1. Uyono ọghoghanren ọgo yi Jehova o yono Abraham?

 IKUEGBE ọnana ọ sẹrẹ Abraham ẹro dẹ-ẹ. Osolobrugwẹ nọ ta rẹn Abraham nyoma ọmakashe, taghene ọnọ ghwọghọ amwa i Sodom ọrhẹ Gomorrah. Oborẹ a ta riẹn na, no kpokpo ẹhẹn yen. Nọ nọren: “Wu na ghini ghwọghọ evwata ọrhẹ evwọkon kugbe? . . . Oguẹnzọn akpọ na ephian o ruẹ oborẹ ọgbare?” Jehova no vwo edirin yono ugbehian yen uyono ọghoghanren, oborẹ o yonirien na ọ ji yẹ ọwan erere ọrhẹ urhebro: Osolobrugwẹ ọ ghwọghọ ihworho evwata dẹ-ẹ.—Gen. 18:​23-33.

2. Marhẹ ono ru mwu ọwan ẹro taghene Jehova ono guẹnzọn ọsoso ji dje arodọmẹ phia ọke ephian?

² Marhẹ ono ru mwu ọwan ẹro taghene Jehova ono guẹnzọn ọsoso ji dje arodọmẹ phia ọke ephian? Fọkime ọwan i rheri taghene “Jehova ọ mẹrẹn uvuẹn ọmudu” ihworho. (1 Sam. 16:7) Itiọrurhomẹmro, o rhe oborẹ ọ ha uvuẹn “ọmudu ituakpọ ephian.” (1 Ki. 8:39; 1 Chron. 28:9) Urhomẹmro ọnana ọ merhoma dẹn. Ọwan i sabu vwẹruọ orhienbro i Jehova hiẹ-ẹn. Ọnana yọ soriẹ ọnyikọ Paul ọ ta kpahen i Jehova: ‘A sabu vwẹruọ orhienbro enẹyen hiẹ-ẹn!’—Rom. 11:33.

3-4. Enọ ego ya na sabu rha nọ ọkezẹko, me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana? (John 5:​28, 29)

³ Ọkezẹko, ana sabu vwo aruẹ enọ rẹ Abraham ọ nọren. Ana sabu rha nọ: ‘O vwo ifiẹrorhọ owuorowu rẹn ihworho ri Jehova ọ ghwọghọ vrẹn ne, jerẹ ihworho i Sodom ọrhẹ Gomorrah? Ana ha ezẹko usuẹn aye ba “ẹrhọmọnuhwu . . . eri vwe rhiẹ evwata”?’—Acts 24:15.

⁴ Jena ta kpahen oborẹ e vwẹruọ ẹrhọmọnuhwu na  lele. Ro vwo jijiri na, ne ruẹ ewene rhẹ oborẹ e vwẹruọ “ẹrhọmọnuhwu ọrẹ arhọ” ọrhẹ “ẹrhọmọnuhwu ọrẹ ẹzenguon.” a (Se John 5:​28, 29.) Ewene ọnana no lele fiẹ ewene erọrọ re ruru, ra na ta kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana ọrhẹ ọrọ ha kpahiẹn. Sekpahen ẹzenguon ọsoso i Jehova, ene kiki yono kpahen oborẹ ọwan i vwe rhe, orho ru, ne ne yono kpahen oborẹ ọwan i rheri.

OBORẸ ỌWAN I VWE RHE

5. Vẹrhẹ bi, me yẹ ẹbe ukoko ọwan i ta kpahen ihworho ra ghwọghọre uvuẹn Sodom ọrhẹ Gomorrah?

⁵ Vẹrhẹ bi, ẹbe ukoko ọwan i ta kpahen oborẹ ọnọ phia rẹn ihworho ri Jehova o brorhiẹn kpe, taghene aye ihworho ri vwe rhiẹ evwata. Ọke ọrana, a tare taghene aruẹ ihworho enana ri Jehova ọ ghwọghọ ne, jerẹ ihworho i Sodom ọrhẹ Gomorrah, aye e vwo ifiẹrorhọ ẹrhọmọnuhwu-u. Ọrẹn, ọke ra nẹrhomo ji dabu yono kodorhọ kpahiẹn, nọ họhọre taghene iroro ọrukaro na ọ ghwai gba-a, mesoriẹ?

