Cameron: Jon, mia riamerhen aruẹ ikuegbe i Baibol ọnana rẹ ọwan a ta kpahen ọke ephian. * Ọke ra tẹmro kperhumu, wu nọren mẹ onọ owu kpahen Uvie Osolobrugwẹ. Wu nọren mẹ oborẹ ọsoriẹ Iseri Jehova e vwo imwẹro taghene Uvie na ọ tuẹn usun rhọ ẹgbukpe 1914.

Jon: Omaran, ọke mie se ọbe owu wu yẹre mẹ, ọbe na nọ tare taghene Uvie Osolobrugwẹ ọ tuẹn usun rhọ ẹgbukpe 1914. Ọrana o gberi mẹ unu, fọkime are e yono taghene are i bọn imwẹro are ephian kpahen i Baibol na.

Cameron: Omaran dẹn.

Jon: Ẹmm, mi se ọsoso i Baibol na ne. Ọrẹn, mia mẹrẹn ekete owuorowu rọ hunute ẹgbukpe 1914 uvuie-en. Omarana, ni mi riẹ i Baibol rọ ha uvuẹn itanẹti ya guọlọ ẹgbukpe “1914.” Ọrẹ omemwurhọ: “Mia mẹriẹ-ẹn.”

Cameron: Jon, mi ghini kpẹmuọ fọkiẹ omẹdamu ọrana. Ọrukaro, mi kpẹmeruọn taghene wu se ọsoso i Baibol na ne. Ọnana o djephia taghene wu ghini vwo ẹguọlọ kpahen Ẹmro Osolobrugwẹ.

Jon: Omaran dẹn. O vwo oborẹ ọ họheriẹ-ẹ.

Cameron: Mi kwerhọ ye. Emru ọreva mi na kpẹmuọ rhọ, yẹ omwemẹ wu vwori wa ya guọlọ ẹkpahenrhọ rẹn enọ wu vwori uvuẹn i Baibol na. Wu ghini ruẹ oborẹ i Baibol na ọ tare taghene e ru: ‘Rha guọlọ’ ọmẹrẹnvwrurhe. * Mi kpẹmeruọn taghene we dje aruẹ omẹdamu ọnana phia.

Jon: Wẹ nobiruo. Mi guọlọ yono rhọ. Mi ji tobọ guọlọ riarorhọ, ji mẹrẹn iyẹnrẹn ezẹko ri ta kpahen ẹgbukpe 1914 uvuẹn ọbe ọnana re yono na. Ọ ta kpahen emena rẹ orodje owu ọ menaren, emena na o sekpahen orhan ọduado owu ra hẹn se, rọ rharhumu mwu yanghene idjedje rọ họhọ omaran.

Cameron: Oborẹ wu tare na ọgbare. Aruẹmẹrẹn ọrana ọ ha uvuẹn Daniel urhomu-ẹmro 4. Ọ ta kpahen emena rẹ Orodje Nebuchadnezzar ro suẹn Babylon ọ menaren.

Jon: Ọye dẹn. Mi tobọ sẹ aruẹmẹrẹn na ọgbọ buebun. Ọrẹn, mia mẹrẹn oborẹ o ru surhobọmwu Uvie Osolobrugwẹ, yanghene ẹgbukpe 1914 na-a.

Cameron: Itiọrurhomẹmro, Jon, ọmẹraro Daniel ọ tobọ vwẹruọ iyẹnrẹn ọrana rọ ya rhotọre na-a!

Jon: Eyẹ?

Cameron: Ee. Nọ tare uvuẹn Daniel 12:8: “Ọrẹn harẹn omẹmẹ, mi rhonrin, ọrẹn mie vwẹruọ ye-e.”

Jon: Nọyẹ orhiẹ omẹmẹ ọvo-o. Ẹhẹn mẹ o totọre ibiesuọn ne.

Cameron: Itiọrurhomẹmro, Daniel o vwẹruọ ye-e, fọkime o ji te ọke ituakpọ ine vwẹruọ oborẹ aruẹmẹrẹn ri ha uvuẹn ọbe i Daniel i mevirhọ-ọ. Ọrẹn uvuẹn ọke ọwan na, ana sabu vwẹruọ aye vuọnvuọn.

Jon: Mesoriẹ wa ta omaran?

