Enọ rẹ Otu re se Ẹbe Ọwan i Nọren

Iseri Jehova e se oghọn ọbara owuorowu rhoma?

A ha ẹkpahenrhọ onọ ọnana nẹ Oghwa Odẹrẹ ọrẹ June 15, 2000.

Iseri Jehova i vwe se ọbara rhoma-a. Ame i vwo imwẹro taghene urhi Osolobrugwẹ kpahen ọbara o vwo wene-e. Inyenana, ana sabu ghalẹ ọbara rhẹ eghọn ẹne, ana ji sabu ghalẹ eghọn ẹne na rhẹ eghọn ekokamu sansan. Omarana, o fori nẹ Olele Kristi o ni imwofẹn ọrhẹ erere ri havwiẹ vwẹre no ki brorhiẹn oborẹ ono simi omayen lele. O fori nọ bọn orhienbro yi kpahen oborẹ i Baibol na ọ tare, ọrhẹ onyerẹnkugbe ọnẹyen rhi Jehova.

Oborẹ i Baibol ọ ta kpahen ọbara o fiotọre. Na sabu mẹrẹn oborẹ ọsoriẹ o rhiẹ omaran, jene roro kpahen idje ihworho ri ha uvuẹn Baibol na, oborẹ aye i nyerẹn lele, ọrhẹ oborẹ aye i simi oma aye lele.

Jehova ọ ta rẹn Noah taghene ọ ha ukẹro ọghoghanren ni ọbara. (Genesis 9:3, 4) Ọke oru, urhi Osolobrugwẹ ọ yẹ emọ Israel no dje oborẹ ọbara ọghanren te: “Orhianẹ owuọwan uvuẹn oghwa Israel yanghene ọpha owuorowu . . . ọ riẹ aruẹ ọbara owuorowu, mi na dẹrughwaro mẹ ghwu ohworho rọ riẹ ọbara na.” Onyẹ Israel owu ọrhọ tiẹn urhi Osolobrugwẹ, ọnọ sabu hobọte awọrọ; omarana Osolobrugwẹ nọ habaye: Mi ne “kpe yi nẹ uvwre ihworho enẹyen.” (Leviticus 17:10) Uvuẹn ẹghware owu re ruru uvuẹn Jerusalem, inyikọ na kugbe ehworhare ri kpako ne ni tare taghene ana vi ‘kẹnoma nẹ ọbara.’ Urhi ọnana ọ ghanren te ọrẹ ohworho ọnọ kẹnoma rẹn irueruo ọfanrhiẹn ọrhẹ emẹgọ.—Acts 15:28, 29.

Me yo mevirhọ na “kẹnoma” nẹ emru ọke ahwanren? Ilele Kristi i vwa riẹ ọbara-a, sẹ ọkpokpọ yanghene o ze ne; aye i vwa riẹ aranmo re vwe bru owọriẹ-ẹ. Ji habaye o fo na riẹ emaren ra ha ọbara sere-e. Re se ọbara rhoma izede sansan ọ kparehaso urhi Osolobrugwẹ.—1 Samuel 14:32, 33.

Uvuẹn ọke ahwanren ihworho ezẹko i rha riẹ ọbara, ẹhẹn aye o vwo kpokpo aye-e, jerẹ oborẹ a mẹrẹnren uvuẹn eyaya ọrẹ Tertullian ro nyerẹnren uvwre ẹgbukpe uzusionrin ọke i Kristi o hwu hin. Ọke rọ kpahanrhọ ofian ra mọrọn baren Ilele Kristi taghene aye riẹ ọbara, Tertullian nọ tare taghene ihworho ezẹko a riẹ ọphọ kugbe nyoma rẹ aye a da ọbara. Ọ ji ta taghene “ọke ra ha ughe phia uvuẹn afiughe, [ihworho] ezẹko ri vwo ufiuvwele rẹ aye ina da ọbara, ne bruẹ ugboma ohworho rọ riẹ iborhin na ji da ọbara ye, nime aye e roro taghene o simi emiamo re hwuẹ sorhamwa.”