6. Idje ego uvuẹn i Baibol na yi dje kpahen ẹzenguon i Jehova kpahen ihworho ri vwe rhiẹ evwata, me yẹ ọwan i vwe rhe?

⁶ Roro kpahen enọ ezẹko ri surhobọmwu ọnana. Iyẹnrẹn i Baibol sansan i dje kpahen ẹzenguon i Jehova hasuẹ ihworho ri vwe rhiẹ evwata, usuẹn aye yẹ ihworho re vwe rhe ri hwu rhẹ Ukude na, agbamwa irhiruẹ uvuẹn Otọre Ive na ri Jehova o jurhi rẹn emọ Israel taghene aye i ghwọghọ, ọrhẹ isodja Assyria ri te 185,000 rẹ ọmakashe i Jehova o kpe hwu uvuẹn ason owu. (Gen. 7:23; Deut. 7:​1-3; Isa. 37:​36, 37) O vwo ekete owuorowu uvuẹn i Baibol na, rọ tare taghene Jehova o brorhiẹn uhwu bẹmẹdẹ kpe ihworho enana ne, rọ nọ lẹrhẹ aye je vwo ifiẹrorhọ ẹrhọmọnuhwu? Ẹjo, o vwo yi-i. Mesoriẹ a ta omaran?

7. Me yẹ ọwan i vwe rhe kpahen ihworho ri hwu rhẹ Ukude na ọrhẹ era ghwọghọre uvuẹn ẹkwotọre i Canaan? (Ni ifoto ọbe na.)

⁷ Ọwan e rhe oborẹ i Jehova o guẹnzọn aye owuowu lele-e; habaye ọwan e rhe sẹ eri hwuru na i vwo uphẹn rẹ aye e yono kpahen i Jehova ji ghwẹriẹ-ẹ. Sekpahen Ukude na, Baibol na ọ tare taghene Noah “oghwoghwẹmro ọvwata.” (2 Pet. 2:5) Ọ ji ta taghene Noah ọ kanren owọ, ọrẹn, ọ ta taghene Noah o ghwoghwo rẹn ihworho ephian ri hwu rhẹ Ukude na-a. Habaye, ọwan e rhe sẹ evwọkon ri ha uvuẹn ẹkwotọre i Canaan i vwo uphẹn aye ine yono kpahen i Jehova ji ghwẹriẹ-ẹ.

8. Me yẹ ọwan i vwe rhe kpahen ihworho i Sodom ọrhẹ Gomorrah?

⁸ Me yọ phia rẹn ihworho ri hwuru ọke ra ghwọghọ i Sodom ọrhẹ Gomorrah? Amwa na yẹ ọhworhare re se i Lot ro rhiẹ ọvwata o rhirhiẹre. Ọrẹn, ọwan i rheri sẹ Lot o ghwoghwo rẹn aye ephian? Ẹjo. Dedevwo aye evwọkon, aye i ghini rhe ovẹnẹ oborẹ ọgbare ọrhẹ oborẹ ọsọre? Karorhọ taghene ehworhare amwa na, i damoma aye ine lele ihworho ri rhiẹ ọpha ruẹ Lot merhẹn. Baibol na ọ tare taghene nẹ “ọmọvwerhe riẹ ọmomaren,” yi ha usuẹn ilogbozighi na. (Gen. 19:4; 2 Pet. 2:7) Ọwan i rheri sẹ Osolobrugwẹ arodọmẹ ọwan o brorhiẹn uhwu kpe aye owuowu, rọ nọ lẹrhẹ aye je vwo ifiẹrorhọ ẹrhọmọnuhwu? Jehova ọ ta rẹn Abraham taghene evwata ri ha uvuẹn amwa na e bun te ikpe dede-e. (Gen. 18:32)  Omarana, aye ihworho ri vwe rhiẹ evwata, ọnana yọ soriẹ i Jehova ọ ghwọghọ aye. Ana ghini sabu ta taghene ohworho owuorowu usuẹn aye ọ rhọmọnuhwu uvuẹn ‘ẹrhọmọnuhwu . . . eri vwe rhiẹ evwata-a’? Ẹjo, a sabu ta omara-an!

