1-2. Marhẹ ene ru nyalele urhebro rọ ha Proverbs 4:25? Dje udje yi.

RORO kpahen idje enana. Omizu ọmase rọ kpako ne o roro kpahen ekwakwa irhorhomu ri phia riẹn vrẹn ne. Dedevwo akpọ ọ gbanhon riẹn vwana, o ji ruẹ ekete omẹgbanhon ọnẹyen o teri uvuẹn ogame i Jehova. (1 Cor. 15:58) O roro kẹdẹkẹdẹ kpahen ọke ọye ọrhẹ ihworho ro vwo ẹguọlọ kpahen, ine nyerẹn kugbe uvuẹn akpọ ọkpokpọ na. Omizu ọmase ọrọrọ ọ karorhọ taghene omizu uvuẹn ukoko na o rurie oborẹ ọ dariẹ, ọrẹn o brorhiẹn rọ nọ kpariroro vrẹn orusọ na. (Col. 3:13) Omizu ọhworhare owu ọ dabu rhe kpahen orusọ ro ru vrẹn ne, ọrẹn nọ tẹnrovi oborẹ ono ru fuevwan ga i Jehova vwana.—Ps. 51:10.

² Me yẹ emru owu rọ phiare uvuẹn akpenyerẹn Ilele Kristi awansa erana? Aye ephian i karorhọ oborẹ ọ phia vrẹn ne, ọrẹn aye i vwe roro kpahiẹn pha-an. Ukpomaran, aye a “tẹnrovi” obaro na.—Se Proverbs 4:25.

3. Mesoriẹ o fo na “tẹnrovi” obaro na?

³ Mesoriẹ ọghanren na “tẹnrovi” obaro na? Jerẹ oborẹ ohworho ọnọ jọ sabu nya kpọvi ọke orho ni oberhumu, omaran ọwan ina ja sabu ru riaro uvuẹn ogame i Jehova, orhianẹ ọwan a karorhọ ekwakwa ri phia vrẹn ne ọke ephian.—Luke 9:62.

4. Me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

⁴ Uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana, ene yono kpahen ifi esa ri na lẹrhẹ ọwan rha karorhọ ekwakwa ri phia vrẹn ne ọke ephian. * Aye yẹ: (1) re roro kpahen akpọ re nyerẹn vrẹn ne, (2) eghrẹn, ọrhẹ (3) ẹhẹn iborhi ro kpokpo ọwan. Uvuẹn  erhirhiẹ owuowu, ene yono oborẹ iruemru-urhi Baibol ono ru ha userhumu rẹn ọwan ja tẹnrovi “ekwakwa ra nyajovwo ne,” ọrẹn ọrẹ ana tẹnrovi “ekwakwa ri ha obaro.”—Phil. 3:13.

5. Ufi ọgo yẹ Ecclesiastes 7:10 ọ ha orhetio rẹn ọwan kpahen?

⁵ Se Ecclesiastes 7:10. Djokarhọ ye taghene oghwẹmro ọnana ọ ta taghene ọ sọre ra na nọ: ‘Mesoriẹ ẹdẹ erẹ ahwanren na e rhomu?’ Na karorhọ ekwakwa irhorhomu ri phia vrẹn ne ẹghẹlẹ ro nẹ obẹ i Jehova rhe. Ukpomaran, oghwẹmro na orho se: “Wu wa ta, ‘Mesoriẹ ẹdẹ erẹ ahwanren na e rhomu ghwẹ ẹdẹ enana?’” Omarana ana vi jomarhotọre na ja ha akpọ ọwan vwana vwanvwọn akpọ ọwan bi, jeghwai ta taghene ekwakwa i biomurun omamọ vwana. Erhianrhian i Baibol ọrọrọ orho se omana: “Wu vwa nọ-ọ, ‘Oh, mesoriẹ ekwakwa e rhomu ọke ahwanren?’ Ọhọ ọ ha onọ ọrana-a.”

