1-2. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn 1 Peter 4:7, 8, me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan nyerẹn ghele ebẹnbẹn?

RA MẸRIẸN taghene ọwan e nyerẹn uvuẹn oba ọrẹ “ẹdẹ ri koba na,” ọwan ina sabu mẹrẹn ebẹnbẹn egbogbanhon. (2 Tim. 3:1) Jerẹ udje, ọke re ruẹ irueruo usun oseghe hin uvuẹn ẹkwotọre owu uvuẹn western Africa, ozighi ọrhẹ irueruo ibiobiomu buebun ni homaphia. Fọkiẹ ofẹn, imizu ọwan erhe vwo ugbomọphẹ aye ine ru oborẹ aye i guọlọre-e, fọkime aye e rhirhiẹ ekete owọnren na. Me yọ ha userhumu rẹn aye dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn na? Ezẹko i zẹ riẹ eghwa imizu re rhirhiẹ ekete erọrọ rẹ ozighi na o vwo te. Omizu ọhworhare owu nọ tare: “Uvuẹn erhirhiẹ ọnana, oma ọ merhenren mẹ taghene mi vwo igbehian. Ame i sabu ha udu rhẹ owuowọnwan aghwẹ.”

² “Ukpokpogho rode na” ọrhọ tonrhọ ne, oma ọnọ merhen ọwan taghene e vwo igbehian ri vwo ẹguọlọ kpahen ọwan. (Rev. 7:14) Omarana, o fori na bọn obọdẹn igbehian kpatakpata vwana. (Se 1 Peter 4:7, 8.) Ana sabu yono ekwakwa buebun nẹ oborẹ i Jeremiah o rhiẹromẹrẹn, ro vwo igbehian ri ha userhumu riẹn sabu vabọ uvwre ọke ra ghwọghọ i Jerusalem. * Marhẹ ọwan ine ru hẹrokele i Jeremiah?

3. (a) Me yọ nọ sabu lẹrhẹ i Jeremiah kẹnoma rẹn awọrọ bi? (b) Me yi Jeremiah ọ ta rẹn Baruch ro rhiẹ ọyẹbe ọnẹyen, me yo nerhumie rhe?

³ Jeremiah o rhirhiẹ uvwre ihworho re vwa ga i Jehova uvwre ẹgbukpe rọ vrẹn 40, tobọ te ihworho re rhirhiẹ  kẹriẹ ọrhẹ ihworho ekrun ọnẹyen ri nẹ Anathoth rhe. (Jer. 11:21; 12:6) Ọrẹn, ọye ọ kẹnoma rẹn aye-e. Itiọrurhomẹmro, ọye o dje oborẹ oma o rurie harẹn ọyẹbe ọnẹyen Baruch, ọwan i ji rhe kpahen iroro yi fọkime a yare aye rhotọre. (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Baruch ọrhẹ Jeremiah ni me vwo ẹguọlọ ọrhẹ ọghọ okokodo kpahen omomaye, uvwre ọke ọnana Baruch nọ ya kpahen oborẹ ọ phia rẹn Jeremiah.—Jer. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Me yi Jehova ọ ta rẹn Jeremiah no ru, marhẹ owian ọnana o ru lẹrhẹ onyerẹnkugbe i Jeremiah ọrhẹ Baruch gbanhonrhọ?

⁴ Jeremiah o fiudugbere ha orhetio rẹn emọ Israel kpahen oborẹ ọnọ phia rẹn i Jerusalem. (Jer. 25:3) Ọrọkẹta, ọke i Jehova ọ ha urhebro rẹn emọ Israel nẹ aye i ghwẹriẹ, nọ ta rẹn Jeremiah nọ ya orhetio yi rhẹ uvuẹn ukpitọbe. (Jer. 36:1-4) Ọke i Jeremiah ọrhẹ Baruch a wian owian ọnana rẹ Osolobrugwẹ ọ yẹrẹ aye, rọ ha ibiamo buebun na, aye i gbikun rọ bọn esegburhomẹmro aye gbanhon.

