1, 2. (a) Me yẹ iroro ihworho buebun kpahen ugbomọphẹ? (b) Me yi Baibol na ọ tare kpahen ugbomọphẹ re brorhiẹn, enọ ego ye ne roro kpahen?

ỌWAN i rha dẹrughwaroghwu orhienbro omobọ, ọ bẹn ọkezẹko, jerẹ udje, ọmase owu nọ ta rẹn ugbehian yen: “Biko ghwai ta mẹ oborẹ o fori ne mi ru, ọrana yọ mai lọhọ; mi sabu roro-o.” Ọmase na ọ guọlọ ha ugbomọphẹ rẹ Osolobrugwẹ ọ yẹriẹ na ruiruo-o, ọ guọlọre taghene a ta riẹn oborẹ ọye ono ru. Nẹ owẹwẹ vwo? Oma ọ merhuọn wu ne brorhiẹn omobọ, gbinẹ wa guọlọ taghene awọrọ i brorhiẹn ha wẹn? Ukẹro ọgo wa ha ni ẹghẹlẹ ugbomọphẹ na?

² Ihworho buebun i frẹfro kpahen ẹmro ọnana ọgbọ buebun ne. Ezẹko a ta taghene ituakpọ e vwo ugbomọphẹ-ẹ, aye a ji ta taghene kemru kemru ọwan e ruẹ Osolobrugwẹ ọ ta riẹ rhotọre ne. Ihworho erọrọ a ta taghene ọwan i ghini vwo ugbomọphẹ, orhianẹ ọwan e rhiẹ evrẹ-ẹn. Ọrẹn, na dabu vwẹruọ ẹmro ọnana, o fori ne rhe oborẹ i Baibol na ọ tare. Mesoriẹ? Nime i Baibol na ọ tare taghene Osolobrugwẹ ọ marẹn ọwan rhẹ ugbomọphẹ; nọyẹ omẹgbanhon ra na djẹ odjẹ harẹn omobọ ọwan. (Se Joshua 24:15.) Baibol na ọ ji kpahenrhọ enọ jerẹ: Marhẹ yo fori na ha ugbomọphẹ ọwan re ne brorhiẹn ruiruo lele? Ugbomọphẹ ọwan o vwo ughwru? Marhẹ yẹ oborẹ ọwan a ha ugbomọphẹ ọwan ruiruo lele o ru dje ẹguọlọ rẹ ọwan i vwo kpahen i Jehova  phia? Marhẹ yẹ ọwan ine ru sabu họghọ rẹn orhienbro awọrọ?

3. Omamọ udje ọgo yi Jehova o djephia kpahen oborẹ ana ha ugbomọphẹ ruiruo lele?

³ Jehova yẹ esiri ugbomọphẹ, ọrẹn oborẹ ọye ọ haye ruiruo lele, omamọ udje rẹ ọwan ina sabu hẹrokele. Jerẹ udje, Jehova ọ djẹ emọ Israel ha taghene aye ihworho yi ri rhiẹ “emru rọ havwọ san hariẹn.” (Deut. 7:6-8) Jehova ọ ghwai djẹ odjẹ ọnana ghemeghe-e. Ọrẹn, ọ ha ive rẹ ọye o ve rẹn Abraham ẹgbukpe buebun ri vrẹn ne te orugba. (Gen. 22:15-18) Habaye, Jehova ọrhọ ha ugbomọphẹ ye ruiruo, ọ ha ẹguọlọ ọrhẹ orhienbro ọsoso haba wian. A mẹrẹn ọnana vwrurhe nyoma oborẹ ọ ghwọghwu emọ Israel lele, ọke aye e gbobọhiẹn ogame urhomẹmro. Aye i rha ghini ghwẹriẹ, Jehova no dje ẹguọlọ ọrhẹ arodọmẹ harẹn aye, ọye nọ ta: “Mi ne simi ijẹfuọn aye. Mi ne vwo ẹguọlọ kpahen aye rhẹ ugbomọphẹ ọnẹmẹ.” (Hos. 14:4) Ọrana, omamọ udje ra ha ugbomọphẹ ruiruo, nọ rhua erere vwe awọrọ.