9. Me yẹ ọwan i vwe rhe kpahen Solomon?

⁹ Baibol na o vwo iyẹnrẹn ihworho ri rhiẹ evwata bi, ri dẹrẹrhiẹ eri vwe rhiẹ evwata. Udje owu yẹ Orodje Solomon. A dabu yonie kpahen izede Osolobrugwẹ, Jehova ọ ji ha ebrurhọ ọduado riẹn; udabọ ọrana, no fiomarhọ emẹgọ ọke oru. Edandan yen ni lẹrhẹ evwan biomu i Jehova, agbamwa na ephian ni ji rioja uvwre ẹgbukpe buebun. Ọke i Solomon o hwu, Baibol na ọ tare taghene ne “sinrien rhẹ ekete re sin esẹ ye ride” ri fuevwan rhọ, jerẹ Orodje David. (1 Ki. 11:​5-9, 43; 2 Ki. 23:13) Ọrẹn, oborẹ e sinrien lele no mevirhọ taghene ana rhọmiẹ nuhwu? Ẹjo, Baibol na ọ ta omara-an. Ihworho ezẹko ina sabu ta taghene “ohworho ro hwu ne, ọ kwosa edandan enẹyen ne.” (Rom. 6:7) Ọrẹn, ọrana orho mevirhọ taghene ohworho orho hwu, nọyẹ ana vi rhọmiẹ nuhwu-u. Ẹrhọmọnuhwu, ẹghẹlẹ ro nẹ obẹ i Jehova rhe. O tiobọnẹ uphẹn ọnana rẹn ihworho rọ guọlọre ni ga ye bẹmẹdẹ. (Job 14:​13, 14; John 6:44) Ono tiobọnẹ ẹghẹlẹ ọnana rẹn Solomon? Ọwan e rhe-e; Jehova yo vwo ẹkpahenrhọ na. Ọrẹn, ọwan i rheri taghene Jehova ono ruẹ oborẹ ọgbare.

OBORẸ ỌWAN I RHERI

10. Marhẹ oma o ruẹ i Jehova sekpahen ọrẹ ọnọ ghwọghọ ituakpọ? (Ezekiel 33:11) (Ni ifoto na.)

¹⁰ Se Ezekiel 33:11. Jehova o dje aruẹ iroro ro vwori phia sekpahen oborẹ ọ ha ihworho guẹnzọn lele. Ẹhẹn ọfuanfon o mwu ọnyikọ Peter ya ẹmro ọmẹraro Ezekiel, rọ tare taghene “Jehova . . . ọ guọlọ nẹ ohworho owuorowu ọ ghwọghọ-ọ.” (2 Pet. 3:9) Ẹmro imwẹro erana, ọ lẹrherẹ ọwan rhe taghene Jehova ọ vwọ samọ kpare ihworho ghwọghọ-ọ. Ọye Osolobrugwẹ arodọmẹ, o ji dje aruẹdọn phia erhirhiẹ na ọrhọ guọliẹ.