5. Marhẹ i Baruch o ru djephia taghene ọye omamọ ugbehian rẹn Jeremiah?

⁵ Ọke ra ya ẹmro ri ha ukpitọbe na hin, Jeremiah nọ hẹrosuẹ ugbehian yen Baruch taghene ọnọ ta rẹn ihworho na kpahen urhomu edje rọ ha uvuẹn ukpitọbe na. (Jer. 36:5, 6) Baruch o fiudugbere wian owian ọnana ro mwofẹn na. Wu na sabu ha ẹhẹn roro kpahen oborẹ oma ọnọ merhen i Jeremiah te ọke i Baruch o riẹ egodo oghwa ẹga na, jeghwai ruẹ oborẹ e djerie na? (Jer. 36:8-10) Emọ orodje i Judah i rhon kpahen oborẹ Baruch o ruru, omarana aye ni ta riẹn no se oborẹ ọ ha uvuẹn ukpitọbe na phia rẹn aye! (Jer. 36:14, 15) Emọ orodje na ni ta rẹn Orodje Jehoiakim oborẹ Jeremiah ọ tare. Omarana aye ni roro rẹn Baruch, jeghwai ta riẹn: “Are i nyarhẹn ye tiomanu, wẹwẹ ọrhẹ  Jeremiah, are i vwe jẹ ohworho owuorowu no rhe ekete are i havwọ-ọ.” (Jer. 36:16-19) Ọrana omamọ urhebro!

6. Me yi Jeremiah ọrhẹ Baruch i ruru ọke ra kparehaso aye?

⁶ Orodje Jehoiakim no biomevwan gbangbanhon ọke ro rhon ẹmro ri Jeremiah ọ yare na, nọ torhẹ ukpitọbe na jeghwai ta taghene e mwu i Jeremiah ọrhẹ Baruch rhẹ ekanron. Ọrẹn, ọnana ọ lẹrhẹ ofẹn mwu i Jeremia-ah. Jeremiah nọ ha ukpitọbe ọrọrọ rẹn Baruch, nọ rharhumu ta riẹn ẹmro i Jehova rọ nọ ya rhotọre, Baruch nọ ya “ọsoso ẹmro ri ha ukpitọbe ọrukaro na rhọ ye, rẹ Orodje i Judah re se Jehoiakim ọ torhẹre.”—Jer. 36:26-28, 32.

7. Me yọ phiare ọke i Jeremiah ọrhẹ Baruch a wian kugbe?

⁷ Ihworho ri dẹrughwaroghwu aruẹ obẹnbẹn owu jeghwai fie kparobọ kugbe, e vwo obọdẹn onyerẹnkugbe. Omarana, ana sabu ha ẹhẹn roro aruẹ onyerẹnkugbe ri Jeremiah ọrhẹ Baruch ine vwo, ọke aye a rharhumu ya ukpitọbe rẹ Orodje Jehoiakim ọ torhẹre na, itiọrurhomẹmro aye awanva ine rhe owuowọnwan rhọ jeghwai rhiẹ obọdẹn igbehian. Marhẹ ene ru mẹrẹn erere nẹ udje ehworhare awanva enana ri vwo atamwu na?

8. Me yọ nọ sabu lẹrhẹ ọwan je vwo obọdẹn igbehian, mesoriẹ ene je fiobọrhotọre?

⁸ Ohworho orho ruo sọ dẹ ne, ọnọ sabu lẹrhiẹ bẹn re ne lele awọrọ tẹmro nẹ ẹhẹn rhe. (Prov. 18:19, 24) Yanghene ọwan ina sabu rhe roro taghene ọwan e vwo ọke ra na bọn omamọ igbehia-an. Ọrẹn, o fo ne fiobọrhotọre-e. Ọwan i rha guọlọ nẹ imizu ọwan i ha userhumu rẹn ọwan uvuẹn ọke ebẹnbẹn, o fori na damoma hẹrosuẹ aye ọke ọnana jeghwai tẹmro rẹn aye nẹ ẹhẹn rhe. Ọrana udjoghwẹ ọghoghanren re ne rhiẹ obọdẹn igbehian.—1 Pet. 1:22.

9. (a) Marhẹ i Jesu o ru djephia taghene ọ hẹrosuẹ igbehian yen? (b) Marhẹ uruemru ra tẹmro rẹn awọrọ nẹ ẹhẹn ọwan o ru lẹrhẹ onyerẹnkugbe gbanhan? Dje udje yi.

