1-2. (a) Mesoriẹ uvweri Armageddon o rhiẹ omamọ iyẹnrẹn rẹn ituakpọ? (b) Enọ ego ya na kpahenrhọ uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

WU RHONRIN ọke ihworho a ta taghene “Armageddon” o surhobọmwu uvweri yanghene ozighi rọ nọ homaphia uvuẹn ekete re rhirhiẹ? Ọrẹ ovẹnẹ, oborẹ i Baibol na ọ ta kpahen Armageddon omamọ iyẹnrẹn, emru omamerhomẹ! (Rev. 1:3) Uvweri Armageddon ono simi ituakpọ! Izede ọgo?

² Baibol na o djephia taghene uvweri Armageddon ono simi ituakpọ, nyoma rọ nọ ha usun aye toba. Uvweri ọrana ono simi ituakpọ, nyoma ro no tiẹ evwọkon nie jeghwai simi evwata. Ono ji simi ituakpọ nyoma rọ nọ sẹrorẹ akpọ na nẹ oghwọghọ. (Rev. 11:18) Na sabu vwẹruọ iyono enana rhọ, ene yono kpahen enọ ẹne: Me yẹ Armageddon? Ekwakwa ego yi ne lele fi uvweri Armageddon? Marhẹ ọwan ine ru rhiẹ usuẹn ihworho ri ne simirhọ ọke ọrana? Marhẹ ene ru sẹrorẹ atamwu ọwan ọke ọnana?

3. (a) Me yẹ ẹmro na “Armageddon” o mevirhọ? (b) Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Revelation 16:14, 16, mesoriẹ ana ta taghene Armageddon rhẹ ekete ra mẹrẹ-ẹn?

³ Se Revelation 16:14, 16. Ukwọgbọ ọvo yẹ ẹmro na “Armageddon” ọ homaphia uvuẹn i Baibol na, a hariẹ nẹ ẹmro i Hebrew rhe ro mevirhọ “Ugbenu i Megiddo.” (Rev. 16:16; ekete ra djokarhọ) Megiddo amwa owu rọ ha uvuẹn Israel ọke ahwanren. (Josh. 17:11) Ọrẹn, Armageddon rhẹ odẹ ekete uvuẹn otọrakpọ na-a. Itiọrurhomẹmro, o mevirhọ erhirhiẹ rẹ “irodje re sun akpọ na ephian” ine koko kparehaso i Jehova. (Rev. 16:14) Ọrẹn uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana, ana ha ẹmro na “Armageddon” e ruiruo sekpahen  uvweri rọ na phia ogege irodje akpọ na i rhe koko ne. Marhẹ ọwan i ru rhe taghene Armageddon ekete ra ha dje udje? Ọrukaro, o vwo ugbenu owuorowu re se Megiddo-o. Ọreva, emwa ri kinhariẹ i Megiddo i sabu gba “irodje re sun akpọ na ephian,” egba owọnren aye, ọrhẹ ekwakwa owọnren aye-e. Ọresa, jerẹ oborẹ ene yono kpahen orho ru, uvweri Armageddon ọnọ tonrhọ ọke “irodje” akpọ na i rha tuẹn ẹkparehaso ihworho Osolobrugwẹ ri ha ọsoso akpọ na rhọ ne.

4. Mesoriẹ i Jehova o surhe uvweri ọduado ọnẹyen rọ kẹta na mwu ekete re se Megiddo?

⁴ Mesoriẹ i Jehova o surhe uvweri ọduado ọnẹyen rọ kẹta na mwu ekete re se Megiddo? E fiuvweri buebun ne uvuẹn ekete ro riotọre ọrẹ Megiddo ọrhẹ Jezreel. Uvuẹn erhirhiẹ ezẹko, Jehova ọ ha userhumu rẹn ihworho yi fikparobọ avwaye. Jerẹ udje, Osolobrugwẹ ọ ha userhumu rẹn oguẹnzọn ro suẹn Israel re se Barak fiẹ olotu isodja i Canaan re se Sisera ọrhẹ egba owọnren enẹyen kparobọ, uvuẹn ekete “rọ kẹrẹ ame i Megiddo.” Barak ọrhẹ ọmẹraro ọmase re se Deborah ni kpẹmẹ i Jehova fọkiẹ efikparobọ aye izede igbevwunu. Aye ni soro: “Ikereti na, na wọnrọn obẹ odjuwu . . . hasuẹ Sisera. Usurhẹn i Kishon no ghwerẹ aye fughwẹ.”—Judg. 5:19-21.

