1, 2. (a) Ebẹnbẹn ego yẹ emọ epha a dẹrughwaroghwẹ? (b) Enọ ego ya na kpahenrhọ uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

JOSHUA rẹ ọsẹ ye ọrhẹ izie i kwa riẹ ẹkwotọre ọrọrọ nọ tare: “Ọke emọvwerhe mẹ, edjadjẹ ọsẹ mẹ ọrhẹ izu mẹ yi mia djẹ uvuẹn oghwa ọrhẹ ukoko na. Ọrẹn, ogege mia tuẹn isukuru rhọ, edjadjẹ ra djẹ uvuẹn amwa na nọ yọ mai je mẹ. Uvwre ẹgbukpe ezẹko, edjadjẹ eri vwiẹre mẹ nọ sẹre mẹ ẹro. Mi vwe rhe vwẹruọ oborẹ a ta uvuẹn uyono-o, irueruo amwa ọsẹ mẹ ọrhẹ izu mẹ, na sẹre mẹ ẹro.” Oborẹ ọ phia rẹn i Joshua na, ọ phia rẹn emọ buebun inyenana.

² Inyenana, ihworho ri vrẹn 240,000,000, e rhirhiẹ ẹkwotọre sansan. Orhianẹ wẹwẹ ọmiọmọ rọ kwa riẹ ẹkwotọre ọrọrọ, marhẹ wu ne ru ha userhumu rẹn emọ enọ nẹ aye i ru riaro uvuẹn urhomẹmro na? (3 John 4) Marhẹ awọrọ ine ru ha userhumu phia?

3, 4. (a) Marhẹ yẹ emiemọ ine ru dje omamọ udje rẹn emọ aye? (b) Me yẹ emiemọ ine je fiẹrorhọ taghene emọ aye ine ru rẹn aye?

³ Udje emiemọ ọ hobọte emọ aye, nẹ aye i sabu nya uvuẹn izede ro suẹn riẹ arhọ na. Emọ enọ i rha mẹrẹnvwrurhe taghene wa  ha Uvie i Jehova karo, ọnọ lẹrhẹ aye rha hẹroso i Jehova nọ hẹrote edamẹ aye. (Matt. 6:33, 34) Omarana, no fori nẹ emiemọ i rhe ruẹ dẹndẹn. O fori nẹ emiemọ i ha ogame i Jehova karo ukperẹ ono rhiẹ ekwakwa ugboma. O fori nẹ emiemọ i kẹnoma rẹn osa ẹriọ. O fori nẹ emiemọ i guọlọ ekwerhọ i Jehova ukperẹ ono rhiẹ efe yanghene ekwerhọ onyakpọ.—Se Mark 10:21, 22; John 12:43.

⁴ O fo nẹ emiemọ i fọkiẹ owian buebun lẹrhẹ aye ja ghwọghọ ọke kugbe rhẹ emọ aye-e. O fori nẹ emiemọ i djephia rẹn emọ na taghene aye i vwo omamerhomẹ kpahen aye fọkiẹ ogame i Jehova rẹ aye a ha karo, ukperẹ aye ina guọlọ efe rẹn oma aye yanghene rẹn eri vwiẹrẹ aye. O fo nẹ emiemọ i rhe roro taghene emọ na yi na lẹrhẹ aye fe-e, ọnana orhiẹ oborẹ i Baibol na ọ tare-e. Karorhọ taghene “orhiẹ emọ yi ne koko igho rẹn eri vwiẹrẹ aye-e, ọrẹn emiemọ yi ne koko efe rẹn emọ aye.”—2 Cor. 12:14.