11. Ayọmo ya na ja rhọmọnuhwu, marhẹ ọwan i ru rhe ọnana?

¹¹ Me yẹ ọwan i rhe kpahen ihworho ra na ja rhọmọnuhwu? Idje ezẹko ọvo yi Baibol na ọ hunute. b Jesu ọ tare taghene a vwa samọ rhọmọ i Judas Iscariot nuhwu-u. (Mark 14:21; jeghwai se John 17:12 ọrhẹ ẹmro re dje fiotọre.) Judas ọ ha arudo kparehasuẹ i Jehova ọrhẹ Ọmọyen. (Se Mark 3:29 ọrhẹ ẹmro re dje fiotọre.) Habaye, Jesu ọ ji ta taghene ilori ẹga ri kparehasuiẹ i rhe hwu, a rhọmọ aye nuhwu-u. (Matt. 23:33; se John 19:11 ọrhẹ ẹmro re dje fiotọre “ọhworhare na.”) Ọnyikọ Paul o tiobọnẹ orhetio taghene o vwo ẹrhọmọnuhwu rẹn inyikọ efian ri vwa ghwẹriẹ-ẹ.—Heb. 6:​4-8; 10:29.

12. Me yẹ ọwan i rhe kpahen arodọmẹ i Jehova? Dje udje yi.

¹² Me yẹ ọwan i rhe kpahen arodọmẹ i Jehova? Marhẹ o ru djephia ne taghene ọ “guọlọ nẹ ohworho owuorowu ọ ghwọghọ-ọ”? Roro kpahen oborẹ o ru dje arodọmẹ phia rẹn ihworho ezẹko ri ruẹ edandan eghwaghwa. Orodje David o ruẹ edandan eghwaghwa buebun, jerẹ ọwiẹghwọ ọrhẹ ohworho ro kperi. Ọrẹn, ọke i David ọ ghwẹriẹ, Jehova no gbe arodọmẹ riẹn ji harhomie. (2 Sam. 12:​1-13) Orodje Manasseh o ruẹ ekwakwa ibiobiomu  buebun uvuẹn akpenyerẹn yen. Udabọ ọrana, Jehova o gbe arodọmẹ riẹn jeghwai harhomie ọke rọ ghwẹriẹ. (2 Chron. 33:​9-16) Idje enana i karorhọ ọwan taghene Jehova o dje arodọmẹ phia, erhirhiẹ na ọrhọ guọliẹ. Ọnọ rhọmọ aruẹ ihworho erana, fọkime aye i mẹrẹn edandan aye vwrurhe ne ji ghwẹriẹ.

13. (a) Mesoriẹ i Jehova o gbe arodọmẹ rẹn itu i Nineveh? (b) Me yi Jesu ọ ta kpahen itu i Nineveh ọke oru?

¹³ Ọwan i ji rhe kpahen arodọmẹ ri Jehova o dje rẹn ihworho i Nineveh. Osolobrugwẹ nọ ta rẹn Jonah: “Mi djokarhọ irueruo ọkon aye ne.” Ọrẹn, ọke aye a ghwẹriẹ, Jehova nọ harhomu aye. Ọ tobọ gbe arodọmẹ rẹn aye ghwẹ Jonah. Osolobrugwẹ nọ tobọ karorhọ ọmẹraro ọnana ro biomevwan, taghene itu i Nineveh e ‘rhe ovẹnẹ rọ ha uvwre oborẹ ọgbare ọrhẹ oborẹ ọsọre-e.’ (Jonah 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11) Ọke oru, Jesu nọ ha udje ọrana yono ihworho kpahen arodọmẹ ọrhẹ orhienbro ọsoso i Jehova. Jesu nọ tare taghene itu i Nineveh ri ghwẹriẹre na ina “rhọmọnuhwu uvuẹn ẹdẹ ẹzenguon.”—Matt. 12:41.