6. Mesoriẹ o vwo fo ne rhe roro taghene akpọ ọwan bi, o rhumu ghwẹ ọke ọnana? Dje udje yi.

⁶ Mesoriẹ o vwo fo ne rhe roro taghene akpọ ọwan bi, o rhumu ghwẹ ọke ọnana? Aruẹ iroro ọrana ọnọ sabu lẹrhẹ ọwan karorhọ ekwakwa irhorhomu ri phiare ọvo. Yanghene ọnọ sabu lẹrhẹ ọwan roro taghene ebẹnbẹn ra dẹrughwaroghwu bi e bu-un. Roro kpahen udje emọ Israel ọke ahwanren. Ọke aye e nẹ Egypt hin, akpọ ọgbogbanhon aye i nyerẹnren oboran no sẹrorẹ aye ẹro ogege. Aye ni tẹnrovi emaren irhorhomu aye i rere. Aye na ta: “Ame i dabu karorhọ erhenrin ame a ria ọphẹ uvuẹn Egypt, ọrhẹ ikukumba, iwọtamẹlọni, iliki, ituta ọrhẹ igaliki!” (Num. 11:5) Ọrẹn, ghini “ọphẹ” yẹ aye a riẹ emaren erana? Ẹjo. Emọ Israel na i kwosa ọghwaghwa; uvuẹn ọke ọrana, a ha oja riẹ aye uvuẹn erhirhiẹ evrẹn aye i havwọ uvuẹn Egypt. (Ex. 1:13, 14; 3:6-9) Ọrẹn ọke oru, oja aye i rere nọ sẹrorẹ aye ẹro, aye ni ji vwo ojemẹ kpahen akpọ aye i nyerẹn vrẹn ne. Aye i djẹ odjẹ aye ina tẹnrovi “ẹdẹ irhorhomu na,”  ukperẹ aye ina tẹnrovi ekwakwa irhorhomu ri Jehova ọ ghwai ru rẹn aye obọ. Oma ọ merhen i Jehova kpahen uruemru aye-e.—Num. 11:10.

7. Me yọ ha userhumu rẹn omizu ọmase owu je roro taghene akpọ ye bi, o rhomu ghwẹ ọrẹ ọye o nyerẹn vwana?

⁷ Marhẹ ene ru kẹnoma rẹn ufi re roro taghene akpọ ọwan bi o rhomu ghwẹ ọrẹ i vwana? Roro kpahen udje omizu ọmase owu rọ gare uvuẹn Ọghọn Ukoko rọ ha Brooklyn, uvuẹn ẹgbukpe 1945. Ẹgbukpe ezẹko a vrẹn hin, nọ rọnmọ omizu owu rọ ji ga uvuẹn Oghọn Ukoko na, aye awanva ni gare avwaye emrẹ ẹgbukpe buebun. Ọrẹn, uvuẹn ẹgbukpe 1976, esa ye no kpomurun. Omizu ọmase na nọ tare taghene ọke esa ye o rhe taghene ono hwuo phẹrẹkpẹ, nọ yẹriẹ urhebro irhorhomu ezẹko ri na ha userhumu riẹn ọke orho hwu hin. Esa ye no ta riẹn: “Ọwan i riamerhen orọnmo ọwan. Ihworho buebun e vwo yi-i.” Ọrẹn, nọ ji ta riẹn: “Wu vwe roro kpahen ekwakwa ri phia vrẹn ne pha-an, dedevwo wu na ji sabu rha karorhọ aye. Ọke orho ru, omiamiamo ọnọ ono riotọre. Wu vwa lẹrhẹ ẹhọn seriotọre jeghwai mwuomarhọ fọkiẹ oborẹ ọ phia wẹ-ẹn. Jenẹ oma ọ merhuọn taghene wu vwo aghọghọ ọrhẹ ebrurhọ enana. . . . Na karorhọ ekwakwa, ẹghẹlẹ ro nẹ obẹ Osolobrugwẹ rhe.” Itiọrurhomẹmro, ọrana ghini omamọ urhebro!

8. Marhẹ omizu ọmase na o ru ha urhebro esa ye ruiruo?

⁸ Omizu ọmase na ọ ha urhebro esa ye ruiruo. Nọ fuevwan ga i Jehova bọmọke o ki hwu, ọke rọ ha ẹgbukpe 92. Ẹgbukpe ezẹko o ki hwu, nọ tare: “Ọke mia karorhọ ẹgbukpe ri vrẹn 63 mie fiomarhọ ogame i Jehova vuọnvuọn ne, mi na sabu ta taghene mi nyerẹn akpọ ro vwo omamerhomẹ.” Mesoriẹ? Nọ tare: “Oborẹ ọ ghini lẹrhẹ oma merhen ọwan yẹ imizu ukoko ọrhẹ ifiẹrorhọ re ne lele aye nyerẹn uvuẹn akpọ i paradais, ra na ga i Jehova ro rhiẹ Osolobrugwẹ urhomẹmro na bẹmẹdẹ.” * Ana sabu yono ekwakwa  buebun nẹ udje omizu ọmase ọnana rọ tẹnrovi ive i Jehova kpahen obaro na!