5. Mesoriẹ o fo nẹ emiemọ i yono emọ aye kpahen i Jehova?

⁵ Baibol na ọ tare taghene ihworho ri nẹ edjadjẹ sansan rhe, ina rhiẹ ukoko i Jehova, o ghini ruẹgba inyenana. (Zech. 8:23) Ọrẹn, orhianẹ wẹwẹ rhẹ emọ enọ i vwa djẹ edjadjẹ owu-u, ọnọ sabu rhiẹ oborẹ ọ bẹnren re wu ne yono aye urhomẹmro na. Emọ enọ yẹ emọ uyono i Baibol ri mai ghanren, aye i rha dabu rhe Jehova ọnọ yẹ aye arhọ i bẹmẹdẹ. (John 17:3) Neneyo emọ enọ i sabu yono kpahen irhi Jehova, wu ne vi yono aye ọke ephian.—Se Deuteronomy 6:6, 7. 

6. Erere ego yẹ emọ enọ ina mẹrẹn orhianẹ aye a djẹ edjadjẹ ọnọ? (Mẹrẹn ifoto rọ ha uvuẹn ọtonrhọ uyono na.)

⁶ Emọ enọ ina sabu yono edjadjẹ ọkpokpọ uvuẹn isukuru ọrhẹ uvuẹn amwa are e rhirhiẹ, ọrẹn, aye ina sabu yono edjadjẹ ọnọ orhianẹ we lele aye tẹmro kugbe ọke ephian rhẹ edjadjẹ ọnọ. Habaye, emọ enọ arha djẹ edjadjẹ ọnọ, wu na sabu lele aye tẹmro nẹ ẹhẹn rhe. O ji vwo erere buebun. Emọ enọ arha djẹ edjadjẹ eva, ọnọ lẹrhẹ aye vwẹruọ ihworho ọrhẹ ekwakwa buebun. Ọnọ ji sabu lẹrhẹ aye kerabọ owian aghwoghwo na. Carolina rẹ ọsẹ ye ọrhẹ izie i rhiẹ epha, nọ tare: “Oma ọ ghini merhen mẹ ọke mie riẹ ukoko ra djẹ edjadjẹ ọrọrọ. Ọ jeghwai merhen mẹ oma re mia userhumu phia ekete ra mai guọliẹ.”

7. Me wu ne ru orhianẹ ihworho ri ha uvuẹn ekrun ọnọ a djẹ edjadjẹ sansan?

⁷ Ọrẹn, rẹ emọ na a dua jeghwai yono edjadjẹ ekete aye i havwọ na, omwemẹ aye ina djẹ edjadjẹ eri vwiẹre aye ọnọ sabu seriotọre, ọkezẹko aye i rha tobọ sabu djẹ edjadjẹ na-a. Emiemọ, orhianẹ ọnana ọ phia rẹn are, are ina sabu yono edjadjẹ ekete are i havwọ na. Are ina sabu yono emọ are, nẹ aye i nya riaro uvuẹn ukoko na, orhianẹ are e vweruọ oborẹ emọ na a ta, ughe aye e nẹ, ọrhẹ owian aye a wian uvuẹn isukuru, habaye, are ina ji sabu lele ihworho re yono aye tẹmro kugbe. Ọrẹn, ne yono edjadjẹ ọkpokpọ ọ ha ọke, omẹgbanhon kugbe omeriotọre. Ọrẹn, orhianẹ are i vwiẹ odienrhọ, are i yono edjadjẹ idienrhọ nẹ are i sabu lelie tẹmro? O ji fo nẹ emiemọ i ji damoma yono edjadjẹ rẹ ọmọ aye o vwẹruọ ye nẹ aye i sabu lelie tẹmro. *