4, 5. (a) Ọrọmo yo kiki vwo ẹghẹlẹ ugbomọphẹ ọrẹ Osolobrugwẹ, marhẹ yọ hariẹ ruiruo lele? (b) Onọ ọgo yo fori na nọ oma ọwan?

⁴ Ọke i Jehova ọ tuẹn emama rhọ, nọ ha ugbomọphẹ rẹn ihworho ephian. Ohworho ukukaro ro vwo ẹghẹlẹ ọnana yi Jesu, ro rhiẹ “ohọhọme Osolobrugwẹ ra vwa mẹrẹn na.” (Col. 1:15) Bọmọke i Jesu ọ ki rhiẹ otọrakpọ na, o brorhiẹn rọ nọ sẹrorẹ atamwu ro vwori kpahen i Jehova, ukperẹ ono kwomakugbe Echu kparehaso Osolobrugwẹ. Ọke i Jesu ọ rhiẹ otọrakpọ na, nọ ha ugbomọphẹ ye ruiruo nyoma ọ tiẹn edamuni Echu. (Matt. 4:10) Uvuẹn ason i Jesu o ki hwu, nọ nẹrhomo vwe Osolobrugwẹ. Nọ tare: “Ọsẹ, orhianẹ wu guọlọre, jenẹ uko ọnana ọ vrẹn mẹ, ọrẹn orhiẹ ọhọre mẹ-ẹ, jenẹ ọhọre ọnọ o rugba.” (Luke 22:42) Jenẹ ọwan i hẹrokele i Jesu, na ha ugbomọphẹ ọwan họghọ rẹn i Jehova, jeghwai ru ọhọre ọnẹyen! Ene ghini sabu ru omaran?

⁵ Ee, ọwan ina ghini sabu hẹrokele udje i Jesu, nime a ji ma ọwan uvuẹn ohọhọme Osolobrugwẹ. (Gen. 1:26) Ọrẹn, ugbomọphẹ ọwan o vwo ughwru. Nime ọwan e vwo ugbomọphẹ ephia-an, Jehova ọvo yo vworie. Baibol na ọ tare taghene ugbomọphẹ rẹ ọwan i vwori o vwo ughwru, ọ jeghwai fo ne vwo oniso kpahen ughwru enana ri Jehova ọ yẹrẹ ọwan na. Jerẹ udje, o fori nẹ ene i homariotọre rẹn esa aye, nẹ emọ i huvwele esẹ ọrhẹ izu aye. (Eph. 5:22; 6:1) Marhẹ yẹ ughwru enana e ru hobọte ugbomọphẹ ọwan i vwori? Ẹkpahenrhọ onọ ọrana, ọnọ yẹ ọwan erere i bẹmẹdẹ.

6. Dje kpahen oborẹ ọsoriẹ o fo taghene ugbomọphẹ ọwan o vwo ughwru.

⁶ Re vwo ugbomọphẹ ro vwo ughwru, ghini ugbomọphẹ? Ee, mesoriẹ a ta omaran? Ugbomọphẹ ro vwo ughwru, ọnọ sabu simi arhọ ihworho. Jerẹ udje, ọwan ina sabu ha ugbomọphẹ ọwan brorhiẹn taghene a guọlọ ghwa imoto riẹ ekete oseseri. Ọrẹn, ọwan ina sabu ghwa imoto na rhẹ omefuon orhianẹ o vwo urhi ro sun izede ra ghwa na-a? Ẹjo. Ugbomọphẹ ro vwo ughwru, ọ lẹrhẹ ọwan mẹrẹn erere buebun. Ne dje ẹghwanren rọ havwiẹ ra na nyalele ughwru ri Jehova o fi rhotọre, jenẹ ọwan i yono kpahen idje ezẹko uvuẹn i Baibol na.

7. (a) Marhẹ yẹ ẹghẹlẹ ugbomọphẹ o ru fi ovẹnẹ rhẹ Adam ọrhẹ eramo ri ha uvuẹn Eden? (b) Dje oborẹ Adam o ru dje ugbomọphẹ ye phia.