9. Jerẹ oborẹ ọ ha Leviticus 19:18, ọkiọgo yọ nọ bẹn ra na harhomu ohworho ro ruru ọwan sọ?

⁹ Se Leviticus 19:18. Ọgbọ buebun ọ bẹn ra na kpariroro vrẹn orusọ omizu uvuẹn ukoko na, ugbehian yanghene ohworho ekrun ọwan o ruru ọwan. Jerẹ udje, omizu ọmase owu nọ tare taghene omizu ọmase ọrọrọ o so igho yi. Ọke oru, omizu rọ tẹmro na nọ yọ rẹ omizu ọreva ye, ọrẹn omizu ọmase na o kwe-e, evwan ne ji biomie. Emru omaran ọ phia wẹn dẹ ne? Ọrhọ tobọ rhianẹ, a dẹrughwaroghwu aruẹ erhirhiẹ ọrana-a, buebun ọwan i sẹrorẹ eghrẹn rhẹ ẹhẹn dẹ ne, jeghwai roro taghene a sabu harhomu ohworho ro ruru ọwan sọ na-a.

10. Me yọ nọ sabu ha userhumu rẹn ọwan ja sẹrorẹ eghrẹn rhẹ ẹhẹn?

¹⁰ Me yọ nọ sabu ha userhumu rẹn ọwan ja sẹrorẹ eghrẹn rhẹ ẹhẹn? Emru owu, karorhọ taghene Jehova ọ mẹrẹn i kemru kemru. O rhe ọsoso oborẹ ọ phia rẹn ọwan, tobọ te osehiẹn re rhiẹromẹrẹn. (Heb. 4:13) Oma ọ vwọ merhiẹn ọke ra rioja-a. (Isa. 63:9) Habaye, o veri taghene ono tiẹ omiamiamo ọrhẹ osehiẹn ọwan a rioja ye nie.—Rev. 21:3, 4.

11. Marhẹ e ru mẹrẹn erere ọke arha harhomu awọrọ?

¹¹ O ji fo na karorhọ taghene arha harhomu orusọ, ọwan na mẹrẹn erere. Ọrana yẹ oborẹ omizu ọmase ra mọrenfian banren na ọ mẹrẹnvwrurhe. Ọke oru, nọ sabu harhomu omizu ro rurie sọ na. Nọ mẹrẹnvwrurhe taghene arha harhomu awọrọ, Jehova nọ ji harhomu ọwan. (Matt. 6:14) O rhe oborẹ omizu ọreva ye na o rurie, ọrẹn no brorhiẹn rọ nọ harhomie. Omarana, omizu na nọ sabu vwo omamerhomẹ rhọ, jeghwai tẹnrovi ogame rọ harẹn Jehova.

12. Me ye yono nẹ 1 John 3:19, 20?

¹² Se 1 John 3:19, 20. Ọwan ephian e vwo ẹhẹn iborhi ọkezẹko. Jerẹ udje, ihworho ezẹko e vwo ẹhẹn iborhi fọkiẹ ekwakwa aye i ruru aye i ki rhe urhomẹmro na. Awọrọ e vwo ẹhẹn iborhi fọkiẹ orusọ aye i ruru ọke aye e bromarhame hin. (Rom. 3:23) Itiọrurhomẹmro, ọwan i guọlọ ru oborẹ ọ gbare. Orẹn, “ọwan ephian e ruẹ sọ ọgbọ buebun.” (Jas. 3:2; Rom. 7:21-23) Dedevwo oma ọ vwọ merhen ọwan ọke ẹhẹn iborhi orho kpokpo ọwa-an, ọrẹn ọnọ sabu ha userhumu rẹn ọwan. Izede ọgo? Ẹhẹn iborhi ọnọ sabu lẹrhẹ ọwan kpọ irueruo ọwan vi, jeghwai vwo omwemẹ ra na ja vwanriẹn orusọ na.—Heb. 12:12, 13.