5. Izede ọghoghanren ọgo yẹ uvweri Armageddon ọnọ vẹnẹ uvweri Barak o firi?

⁵ Barak ọrhẹ Deborah ni fuen ijoro aye omana: “O Jehova, jenẹ evwreghrẹn enọ ephian i hwu, ọrẹn, jenẹ ihworho ri vwo ẹguọlọ kpahuọn họhọ ọren rọ va sa uvuẹn odidi ọnẹyen.” (Judg. 5:31) Uvwre ọke uvweri Armageddon, evwreghrẹn Osolobrugwẹ ine hwuo, ọrẹn ihworho ri vwo ẹguọlọ kpahen Osolobrugwẹ ine simirhọ. O vwo ovẹnẹ ọghoghanren owu uvwre ivweri eva enana. Uvuẹn Armageddon, ihworho Osolobrugwẹ i wọnrọ-ọn. Aye i tobọ kpare ekwakwa owọnren owuorowu-u! ‘Omẹgbanhon aye ono rhiẹ ọrẹ aye ine vwo uruemru ọfọfọ, ji dje ẹruẹhaso phia’ kpahen Jehova, ro rhiẹ ọro suẹn emakashe na.—Isa. 30:15; Rev. 19:11-15.

6. Marhẹ i Jehova ono ru fi evwreghrẹn yen kparobọ uvuẹn uvweri Armageddon?

⁶ Marhẹ Osolobrugwẹ ono ru fi evwreghrẹn yen kparobọ uvuẹn uvweri Armageddon? Ọnọ sabu ha izede sansan ruiruo. Jerẹ udje, ọnọ sabu ha etọre ekpogho, oso atita, ọrhẹ aruọke ro braro ruiruo. (Job 38:22, 23; Ezek. 38:19-22) Ọnọ sabu ruẹ evwreghrẹn yen kparehaso omoma aye. (2 Chron. 20:17, 22, 23) Ọnọ ji sabu ha emakashe yi ghwọghọ evwọkon na. (Isa. 37:36) Oborẹ Osolobrugwẹ ọ ha ruiruo ephian, ono vwo efikparobọ. Ọsoso evwreghrẹn yen ina ghwọghọ. Ọsoso evwata na ni ne simirhọ.—Prov. 3:25, 26.

7-8. (a) Lele oborẹ ọ ha uvuẹn 1 Thessalonians 5:1-6, aghwoghwo oghẹnrensan ọgo yẹ ihworho re suẹn ine ghwoghwo? (b) Mesoriẹ ọnana ono rhiẹ ofian ro mwuofẹn?

⁷ Aghwoghwo “ufuoma ọrhẹ omefuon” ọnọ phia bọmọke “ẹdẹ i Jehova” ọnọ ki rhe. (Se 1 Thessalonians 5:1-6.) Uvuẹn 1 Thessalonians 5:2, “ẹdẹ i Jehova” yẹ “ukpokpogho rode na.” (Rev. 7:14) Marhẹ ọwan ine ru rhe ọke ukpokpogho rode na ọnọ tonrhọ? Baibol na ọ ta rẹn ọwan kpahen aghwoghwo oghẹnrensan. Ono rhiẹ oka ro no djephia taghene ukpokpogho rode na ọ tonrhọ ne.

⁸ Ọrana yo no rhiẹ aghwoghwo “ufuoma ọrhẹ omefuon” ra mẹraro kpahen na. Mesoriẹ ihworho re suẹn ina ta omaran? Ilori ẹga ine vwobọrhọ ye? Ọkezẹko.  Ọrẹn, aghwoghwo ọnana ono rhiẹ ofian ọrọrọ ro nẹ obẹ ikpodje na rhe. Ofian ọnana ono mwuofẹn omamọ, fọkime ọnọ lẹrhẹ ihworho roro taghene aye i vwo omefuon ne, ọrẹn ukpokpogho rọ maido na ọ samọ tonrhọ. Itiọrurhomẹmro, “oghwọghọ kpregede nọ samọ rhirhiẹ ye rẹn aye, jerẹ oborẹ omiamiamo o rhirhiẹ rẹn ọmase rọ mẹrevwan.” Me yọ nọ phia rẹn idibo i Jehova? Ọnọ sabu gbe aye unu ọke ẹdẹ i Jehova ọrhọ tonrhọ ogege, ọrẹn aye i dabu mwuegbe ne.