⁷ Ọke Osolobrugwẹ ọ ma Adam, nọ yẹriẹ ugbomọphẹ jerẹ oborẹ ọ yẹ emakashe ri ha uvuẹn odjuwu. Ọnana yọ soriẹ Adam ọ vẹnẹ eramo rẹ eroma e suẹn. Roro kpahen  oborẹ Adam o ru ha ugbomọphẹ ruiruo uvuẹn izede ro serhọ. A ma eramo bọmọke a ki ma ituakpọ. Ọrẹn, Jehova nọ yẹ Adam owian omamerhomẹ ro no mwu odẹ harẹn eramo na. Osolobrugwẹ “nọ ha eramo na bru ọhworhare na no mwu odẹ harẹn aye.” Ọke Adam ọ dabu ni eramo na so, no mwu odẹ ro fori harẹn aye, Jehova o wene odẹ rẹ Adam o mwu rẹn eramo na-a. Ukpomaran, “oborẹ ọhworhare na o mwu rẹn eramo na, nọ yọ ghwai rhiẹ odẹ aye.”—Gen. 2:19.

8. Marhẹ yẹ Adam ọ ha ugbomọphẹ ye ruiruo lele, me yo nẹ erhumie rhe?

⁸ Ọrẹ omemwurhọ, Adam o vwo ọdaremẹro kpahen owian rẹ Osolobrugwẹ ọ yẹriẹ ro no rhiẹ ohworho rọ nọ hẹrote otọrakpọ na-a. Adam o rho vwo ọdaremẹro kpahen ugbomọphẹ rẹ Osolobrugwẹ ọ yẹriẹ-ẹ, nime Osolobrugwẹ ọ ta rẹn aye: “Are vwiẹ nẹ are bunrhọ, nẹ are vuọn akpọ na jeghwai hẹrote yi, nẹ are jeghwai vwo omẹgbanhon are ine sun irherin ri ha uvuẹn urhie na ọrhẹ efen ra dan oberun na ọrhẹ kemru kemru ra nya uvuẹn otọre na.” (Gen. 1:28) Ukperẹ Adam ono ru enana, nọ nyavrẹn ughwru rẹ Osolobrugwẹ o firhọ ugbomọphẹ ye na, nyoma ọ re emamọ rẹ Osolobrugwẹ ọ tare taghene aye i vwa re na-a. Ẹkparehaso ọnana nọ yo lele fi ojẹriọ ọrhẹ omiamiamo harẹn emọ Adam ephian. (Rom. 5:12) Rẹ ọwan e rhe oborẹ o nẹ erhumu ẹkparehaso Adam rhe na, no fori no mwu ọwan ha ugbomọphẹ ọwan ruiruo izede ro serhọ.

9. Uphẹn ọgo yi Jehova ọ yẹ emọ Israel na, marhẹ yẹ aye i kpahenrhọ ye lele?

⁹ Emọ Adam ọrhẹ Eve ni ha ijẹgba ọrhẹ uhwu riuku miẹ eri vwiẹrẹ aye. Ọrẹn, aye i jeghwai vwo uphẹn rẹ aye ina ji ha ugbomọphẹ ruiruo. Ọnana ọ homaphia nyoma oborẹ Osolobrugwẹ o lele emọ Israel nyerẹn lele. Nyoma i Moses ro rhiẹ odibo Osolobrugwẹ, Jehova nọ ta rẹn ihworho na nẹ aye i brorhiẹn sẹ aye ine rhiẹ emru rọ havwọ san hariẹn yanghene aye i na tiẹn. (Ex. 19:3-6) Me yẹ aye i tare? Aye ni brorhiẹn rẹ aye ina nyalele oborẹ Osolobrugwẹ ọ tare, nẹ aye i rhiẹ ihworho Osolobrugwẹ, aye ni tare: “Oborẹ i Jehova ọ tare ephian, ame i vwo omwemẹ rẹ ame ine ru aye.” (Ex. 19:8) Ọrẹ omemwurhọ, emọ Israel ni ha ugbomọphẹ rẹ aye i vwori e ru ogbigbiruo, aye arha nyalele ive aye-e. Jenẹ ọwan i yono emru nẹ udje ọnana rhe, nyoma ana ha ukẹro ọghoghanren ni ẹghẹlẹ ugbomọphẹ na jeghwai brorhiẹn ra na daji kẹrẹ i Jehova, na jeghwai nyalele irhi enẹyen.—1 Cor. 10:11.