⁹ Jesu o djephia taghene ọ hẹrosuẹ igbehian yen nyoma ro lele aye tẹmro nẹ ẹhẹn rhe. (John 15:15) Ọwan ina sabu hẹrokelie nyoma ra na ta rẹn awọrọ kpahen aghọghọ ọwan, edamẹ ọrhẹ ekwakwa ra lẹrhẹ ọwan biomevwan. Dabu kerhọ orhianẹ ohworho ọ tẹmro wẹn, ne wu na mẹrẹnvwrurhe taghene are i vwo iroro, ẹkẹ ọrhẹ iruemru ri họhọre. Roro kpahen udje i Cindy rọ vrẹn ẹgbukpe 20 ne. O mwu ugbehian rhẹ omizu owu re se Marie-Louise ro rhiẹ ọkobaro, rọ vrẹn ẹgbukpe 60 ne. Cindy ọrhẹ Marie-Louise a wian kugbe uvuẹn aghwoghwo  urhiọke ki Tọsde ki Tọsde, aye a ji tẹmro kpahen irhomẹmro sansan rẹn owuowọnwan. Cindy nọ tare, “Oma ọ merhen mẹ ọke mie lele igbehian mẹ tẹmro kpahen edamẹ mi vwori, fọkime ọnana ọ lẹrhe mẹ rhe jeghwai vwẹruọ aye rhọ.” Onyerẹnkugbe ọ gbanhanrhọ orhianẹ ihworho a tẹmro rẹn owuowọnwan nẹ ẹhẹn sa. Jerẹ Cindy, wu rha kpare idjaghwẹ wu ne lele awọrọ tẹmro nẹ ẹhẹn rhe, onyerẹnkugbe are nọ nọ gbanhonrhọ.—Prov. 27:9.

10. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Proverbs 27:17, ekwakwa irhorhomu ego yi na sabu phia erhe lele imizu ọwan wian kugbe?

¹⁰ Jerẹ oborẹ ọ phiare uvuẹn erhirhiẹ i Jeremiah ọrhẹ Baruch, erhe lele imizu ukoko na wian kugbe jeghwai djokarhọ emamọ iruemru aye, ana sabu yono ekwakwa buebun mie aye jeghwai tikẹrẹ aye rhọ. (Se Proverbs 27:17.) Jerẹ udje, marhẹ oma o ruo uvuẹn aghwoghwo wu rhe rhon ọke ugbehian ọnọ o fiudugbere chochọn esegburhomẹmro ọnẹyen, yanghene imwẹro ro vwori kpahen i Jehova ọrhẹ ọhọriẹ? Itiọrurhomẹmro, ọnana ọ lẹrhuọ tiẹkẹriẹ rhọ.

11-12. Dje udje ro djephia taghene erhe lele igbehian ọwan vwobọrhọ owian aghwoghwo na, ọ lẹrhẹ onyerẹnkugbe ọwan gbanhan.

¹¹ Roro kpahen idje eva ri djephia taghene erhe lele ihworho wian uvuẹn aghwoghwo na, ọ lẹrhẹ aye tiẹkẹrẹ owuowọnwan. Adeline rọ ha ẹgbukpe 23 nọ ta rẹn ugbehian yen owu re se Candice, no lelie riẹ aghwoghwo uvuẹn ekete re vwe kiki ghwoghwo te. Nọ tare: “Ame awanva i guọlọ vwo oruru rhọ uvuẹn owian aghwoghwo ame. Ame awanva i guọlọ urhebro rọ nọ lẹrhẹ ame fiomarhọ owian na.” Marhẹ aye awanva i ru ha urhebro rẹn owuowọnwan? Adeline nọ tare: “Kowuọwọn kowuọwọn, ame na ta kpahen oborẹ ame i rhiẹromẹrẹn uvuẹn aghwoghwo ẹdẹ ọrana rọ hobọte ame, ọrhẹ oborẹ ame i ru mẹrẹn userhumu i Jehova uvuẹn owian aghwoghwo na. Ame awanva i ghini riamerhen aruẹ ikuegbe enana, ọnana ọ ji lẹrhẹ ame tikẹrẹ rhọ.”