9. Marhẹ ana ghwọghọ akpọ Echu lele?

⁹ Jehova ọ vwọ samọ ghwọghọ ọsoso akpọ Echu ukwọgbọ jerẹ oborẹ o ruru ọke i Noa-ah. Ukpomaran, ọnọ kiki ghwọghọ ẹko owu, orho ru nọ nọ ghwọghọ obọrẹ ọ hẹrhẹre. Ọrukaro, ọnọ ghwọghọ i Babylon Rode, ro rhiẹ okugbe ẹga efian ọrẹ akpọ na. Orho ru, uvuẹn uvweri Armageddon nọ nọ ghwọghọ akpọ Echu rọ hẹrhẹre, ere suẹn usun oseghe, ere fiuvweri, ọrhẹ ileyi akpọ na. Jenẹ a dabu yono kpahen erhirhiẹ eva enana.

10. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Revelation 17:1, 6, ọrhẹ 18:24, mesoriẹ i Jehova ọnọ ghwọghọ i Babylon Rode na?

¹⁰ “Orhienbro ro sekpahen igberadja rode na.” (Se Revelation 17:1, 6; 18:24.) Babylon Rode ọ rhua ephien buebun vwe odẹ Osolobrugwẹ ne. Ọye ọ mọrenfian baren Osolobrugwẹ ne. Ọ ghwọwe izede ọrẹ ẹhẹn, nyoma ro lele ere suẹn uvuẹn akpọ na riẹ ọphọ kugbe. Ọ ha omẹgbanhon ọnẹyen sehiẹn ihworho re lelie, jeghwai so igho aye. O kpe ihworho buebun hwu ne, tobọ te idibo i Jehova ezẹko. (Rev. 19:2) Marhẹ i Jehova ọnọ ghwọghọ i Babylon Rode lele?

11. Me yẹ aranmo rọ djoma na, marhẹ i Jehova ono ru haye ghwọghọ i Babylon Rode na?

¹¹ Jehova ọnọ ha ighoro ikpe ọrẹ aranmo rọ djoma na ghwọghọ “igberadja rode na.” Aranmo rọ djoma ọrana o mevirhọ Ukoko Okugbe Egbamwa Akpọ na. Ighoro ikpe na i mevirhọ usun oseghe ri havwiẹ  vwana, ra hobọtua ukoko ọrana. Uvuẹn ọke i Jehova o verhọ, usun oseghe akpọ na, nọ nọ kparehaso i Babylon Rode. Aye ina “ghwọghiẹ ji ban ye firhọ,” nyoma aye ina ghwọghọ efe enẹyen jeghwai dje rẹn ihworho ephian taghene ọye ọvwọkon. (Rev. 17:3, 16) Oghwọghọ na ọnọ phẹrẹ omamọ, nọ nọ họhọ taghene ẹdẹ owu ọvo, rọ nọ lẹrhiẹ gbe ihworho ra hobọtua ye unu. Fọkime o jiri ne rọ kparoma, ji ta: “Mẹmẹ ane orodje, mi sabu rhiẹ ọmase uku-u, mi ji mwuomarhọ-ọ.”—Rev. 18:7, 8.

12. Me yi Jehova ọnọ jọ ha uphẹn rẹn egbamwa na nẹ aye i ru, mesoriẹ?

¹² Osolobrugwẹ ọ ha uphẹn rẹn egbamwa na nẹ aye i ghwọghọ ihworho yi-i. Aye ye ghwoghwo odẹ ọnẹyen, aye i ji huvwele akama yen rọ tare taghene aye i nẹ uvuẹn Babylon Rode rhe. (Acts 15:16, 17; Rev. 18:4) Aye i ji damoma ha userhumu rẹn awọrọ nẹ uvuien rhe ne. Omarana, idibo i Jehova i rioja ‘ikpokpogho enẹye-en.’ Ọrẹn, ana damu esegburhomẹmro aye ni.

