1. Dedevwo orọnmo ọ tuanrhọ rhẹ aghọghọ, me yẹ ihworho re rọnmọ ne ine fiẹrorhọ? (Mẹrẹn ifoto rọ ha uvuẹn ọtonrhọ uyono na.)

ỌGBỌTỌ ọrhọ homaphia obaro ọhworhare uvuẹn ẹdẹ orọnmo aye, oma ọ ghini merhen aye. Uvwre ọke aye a kọn rhẹ ọwan, ẹguọlọ aye no kodo te erhirhiẹ aye e ve taghene aye ina fuevwan kpahen omomayen uvuẹn akpenyerẹn aye ephian. Itiọrurhomẹmro, aye ine ru ewene ezẹko, nẹ aye i sabu nyerẹn kugbe, ra mẹriẹn taghene uvwioghwa ọkpokpọ ọ tuanrhọ ne. Ẹmro Osolobrugwẹ ọ ha urhebro ẹghwanren rẹn ihworho ri guọlọ rọnmọ, Jehova rọ tuẹn orọnmo rhọ na, ọ guọlọre taghene esa ọrhẹ ane i vwo efikparobọ uvuẹn orọnmo aye. (Prov. 18:22) Baibol na ọ ta rẹn ọwan taghene ituakpọ ri vwa gba, ri rọnmọren ‘ine vwo ukpokpogho uvuẹn ugboma aye.’ (1 Cor. 7:28) Marhẹ ukpokpogho enana ine ru riotọre? Me yọ nọ yẹ Ilele Kristi efikparobọ uvuẹn orọnmo?

2. Aruo ẹguọlọ ego yẹ ihworho ri rọnmọ ne ine vwo kpahen omomaye?

² Baibol na ọ kanrunumwu ọghanromẹ orọnmo. A guọlọ ẹguọlọ okokodo (Greek, phi·liʹa) uvuẹn orọnmo. Ẹguọlọ  re vwo kpahen ọhworhare yanghene ọmase (eʹros) ọ rhua omamerhomẹ sa, a jeghwai guọlọ ẹguọlọ re vwo kpahen ekrun (stor·geʹ) ọke erhe vwiẹ emọ ne. Ọrẹn, ẹguọlọ ra bọn kpahen iruemru-urhi (a·gaʹpe) yọ na sạ ọwan erhumu vwo efikparobọ uvuẹn orọnmo. Sekpahen ẹguọlọ ọnana, ọnyikọ Paul ọrhọ ya: ‘Omarana, e je are owuowuọwan vwo ẹguọlọ kpahen ane ọnẹyen jerẹ oborẹ o vwo ẹguọlọ kpahen omayen; oghwẹ ọreva, ane ọ họghọ okokodo rẹn esa ye.’—Eph. 5:33.

3. Marhẹ ẹguọlọ ono kodo te uvuẹn orọnmo?

³ Paul ọrhọ ya: ‘Esa, are i rhe vwo ẹguọlọ kpahen ane are, jerẹ oborẹ i Kristi o vwo ẹguọlọ kpahen ukoko na jeghwai homakpahontọre ha riẹn.’ (Eph. 5:25) O fori nẹ ihworho ra hẹrokele udje i Jesu, i vwo ẹguọlọ kpahen owuowọnwan jerẹ oborẹ ọye o vwo ẹguọlọ kpahen aye. (Se John 13:34, 35; 15:12, 13.) O fori nẹ ẹguọlọ Ilele Kristi e djephia uvuẹn orọnmo ọ gbanhon te erhirhiẹ aye ine hwu harẹn omomaye, erhirhiẹ na ọrhọ homaphia. Orhianẹ ẹghwọ ọ homaphia uvuẹn orọnmo na, ọrana ọ sabu phia-a. Ọrẹn, ẹguọlọ a·gaʹpe ‘o din kemru kemru, o vwo ekwerhọ kpahen kemru kemru.’ Itiọrurhomẹmro, ‘ẹguọlọ o vwo sefughwẹ-ẹ.’ (1 Cor. 13:7, 8) Aye i rha karorhọ ive aye ine vwo ẹguọlọ, jeghwai fuevwan kpahen oma aye, ọnọ ha userhumu rẹn ihworho ri rọnmọ ne, ri vwo ofẹnzẹ Osolobrugwẹ wian kugbe kwaphiẹ ẹghwọ ri homaphia rhọ lele uruemru-urhi Jehova.

