WU RHA guọlọ rhe ekete ọke na ọ havwọ, me wu ne ruo? Ọkezẹko, wu na kparughwaro ni ughwọdjọ rọ ha obọ yanghene ọrọ ha ugbomoghwa. Ugbehian ọrhọ nekpẹn ekete ọke ọ havwọ, marhẹ wu na kpahenrhọ riẹn lele? O vwo izede sansan ra ha se ọke rẹn ohworho. Mesoriẹ o rhiẹ omaran?

Jerẹ udje, ha ẹhẹn rorie taghene emrẹ inọke owu gbẹ iminiti 30 yọ vrẹn ughwọdjọ ikpereva erhẹrhuvo. Wu na sabu ta taghene ọke na ọ ha 1:30. Sekpahen ekete we rhirhiẹ, wu na ji sabu ta taghene ọke na ọ ha 13:30. Izede ọnana yẹ ihworho ezẹko e se ọke nẹ inọke 1 ye te 24. Uvuẹn ekete ezẹko, ana ji sabu ta taghene o kurhẹ iminiti 30 ro no te ughwọdjọ eva.

Ra mẹriẹn taghene we se i Baibol na ọke ephian na, wu na sabu rhe roro kpahen oborẹ ihworho ọke ahwanren e se ọke lele. O vwo izede sansan rẹ aye a ha se ọke. Obọrẹ a ha i Hebrew ya uvuẹn i Baibol na ọ tẹmro kpahen “urhiọke” “erhẹrhuvo” ọrhẹ “owuọwọn.” (Gen. 8:11; 19:27; 43:16; Deut. 28:29; 1 Ki. 18:26) Ọrẹn, ọkezẹko, a ha ọke kirighwo ruiruo.

Ihworho ọke ahwanren i vwo uruemru ra ha edẹrotọre ruiruo. Maido uvuẹn ason ya ha aye ruiruo. Ẹgbukpe buebun e ki vwiẹ i Jesu, emọ Israel na i ghalẹ ọke edẹrotọre a ha dẹrẹ uvuẹn ason rhẹ akwasa. (Ps. 63:⁠6) Judges 7:19 ọ ta kpahen ẹdẹrẹ uvuẹn erhẹrhẹ ason. Ọrẹn, uvuẹn ọke i Jesu, itu i Jew ni me vwo izede ẹne rẹ aye e se ọke uvuẹn ason sekpahen oborẹ itu Greek ọrhẹ itu i Rome e se ọke.

Ẹbe i Baibol ẹne ri nẹ iyẹnrẹn kpahen akpenyerẹn i Jesu, i rionbọrhọ ọke enana ra dẹrẹ ọgbọ buebun. Jerẹ udje, “uvuẹn ọke ọrẹne ra dẹrẹ uvuẹn ason na,” yi Jesu ọ nya oberun urhie na bru idibo yi ri ha uvuẹn owọ. (Matt. 14:25) Uvuẹn udje ri Jesu ọ haphia, nọ tare: “Orhianẹ ọrovwoghwa na o rhe ọke rẹ ohi na ọnọ rhe, manẹ ọ dẹrẹ, ọ vwọ lẹrhiẹ ruẹ oghwa ye me so uhi-i.”—Matt. 24:43.

Jesu ọ hunute ọke ẹne ra dẹrẹ na rẹn idibo yi, ọke rọ ta: “Omarana, are i rha dẹrẹ, nime are e rhe ẹdẹ onini oghwa na ọnọ rhe-e, sẹ owuọwọn yanghene erhẹrhẹ asọn yanghene urhiọke yanghene igidi urhiọke-e.” (Mark 13:35) Ọke ra tuẹn ẹdẹrẹ ọrukaro rhọ yẹ ọke uvo na o riotọre ne, ye te ẹmrẹ ughwọdjọ irhinrin owuọwọn. Ẹdẹrẹ ọreva ye, ro rhiẹ ọrẹ erhẹrhẹ ason, ọ tuanrhọ nẹ ughwọdjọ irhinrin owuọwọn ye te erhẹrhẹ ason. Ẹdẹrẹ ọresa, ọ tuanrhọ nẹ erhẹrhẹ ason ye te emrẹ ughwọdjọ esa urhiọke. Ọnọ sabu rhirhiẹ taghene uvwre ọke ọnana yẹ ogberhualẹ o bo uvuẹn ason re mwu i Jesu. (Mark 14:72) Ẹdẹrẹ ọrẹne ọ tuanrhọ nẹ ughwọdjọ esa urhiọke, ye tẹ ọke ọren ọ homaphia.

Omarana, dedevwo, ekwakwa ra ha ni ughwọdjọ re havwiẹ ọke ọnana, a havwiẹ ọke a ya i Baibol na-a, ọrẹn aye i vwo ena sansan rẹ aye a ha se ọke uvuẹn ẹdẹ ọrhẹ ason.