1. Mesoriẹ ọ bẹn ra na huvwele?

 Ọ BẸN wẹn wu na huvwele? Ọ bẹn rẹn Orodje David, omarana nọ nẹrhomo vwe i Jehova: “Lẹrhi mẹ vwo omwemẹ mi na huvwele ọnọ.” (Ps. 51:12) David o vwo ẹguọlọ kpahen Jehova. Ọrẹn, ọ bẹnren ọkezẹko ri David ọ huvwele, omaran ọ ji phia rẹn ọwan. Mesoriẹ? Ọrukaro, e vwo ẹhẹn ra na ja huvwele. Ọreva, Echu ọ damoma ọke ephian rọ nọ lẹrhẹ ọwan ja huvwele, jerẹ oborẹ ọye o ruru. (2 Cor. 11:3) Ọresa, ọwan e nyerẹn uvwre ihworho ri vwa nyalele urhi, “ro rhiẹ oborẹ ọ wian uvuẹn oma ihworho ri vwa huvwele.” (Eph. 2:2) Ana vi wian gbanhon na wọnrọn haso ẹhẹn re ne ruẹ ọdandan, ji tiẹn ọhiẹn Echu ọrhẹ akpọ ro suẹn rọ nọ lẹrhẹ ọwan ja huvwele. Ana vi damoma omamọ huvwele i Jehova ọrhẹ ihworho rọ ha mwu ri vwo omẹgbanhon usun.

2. Me yo mevirhọ re ne ‘mwuegbe na huvwele’? (James 3:17)

² Se James 3:17. Jehova o mwu i James ya taghene ihworho ri vwo ẹghwanren i ‘mwuegbe aye ina huvwele.’ Roro kpahen oborẹ ọrana o mevirhọ. Ofori ne vwo omwemẹ ọrhẹ oruru ra na huvwele ihworho ri Jehova o tiobọnu ibiẹ omẹgbanhon usun riẹn. Itiọrurhomẹmro, Jehova ọ guọlọ na huvwele ohworho rọ ta rẹn ọwan na kparehaso ekama Enẹye-en.—Acts 4:18-20.

3. Mesoriẹ ọghanren rẹn Jehova na huvwele eri vwo omẹgbanhon usun?

³ Ọnọ sabu lọhọ ra na huvwele i Jehova ghwẹ ọrẹ onyakpọ. Ọke ephian yi Jehova ọ yẹ ọwan ọkpọvi ri gbare. (Ps. 19:7) Ọrẹn, ọ vwọ kiki phia omaran rhẹ ituakpọ ri vwo omẹgbanhon usu-un. Udabọ ọrana, Jehova o tiobọnu omẹgbanhon usun ezẹko rẹn emiemọ, ere suẹn ọrhẹ ekpako ukoko. (Prov. 6:20; 1 Thess. 5:12; 1 Pet. 2:13, 14) Arha  huvwele aye, ọwan na ji huvwele i Jehova. Jene yono kpahen oborẹ ene ru huvwele ituakpọ ri Jehova o tiobọnu omẹgbanhon usun riẹn, dedevwo ọnọ sabu bẹn re ne rhiabọ ha ọkpọvi aye ji nyalelie.

4. Mesoriẹ emọ buebun i vwa huvwele eri vwiẹre aye?

⁴ Iphuphẹn e nyerẹn uvwre otuẹdẹre aye ra “tiẹn uvwele esẹ rhẹ izu.” (2 Tim. 3:1, 2) Mesoriẹ buebun aye i vwa huvwele? Ezẹko e roro taghene eri vwiẹre aye, a gemai ruẹ. Emiemọ ezẹko, e fiẹrorhọ taghene emọ aye ine ruẹ oborẹ aye i vwa sabu ru phia. Awọrọ a ha ukẹro sakamu ni urhebro eri vwiẹre aye, taghene o dje ọhọ phia-a, yanghene ọ gbanhon phan. Orhianẹ wẹwẹ uphuphẹn, we ji roro omaran? Ọ bẹn harẹn ihworho buebun aye ina ha akama i Jehova ọnana ruiruo: “Are i huvwele esẹ ọrhẹ izu are lele oborẹ Ọrovwori na o kwerhọ, fọkime ọnana yẹ oborẹ o fori.” (Eph. 6:1) Me yọ nọ sabu ha userhumu wẹn?