8. Marhẹ wu ne ru ha userhumu rẹn emọ enọ orhianẹ wu vwe vwẹruọ edjadjẹ rẹ aye e vwẹruọ ye-e?

⁸ Itiọrurhomẹmro, emiemọ na i ghwai sabu rhe edjadjẹ ọkpokpọ na mwuotọre-e.  Ovẹnẹ rọ ha uvwre edjadjẹ aye ọnọ sabu lẹrhiẹ bẹn rẹ emiemọ ine yono emọ aye kpahen i Baibol na. (2 Tim. 3:15) Orhianẹ ọnana erhirhiẹ wu havwọ, wu na ji sabu ha userhumu rẹn emọ enọ, nẹ aye i ga i Jehova jeghwai vwo ẹguọlọ kpahiẹn. Shan ro rhiẹ ọkpako ukoko, nọ tare: “Izu ame ọ ghwai rhe oborẹ a djẹ edjadjẹ rẹ ame e vwẹruọ ye na-a, mẹmẹ ọrhẹ imizu mẹ i vwa jeghwai dabu vwẹruo edjadjẹ izu mẹ-ẹ. Ọrẹn, ọke ame a mẹrẹn izu ame ro yono i Baibol na, nẹrhomo, jeghwai ru ogame ekrun kọkprughwre kọkprughwre, ame ni mẹrẹnvwrurhe taghene ne rhe i Jehova yẹ oborẹ ọ mai ghanren.”

9. Marhẹ emiemọ ine ru sabu yono emọ aye ra djẹ edjadjẹ eva?

⁹ Ọkezẹko, emọ ezẹko e yono kpahen i Jehova uvuẹn edjadjẹ eva, nọyẹ edjadjẹ rẹ aye a djẹ uvuẹn isukuru ọrhẹ edjadjẹ rẹ aye a djẹ uvuẹn oghwa. Fọkiẹ ọrana, emiemọ buebun na ha ẹbe ukoko na, ikpekporo, ọrhẹ ividio uvuẹn edjadjẹ eva na e ruiruo. O fiotọre taghene emiemọ ina vi ghwọghọ ọke kugbe rhẹ emọ aye nẹ emọ aye i sabu vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ i Jehova.

10. (a) Uvuẹn ekrun, ọrọmo yo fori no brorhiẹn kpahen ukoko rẹ aye ina nya? (b) Me yo fori no ru no ki brorhiẹn?

¹⁰ Orhianẹ ukoko ra djẹ edjadjẹ epha o serabọ rẹn aye, o fori nẹ aye i kwomakugbe ukoko ra djẹ edjadjẹ ẹkwotọre aye i havwọ na. (Ps. 146:9) Ọrẹn, orho vwo ukoko ra djẹ edjadjẹ epha na, o fori nẹ urhomu ekrun i brorhiẹn kpahen ukoko rọ mai rhomu rẹn ekrun aye. O fori nẹ urhomu ekrun ọ dabu lele ekrun ọnẹyen roro kpahiẹn jeghwai nẹrhomo, no ki brorhiẹn. (1 Cor. 11:3) Ekwakwa ego yo fori nẹ urhomu ekrun ọ dabu roro kpahen? Iruemru-urhi ego yi sekpahen erhirhiẹ na? Jene yono kpahen ezẹko.

11, 12. (a) Marhẹ yẹ edjadjẹ o ru hobọte oborẹ emọ e yono uvuẹn uyono ukoko na? (b) Mesoriẹ emọ ezẹko i vwa guọlọ yono edjadjẹ eri vwiẹrẹ aye?

¹¹ O fori nẹ emiemọ i dabu ni edamẹ emọ aye so. Neneyo emọ na i sabu mevigbanhon uvuẹn urhomẹmro na, o fori ne yono aye vrẹn oborẹ aye e rhon uvuẹn uyono. Habaye, orhianẹ e ru uyono uvuẹn edjadjẹ emọ na a dabu vwẹruọ ye, emọ na ina sabu yono ekwakwa buebun nẹ uyono na rhe. Ọrẹn, emọ na i sabu yono ekwakwa buebu-un, orhianẹ aye i vwe vwẹruọ edjadjẹ na-a. (Se 1 Corinthians 14:9, 11.) Ọkezẹko, emọ i vwa djẹ edjadje eri vwiẹrẹ aye ọke na ephia-an. Itiọrurhomẹmro, emọ ezẹko a sabu kpahanrhọ enọ, ha udje phia, jeghwai ha ẹmro phia uvuẹn edjadjẹ eri vwiẹrẹ aye, ọrẹn aye e vwo ẹguọlọ kpahen edjadjẹ na-a.