14. Me yẹ “ẹrhọmọnuhwu ọrẹ ẹzenguon” ono mevirhọ rẹn itu i Nineveh?

¹⁴ Me yo mevirhọ taghene itu i Nineveh ina “rhọmọnuhwu” uvuẹn ẹdẹ “ẹzenguon”? Jesu o yono kpahen “ẹrhọmọnuhwu ọrẹ ẹzenguon” rọ ha obaro. (John 5:29) Ọ rionbọrhọ Usun Ẹgbukpe Uriusionrin ọnẹyen, ro rhiẹ ọke ra na rhọmọ “evwata ọrhẹ eri vwe rhiẹ evwata” nuhwu. (Acts 24:15) Harẹn eri vwe rhiẹ evwata, ọnana ono rhiẹ “ẹrhọmọnuhwu ọrẹ ẹzenguon.” Nọyẹ, Jehova ọrhẹ Jesu ina ha ọke ọrana ni uruemru aye so, sẹ aye ina huvwele oborẹ e yonirin aye. Onyẹ Nineveh ra rhọmọnuhwu ọrhọ tiẹn ogame rọ fonron, ẹzenguon yi no no rhiẹ ọrẹ oghwọghọ. (Isa. 65:20) Ọrẹn, eri fuevwan ga i Jehova, ine vwo arhọ. Aye ine vwo ifiẹrorhọ aye ine nyerẹn bẹmẹdẹ!—Dan. 12:2.

15. (a) Mesoriẹ o vwo fo na ta taghene a rhọmọ ohworho owuorowu usuẹn era ghwọghọre uvuẹn Sodom ọrhẹ Gomorra-ah? (b) Marhẹ ye vwẹruọ ẹmro ri ha uvuẹn Jude 7 lele? (Se ekpeti na “ Me yẹ Ẹmro i Jude o Mevirhọ?”)

¹⁵ Jesu nọ ta kpahen ihworho i Sodom ọrhẹ Gomorrah taghene, ono rhomu rẹn aye “uvuẹn Ẹdẹ Ẹzenguon” na  ghwẹ ihworho ri ten riẹn ọrhẹ iyono enẹyen. (Matt. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luke 10:12) Me yi Jesu o mevirhọ? Ana sabu rhe roro taghene Jesu o dje erhirhiẹ na gegerege vrẹn oborẹ ọ havwọ. Ọrẹn, orhiẹ omaran yọ havwọ-ọ, fọkime oborẹ ọ ta kpahen itu i Nineveh yo surhobọmwu aye. c O fiotọre taghene oborẹ i Jesu ọ tare ọgbare. “Ẹdẹ Ẹzenguon” rọ hunute uvuẹn erhirhiẹ eva na o mevirhọ emru owu. Jerẹ itu i Nineveh, itu i Sodom ọrhẹ Gomorrah i ruẹ ekwakwa ibiobiomu. Ọrẹn, itu i Nineveh i vwo uphẹn rẹ aye a ghwẹriẹ. Habaye, karorhọ oborẹ i Jesu ọ ta kpahen “ẹrhọmọnuhwu ọrẹ ẹzenguon” na. Ọ tare taghene “eri ruẹ obiobiomu,” ine rhirhiẹ usuẹn aye. (John 5:29) Omarana, nọ họhọre taghene ifiẹrorhọ ọ havwiẹ rẹn itu i Sodom ọrhẹ Gomorrah ezẹko. Ọkezẹko, ana rhọmọ ezẹko usuẹn aye nuhwu, ene ji vwo uphẹn re ne yono aye kpahen i Jehova ọrhẹ Jesu Kristi.

16. Me yẹ ọwan i rhe kpahen oborẹ i Jehova ọnọ rhọmọ ihworho nuhwu lele? (Jeremiah 17:10)

¹⁶ Se Jeremiah 17:10. Ekete i Baibol ọnana ọ ta kpahen oborẹ ọwan i rhe kpahen ẹzenguon i Jehova: Ọke ephian yi Jehova o “ni ọmudu na sua, ọrhẹ iroro ọmudu na ri mai kodo.” Sekpahen ẹrhọmọnuhwu obaro na, Jehova ọnọ rhọmọ “owuowọnwan lele irueruo yi.” Jehova o nẹro rẹn orusọ-ọ, ọrẹn erhirhiẹ na ọrhọ guọliẹ, ono dje arodọmẹ phia. Omarana, o fo ne brorhiẹn taghene a rhọmọ ohworho nuhwu-u, jokpanẹ o fiotọre taghene Baibol na yọ tariẹ!