4, 5. (a) Me yẹ owian esa ro rhiẹ urhomu ekrun na? (b) Ukẹro ọgo yẹ ane ono ni ẹrhẹ esa ye ọ havwọ uvuẹn ekrun na? (c) Ewene ego yẹ esa ọrhẹ ane owu i ruru?

⁴ Paul ọ tẹnrovi ohwan ro te owuowọnwan uvuẹn ekrun ọke rọ ya: ‘Jenẹ ane ọ homariotọre rẹn esa aye jerẹ Ọrovwori na, nime esa yẹ urhomu harẹn aniẹ, jerẹ oborẹ Kristi o rhiẹ urhomu harẹn ukoko na.’ (Eph. 5:22, 23) Ẹkwaphiẹrhotọre ọnana, ọ lẹrhẹ ane rhiẹ oborẹ o vwo fiemru harẹn esa ye-e. Ọnana ọ ha userhumu rẹn ọmase na nya mwu owian Osolobrugwẹ o vwo rhẹ ẹhẹn ọke rọ ta: ‘O fo nẹ ọhworhare na ọvo o rhirhiẹ ye kologho-o. Mi na ma ohworho rọ nọ ha userhumu riẹn, nọ lẹrhiẹ gba.’ (Gen. 2:18) Jerẹ oborẹ Kristi ‘ro rhiẹ urhomu harẹn ukoko na,’ o djẹ ẹguọlọ phia, omaran esa ono ji dje ẹrhẹ urhomu ekrun rọ havwọ phia rhẹ ẹguọlọ. Orho ru ọnana, aniẹ nẹ ono vwo omefuon jeghwai mẹrẹn omamerhomẹ ọke rọ họghọ riẹn, hobọtua ye, jeghwai homariotọre riẹn.

⁵ Cathy, o kweri taghene a guọlọ ewene uvuẹn orọnmo, ^[1] nọ tare: “Ọke mi vwa ji rọnmọ, mẹmẹ ọvo yi havwiẹ, mia hẹrote oma mẹ. Orọnmo ọ lẹrhere mẹ ru ewene buebun, nime me yono oborẹ mi na hẹroso esa mẹ. Ọ ghwai lọhọ-ọ, ọrẹn, ame ti kẹrẹ owuowọnwan ne, nime ame e ru ekwakwa lele izede i Jehova.” Esa i Cathy re se Fred, nọ tare: “Ọ ghwai lọho mẹ mi ne brorhiẹ-ẹn. Ọrẹn, uvuẹn orọnmo, no mo rhiẹ emru obẹnbẹn mi ne brorhiẹn harẹn awanva. Ọrẹn, nyoma mia nekpẹn ọkpọvi Jehova uvuẹn ẹrhomo, jeghwai kerhọ ẹmro ane mẹ, ni mia sabu brorhiẹn rọ gbare. Ọnana nọ lẹrhere mẹ rhe taghene ame a ghini wian kugbe!”