 ¹² Imizu emẹse awanva re se Laïla ọrhẹ Marianne ri vwa ji rọnmọ ri nẹ ẹkwotọre i France rhe, ni ye ghwoghwo emrẹ ikprughwre isionrin uvuẹn ekete ihworho i vuọnren omamọ re se Bangui, ro rhiẹ esiri amwa ọrẹ Central African Republic. Laïla nọ tare: “Mẹmẹ ọrhẹ Marianne i rhiẹromẹrẹn ebẹnbẹn, ọrẹn fọkiẹ omamọ ikuegbe ọrhẹ obọdẹn ẹguọlọ ame i vwori kpahen owuowọnwan, onyerẹnkugbe ame nọ gbanhonrhọ. Ọke mia mẹrẹnvwrurhe taghene Marianne o kiki wene lele erhirhiẹ ọkpokpọ, o vwo ẹguọlọ kpahen ihworho na, jeghwai vwo oruru ọgbogbanhon kpahen owian aghwoghwo na, ẹguọlọ mi vwo kpahiẹn nọ gbanhonrhọ.” Wu na sabu mẹrẹn aruẹ erere enana uvuẹn ẹkwotọre wu havwọ. Wu rhe lele ighwoghwẹmro ri ha ukoko ọnọ riẹ aghwoghwo, wu vwo uphẹn wu ne rhe aye rhọ jeghwai bọn onyerẹnkugbe are gbanhonrhọ.

13. Obẹnbẹn ọgo ya na sabu mẹrẹn erhe lele igbehian ọwan wian kugbe?

¹³ Ọkezẹko, ọwan erhe lele igbehian ọwan wian, ọwan na mẹrẹn omamọ iruemru aye ọrhẹ ekete aye e ruẹ sọ. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan fi obẹnbẹn ọnana kparobọ? Rharhumu ha ẹhẹn roro kpahen udje i Jeremiah. Me yọ ha userhumu riẹn tẹnrovi omamọ iruemru awọrọ, jeghwai kpariroro vrẹn orusọ aye?

14. Me yi Jeremiah o yono kpahen i Jehova, marhẹ ọnana ọ ha userhumu riẹn lele?

¹⁴ Jeremiah yọ ya ọbe i Baibol rọ kpare odẹ ye, ọkezẹko ọye yọ ji ya 1 ọrhẹ 2 Kings. Itiọrurhomẹmro, owian ọnana ọ lẹrheriẹ mẹrẹn arodọmẹ i Jehova vwrurhe, maido harẹn ituakpọ ri vwa gba. Jerẹ udje, o rheri taghene ọke Orodje Ahab ọ ghwẹriẹ nẹ edandan yen, Jehova nọ tare taghene orho rhiẹromẹrẹn ọke ọsoso ekruien ine hwuo-o. (1 Ki. 21:27-29) Habaye, o ji rhe taghene ekwakwa ibiobiomu ri Manasseh o ru haso i Jehova, i tobọ bun ghwẹ ọrẹ Ahab. Udabọ ọrana, Jehova ọ harhomu i Manasseh fọkime ọ ghwẹriẹ nẹ ẹhẹn rhe. (2 Ki. 21:16, 17; 2 Chron. 33:10-13) Iyẹnrẹn enana yi ha userhumu rẹn Jeremiah sabu hẹrokele erhionrin ọrhẹ arodọmẹ Osolobrugwẹ ọke ro lele igbehian yen ruẹ kugbe.—Ps. 103:8, 9.

15. Marhẹ i Jeremiah o ru hẹrokele erhionrin Jehova ọke i Baruch ọ sẹrerhumuji owian yen?

¹⁵ Roro kpahen oborẹ i Jeremiah o ruru ọke i Baruch ọ sẹrerhumuji owian yen uvwre ọke owu. Ukperẹ i Jeremiah ọnọ sẹrerhumuji Baruch, nọ ha userhumu riẹn nyoma ro ghwoghwo urhomu edje i Jehova riẹn izede ro dje ẹguọlọ phia. (Jer. 45:1-5) Me ya na sabu yono nẹ iyẹnrẹn ọnana?