10. Idje ego yi djerie phia taghene ituakpọ ri vwa gba ina sabu ha ugbomọphẹ aye ru oborẹ ọnọ họghọ vwe i Jehova? (Mẹrẹn ifoto rọ ha uvuẹn ọtonrhọ uyono na.)

¹⁰ Uvuẹn Hebrews urhomu-ẹmro 11, e se edẹ ihworho Osolobrugwẹ awan 16, ri brorhiẹn rẹ aye ina nyalele ughwru rẹ Osolobrugwẹ o fi rhẹ ugbomọphẹ aye. Fọkiẹ ọrana, aye ni mẹrẹn erere, jeghwai vwo ifiẹrorhọ ro mwẹro kpahen obaro na. Jerẹ udje, Noah o dje esegburhomẹmro ọgbogbanhon phia, nọ jeghwai brorhiẹn taghene ọnọ nyalele ọkpọvi Osolobrugwẹ, nọ kanren owọ rọ nọ ha simi ekrun ọnẹyen ọrhẹ awọrọ. (Heb. 11:7) Abraham ọrhẹ Sarah, i brorhiẹn rẹ aye ina nyalele ọkpọvi Osolobrugwẹ riẹ otọre ive na. Ọke aye a tobọ tuẹn onya rhọ, aye i ji vwo uphẹn rẹ aye ina ghwẹrioma riẹ Ur, ro rhiẹ amwa ro vwo efe omamọ. Ọrẹn, aye i tẹnrovi orugba ive Osolobrugwẹ, aye i damoma rẹ aye ine te ekete ro rhomu ghwẹ ekete rẹ aye i havwọ na. (Heb. 11:8, 13, 15, 16) Moses o tiobọnu efe ri ha uvuẹn Egypt, “nọ djẹ odjẹ rọ nọ rioja rhẹ ihworho Osolobrugwẹ ukperẹ ọnọ riakpọ ọdandan ubiọke krẹn.” (Heb. 11:24-26) Jenẹ ọwan i hẹrokele esegburhomẹmro ihworho enana nyoma ana ha ukẹro ọghoghanren ni ugbomọphẹ rẹ  ọwan i vwori jeghwai haye ru ọhọre Osolobrugwẹ.

11. (a) Me yẹ ebrurhọ rọ maido rẹ ugbomọphẹ ọ rhua sa? (b) Me yo mwuo guọlọ ha ugbomọphẹ wu vwori ruiruo izede ro serhọ?

¹¹ Dedevwo ọnọ sabu rhiẹ oborẹ ọ lọhọre nẹ ọwọrọ o brorhiẹn rẹn ọwan, ọrana ọnọ lẹrhẹ ebrurhọ ro nẹ erhumu ugbomọphẹ sa va ọwan obọ. Ebrurhọ ọrana ya hunute uvuẹn Deuteronomy 30:19, 20. (Se yi.) Udjoghwẹ 19, ọ ta kpahen ugbomọphẹ rẹ Osolobrugwẹ ọ yẹ emọ Israel na. Uvuẹn udjoghwẹ 20, ọwan i yonorin taghene Jehova ọ yẹrẹ aye uphẹn rẹ aye ine dje oborẹ aye e roro phia. Ọwan ina ji sabu brorhiẹn taghene a guọlọ ha ẹga rẹn i Jehova. Uphẹn rọ miado rẹ ọwan i vwori, ọyẹ ọwan ina ha ugbomọphẹ rẹ Osolobrugwẹ ọ yẹrẹ ọwan ruiruo izede rọ nọ ha ọghọ ọrhẹ odidi riẹn.