5. Mesoriẹ o rhiẹ emru oghẹnrensan taghene Jesu ọ huvwele eri vwiẹriẹ, jerẹ oborẹ a ya rhẹ Luke 2:46-52?

⁵ Wu na sabu yono uvwele ẹha mie udje rọmai serhọ, ro rhiẹ udje i Jesu. (1 Pet. 2:21-24) Ọye onyakpọ rọ gbare, ro vwo ọsẹ ọrhẹ izu ri vwa gba. Udabọ ọrana, Jesu ọ ji họghọ rẹn eri vwiẹriẹ, dedevwo aye i rusọ ọkezẹko, habaye aye i vwa dabu vwẹruọ ye te-e. (Ex. 20:12) Roro kpahen oborẹ ọ phiare ọke i Jesu ọ ha ẹgbukpe 12. (Se Luke 2:46-52.) Eri vwiẹriẹ ni nyajevwo uvuẹn Jerusalem. Joseph ọrhẹ Mary yi vwo owian aye ine vwo oniso taghene ọsoso emọ aye i ha usuẹn ẹko ihworho ra ghwẹrioma rie nẹ orẹ na. Ọke i Joseph ọrhẹ Mary a mẹrẹn i Jesu, Mary no kperi Jesu taghene ọ suẹ okpetu rẹn aye! Manẹ i Jesu ọ sabu ta kpahen orusọ eri vwiẹriẹ na. Ukpomaran, nọ ha izede ọghọ ha ẹkpahenrhọ ọlolọhọ rẹn aye. Ọrẹn, Joseph ọrhẹ Mary e “vwẹruọ oborẹ ọ ta rẹn aye na-a.” Udabọ ọrana, Jesu ọ “ji homariotọre rẹn aye.”

6-7. Me yọ nọ ha userhumu rẹn iphuphẹn huvwele eri vwiẹre aye?

⁶ Iphuphẹn, ọ bẹn are ina huvwele eri vwiẹre are ọke aye i rhe rusọ yanghene aye vwẹruọ are te-e? Me yọ nọ sabu ha userhumu rẹn are? Ọrukaro, roro kpahen oborẹ oma o ruẹ i Jehova lele. Baibol na ọ tare taghene wa rha huvwele eri vwiẹruọ, “ọnana ọ merhẹn Ọrovwori na oma.” (Col. 3:20) Jehova o rhe ọke eri vwiẹruọ i vwa dabu vwẹruọ te, yanghene aye i rhe jurhi ri vwa ghwai gba. Ọrẹn, wu rha ji huvwele aye, nu wa lẹrhẹ oma merhen Jehova.

⁷ Ọreva, roro kpahen oborẹ oma o ruẹ eri vwiẹruọ. Ọke wa rha huvwele aye, nu wa lẹrhẹ oma merhen aye, rọ nọ ji lẹrhẹ aye hẹrosuọ. (Prov. 23:22-25) Ne wu ne ji tikẹrẹ aye rhọ. Omizu ọhworhare owu re se Alexandre rọ rhirhiẹ Belgium, nọ tare: “Ọke mie ruẹ lele oborẹ eri vwiẹre mẹ i tare mi ru, onyerẹnkugbe ame no wenerin. Ame ni kpẹnkpẹnrhọ, oma nọ ji merhen ame.” b Ọresa, roro kpahen oborẹ uvwele ẹha vwana, ono ru ha userhumu wẹn orho ru. Paulo, ro rhirhiẹ Brazil, nọ tare, “Ọke mia huvwele eri vwiẹre mẹ, nọ ha userhumu mẹ huvwele i Jehova ọrhẹ awọrọ ri vwo omẹgbanhon usun.” Baibol na ọ yẹrẹ ọwan iroro ọghoghanren  rọ soriẹ ana huvwele eri vwiẹre ọwan. Ọrhọ ta: “Neneyo are i sabu fikparobọ jeghwai nyerẹn ọke jijiri uvuẹn otọrakpọ na.”—Eph. 6:2, 3.