6. Marhẹ ẹguọlọ o ru rhiẹ ‘ufi ọgbogbanhon ọrẹ okugbe,’ ebẹnbẹn i rha homaphia uvuẹn orọnmo?

⁶ Nẹ orọnmo ọ sabu fikparobọ, a guọlọre taghene ihworho eva na i rhe taghene aye ihworho ri vwa gba. Aye ina ‘rha kwaphiẹrhọ jeghwai rha harhomu owuowọnwan nẹ ẹhẹn sa.’ Urhomẹmro taghene aye awanva ine rhe ruẹ sọ. Ọrana ọrhọ phia, uphẹn ọ havwiẹ rẹ aye ine yono nẹ  orusọ aye, jeghwai harhomu owuowọnwan, jeghwai lẹrhẹ ẹguọlọ rhiẹ ‘ufi ọgbogbanhon ọrẹ okugbe.’ (Col. 3:13, 14) Habaye, ‘ẹguọlọ o vwo edirin ọrhẹ uruemru esiri. . . . Ọ vwọ sẹrorẹ orusọ-ọ.’ (1 Cor. 13:4, 5) O fori na kwaphiẹ ẹghwọ rhọ ogege ọ homaphia. O fori nẹ Ilele Kristi ri rọnmọ ne, i kwaphiẹ ẹghwọ rhọ bọmọke ason ono te. (Eph. 4:26, 27) Ọ phẹrẹ ra na ta taghene “Wu vwa ghwọ-ọ, mi ru sọ,” ọrẹn ọ ha userhumu rẹn ihworho ri rọnmọ ne fi ebẹnbẹn kparobọ, ọ jeghwai lẹrhẹ okugbe aye kpẹnkpẹnrhọ.

7, 8. (a) Urhebro ọgo yi Baibol na ọ haphia kpahen ehware uvuẹn orọnmo? (b) Mesoriẹ o fo nẹ ihworho ri rọnmo ne i hẹrote owuowọnwan rhẹ ẹguọlọ?

⁷ Baibol na ọ ha urhebro phia rọ nọ ha userhumu rẹn ihworho ri rọnmọ ne, nẹ aye i ha ukẹro ro serhọ ni ehware uvuẹn orọnmo. (Se 1 Corinthians 7:3-5.) Re roro kpahen oborẹ o rhiẹ ọdamẹ harẹn owuowọnwan uvuẹn orọnmo orhiẹ oborẹ o serhọ. Esa ọrhọ hẹrote aniẹ-ẹ, ọnọ bẹn rọ nọ riẹ amerhen oghọn ọnana uvuẹn orọnmo na. A ta rẹn esa taghene aye i lele ane aye nyerẹn ‘rhẹ irherhe.’ (1 Pet. 3:7) O fo nẹ aye i gba yanghene kpokpo omomaye fọkiẹ ehware-e. Ọhworhare ọnọ sabu kiki vwo oruru ghwẹ ọmase na, ọrẹn, ọke na o fo harẹn aye awanva.

⁸ Dedevwo i Baibol na ọ hunute aruo iruẹn ẹguọlọ ri na sabu lele fiẹ ehware ọrhẹ oborẹ iruẹn na ono bun te-e, ọ hunute uruemru re dje ẹguọlọ phia. (Song of Sol. 1:2; 2:6) O fori nẹ Ilele Kristi ri rọnmọ ne, i hẹrote owuowọnwan rhẹ ẹguọlọ.

9. Mesoriẹ uruemru obẹlẹme kpahen ohworho ra vwa ji rọnmọ ọ sọ?

⁹ Ẹguọlọ okokodo harẹn i Jehova ọrhẹ awọrọ, ọ vwọ samọ lẹrhẹ ohworho yanghene emru owuorowu jaghwẹrhọ okugbe orọnmo na-a. Erọnmo ezẹko i vwo ebẹnbẹn fọkiẹ uruemru re ni ifoto yanghene ughe ihworho ri banfirhọ. O fori na tiẹn irueru ephian ri sọre re ruẹ rhẹ ohworho ra vwa rọnmọ. O fori na kẹnoma rẹn uruemru obẹlẹme rhẹ ohworho ra vwa ji rọnmọ, nime o dje ẹguọlọ phia-a. Ọwan i rha karorhọ taghene Osolobrugwẹ o rhe iroro ọrhẹ irueru ọwan, ọnọ sa ọwan erhumu vwo omwemẹ ra na lẹrhẹ oma merhiẹn jeghwai rhiẹ ihworho ri fonron.—Se Matthew 5:27, 28; Hebrews 4:13.