12. Me yẹ ọwan ina ja ha ugbomọphẹ ọwan ru?

¹² Gbe roro taghene wu yẹ ugbehian ọnọ ẹghẹlẹ ọghoghanren. Oma ọ vwọ samọ merhuọn wu rha mẹrẹnvwrurhe taghene ugbehian ọnọ na, o dorẹn ẹghẹlẹ wu yẹriẹ na fughwẹ yanghene tobọ haye kon awọrọ-ọ. Gbe roro oborẹ oma o ru i Jehova, ọke rọ mẹrẹn ihworho ra ha ugbomọphẹ aye ru oborẹ ọsọre. Itiọrurhomẹmro, jerẹ oborẹ i Baibol na ọ tare, ihworho buebun i vwe dje ọdaremẹro phia-a. (2 Tim. 3:1, 2) O fori nẹ ọwan i ha ugbomọphẹ ri Jehova ọ yẹrẹ ọwan na ruiruo izede ro serhọ. Marhẹ ọwan ine ru kẹnoma na ja ha ugbomọphẹ rẹ ọwan i vwori ru oborẹ ọsọre?

13. Izede ọgo ya na kẹnoma rẹn uruemru ra ha ugbomọphẹ ọwan ru oborẹ ọsọre?

¹³ Ọwan ephian i vwo ugbomọphẹ ra na djẹ igbehian ọwan, osẹme, ọrhẹ ughe rẹ ọwan ine ni. Ọrẹn, ọwan ina sabu rha ha ugbomọphẹ ọwan ru ọdandan, orhianẹ ọwan i djẹ odjẹ rẹ ọwan ine rhiẹ evrẹn rẹn ojemẹ ugboma, yanghene ọwan arha nyalele ekwakwa ri serhe uvuẹn akpọ na. (Se 1 Peter 2:16.) O fori nẹ ọwan i ha ugbomọphẹ ọwan “ru kemru kemru fọkiẹ odidi Osolobrugwẹ,” ukperẹ ọwan ina hatua ekwakwa ugboma.—Gal. 5:13; 1 Cor. 10:31.

14. Marhẹ yẹ ẹruẹhaso i Jehova o ru surhobọ mwu ẹghẹlẹ ugbomọphẹ rẹ ọwan a ha ruiruo?

¹⁴ Izede ọrọrọ re ne ru sẹrorẹ  ugbomọphẹ rẹ ọwan i vwori, yẹ ọrẹ ọwan ina hẹroso i Jehova, nẹ ọwan i ha uphẹn riẹn nọ ha ọkpọvi rẹn ọwan. Ọye ọvo yẹ ‘Ohworho ro yono ọwan na mẹrẹn erere harẹn omobọ ọwan, Ohworho ro sun ọwan lele izede ro fori na nyalele.’ (Isa. 48:17) O fori nẹ ọwan i kwerhọ ẹmro i Jeremiah ọ tare: “Izede onyakpọ ọ nyalele rhẹ ọye yo vworie-e. Ọ havwiẹ harẹn onyakpọ rọ nya nọ kpọ udjoghwẹ onya yen vi-i.” (Jer. 10:23) Ọwan i vwa hẹroso oma ọwan ọvo, jerẹ oborẹ Adam ọrhẹ emọ Israel ri kparehaso na i ruru-u. Ukpomaran, jenẹ ọwan i rha “hẹroso i Jehova rhẹ ọsoso ọmudu” ọwan.—Prov. 3:5.

15. Me yẹ ọwan i yono nẹ uruemru-urhi rọ ha uvuẹn Galatians 6:5?

¹⁵ Ughwru owu uvuẹn ugbomọphẹ rẹ ọwan i vwori, ọyẹ ọrẹ ọwan ina họghọ rẹn ugbomọphẹ rẹ awọrọ i vwori rẹ aye ine brorhiẹn omobọ aye. Mesoriẹ? Ra mẹriẹn taghene ọwan ephian i vwo ẹghẹlẹ ugbomọphẹ na, ọwan ne brorhiẹn izede sansan. Omaran ọ ji havwọ ọrhọ tobọ rhianẹ o sekpahen irueru ọrhẹ ogame ọwan. Karorhọ uruemru-urhi rọ ha uvuẹn Galatians 6:5. (Se yi.) Ọwan i rha mẹrẹnvwrurhe taghene Olele Kristi owuowu ọnọ vi “kpare ohwan ọnẹyen,” ọnọ lẹrhẹ ọwan họghọ rẹn ugbomọphẹ awọrọ.