¹² Habaye, orhiẹ edjadjẹ na ọvo yọ hobọte ọmudu ọmọ na-a. Omaran yọ phia rẹn i Joshua ra hunute bi na. Esther ro rhiẹ omizu Joshua nọ tare taghene, “emọvwerhe i rhe vwo ẹguọlọ kpahen edjadjẹ eri vwiẹrẹ aye, aye ni ne ji vwo eguọlọ kpahen irueruo ọrhẹ ẹga eri vwiẹrẹ aye a nya.” Habaye, emọ erhe vwo ẹguọlọ kpahen irueruo amwa eri vwiẹrẹ aye-e, ọnọ ji bẹn aye ine vwo ẹguọlọ kpahen edjadjẹ ọrhẹ ẹga eri vwiẹrẹ aye a nya. Me yẹ emiemọ ri rhiẹ epha ina sabu ru kpahen ọnana?

13, 14. (a) Mesoriẹ esa ọrhẹ ane owu e riẹ ukoko ra djẹ edjadjẹ ẹkwotọre aye i havwọ? (b) Me yẹ emiemọ na i ruru nẹ aye i sabu rhe ruẹ riaro uvuẹn ukoko na?

¹³ O fori nẹ emiemọ i roro kpahen oborẹ ọnọ lẹrhẹ emọ aye ru riaro uvuẹn ogame i Jehova. (1 Cor. 10:24) Samuel ro rhiẹ ọsẹ Joshua ọrhẹ Esther nọ tare: “Mẹmẹ ọrhẹ ane mẹ i dabu ni emọ ame so neneyo ame i sabu rhe edjadjẹ rọ nọ lẹrhẹ aye rhe ruẹ riaro uvuẹn ukoko na, ame ni jeghwai nẹrhomo vwe i Jehova nọ yẹ ame ẹghwanren. Oborẹ ame i mẹrẹnvwrurhe ọ ghwai  je ame-e. Ọrẹn, ame ni mẹrẹnvwrurhe taghene uvuẹn edjadjẹ ame, aye i vwa dabu mẹrẹn erere nie sa-a, omarana, ame ni kwa riẹ ukoko ra djẹ edjadjẹ ẹkwotọre ame i havwọ na. Ame ọrhẹ emọ ame, ne riẹ uyono ọrhẹ aghwoghwo kugbe. Ame ne se imizu ezẹko rhiẹ oghwa ame jeghwai riakpọ kugbe. Enana ephian ni ha userhumu rẹn emọ ame rhe imizu ri ha uvuẹn ukoko na, aye ni ji rhe i Jehova rhọ taghene ọye Ọsẹ ọrhẹ Ugbehian aye. Ame i nirien taghene ọnana ọ ghanren ghwẹ edjadjẹ ame rẹ aye ine rhon.”

¹⁴ Samuel nọ ji ta: “Neneyo ame i rhe ruẹ riaro uvuẹn ukoko na, mẹmẹ ọrhẹ ane mẹ ne ji rhiẹ uyono uvuẹn edjadjẹ ame. Ame i vwe rhe vwo ọke-e, oma ọ jeghwai ghwọghọ ame ọkezẹko. Ọrẹn, ame a kpẹmẹ i Jehova nime ọ ha ebrurhọ rẹn omẹdamu ame. Emọ ame awansa a ga ẹrhẹ ọkobaro ọke ephian.”