8. Mesoriẹ iphuphẹn buebun a huvwele eri vwiẹre aye?

⁸ Iphuphẹn buebun i mẹrẹn erere ọke aye a huvwele ne. Ọke ukaro, ọ bẹn rẹn Luiza ro ji rhirhiẹ Brazil, ro no vwẹruọ oborẹ ọsoriẹ e vwe kwe riẹn no vwo ifonu uvwrọke. No roro, ihworho buebun ri ha edje yi a ha ifonu ruiruo. Ọrẹn, ọke oru nọ mẹrẹnvwrurhe taghene eri vwiẹriẹ a sẹroriẹ. Vwana nọ tare: “Mi rheri taghene mi rha huvwele eri vwiẹre mẹ, mi na mẹrẹn erere fọkime ọrana ghwai oborẹ mi guọlọre.” Ọ ji bẹn rẹn Elizabeth, ro rhiẹ omizu ọgbọtọ ro rhirhiẹ United States, rọ nọ huvwele eri vwiẹriẹ ọkezẹko. Nọ tare, “Ọke mi vwa dabu vwẹruọ oborẹ ọsoriẹ eri vwiẹre mẹ e jurhi ezẹko, ni mie roro kpahen ọke irhi aye a sẹrorẹ mẹ.” Monica, ro rhirhiẹ Armenia, ọ tare taghene ekwakwa i rhomurhọ hariẹn ọke rọ huvwele eri vwiẹriẹ, ghwẹ ọke rọ tiẹn uvwele aye.

9. Ukẹro ọgo yẹ ihworho buebun a ha ni urhi aye ina nyalele?

⁹ Ihworho buebun i kwerhọ ye taghene a guọlọ userhumu igọmẹti na, ji ta taghene ofori na huvwele irhi eri “vwo omẹgbanhon usun” na ezẹko. (Rom. 13:1) Ọrẹn, aruẹ ihworho erana ye ji ruẹ sikẹnsikẹn aye ina huvwele urhi aye i rorori taghene oserhọ-ọ, yanghene ọ gbanhon phan. Jerẹ udje, roro kpahen osa urhomu ẹkwa. Uvuẹn ẹkwotọre owu obẹ Europe, iyẹnrẹn o djerie phia taghene ihworho i vwo imwẹro taghene “o fo ne wu kwa osa urhomu-u, orhianẹ we roro taghene o serhọ-ọ.” Ọrana yọ soriẹ uvuẹn ẹkwotọre ọrana, emotọre na i vwa kwa ọsoso osa urhomu ro fori nẹ aye i kwa rẹn igọmẹti-i.

10. Mesoriẹ ọwan a huvwele irhi ri vwe je ọwan?

¹⁰ Baibol na ọ tare taghene usuon igọmẹti rọ suẹ ojẹriọ ituakpọ, ọ ha otọre usun Echu, phẹrẹkpẹ ana ji ghwọghiẹ. (Ps. 110:5, 6; Eccl. 8:9; Luke 4:5, 6) Ọ ji ta rẹn ọwan taghene “kohworho kohworho rọ kparehaso omẹgbanhon usun, ọ kparehaso ẹkwaphiẹrhotọre Osolobrugwẹ.” Arha huvwele omẹgbanhon usun aye vwana, ọwan na nyalele ẹkwaphiẹrhotọre ibiọke ri Jehova o firhọ otọre neneyo ufuoma ọ sabu rhirhiẹ ye. Omarana, ana vi “yẹ kohworho kohworho oborẹ o forie,” omaran ji te osa urhomu, ọghọ ọrhẹ uvwele ẹha. (Rom. 13:1-7) Ana sabu ni urhi owu rhiẹ oborẹ o vwo serhọ, yanghene ọ gbanhon phan ra na nyalelie. Ọrẹn, ọwan a huvwele i Jehova  ọke arha huvwele eri vwo omẹgbanhon usun na, orhianẹ ọ kparehaso urhi Ọnẹye-en.—Acts 5:29.