16, 17. (a) Marhẹ yẹ ugbomọphẹ re ne brorhiẹn o ru suẹ ẹmro uvuẹn ukoko rọ ha uvuẹn i Corinth? (b) Marhẹ yi Paul ọ kwaphiẹ ẹmro na rhọ lele, me yẹ ọnana o yonirin ọwan kpahen ugbomọphẹ awọrọ?

¹⁶ Roro kpahen udje rọ ha uvuẹn i Baibol ro djerie phia taghene ọwan ina vi họghọ rẹn ugbomọphẹ awọrọ orho sekpahen erhirhiẹ ẹhẹn obrorhiẹn ọwan. Uvuẹn Corinth, o vwo eramo ezẹko ra ha ze izobo rẹn ema, erhe ze izobo na hin, na kpare eramo na ya rhẹ uvuẹn eyi, Ilele Kristi ri ha uvuẹn Corinth, na kunu fọkiẹ ẹmro ro sekpahen ẹriọ aruo eramo erana. Ihworho ezẹko ne roro: ‘Ra mẹriẹn taghene ema o fiemru na-a, ẹhẹn obrorhiẹn mẹ ọ vwọ samọ kpokpi mẹ mi rha riẹ aramo na-a.’ Ọrẹn, ihworho erọrọ ri rhiẹ egehọ bi, ne roro taghene aye i rha re aramo na, nọyẹ aye i ha ẹga rẹn ema na ne. (1 Cor. 8:4, 7) Ọnana ẹmro ọghwaghwa, rọ nọ sabu fi ohra rhẹ uvwre Ilele Kristi ọke ọrana. Marhẹ yi Paul o ru ha userhumu rẹn Ilele Kristi ri ha uvuẹn Corinth nẹ aye i sabu ha ukẹro rẹ Osolobrugwẹ o nie, ha ni erhirhiẹ ọnana?

¹⁷ Ọrukaro, Paul nọ karorhọ ihworho na taghene emaren ọ lẹrhẹ aye ti kẹrẹ Osolobrugwẹ-ẹ. (1 Cor. 8:8) Ọreva ye, nọ ha erhetio rẹn aye nẹ aye i ja rha lẹrhẹ ugbomọphẹ aye rhiẹ ukọ rẹn ihworho ri vwiẹlẹre. (1 Cor. 8:9) Ọke oru, nọ ta rẹn ihworho ri vwa riẹ aramo na taghene aye i vwa ha ihworho ra ria guẹnzọ-ọn. (1 Cor. 10:25, 29, 30) Omarana, uvuẹn ẹmro ọnana ro sekpahen ogame ra harẹn i Jehova, Olele Kristi owuowu yọ nọ djẹ oborẹ ono ru, sekpahen oborẹ ẹhẹn obrorhiẹn ọnẹyen o kwerhọ. Omarana, orho fo nẹ ọwan i ha uphẹn rẹn imizu ri ha uvuẹn ukoko na nẹ aye i brorhiẹn omobọ aye uvuẹn erhirhiẹ ekomamo dede?—1 Cor. 10:32, 33.

18. Marhẹ wu ne ru djephia taghene wa ha ukẹro ọghoghanren ni ẹghẹlẹ ugbomọphẹ wu vwori na?

¹⁸ Jehova ọ yẹrẹ ọwan ẹghẹlẹ ugbomọphẹ. (2 Cor. 3:17) Ọwan a ha ukẹro ọghoghanren ni ẹghẹlẹ ọnana, nime ọ lẹrhẹ ọwan djephia harẹn i Jehova taghene ọwan i vwo ẹguọlọ kpahiẹn. Jenẹ ọwan i rhe dje ọdaremẹro kpahen ẹghẹlẹ ọnana, nyoma ọwan ina haye ruiruo uvuẹn izede ro no djephia taghene ọwan a họghọ rẹn i Jehova, jeghwai djephia taghene ọwan a họghọ rẹn oborẹ awọrọ a ha ugbomọphẹ aye ruiruo lele.