10, 11. (a) Marhẹ uruemru ra forọnmo o bun te inyenana? (b) Me yi Baibol na ọ ta kpahen ẹkwa nẹ orọnmo? (c) Me yọ nọ ha userhumu rẹn ihworho ri rọnmọren nẹ aye i je rhe brokpakpa kwa nẹ orọnmo?

¹⁰ Esa ọrhẹ ane erhe vwo ebẹnbẹn ọke ephian uvuẹn orọnmo, ọnọ sabu lẹrhẹ aye vwo ẹhẹn rẹ aye ina kwa nẹ orọnmo yanghene forọnmo na. Uvuẹn ẹkwotọre ezẹko, ihworho buebun ri rọnmọ ne, a forọnmo aye. Ọnana ọ vwọ kiki homaphia uvuẹn ukoko na-a, ọrẹn o fori ne roro kpahen ebẹnbẹn buebun ra homaphia uvuẹn orọnmo ihworho Osolobrugwẹ.

¹¹ Baibol na ọ ha ekpọvi enana phia: ‘Ane ọ vwọ kwa nẹ orọnmo-o. Ọrẹn, ọ rhọ kwa, ọ vwọ rharhumu rọnmọ-ọ, ukpomaran, ọ kwaphiẹrhọ rhẹ esa ye; ọhworhare o vwo tiobọnu aniẹ-ẹ.’ (1 Cor. 7:10, 11) O fo na ha ukẹro ọkokamo ni uruemru ra kwa nẹ orọnmo-o. Ukperẹ ẹkwa nẹ orọnmo ono fi oba rhẹ ebẹnbẹn ri ha uvuẹn orọnmọ na, ọ suẹ ebẹnbẹn erọrọ. Ọke ri Jesu ọ hunute oborẹ Osolobrugwẹ ọ ta kpahen ọhworhare rọ nọ nyaje ọsẹ ye ọrhẹ izie vwo, no tigban aniẹ, nọ tare: ‘Obore Osolobrugwẹ ọ tan kugbe ne, ene jẹ ohworho owuorowu hẹriẹ ye-e.’ (Matt.  19:3-6; Gen. 2:24) Ọnana o ji mevirhọ taghene esa ọrhẹ ane i vwa hẹriẹ ‘obore Osolobrugwẹ ọ tan kugbe’ ne-e. Jehova ọ guọlọre nẹ ihworho ri rọnmọ ne i nyerẹn kugbe ọsoso akpenyerẹn aye. (1 Cor. 7:39) Re rhe taghene ọwan ephian ina nẹ iyẹnrẹn rẹn Osolobrugwẹ, ọnọ lẹrhẹ ọwan kwaphiẹ ẹghwọ rhọ ogege, neneyo aye i ja rha vrẹn ovwan.

12. Me yọ nọ sabu lẹrhẹ ihworho ri rọnmo ne roro kpahẹn ẹkwa nẹ orọnmo?

¹² Uruemru re fiẹrorhọ oborẹ ọnọ jọ sabu phia, ọ suẹ ebẹnbẹn uvuẹn orọnmo. Arha mẹrẹn omamerhomẹ re fiẹrorhọ uvuẹn orọnmo-o, ọnọ sabu lẹrhẹ ohworho je vwo ẹhẹn otemẹ, lẹrhiẹ tuekwẹre, ji tobọ lẹrhiẹ roro taghene a phiẹriẹ rhọ. Ekete aye i nurhe ọrhẹ oborẹ a mọrọn aye lele, ọnọ sabu lẹrhẹ ebẹnbẹn homaphia, jerẹ ebẹnbẹn igho, egọ, ọrhẹ oborẹ aye ina mọrọn emọ aye lele. Ọrẹn, orhiẹ emru omamerhomẹ ra mẹriẹn taghene buebun Ilele Kristi ri rọnmọ ne, a sabu fi aruo ebẹnbẹn enana kparobọ nime, aye i hẹroso Osolobrugwẹ nọ yẹ aye ọkpọvi.