11-12. Jerẹ oborẹ a ya rhẹ Luke 2:1-6, me yi Joseph ọrhẹ Mary i ruru nẹ aye i sabu huvwele urhi ro vwo serhọ rẹn aye, me yo nerhumie rhe? (Ni ifoto na.)

¹¹ Ana sabu yono nẹ udje i Joseph ọrhẹ Mary, ri mwuegbe aye ina huvwele omẹgbanhon usun, dedevwo ọ ghwai serhọ rẹn aye-e. (Se Luke 2:1-6.) Ọke evwan i Mary ọ joma te ibiamo irhinrin ne, ọye ọrhẹ Joseph ni rhiẹromẹrẹn erhirhiẹ rọ damu uvwele ẹha aye ni. Augustus, ro suẹn Rome, no jurhi nẹ ihworho i ya ya odẹ aye rhotọre uvuẹn amwa re vwiẹ aye. Joseph ọrhẹ Mary ni riẹ Bethlehem, ugbo onya rọ ha iroko 150 (93 mi) uvuẹn izede rọ vwọ phiọn. Onya ọrana ọnọ vi bẹn harẹn Mary. Joseph ọrhẹ Mary ina sabu rhe roro kpahen omefuon i Mary ọrhẹ ọmọ aye re vwe ji vwiẹ. Me yẹ aye ine ruo orhianẹ nọ guọlọ vwiẹ uvuẹn izede? Messiah rọ sa obaro na yọ ha evwan yen. Ọrana ọnọ lẹrhẹ aye ja huvwele urhi igọmẹti na?

¹² Joseph ọrhẹ Mary a ha uphẹn rẹn erhirhiẹ erana nọ lẹrhẹ aye ja huvwele urhi na-a. Jehova nọ ha ebrurhọ rẹn uvwele ẹha aye. Mary no te i Bethlehem ọrẹ omefuon, vwiẹ ọmọ rọ dabu sasa, ji tobọ ha aruẹmẹrẹn i Baibol te orugba!—Mic. 5:2.

13. Marhẹ uvwele ẹha ọwan ono ru hobọte imizu ukoko na?

¹³ Arha huvwele eri vwo omẹgbanhon usun, ọwan ọrhẹ awọrọ na mẹrẹn erere. Izede ọgo? Emru owu, ọwan a kẹnoma rẹn ojẹriọ ro bru ihworho ri vwa huvwele urhi. (Rom. 13:4) Fọkime ọwan i huvwele, ọnọ sabu hobọte ukẹro eri vwo omẹgbanhon usun a ha ni Iseri Jehova ephian. Jerẹ udje, ẹgbukpe buebun ri vrẹn ne uvuẹn Nigeria, isodja ezẹko ni ruẹ Aghwẹlẹ Uvie owu re ruẹ uyono ukoko, aye a guọlọ ihworho re ludje hasuẹ osẹkwa osa urhomu. Ọrẹn, ọga aye  nọ ta rẹn isodja na taghene aye i nya nẹ Aghwẹlẹ na, nọ tare: “Iseri Jehova a kwosa urhomu ọke ephian.” Kọke kọke wu rha huvwele urhi, wu na sabu ruẹ odẹ ihworho i Jehova rhomurhọ—aruẹ omamọ odẹ ọrana ọnọ sabu simi imizu ukoko na ẹdẹ owu.—Matt. 5:16.