16. Jerẹ oborẹ Proverbs 17:9 ọ tare, me yo fori ne ru na sabu sẹrorẹ onyerẹnkugbe ọwan?

¹⁶ Itiọrurhomẹmro, o fo ne fiẹrorhọ taghene imizu ọwan ine rhiẹ ihworho ri gbare-e. Ọrẹn, onyerẹnkugbe ọwan ọrhọ kpẹnkpẹn ne, o fori na rha damoma sẹrorẹ onyerẹnkugbe ọnana re vwori na. Igbehian ọwan i rhe ru sọ, o fori na ha urhebro rẹn aye nẹ i Baibol na rhe, nyoma izede ro dje ẹguọlọ phia. (Ps. 141:5) Aye i rha tobọ ru ọwan sọ, o fori na harhomu aye. Arha harhomu aye ne, o fori na kẹnoma rẹn uruemru ra na rharhumu ta kpahen orusọ na. (Se Proverbs 17:9.) Itiọrurhomẹmro, o rhiẹ oborẹ ọ ghanranren omamọ maido uvuẹn ẹdẹ ri koba enana, na rha tẹnroviẹ omẹgbanhon imizu ọwan ukperẹ ono rhiẹ orusọ aye! Erhe ruẹ omaran, ana sabu ruẹ onyerẹnkugbe re vwori rhẹ aye gbanhonrhọ, fọkime aruẹ igbehian enana ya guọlọre uvwre ọke ukpokpogho rode na.

17. Marhẹ i Jeremiah o ru djephia taghene ọye obọdẹn ugbehian uvuẹn ọke ebẹnbẹn?

¹⁷ Ọmẹraro Jeremiah o djephia taghene ọye obọdẹn ugbehian uvuẹn ọke ebẹnbẹn. Jerẹ udje, ọke Ebed-melech ro rhiẹ ohworho rọ wian uvuẹn oghwa orodje na o simi Jeremiah nyoma ro tie nẹ edje ro vwo epẹtẹ hin, ofẹn no mwu Ebed-melech taghene emọ orodje na ina ha ẹkuọn riẹn. Ọke i Jeremiah o rhon kpahen ọnana, o kudu jeghwai fiẹrorhọ taghene ugbehian yen ọvo ono din ebẹnbẹn na-a. Dedevwo Jeremiah ọ ha ekanron, ọ damoma ha userhumu phia nyoma rọ ha urhebro rẹn Ebed-melech ro rhiẹ ugbehian yen.—Jer. 38:7-13; 39:15-18.

18. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Proverbs 17:17, me yo fori ne ru orhianẹ ugbehian ọwan ọ ha erhirhiẹ ebẹnbẹn?

¹⁸ Inyenana, imizu ọwan a mẹrẹn ebẹnbẹn sansan. Jerẹ udje, buebun a rioja fọkiẹ oghwọghọ kpregede. Ọrana ọrhọ phia, ezẹko usuẹn ọwan ina sabu rhiabọ dede aye nẹ aye i lele ọwan rhirhiẹ. Awọrọ ina sabu ha userhumu igho phia. Ọrẹn, ọwan ephian ina sabu nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha userhumu rẹn aye. Arha mẹrẹnvwrurhe taghene ẹhẹn omizu owu o seriotọre, ọkezẹko a sabu rhe oborẹ ana ta jeghwai ru-u. Ọrẹn, ọwan ephian ina sabu ha userhumu buebun phia. Jerẹ udje, ana sabu lele aye ghwọghọ ọke kugbe. Ana sabu dje uruemru esiri phia nyoma ra na dabu kerhọ ye ọke rọ tẹmro. Ana ji sabu se ekete i Baibol rọ mai je ọwan riẹn. (Isa. 50:4) Oborẹ ọ mai ghanren yẹ, wu ha avwaye ọke ugbehian ọnọ ọ mai guọluọ.—Se Proverbs 17:17.

19. Marhẹ obọdẹn igbehian ine ru ha userhumu rẹn ọwan obaro na?

¹⁹ O fori ne vwo omwemẹ ra na bọn jeghwai sẹrorẹ omamọ onyerẹnkugbe rhẹ imizu ukoko na vwana. Mesoriẹ? Fọkime evwreghrẹn ọwan ina damoma aye ina ghalẹ ọwan nyoma iyẹnrẹn efian. Aye ina damoma ja lẹrhẹ ọwan hẹroso owuowuọwan jeghwai hobọtua imizu ukoko na. Ọren, omẹdamu aye ono sefughwẹ. Aye i sabu ghwọghọ obọdẹn ẹguọlọ re vwori-i. O vwo emru owuorowu aye i ruru rọ nọ sabu ghwọghọ omamọ onyerẹnkugbe ra bọn ne-e. Itiọrurhomẹmro, aruẹ igbehian enana ine rhirhiẹ ye nẹ ọke ọnana ye ti bẹmẹdẹ!