Ọ sọre nẹ Ilele Krsiti i vwobọrhọ aruẹ irueruo enana, ọrhọ tobọ rhianẹ itu Rome e ruẹ aye fọkiẹ omọkpokpọ aye: Tertullian ọrhọ ya, “Ame i vwa tobọ ha ọbara aranmo ba emaren ame a sere-e.” Itu i Rome na ha ọbara sere emaren nẹ aye i sabu damẹ Ilele Kristi ni. Tertul­lian nọ habaye: “Ilele Kristi i vwa tobọ riẹ ọbara eranmo-o, omarana o fo ne roro taghene aye ina da ọbara ituakpọ-ọ.”

Orhianẹ idọkitọ yọ tare taghene a ha ọbara simi oma, ihworho buebun inyenana i vwe nie taghene ọ kparehaso urhi Osolobrugwẹ-ẹ. Dedevwo Iseri Jehova i guọlọ rhirhiẹ yẹ ọke jijiri, ame i vwo omwemẹ ame ina nyalele urhi Osolobrugwẹ kpahen ọbara. Marhẹ ene ru huvwele urhi Osolobrugwẹ kpahen ọbare inyenana?

Avwọke re fiuvweri Akpọ Ephian ọreva hin, uruemru re se ọbara rhoma no mo titi omamọ, ọrẹn Iseri Jehova ephian i rheri taghene ọbara eserhoma ọ kparehasuẹ urhi Osolobrugwẹ. Ọrẹn, aruẹ omesimo sansan i havwiẹ inyenana ne. Inyenana, ọbara buebun re se rhoma i nẹ owu usuẹn eghọn ọbara ẹne rhe, aye yẹ: (1) red cell; (2) white cell; (3) platelet; (4) plasma. Sekpahen erhirhiẹ rẹ oma ohworho ọ havwọ, idọkitọ ina sabu ha owu usuẹn eghọn ẹne na simi ohworho. Nime a ghalẹ ọbara na rhẹ eghọn sansan, na sabu haye simi ihworho buebun. Iseri Jehova i vwo imwẹro taghene ọ kparehaso urhi Osolobrugwẹ re ne se ọbara rhẹ oma, yanghene owu usuẹn eghọn ọbara ẹne na. Ra mẹriẹn taghene Iseri Jehova i vwe se ọbara rhoma-a, ọnana ọ vwọ rhọ lẹrhẹ aye kpare aruẹ emiamo jerẹ hepatitis ọrhẹ AIDS, ra sabu mwu ohworho nyoma ọbara.

Ọrẹn, ana ji sabu ghalẹ eghọn ọbara ẹne na rhẹ eghọn ekokamu erọrọ. Marhẹ a ha aye ruiruo lele, me yọ nọ ha userhumu rẹn Olele Kristi brorhiẹn sẹ ọnọ ha aye ba omesimo yanghene ọ ha aye ba ye-e?

Ọbara o vwo eghọn sansan. Oghọn re se plasma rọ tobọ vwo ame omamọ, o ji vwo eghọn erọrọ sansan uvuẹn oma na dede. Plasma o ji vwo oborẹ e se protein ro ji rhiẹ albumin, rọ lẹrhẹ ọbara eghwe dobọjẹ, ọ ji ha userhumu rẹn oma na wọnrọn hasuẹ emiamo sansan. Idọkitọ ezẹko a ha i protein enana simi ihworho. Jerẹ udje, ezẹko usuẹn i protein enana a ha userhumu rẹn ihworho rẹ oma aye o ghwe ọbara. Ohworho orho vwo emiamo oghẹnrensan, idọkitọ ọnọ sabu ha i protein nẹ uvuẹn oma ohworho ro vwo vwo emiamo na, aye ni na haye ruẹ umwu ro no simie. O ji vwo ena erọrọ rẹ idọkitọ a ha ruiruo, ọrẹn udje ọnana o djephia taghene ana sabu ha eghọn i plasma ezẹko ruẹ umwu. *

