotọre, ji lẹrhẹ ọwan je vwo omẹgbanhon. (Prov. 24:10) Ijẹgba ọwan ọ ji lẹrhiẹ bẹn ra na nyamwu ẹkẹ ọwan. (Rom. 7:23) Yanghene oma ọnọ sabu rhọ ọwan. (Matt. 26:43) Me yọ nọ sabu ha userhumu rẹn ọwan fiẹ egbanrhọ erana kparobọ?

15. Erhe vwo ọgbanrhọ, o mevirhọ taghene a sabu nyamwu ẹkẹ ọwa-an? Dje yi fiotọre. (Psalm 145:14)

¹⁵ Karorhọ taghene ọgbanrhọ o mevirhọ taghene wu sabu wian kpahen ẹkẹ enọ-ọ. Baibol na ọ tare taghene ana sabu rhiẹromẹrẹn ebẹnbẹn ọgbọ buebun. Ọrẹn, ọ tare taghene ana sabu fi aye kparobọ nyoma userhumu i Jehova. (Se Psalm 145:14.) Omizu re se Philip, ra hunute vrẹn ne, ọ ta kpahen efikparobọ izede omana: “Mia bọn efikparobọ mẹ kpahen uchunu ọgbọ mi vwa sabu nyamwu ẹkẹ  mẹ-ẹ. Ukpomaran, mi bọn riẹn kpahen ọke mia rharhumu tuiẹnrhọ.” David, ra hunute vrẹn ne, ọrhọ ta: “Mia damoma ni egbanrhọ ọrhẹ ẹdẹ ri vwe serhọ rhiẹ uphẹn mi ne dje rẹn Jehova oborẹ mi vwo ẹguọlọ kpahiẹn te, ukperẹ aye ine rhiẹ ebẹnbẹn ha mẹ.” Wu rha nyamwu ẹkẹ ọnọ udabọ ọgbanrhọ, we dje rẹn Jehova taghene wu guọlọ lẹrhẹ oma merhiẹn. Oma ọnọ dabu merhen i Jehova ọke rọ mẹruọn wa damoma nyamwu ẹkẹ wu bruru!

16. Me yẹ ọgbanrhọ ọnọ sabu yono ọwan?

¹⁶ Yono nẹ ọgbanrhọ na. Roro kpahen oborẹ ọsoriẹ, ne wu nọ oma, ‘O vwo oborẹ mi na sabu wene, ne mi ja mẹrẹn ọgbanrhọ ọrọrọ?’ (Prov. 27:12) Ọkezẹko, egbanrhọ e djephia taghene a sabu nyamwu ẹkẹ re bruru-u. Wu rha mẹrẹnvwrurhe taghene omaran ọ havwọ uvuẹn erhirhiẹ ọnọ, rharhumu roro kpahen ẹkẹ na, nieso sẹ wu na ji sabu nyamwuien. d Jehova o nuo sakamu fọkime wa sabu nyamwu ẹkẹ wu bruru rẹ omẹgbanhuọn o vwo te-e.​—2 Cor. 8:12.

17. Mesoriẹ o fo na karorhọ ẹkẹ ra nyamwu ne?

¹⁷ Karorhọ ẹkẹ wu sabu nyamwu ne. Baibol na ọ tare taghene “Osolobrugwẹ rhẹ ọvwọkon rọ nọ sẹrerhumuji ewian” enọ-ọ. (Heb. 6:10) Omarana, ọ vwọ ji sẹruọ ẹro. Roro kpahen oborẹ wu ru phia ne​—jerẹ ọrẹ we vwo obọdẹn onyerẹnkugbe rhẹ Jehova, ghwoghwo rẹn awọrọ kpahiẹn, yanghene ọrẹ we bromarhame. Jerẹ oborẹ wu ruriaro te ne ji nyamwu ẹkẹ wu bruru bi ne, wu na ji sabu rhe ruẹ riaro kpahen ẹkẹ wu bruru vwana.​—Phil. 3:16.

18. Me yo fori na karorhọ ru ọke ra wian kpahen ẹkẹ ọwan? (Ni ifoto na.)

¹⁸ Nyoma userhumu i Jehova, wu na sabu nyamwu ẹkẹ wu bruru, jerẹ oborẹ ọrọ ghwa owọ o te ekete rọ nya rhẹ omamerhomẹ. Ọrẹn karorhọ, ihworho buebun ra ghwa owọ a ji riamerhen onya aye. Omaran ọ ji havwọ, ọke wa nyamwu ẹkẹ ọnọ uvuẹn ogame i Jehova, gba riamerhen oborẹ i Jehova o ru ha userhumu wẹn, ji ha ebrurhọ wẹn ọke wa hatua ẹkẹ na. (2 Cor. 4:7) We rhe fiobọrhotọre-e, wu na mẹrẹn ebrurhọ eduado erọrọ.​—Gal. 6:9.