13. Ekwakwa ego yi na lẹrhẹ ẹkwa nẹ orọnmo serhọ?

¹³ Ọkezẹko, arha kwa nẹ orọnmo o serhọ. Ihworho ezẹko a kwa nẹ oghwa orọnmo orhianẹ ọhworhare na o kwe hobọtua ekrun na-a, orho kpe aniẹ omamọ, ọrhọ jeghwai kwe nẹ aniẹ ọ ga i Jehova-a. Ilele Kristi ri vwo ebẹnbẹn uvuẹn orọnmọ aye, i nekpẹn userhumu mie ekpako na. Ekpako enana ri vwo ẹghwanren na ina ha userhumu harẹn ihworho ri rọnmọ ne, nẹ aye ha urhebro i Baibol na ruiruo. Arha dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn, o fori na nẹkpẹn ẹhẹn ọfuanfon i Jehova ọrhẹ userhumu ọnẹyen, na sabu ha uruemru-urhi Baibol ruiruo jeghwai dje uruemru ẹhẹn ọfuanfon na phia.—Gal. 5:22, 23. ^[2]

14. Me yi Baibol na ọ ta rẹn ihworho rẹ esa yanghene ane aye i vwa ga i Jehova?

¹⁴ Uvuẹn erhirhiẹ ezẹko, Olele Kristi o vwo esa yanghene ane rọ vwọ ga i Jehova. Uvuẹn erhirhiẹ erana, Baibol na ọ ta oborẹ ọsoriẹ o fo nẹ aye i nyerẹn kugbe. (Se 1 Corinthians 7:12-14.) Sẹ ohworho rọ vwọ ga i Jehova, ọ mẹren riẹn vwrurhe yanghene ọ mẹriẹnvwrurhe-e, ‘e ru rie fon,’ nime ọ rọnmọ ohworho rọ ga i Jehova. Emọ rẹ aye i vwiẹ kugbe, ne rhiẹ emọ re ‘fonron,’ fọkiẹ ọrana aye ne vwo onyerẹkugbe rhẹ i Jehova. Paul nọ tare: ‘Ane, marhẹ wu ru rhe sẹ wu ne simi esa ọnọ? Gbinẹ, esa, marhẹ wu ru rhe sẹ wu ne simi ane ọnọ?’ (1 Cor. 7:16) Iseri Jehova ezẹko i sabu ‘simi’ esa yanghene ane aye ne.

15, 16. (a) Urhebro ọgo yi Baibol na ọ harẹn ene ri rhiẹ Olele Kristi rẹ esa aye ọ vwọ ga i Jehova? (b) Me yẹ Olele Kristi ono ru, orhianẹ ‘esa ye yanghene aniẹ ro vwo rhiẹ Oseri Jehova no brorhiẹn rọ nọ kwa nẹ orọnmo’?

¹⁵ Ọnyikọ Peter ọ ha urhebro rẹn ene ri rhiẹ Ilele Kristi taghene aye i homariotọre rẹn esa aye, ‘ọrhọ tobọ rhianẹ aye i vwa huvwele ẹmro na-a, aye ina sabu ghwẹriẹ nyoma omamọ uruemru ene na rhe, orho rhianẹ are a tobọ ghwoghwo rẹn aye-e, nime aye i mẹrẹn omamọ uruemru ọrhẹ ọghọ okokodo are i vwori.’ Ane ọnọ sabu nyoma uruemru rọ ‘havwọ fọfọ ọrhẹ ẹhẹn dẹndẹn, ro rhiẹ emru rọ ghanren omamọ obaro Osolobrugwẹ,’ ru esa ye no rhiẹ Oseri Jehova, ukperẹ ono kiki ghwoghwo riẹn kpahen oborẹ ọye o vwo esegburhomẹmro kpahen.—1 Pet. 3:1-4.