14. Me yọ ha userhumu rẹn omizu ọmase owu “mwuegbe rọ nọ huvwele” ere suẹn?

¹⁴ Ọrẹn, ọ bẹn ọkezẹko ra na huvwele eri vwo omẹgbanhon usun. Joanna, omizu ọmase ro rhirhiẹ United States, nọ tare: “Ọ bẹn mẹ omamọ mi na huvwele, fọkime ihworho ekrun mẹ ezẹko i rioja osehiẹn ne uvuẹn abọ eri vwo omẹgbanhon usun.” Ọrẹn, Joanna nọ vi damoma ro no wene iroro yi. Ọrukaro, o vwo rho se iyẹnrẹn uvuẹn itanẹti ra lẹrhiẹ vwo iroro esọsọ kpahen ere suẹn na-a. (Prov. 20:3) Ọreva, nọ nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha userhumu riẹn hẹrosuiẹ, ukperẹ ono rhiẹ ewene usuon igọmẹti ọnọ rhua rhe. (Ps. 9:9, 10) Ọresa, no se irhomu-ẹmro sansan usuẹn ẹbe ukoko na ri ta kpahen emevigbanhon. (John 17:16) Vwana, Joanna nọ tare taghene no vwo “ufuoma ọrhẹ ẹhẹn ro totọre,” ọke rọ họghọ rẹn eri vwo omẹgbanhon usun, ji huvwele aye.

15. Mesoriẹ ọnọ bẹn rẹn ọwan ra na huvwele ọkpọvi ro nẹ ukoko i Jehova rhe?

¹⁵ Jehova ọ ta rẹn ọwan na “huvwele era kobaro” uvuẹn ukoko na. (Heb. 13:17) Dedevwo Jesu, ohworho rọ gbare, ihworho rọ ha kobaro uvuẹn ukoko na, ihworho ri vwa gba. Ọnọ sabu bẹn ra na huvwele aye maido aye i rha ta rẹn ọwan ne ru oborẹ a vwa guọlọ ru. Ọnyikọ Peter o ru sikẹnsikẹn rọ nọ huvwele uvuẹn erhirhiẹ owu. Ọke ọmakashe na ọ ta rẹn Peter nọ riẹ eranmo ri vwa fon lele Urhi Moses, nọ tenren—orhiẹ ukwọgbọ-ọ, ọrẹn ọgbesa! (Acts 10:9-16) Mesoriẹ? Ọhọ ọ ha uvuẹn ọkpọvi ọkpokpọ re tiobọnu riẹn na-a. O vwo izede ro ruẹ ekwakwa lele bi. Orhianẹ ọ bẹn rẹn Peter rọ nọ huvwele ọmakashe rọ gbare, nọyẹ ọnọ bẹn rẹn ọwan ra na huvwele ọkpọvi ituakpọ ri vwa gba!

16. Dedevwo ọnyikọ Paul ọnọ sabu roro taghene ọkpọvi ra yẹriẹ o dje ọhọ phia-a, me yo ruru? (Acts 21:23, 24, 26)

¹⁶ Ọnyikọ Paul o “mwuegbe rọ nọ huvwele,” dedevwo o rorori taghene ọkpọvi ra yẹriẹ na o dje ọhọ phia-a. Ilele Kristi ri rhiẹ itu i Jew, i rhon iyẹnrẹn ezẹko kpahen Paul—iyẹnrẹn ri tare taghene ọye o ghwoghwo “iyono ri haso Urhi Moses,” o vwo ji mwuọghọ rẹn Urhi Moses na-a. (Acts 21:21) Ekpako ri ha i Jerusalem ni tiobọnu ọkpọvi rẹn Paul, nọ ha ehworhare awan ẹne riẹ oghwa ẹga na, no yo hionron omayen fon, no djephia taghene ọ nyalele Urhi na. Ọrẹn, Paul o rheri taghene Ilele Kristi arha ha otọre Urhi na-a. Habaye, o ji ruẹ orusọ owuorowu-u. Udabọ ọrana, Paul ọ huvwele ogege. Nọ “ha ehworhare na ẹdẹ ọreva ye, ji ruẹ omayen ọrhẹ ọrẹ aye fon.” (Se Acts 21:23, 24, 26.) Uvwele ẹha i Paul o toroba okugbe.—Rom. 14:19, 21.