13. Mesoriẹ o vwo fo na lẹrhẹ ẹhẹn iborhi no kpokpo ọwan phan?

¹³ Obọreva ye, ana sabu lẹrhẹ ẹhẹn iborhi kpokpo ọwan phan, nọyẹ ẹhẹn obrorhiẹn ọwan ono rho kpokpo ọwan ọke arha tobọ ghwẹriẹ ne, jeghwai rhe taghene Jehova ọ harhomu ọwan ne. Aruẹ ẹhẹn iborhi ọrana o rhomu-u. (Ps. 31:10; 38:3, 4) Mesoriẹ? Roro kpahen udje omizu ọmase owu, rẹ ẹhẹn iborhi o kpokpie fọkiẹ edandan ro ru vrẹn ne. Nọ tare: “Ni mie roro taghene orho fo ne mi fiomarhọ ogame i Jehova-a, fọkime ọkezẹko mi vwo arhọ-ọ.” Buebun ọwan ina ji sabu rhe roro omaran. O fori na kẹnoma rẹn aruẹ ẹhẹn iborhi ọrana. Fọkime oma ọnọ merhen Echu ọke arha sẹrerhumuji ogame i Jehova, dedevwo i Jehova ọ harhomu ọwan ne!—Haye vwanvwọn 2 Corinthians 2:5-7, 11.

14. Marhẹ ono ru mwu ọwan ẹro taghene Jehova ọ guọlọ harhomu ọwan?

¹⁴ Ọrẹn, ana ji sabu rhe roro, ‘Marhẹ ono ru mwu mẹ ẹro taghene Jehova ọ harhomu mẹ ne?’ Wu rha nọ aruẹ onọ ọrana o djephia taghene Jehova ọnọ harhomuo. Ẹgbukpe  buebun ri vrẹnren, Oghwa Odẹrẹ na ọrhọ ta: “Ana [sabu] rha vwanriẹn orusọ ọgbọ buebun. Ọnọ sabu rhiẹ uruemru ọsọsọ re vwori bi bọmọke e ki rhe i Jehova. . . . Ọrẹn, wu vwe fiobọrhotọre-e. Wu vwe roro taghene wu ruẹ ọdandan ra na ja sabu harhomu-u. Ọrana yẹ oborẹ Echu ọ guọlọre ne wu roro. Wu rhe mwuomarhọ fọkime oborẹ wu ruru na ọ daruọ, o mevirhọ taghene wẹwẹ rhẹ orharhere ohworho-o, o ji djephia taghene Jehova ọnọ ji harhomu. Vwo omeriotọre, jeghwai nẹrhomo vwe i Jehova nọ harhomuo, ne wu vwo ẹhẹn obrorhiẹn rọ fonron, ne wu ja vwanriẹn orusọ na. Bru i Jehova nya jerẹ oborẹ ọmọvwerhe ro vwo ebẹnbẹn o bru ọsẹ ye, o toro oborẹ a vwanriẹn orusọ na te ne-e, Jehova ọnọ ha userhumu wẹn fọkiẹ ẹghẹle ọphẹ ọnẹyen.” *

15-16. Marhẹ oma o ru ihworho ezẹko ọke aye e rhe taghene Jehova ọnọ sabu harhomu aye?

¹⁵ Ihworho i Jehova buebun i mẹrẹn urhebro ne, ọke aye a mẹrẹvwrurhe taghene Jehova ọnọ harhomu aye. Jerẹ udje, ẹgbukpe ezẹko ri vrẹnren, oborẹ omizu ọhworhare owu o seri uvuẹn urhomu-ẹmro na “Baibol na o Wene Akpenyerẹn,” ọ hobọte yi omamọ. Uvuẹn urhomu-ẹmro na, omizu ọmase owu nọ tare taghene fọkiẹ oborẹ o ru vrẹn ne, ọ bẹn riẹn ro no vwo imwẹro taghene Jehova ọnọ sabu vwo ẹguọlọ kpahiẹn. Omizu ọmase na o vwo aruẹ iroro ọnana emrẹ ẹgbukpe buebun ọke ro bromarhame hin. Ọrẹn, no roro kodo kpahen izobo otan na, ọrana nọ ha userhumu riẹn rhe taghene Jehova o vwo ẹguọlọ kpahiẹn. *