15. Mesoriẹ omizu Kristina o roro taghene ọye ono ru riaro rhọ orho riẹ ukoko ra djẹ edjadjẹ ẹkwotọre rọ havwọ?

¹⁵ Emọ ri ghwanren ne, ina sabu mẹrẹnvwrurhe taghene aye ina sabu rhe ruẹ riaro uvuẹn ukoko ra djẹ edjadjẹ rẹ aye e vwẹruọ ye. Orho rhiẹ omaran, o fo nẹ eri vwiẹrẹ aye i roro taghene emọ na e vwo ẹguọlọ kpahen aye-e. Omizu ọgbọtọ owu re se Kristina nọ tare: “Mi rhe ibiẹ ekwakwa uvuẹn edjadjẹ eri vwiẹre mẹ, ọrẹn arha djẹ edjadjẹ na uvuẹn uyono, mi vwe vwẹruọ ye-e. Ọke mie te ẹgbukpe 12, ni mi riẹ omẹvwa ọduado ra djẹ edjadjẹ isukuru mẹ. Ọke ọrana, nọ yi mie vwẹruọ urhomẹmro na! Mi ji mẹrẹn emru ọrọrọ vwrurhe ọke mia nẹrhomo vwe i Jehova uvuẹn edjadjẹ isukuru mẹ. Mia rha nẹrhomo mia sabu ta ọsoso ẹhẹn mẹ rẹn i Jehova!” (Acts 2:11, 41) Ọke i Kristina o te omirẹghwa, nọ ta rẹn eri vwiẹriẹ kpahen oborẹ o roro, no brorhiẹn ro no riẹ ukoko ra djẹ edjadjẹ rẹ ọye o vwẹruọ ye. Kristina nọ tare: “Nime mie yono kpahen i Jehova uvuẹn edjadjẹ mie vwẹruọ ye, nọ lẹrhere mẹ ru riaro uvuẹn ogame i Jehova.” Ọke oru, Kristina no rhiẹ ọkobaro ọke ephian.

16. Mesoriẹ oma ọ merhen Omizu Nadia taghene ọ daji ukoko ra djẹ edjadjẹ eri vwiẹriẹ?

¹⁶ Iphuphẹn, are i rorori taghene are ine ru riaro rhọ, are i rhe riẹ ukoko ra djẹ edjadjẹ ẹkwotọre are i havwọ? Orho rhiẹ omaran, nọ oma oborẹ ọsoriẹ vwe roro omaran. Wu rhe riẹ ukoko ọrọrọ, ọnọ lẹrhuọ ti kẹrẹ i Jehova rhọ? (Jas. 4:8) Gbinẹ we riẹ ukoko ọrọrọ, ne wu zẹ jẹ owian vwo? Yanghene we riẹ ukoko ọrọrọ, nẹ eri vwiẹruọ i ja rha mẹrẹn oborẹ we ruẹ? Omizu ọmase re se Nadia rọ ga uvuẹn oghọn ukoko nọ tare: “Ọke mẹmẹ ọrhẹ imizu mẹ e te iphuphẹn, ame na guọlọ riẹ ukoko ra djẹ edjadjẹ ẹkwotọre ame i havwọ na.” Ọrẹn, eri vwiẹrẹ aye e kwe-e, nime aye i rheri taghene ọrana ọ lẹrhẹ emọ aye ruẹ riaro-o. Nadia nọ habaye: “Vwarana, oma ọ merhen ame taghene eri vwiẹrẹ ame i damoma rẹ aye ine yono ame edjadjẹ aye jeghwai ta rẹn ame nẹ ame i daji ukoko ra djẹ edjadjẹ ame. Ọnana ọ rhua erere buebun vwe ame ne, ọ jeghwai yẹ ame uphẹn buebun rẹ ame e yono awọrọ kpahen i Jehova.”

17. (a) Ayọmo yi Jehova ọ yẹre owian re ne yono emọ? (b) Marhẹ yẹ emiemọ ine ru mẹrẹn userhumu nẹ aye i sabu yono emọ aye urhomẹmro na?