Jerẹ oborẹ oghọn ọbara re se plasma o ji vwo eghọn sansan, ana ji sabu ghalẹ eghọn ọbara kirighwo jerẹ (red cell, white cell, platelet) rhẹ eghọn sansan. Jerẹ udje, ana sabu ha eghọn ezẹko uvuẹn ọbara na ruẹ umwu rọ nọ sabu simi emiamo egbogbanhon ezẹko jerẹ cancer ọrhẹ erọrọ. Ana ji sabu ha oghọn ọbara re se platelet ruẹ umwu ro simi ora. Habaye, o ji vwo imwu ezẹko re ruẹ ri vwo eghọn ọbara sansan. Ohworho ọrhọ da aruẹ imwu enana o mevirhọ taghene o se ọbara rhoma ne-e; ọrẹn a ha eghọn ezẹko uvuẹn ọbara ruẹ imwu na. O fori nẹ Ilele Kristi i rhiabọ dede omesimo ri sekpahen aruẹ eghọn ọbara enana? Ọrana orhienbro omobọ. Baibol na o dje ekwakwa buebun kpahen oborẹ ene simi oma lele-e, ọrẹn, o fori nẹ Olele Kristi ọ ha ẹhẹn obrorhiẹn yen brorhiẹn ro serhọ obaro Osolobrugwẹ.

Ihworho ezẹko i tenren taghene a vwa ha umwu owuowu ra ha ọbara ba ru simi aye-e, (ọrhọ tobọ rhiẹ eghọn ọbara rọ nọ ha userhumu rẹn aye dede). Ọnana yẹ oborẹ aye i vwẹruọ urhi Osolobrugwẹ lele, rọ tare taghene a ‘kẹnoma nẹ ọbara.’ Aye ne roro taghene urhi Osolobrugwẹ ọ yẹ emọ Israel ọ mevirhọ taghene erhe tiẹ ọbara nẹ oma aranmo, egbe ‘rhie yi ghwotọre.’ (Deuteronomy 12:22-24) Mesoriẹ uruemru-urhi ọrana ọghanren? Nime na ki sabu ruẹ imwu ri na ha userhumu rẹn oma na wọnrọn hasuẹ emiamo, ọkezẹko a ha ọbara ruiruo. Omarana, Ilele Kristi ezẹko na tiẹn aruẹ imwu enana, jerẹ oborẹ aye a tiẹn ọbara e se rhoma. O fori na họghọ rẹn aye, orhianẹ ẹhẹn obrorhiẹn aye o kwe nẹ aye i rhiabọ dede aruẹ omesimo enana-a.

Orhienbro Ilele Kristi erọrọ a sabu vẹnẹ. Aye a ji tiẹn eghọn ọbara ephian re se rhoma jerẹ red cell, white cell, platelet, yanghene plasma. Ọrẹn, aye ina sabu kwe nẹ idọkitọ ọ ha ibiẹ ọbara nẹ owu usuẹn eghọn ọbara ẹne na, ruẹ umwu rẹn aye. O vwo izede sansan ra ha ọbara na ruiruo lele. Jerẹ udje, Ilele Kristi ezẹko ina sabu kwe na ha oghọn ọbara re se i plasma ruẹ umwu rẹn aye, ọrẹn aye i kwe na ha oghọn ọbara ọrẹ red yanghene white cell ruẹ umwu rẹn aye-e. Ọrẹn, me yọ nọ sabu lẹrhẹ Ilele Kristi ezẹko kwe ne sẹ eghọn ọbara ezẹko usuẹn era ta kpahen na rhoma aye?

“Enọ rẹ Otu re se Ẹbe Ọwan i Nọren” rọ ha uvuẹn Oghwa Odẹrẹ ọrẹ June 1, 1990, ọ tare taghene oghọn ọbara re se plasma ọ sabu nẹ ọbara izu ruẹ uvuẹn ọbara ọmọ rọ ha uvuẹn evwan izie. Nyoma izede ọnana oma ọmọ na nọ sabu wọnrọn hasuẹ emiamo egbogbanhon. Habaye, oghọn ọbara re se red cell rọ ha uvuẹn oma ọmọ na ọrhọ wian owian yen hin ne, ezẹko usuẹn aye na rharhumu ruẹ oma izu na. Orho ru, izu na nọ nyoma izede sansan tiẹ aye nẹ omayen. Ilele Kristi ezẹko ina sabu kwerhọ ye taghene nime a maren ọwan neneyo eghọn ọbara enana i sabu rhe nẹ oma ohworho owu ruẹ oma ọwọrọ, aye ina sabu kwe na ha eghọn ọbara enana ba omesimo aye.