17. Me wu yono nẹ oborẹ i Stephanie o rhiẹromẹrẹn?

¹⁷ Ọ bẹn rẹn omizu ọmase owu re se Stephanie, rọ nọ nyalele ọkpọvi imizu ra kobaro uvuẹn ẹkwotọriẹ, e tiobọnẹ. Oma ọ merhiẹn ọrhẹ esa ye ọke aye a ga uvuẹn ẹko ra djẹ edjadjẹ ọrọrọ. Ọke oru, Oghọn Ukoko na nọ tare na dobọ ẹko ọrana ji, na yẹ esa ọrhẹ ane ọrana owian ọrọrọ uvuẹn ukoko rọ djẹ edjadjẹ aye. Stephanie  nọ tare: “Oma ọ merhen mẹ kaka-a. O mwu mẹ ẹro taghene o vwo ewian buebun uvuẹn ukoko rọ djẹ edjadjẹ ame-e.” Udabọ ọrana, no brorhiẹn rọ nọ hobọtua ọkpọvi ọkpokpọ na. Nọ ji ta: “Ọke oru, ni mi mẹrẹn ẹghwanren rọ ha uvuẹn ọkpọvi ọrana. Ame i me rhiẹ ekrun rẹn imizu ehworhare ọrhẹ emẹse rẹ aye ọvo i ha urhomẹmro na ne. Mie lele omizu ọmase owu ra rharhumu kwenu riẹn rhiẹ ukoko na obọ yono. Mi ji vwo ọke mie ruẹ uyono omobọ.” Stephanie nọ habaye, “Mi vwo ẹhẹn obrorhiẹn rọ fonron, fọkime mi rheri taghene mi damoma ruẹ ekete omẹgbanhon mẹ o teri huvwele.”

18. Marhẹ e ru mẹrẹn erere nẹ uvwele ẹha?

¹⁸ Ana sabu yono oborẹ a huvwele. Jesu “o yono uvwele ẹha,” orhiẹ nẹ erhirhiẹ ro serhọ-ọ, ọrẹn “nẹ ekwakwa rọ rioja ye.” (Heb. 5:8) Jerẹ i Jesu, ọwan e ji yono uvwele ẹha nẹ erhirhiẹ egbogbanhon. Jerẹ udje, uvwrọke emiamo i COVID-19 ọ tonrhọ ọke ukaro, ọke ra ta rẹn ọwan ne je riẹ uyono ukoko uvuẹn Aghwẹlẹ Uvie, ọrhẹ ọrẹ ene je riẹ aghwoghwo nẹ oghwa riẹ oghwa, ọ bẹnren wu na huvwele? Ọrẹn, uvwele ẹha ọnọ o simiruon, o kuruo kugbe rhẹ imizu ukoko na, ji lẹrhẹ oma merhen i Jehova. Vwana, ọwan ephian i dabu mwuegbe ne ra na huvwele ọkpọvi sansan re ne tiobọnu uvwre ukpokpogho rode na. Arhọ ọwan o sekpahiẹn!—Job 36:11.

19. Mesoriẹ a guọlọ rha huvwele?

¹⁹ E yono ne taghene uvwele ẹha, ọ ha ebrurhọ buebun sa. Ọrẹn, ọwan a huvwele i Jehova fọkime e vwo ẹguọlọ kpahiẹn, ji guọlọ ru oborẹ ọnọ merhiẹn oma. (1 John 5:3) Ọwan i sabu kwosa ọsoso oborẹ i Jehova o ru rẹn ọwa-an. (Ps. 116:12) Ọrẹn, ana sabu huvwele yi ọrhẹ ihworho ri vwo omẹgbanhon usun. Arha huvwele, ne djephia taghene a ghwanranren. Habaye, ihworho ri ghwanranren ya lẹrhẹ ọmudu i Jehova ghọghọ.—Prov. 27:11.