¹⁶ Marhẹ udje omizu ọmase na o ru hobọte omizu ọhworhare na? Omizu ọhworhare na nọ yare: “Ọke mia ha uphuphẹn, mie ni ughe ọrhẹ ifoto ihworho ri banfirhọ. Ro vwo jijiri na, ni mi rharhumu vwobọrhọ ye. Mi nekpẹn userhumu mie ekpako ukoko na ne, mi ji damoma mi ne fiekparobọ ne. Ekpako na i yẹre mẹ imwẹro taghene Jehova o vwo ẹguọlọ kpahen mẹ, ọnọ ji harhomu mẹ. Ọrẹn, ọkezẹko, mie ni oma mẹ sakamu taghene Jehova ọ sabu vwo ẹguọlọ kpahen mẹ-ẹ. Oborẹ mi se kpahen uvuẹn udje [omizu ọmase na,] ọ ha  userhumu mẹ omamọ. Mi mẹrẹnvwrurhe ne taghene mie rhe roro taghene Jehova ọ sabu harhomu mẹ-ẹ, nọyẹ mia ta taghene izobo otan i Jesu o te ra na sabu harhomu edandan mẹ-ẹ. Mi sẹrorẹ urhomu-ẹmro ọnana neneyo mi rhe seyi, ji roro kodo kpahiẹn ọke mie rhe roro taghene Jehova o vwo ẹguọlọ kpahen mẹ-ẹ.”

17. Marhẹ ọnyikọ Paul o ru kẹnoma rẹn ẹhẹn iborhi?

¹⁷ Aruẹ idje erana a karorhọ ọwan kpahen ọnyikọ Paul. Bọmọke o ki rhiẹ Olele Kristi, o ruẹ edandan eghwaghwa ezẹko. Paul ọ karorhọ oborẹ o ruru na, ọrẹn o roro kpahiẹn pha-an. (1 Tim. 1:12-15) Ọ ha izobo otan na rhiẹ ẹghẹlẹ Jehova ọ vi hariẹn. (Gal. 2:20) Omarana, Paul ọrhọ lẹrhẹ ẹhẹn obrorhiẹn yen kpokpie pha-an, nọ ji tẹnrovi oborẹ ono ru ruẹ ekete omẹgbanhon ọnẹyen o teri uvuẹn ogame i Jehova.

18. Me ye yono ne uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

¹⁸ Me yẹ ọwan i yono nẹ ifi ra ta kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana? (1) Na karorhọ ekwakwa ri phia vrẹn ne ẹghẹlẹ ro nẹ obẹ i Jehova rhe; ọrẹn o toro oborẹ akpọ ọwan o rhomu te vẹrhẹ-ẹ, obaro akpọ ọwan yọ nọ mai rhomu. (2) Awọrọ ina sabu ru ọwan sọ, ọrẹn arha harhomu, ana sabu ru riarorhọ uvuẹn ogame i Jehova. (3) Ẹhẹn iborhi orho kpokpo ọwan phan, ọnọ sabu lẹrhẹ ọwan je fiomarhọ ogame i Jehova rhẹ aghọghọ. Omarana, jerẹ i Paul, o fori ne vwo imwẹro taghene Jehova ọ harhomu ọwan ne.

19. Marhẹ e ru rhe taghene uvuẹn akpọ ọkpokpọ na, arha vioja kpahen oborẹ i phia vrẹn ne-e?

¹⁹ E vwo ifiẹrorhọ re ne nyerẹn bẹmẹdẹ. Uvuẹn akpọ ọkpokpọ na, arha karorhọ ekwakwa ibiobiomu ri phia vrẹn ne-e. Sekpahen ọke ọrana, Baibol na ọrhọ ta: “Arha karorhọ ekwakwa ahwanren na ghwomara-an.” (Isa. 65:17) Gbe rorie: Imizu ezẹko i ho ne uvuẹn ogame i Jehova, ọrẹn uvuẹn akpọ ọkpokpọ na, aye ine rhiẹ iphuphẹn. (Job 33:25) Omarana, jene vwo omwemẹ ra na ja tẹnrovi ekwakwa ri phia vrẹn ne. Ukpomaran, jenẹ a tẹnrovi akpọ ọkpokpọ na ọrhẹ ọsoso oborẹ ana riamerhiẹn!