13. (a) Ọrọmo yi Gog? (b) Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Ezekiel 38:2, 8, 9, me yọ nọ lẹrhẹ i Gog kparehaso ihworho Osolobrugwẹ?

¹³ Ẹkparehaso i Gog. (Se Ezekiel 38:2, 8, 9.) Arha ghwọghọ ọsoso ikoko ẹga efian hin, ihworho Osolobrugwẹ ni na họhọ orhan rọ havwiẹ kologho rọ vabọ ogiribo ọgbogbanhon. Evwan ono biomu Echu. Ono dje ekwẹre ọrana phia, nyoma rọ nọ ha iyono ikpodje lẹrhẹ egbamwa na kparehaso ihworho i Jehova. (Rev. 16:13, 14) Okugbe egbamwa erana ye sẹ “Gog rọ ha otọre i Magog.” Ọke egbamwa na i rha kparehaso ihworho i Jehova, uvweri Armageddon nọ nọ tọnrhọ.—Rev. 16:16.

14. Me yi Gog ọnọ mẹrẹnvwrurhe?

¹⁴ Gog ọnọ hẹroso “isodja ugboma” ro vwori. (2 Chron. 32:8) Ọwan ina hẹroso i Jehova Osolobrugwẹ ọwan, ọrẹn harẹn egbamwa na ono rhiẹ emru akpa. Babylon Rode na o vwo omẹgbanhon, ọrẹn isolobrugwẹ ye e simie nẹ abọ “aramo rọ djoma” na ọrhẹ “ighoro ikpe” yi-i!  (Rev. 17:16) Omarana, egbamwa na ni ne roro taghene aye ina sabu ghwọghọ ọwan phẹphẹrẹ. “Jerẹ avwre ro rhurhu ẹkwotọre na,” aye ina kparehaso ihworho i Jehova. (Ezek. 38:16) Ọrẹn, Gog nọ nọ mẹrẹnvwrurhe taghene ọ sabu vabọ-ọ. Jerẹ Pharaoh uvuẹn Urhie Red na, Gog nọ nọ mẹrẹnvwrurhe taghene ọ wọnrọn hasuẹ i Jehova.—Ex. 14:1-4; Ezek. 38:3, 4, 18, 21-23.

15. Me yi Jesu ono ruo uvuẹn uvweri Armageddon?

¹⁵ Kristi ọrhẹ emakashe yi obẹ odjuwu ina chochọn ihworho Osolobrugwẹ, jeghwai ghwọghọ i Gog ọrhẹ ihworho yi. (Rev. 19:11, 14, 15) Ọrẹn, me yọ nọ phia rẹn Echu ro rhiẹ ọvwreghrẹn Osolobrugwẹ rọ maido, rọ mọrenfian rẹn egbamwa na jeghwai lẹrhẹ aye kparehaso ihworho Osolobrugwẹ uvuẹn uvweri Armageddon? Jesu ono donrien ọrhẹ ikpodje yi rhẹ uvuẹn ẹgbodo, na na kanren aye rhẹ avwaye emrẹ ẹgbukpe uriusionrin.—Rev. 20:1-3.

16. (a) Marhẹ ene ru djephia taghene e “rhe Osolobrugwẹ”? (b) Me yọ nọ phia rẹn ihworho ri rhe i Jehova uvuẹn uvweri Armageddon?