¹⁶ Ohworho rọ vwọ ga i Jehova orho brorhiẹn rọ nọ kwa nẹ orọnmo vwo? Baibol na ọrhọ ta: ‘Esa yanghene ane rọ vwọ ga Osolobrugwẹ orho brorhiẹn rọ nọ kwa nẹ orọnmo; e je vwo nọ kwa; ufi ọ gba omizu ọhworhare yanghene ọmase na uvuẹn erhirhiẹ ọrana-a, nime, Osolobrugwẹ  o serẹ ọwan rhe ufuoma ne.’ (1 Cor. 7:15) Ọnana o mevirhọ taghene Olele Kristi na ọnọ sabu rọnmọ ọwọrọ-ọ, ọrẹn, o fo na gba ohworho ro vwo rhiẹ Oseri Jehova nọ daji uvuẹn orọnmo na-a. Ẹkwa nẹ orọnmo, ọnọ sabu lẹrhẹ ibiẹ ufuoma rhirhiẹ ye. Olele Kristi na ọnọ ji sabu fiẹrorhọ taghene esa ye yanghene aniẹ ọnọ ghwẹrioma rhe rhẹ omwemẹ rọ nọ kwaphiẹ orọnmo na rhọ, rọ nọ jeghwai sabu rhiẹ Olele Kristi.

17. Me yo no rhiẹ emru ukaro rẹn Ilele Kristi ri rọnmọ ne?

¹⁷ Nime ọwan e nyerẹn uvuẹn ‘ẹdẹ ri koba na,’ ọwan a dẹrughwaroghwu ‘ọke ọgbogbanhon rọ bẹn enyerẹn.’ (2 Tim. 3:1-5) Ọrẹn, arha damoma mevigbanhon uvuẹn ogame i Jehova, ọnọ sa ọwan erhumu fi ebẹnbẹn akpọ ọnana kparobọ. Paul ọrhọ ya: ‘Ọke rọ hẹrhẹre orho bu-un, nẹ ọke ọnana nyarhẹn, jenẹ ihworho ri vwo ane i ru jerẹ ihworho ri vwe vwo, . . . ihworho ra ha akpọ na ruiruo, i ru jerẹ ihworho ri vwa ha ye ruiruo vuọnvuọn.’ (1 Cor. 7:29-31) Paul ọ vwọ ha ye tarẹn ihworho ri rọnmọ ne taghene aye i vwa wian owian ro te rẹ aye uvuẹn orọnmo-o. Fọkiẹ ọke ro riotọre omamọ ne na, no fori nẹ aye i ha ogame i Jehova karo.—Matt. 6:33.

18. Me yọ nọ lẹrhẹ Olele Kristi mẹrẹn omamerhomẹ ọrhẹ efikparobọ uvuẹn orọnmo?

¹⁸ Dedevwo ọwan e nyerẹn uvuẹn ọke ọgbogbanhon rẹ erọnmo buebun i vwa sabu fiẹkparobọ, ọwan ina sabu mẹrẹn omamerhomẹ ọrhẹ efikparobọ uvuẹn orọnmo ọwan. Itiọrurhomẹmro, Ilele Kristi re rọnmọ ne, re tigban ihworho i Jehova ọke ephian, ra ha urhebro i Baibol ruiruo, ra jeghwai nyalele ọkpọvi ẹhẹn ọfuanfon i Jehova, ina sabu sẹrorẹ ‘oborẹ Osolobrugwẹ ọ tan kugbe ne.’—Mark 10:9.