¹⁷ Jehova ọ ha owian re ne yono emọ urhomẹmro na rẹn eri vwiẹrẹ aye, orhiẹ ọsẹ ọrhẹ izu ọduado yanghene awọrọ-ọ. (Se Proverbs 1:8; 31:10, 27, 28.) Ọrẹn emiemọ, orhianẹ are i vwe vwẹruọ edjadjẹ ra djẹ uvuẹn ẹkwotọre na-a, o fori nẹ are i  nekpẹn userhumu mie awọrọ neneyo are i sabu yono emọ are. Ọnana o mevirhọ taghene aye ina nyajẹ owian aye ine yono emọ aye vwo rẹn ihworho erana-a; ukpomaran, ọ ha usuẹn izede emiemọ ine yono emọ aye kpahen izede i Jehova. (Eph. 6:4) Jerẹ udje, emiemọ ina sabu nekpẹn userhumu mie ekpako ukoko nẹ aye i yẹ aye ọkpọvi kpahen oborẹ aye ine ru ogame ekrun lele ọrhẹ oborẹ aye ine ru yẹ emọ aye userhumu mẹrẹn omamọ igbehian.

18, 19. (a) Marhẹ yẹ imizu ri te edje uvuẹn ukoko na ine ru ha userhumu rẹn iphuphẹn? (b) Me yo fori nẹ emiemọ i ji rhe ruẹ?

¹⁸ Jerẹ udje, emiemọ ina sabu se imizu nẹ aye i kwomakugbe aye uvuẹn ogame ekrun aye. Habaye, iphuphẹn e ruẹ riaro orhianẹ aye i vwo igbehian ri ne lele aye wian uvuẹn aghwoghwo na jeghwai lele aye ghwọghọ ọke kugbe. (Prov. 27:17) Shan ra hunute oberun na, nọ tare: “Mi dabu karorhọ imizu ri ha re mẹ ru ugbehian. Aye i rha ha userhumu mẹ mwuegbe ẹmro mẹ, ni me yono riaro rhọ. Mi jeghwai vwo omamerhomẹ kpahen ekwakwa rẹ ame e ruẹ kugbe.”

¹⁹ Itiọrurhomẹmro, o fori nẹ ihworho rẹ emiemọ i djẹre ni yono emọ aye, i lẹrhẹ emọ na rha họghọ rẹn eri vwiẹrẹ aye, o fori nẹ aye i dabu ta omamọ ẹmro kpahen aye, ukperẹ aye ina ha ẹrhẹ esẹ ọrhẹ izu. Habaye, ihworho ra ha userhumu phia, i damoma neneyo ihworho ri ha uvuẹn ukoko na ọrhẹ ihworho ri vwa ha uvuẹn ukoko na i ja rha ta orharhere ẹmro kpahen aye. (1 Pet. 2:12) Dedevwo, emiemọ ina sabu nekpẹn userhumu mie awọrọ, ọrẹn, o fori nẹ aye ọvo i rhe yono emọ aye urhomẹmro na. Habaye, o fori nẹ aye i ji dabu ni ihworho re yono emọ aye so.

20. Marhẹ yẹ emiemọ ine ru ha userhumu rẹn emọ aye nẹ aye i ga i Jehova ọke ephian?

²⁰ Emiemọ, are i rha nẹrhomo vwe i Jehova nọ sa are erhumu, nẹ are i ji ru ekete omẹgbanhon are o teri. (Se 2 Chronicles 15:7.) Jenẹ onyerẹnkugbe ọmọ ọnọ rhẹ i Jehova rhiẹ oborẹ ọ mai ghanren wẹn. Ru oborẹ wu na sabu ru ephian nẹ ẹmro Osolobrugwẹ o te aye ẹhẹn. Vwo ifiẹrorhọ taghene ọmọ ọnọ, ọnọ sabu vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ i Jehova. Emọ enọ arha nyalele udje ọnọ ọrhẹ oborẹ i Baibol na ọ tare, wu ne vwo aruo ẹhẹn rẹ ọnyikọ John o vwo kpahen ihworho rọ ha ru emọ uvuẹn ukoko na: “O vwo omamerhomẹ mi vwori rọ ghwẹ ọnana-a: ọrẹ mi ne rhon taghene emọ mẹ a nya riaro uvuẹn urhomẹmro na.”—3 John 4.