Ra mẹriẹn taghene iroro ọrhẹ orhienbro ihworho i vẹnẹren kpahen oborẹ ana ha ọbara ruiruo lele, ọnana no mevirhọ taghene oghwẹmro ro sekpahen ọbara ọghanre-en? Ẹjo. Ọghanranren. Ọrẹn, oghwẹmro na o fiotọre. Iseri Jehova i vwe se ọbara yanghene eghọn ọbara owuorowu rhoma kakaka-a. Baibol na ọ ha ọkpọvi rẹn Ilele Kristi nẹ aye ‘kẹnoma rẹn ekwakwa ra ha ze izobo rẹn ema, nẹ ọbara, ọrhẹ irueruo ọfanrhiẹn.’ (Acts 15:29) Gbobọhiẹn ọrana, orho sekpahen ọrẹ ene sẹ oghọn owu usuẹn eghọn ọbara ẹne na rhoma, o fori nẹ Olele Kristi owuowu ọ dabu ni erhirhiẹ na so, nẹrhomo kpahiẹn, jeghwai roro kodo kpahen orhienbro ro serhọ rhẹ ẹhẹn obrorhiẹn yen.

Ihworho buebun i vwo omwemẹ aye ine kwerhọ aruẹ omesimo ephian orhianẹ ono simi emiamo aye ogege, aye i vwa tobọ roro sẹ ọbara ra haba omesimo na ono fi arhọ are rhẹ erhirhiẹ imwofẹ-ẹn. Ọrẹn, Ilele Kristi erhe brorhiẹn kpahen aruẹ omesimo ra na yẹ aye, aye i vwe roro kpahen omọkpokpọ aye ọvo-o. Dedevwo oma ọmerhen Iseri Jehova taghene o vwo ena omesimo sansan, ọrẹn aye e ni imwofẹn ọrhẹ erere ri havwiẹ vwẹre aye e ki brorhiẹn. Aye i rha dẹrughwaroghwẹ omesimo ro sekpahen ọbara, aye na dabu ni oborẹ Osolobrugwẹ ọ tare, ọrhẹ onyerẹnkugbe aye i vwori rhi Jehova.—Psalm 36:9.

Ghini emru erere taghene Ilele Kristi i vwo aruẹ imwẹro ọgba ijoro na rọ tare: “Jehova ọren ọrhẹ ikpọfia; ọye o tiobọnu arodọmẹ ọrhẹ odidi. Jehova ọ vwọ samọ ti ekwakwa irhorhomu nu rẹn ihworho ra sẹrorẹ emevigbanhon aye-e. O Jehova . . . , omamerhomẹ ọ havwiẹ rẹn ohworho rọ hẹrosuọ”!—Psalm 84:11, 12.

[Ekete Ra Djokarhọ]

[Ekpeti]

ENỌ EZẸKO RA NA SABU NỌ IDỌKITỌ

Wu rha dẹrughwaroghwẹ erhirhiẹ rọ nọ lẹrhuọ bẹrẹ oma yanghene ro sekpahen ọbara, nọ oma:

Idọkitọ ephian ra guọlọ simi mẹ i rheri taghene nime mẹmẹ owuọwan usuẹn Iseri Jehova, mia guọlọ ne se ọbara rhẹ omamẹ uvuẹn erhirhiẹ owuorowu-u, ọrhọ tobọ rhiẹ eghọn ọbara jerẹ (red cell, white cell, platelet, yanghene plasma-a)?

Orhianẹ a ta wẹn ne wu da umwu ra ha eghọn ọbara jerẹ red cell, white cell, platelet, yanghene plasma ru, gba nọ:

A ha owu usuẹn eghọn ọbara ẹne na ba ruẹ umwu na? Orhiomaran, wu na sabu djeyi fiotọre mẹ?

Marhẹ umwu ra na yẹ mẹ na ono bun te, marhẹ ana haye mẹ lele?

Ẹhẹn obrorhiẹn mẹ orho kwe mẹ mi ha aruẹ omesimo ọnana, imwofẹn ego yi havwiẹ?

Ẹhẹn obrorhiẹn mẹ ọrhọ lẹrhe mẹ tiẹn omesimo ọnana, aruẹ omesimo erọrọ ego ya na sabu ha simi mẹ?

Mi rha dabu roro kpahen oghwẹmro ọnana ne, ọkiọgo mi na ta wẹn kpahen orhienbro mẹ?