¹⁶ Sẹ o jiri ne ra mẹrẹn urhomẹmro na vwrurhe yanghene o ji jiri-i, na sabu vrẹn uvweri Armageddon, ene vi djephia taghene e “rhe Osolobrugwẹ,” jeghwai “huvwele iyẹnrẹn esiri ro sekpahen Ọrovwori ọwan Jesu.” (2 Thess. 1:7-9) Ọwan i “rhe Osolobrugwẹ” ọke erhe rhe oborẹ o vwo ẹguọlọ kpahen, oborẹ o vwo utuoma kpahen ọrhẹ irhi enẹyen. E ji djephia taghene e rhe Osolobrugwẹ, ọke erhe vwo ẹguọlọ kpahiẹn, huvwele yi, jeghwai ga ye ọvo. (1 John 2:3-5; 5:3) Erhe djephia taghene e rhe Osolobrugwẹ, ana sabu vwo uphẹn rẹ ọye ono ‘rhe ọwan,’ ọnana ọnọ yẹ ọwan usimirhọ ọke Armageddon! (1 Cor. 8:3) Izede ọgo? Fọkime o ‘rheri ọwan,’ ọrana o mevirhọ taghene e vwo ekwerhọ ye ne.

17. Me yo mevirhọ na “huvwele iyẹnrẹn esiri ro sekpahen Ọrovwori ọwan Jesu”?

¹⁷ “Iyẹnrẹn esiri ro sekpahen Ọrovwori  ọwan Jesu” yẹ, irhomẹmro ri Jesu o yonorin ri ha uvuẹn i Baibol na. Ọwan a huvwele iyẹnrẹn esiri na ọke arha haye ruiruo uvuẹn akpenyerẹn ọwan. Ọrana o surhobọmwu ọrẹ ana ha edamẹ Uvie na karo, nyerẹn mwu irhi egbagba erẹ Osolobrugwẹ jeghwai ghwoghwo Uvie ọnẹyen. (Matt. 6:33; 24:14) O ji sekpahen ọrẹ ana hobọtua era djẹha na, nẹ aye i sabu wian owian ọghoghanren ra yẹrẹ aye.—Matt. 25:31-40.

18. Izede ọgo yẹ imizu i Kristi ra djẹha ina kwosa ẹghẹlẹ esiri re dje rẹn aye?

¹⁸ Phẹrẹkpẹ, idibo i Jehova ra djẹha ni na sabu kwosa ẹghẹlẹ esiri rẹ “igegede ereva” na i dje rẹn aye. (John 10:16) Izede ọgo? Bọmọke uvweri Armageddon ọnọ tonrhọ, ọsoso awan 144,000 na i riẹ odjuwu ne, nẹ aye i rhiẹ ihworho ẹhẹn ri vwo ẹhẹn jehwuo. Aye yi ne rhiẹ emakashe ri na ghwọghọ i Gog, jeghwai sẹrorẹ “otu gbidigbidi” na ri rhiẹ ihworho i Jehova. (Rev. 2:26, 27; 7:9, 10) Oma ọnọ merhen otu gbidigbidi na taghene aye i ha userhumu rẹn idibo i Jehova ra djẹha ọke aye a ha otọrakpọ na!

19-20. Udabọ ebẹnbẹn ọwan, marhẹ ene ru sẹrorẹ atamwu ọwan ọke ọnana?

¹⁹ Uvwre ọke egbogbanhon enana, ihworho i Jehova buebun a dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn. Udabọ ọrana, ana sabu din rhẹ aghọghọ. (Jas. 1:2-4) Oborẹ ọnọ ha userhumu rẹn ọwan yẹ ọrẹ ana nẹrhomo nẹ ẹhẹn rhe ọke ephian. (Luke 21:36) O fori na nẹrhomo, yono i Baibol na jeghwai roro kodo kpahiẹn, kugbe aruẹmẹrẹn sansan ri sekpahen ọke ọwan na. (Ps. 77:12) Irueruo enana ọrhẹ owian aghwoghwo na, ọnọ lẹrhẹ esegburhomẹmro ọrhẹ ẹruefirhọ ọwan gbanhon!

²⁰ Roro kpahen oborẹ oma ọnọ merhuọn te ọke ra ghwọghọ i Babylon Rode ne, ọrhẹ ọke uvweri Armageddon o hin ne! Ọrọ mai ghanren, oma ọnọ merhuọn omamọ taghene e ruẹ odẹ Osolobrugwẹ fon ne, a ji hobọtua usun ọnẹyen! (Ezek. 38:23) Itiọrurhomẹmro, Armageddon omamọ iyẹnrẹn harẹn ihworho ri rhe Osolobrugwẹ, era huvwele Ọmọyen ọrhẹ eri vwo edirin tobẹta.—Matt. 24:13.