“OGUẸNZỌN AKPỌ NA EPHIAN” ONO “RUẸ OBORẸ ỌGBARE”

17. Me yọ nọ phia rẹn ihworho ri hwu ne?

¹⁷ Avwọke Adam ọrhẹ Eve a homaba Echu kparehaso Jehova, ituakpọ buebun i hwu ne. “Uhwu ro rhiẹ ọvwreghrẹn” ọwan, o kpe ihworho buebun ne! (1 Cor. 15:26) Me yọ nọ phia rẹn ọsoso ihworho erana? Ana rhọmọ idibo i Kristi ezẹko ri fuevwan kpahiẹn riẹ odjuwu, uchunu aye yẹ 144,000, aye  ni ne vwo arhọ ro vwo hwuẹ. (Rev. 14:1) Idibo i Jehova erọrọ ri vwo ẹguọlọ kpahiẹn, ine rhirhiẹ usuẹn “ẹrhọmọnuhwu evwata” na, aye ine rhirhiẹ otọrakpọ na bẹmẹdẹ orhianẹ aye i fuevwan uvwrọke Usun Ẹgbukpe Uriusionrin i Kristi ọrhẹ uvwrọke ọdamuni rọ kẹta na. (Dan. 12:13; Heb. 12:1) Habaye, uvwrọke Usun Ẹgbukpe Uriusionrin na, “eri vwe rhiẹ evwata”—nọyẹ ihworho ri vwe vwo uphẹn aye ina ga i Jehova, yanghene eri “ruẹ ekwakwa ibiobiomu”—ine vwo uphẹn aye ina ghwẹriẹ ji rhiẹ idibo i Jehova. (Luke 23:​42, 43) Ọrẹn, o vwo ihworho ezẹko ri vi rhiẹ evwọkon, ra ha arudo kparahasuẹ i Jehova ọrhẹ ọhọriẹ, Jehova ọ rhọmọ aruẹ ihworho erana nuhwu-u.—Luke 12:​4, 5.

18-19. (a) Mesoriẹ ana hẹroso oborẹ i Jehova ọnọ ha ihworho ri hwuru guẹnzọn lele? (Isaiah 55:​8, 9) (b) Me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro rọ ha kpahen ọnana?

¹⁸ O vwo iroro owuorowu ro no mwu ọwan vwo imwẹro taghene ẹzenguon i Jehova ephian i gbare? Ee! Jerẹ oborẹ Abraham ọ dabu vwẹruọ ye, Jehova ro rhiẹ “Oguẹnzọn akpọ na ephian” yọ mai ghwanren, o ji dje arodọmẹ phia. Ọ dabu yono Ọmọyen ne, ji yẹ ye owian rọ nọ ha ihworho guẹnzọn. (John 5:22) Jehova ọrhẹ Jesu ina sabu mẹrẹn oborẹ ọ ha uvuẹn ọmudu ituakpọ. (Matt. 9:4) Fọkiẹ ọnana ọwan i vwo imwẹro taghene aye ine ruẹ “oborẹ ọgbare”!

¹⁹ Jena hẹrosuẹ i Jehova taghene ono brorhiẹn rọ gbare. Ọwan e vwo omẹgbanhon ra na ha ihworho guẹnzọ-ọn—Jehova yo vwo owian ọrana! (Se Isaiah 55:​8, 9.) Omarana, ọwan i hẹroso i Jehova ọrhẹ Ọmọyen ro rhiẹ Orodje taghene aye ine guẹnzọn ephian serhọ, fọkime Jesu ọ hẹrokele arodọmẹ ọrhẹ ẹzenguon ọsoso Ọsẹ ye. (Isa. 11:​3, 4) Me ya na sabu ta kpahen oborẹ i Jehova ọrhẹ i Jesu ina ha ihworho guẹnzọn lele uvuẹn ọke ukpokpogho rode na? Me yẹ ọwan i vwe rhe? Me yẹ ọwan i rheri? Ana kpahenrhọ enọ erana uvuẹn urhomu-ẹmro rọ ha kpahen ọnana.