Cameron: Djokarhọ oborẹ ọ ha uvuẹn oghwẹmro rọ ha kpahiẹn. Daniel 12:9 orho se: “Ẹmro enana ine rhiẹ odjahen, e ji ghwolo aye phia-a, bọmọke ẹdẹ oba na ono ki te.” Ọnana no djephia taghene obaro na ye ne vwẹruọ ezẹko usuẹn aruẹmẹrẹn enana, nọyẹ uvuẹn ọke “oba na.” Habaye, jerẹ oborẹ ene yono uvuẹn ọbe ọwan phẹrẹkpẹ, eka sansan ra phia i djephia taghene ọwan e nyerẹn uvuẹn ẹdẹ oba na ne. *

Jon: Omarana, wu na sabu dje oborẹ aruẹmẹrẹn i Daniel na o mevirhọ mẹ?

Cameron: Mi na damoma.

Cameron: Na ki tonrhọ, ji mẹ ta wẹn kpeke kpahen oborẹ Orodje Nebuchadnezzar ọ mẹrẹnren uvuẹn emena yen. Orho ru, na na ta kpahen oborẹ o mevirhọ.

Jon: Oserhọ.

Cameron: Uvuẹn emena na, Nebuchadnezzar nọ mẹrẹn orhan ọduado owu ro rhi te odjuwu. Ọmakashe owu nọ tare taghene a hẹn orhan na se. Ọrẹn, Osolobrugwẹ nọ tare taghene a nyajẹ esiri orhan na vwo rhotọre. “Ọke irhiruẹ” ọrhọ vrẹn ne, orhan na nọ nọ rharhumu mwu. * Orodje Nebuchadnezzar yẹ aruẹmẹrẹn ọnana o kiki sekpahen. Dedevwo ọye orodje ro titiri omamọ, jerẹ orhan ọrana ro rhi te odjuwu na, ọrẹn na hẹn riẹn totọre ‘uvwrọke irhiruẹ.’ Wu karorhọ oborẹ ọ phiare?

Jon: Ẹjo, mia karorhọ-ọ.

Cameron: Oserhọ. Baibol na o djephia taghene Nebuchadnezzar o kpomorhuẹ ẹgbukpe irhiruẹ. Uvwrọke ọrana, ọ sabu sun ẹrhẹ orodje-e. Ọrẹn, uvuẹn oba ọke irhiruẹ na, omayen nọ sasare, nọ ji tuẹn usun ọnẹyen rhọ. *

Jon: Mie vwẹruọ ye ne. Ọrẹn, marhẹ ọnana o ru sekpahen Uvie Osolobrugwẹ ọrhẹ ẹgbukpe 1914?

Cameron: Mi ne djeyi wẹn kpeke, aruẹmẹrẹn na o vwo orugba eva. Orugba ọrukaro ọ phiare ọke usun Orodje Nebuchadnezzar o toba ibiọke. Orugba ọreva ye o sekpahen ọke Usun Osolobrugwẹ o toba ibiọke. Omarana, orugba ọreva na ọ rionbọrhọ Uvie Osolobrugwẹ.

Jon: Marhẹ wu ru rhe taghene orugba aruẹmẹrẹn ọreva na o sekpahen Uvie Osolobrugwẹ?

Cameron: Itiọrurhomẹmro, ana sabu mẹrẹn oka owu uvuẹn aruẹmẹrẹn na. Lele oborẹ ọ ha uvuẹn Daniel 4:17, a mẹraro ọnana “neneyo ihworho re nyerẹn i rhe taghene Ọrọ Mai Rierun na Osun uvuẹn uvie ọrẹ ituakpọ, ọye ọ ji ha ye rẹn ọro jerie.” Wu djokarhọ ẹmro na “uvie ọrẹ ituakpọ”?

Jon: Ee, ọ tare taghene “Ọrọ Mai Rierun na Osun uvuẹn uvie ọrẹ ituakpọ.”

Cameron: Omaran. Ọrọmo wu rorori taghene yẹ “Ọrọ Mai Rierun na”?

Jon: Mie roro taghene Osolobrugwẹ.

Cameron: Ọgbare. Omarana, ọnana o dje rẹn ọwan taghene aruẹmẹrẹn na ọ vwọ ghwai ta kpahen Nebuchadnezzar ọvo-o. O ji sekpahen “uvie ọrẹ ituakpọ,” nọyẹ usun Osolobrugwẹ ro no suẹn ituakpọ. Ọrana o dje ọhọ phia erhe ni aruẹmẹrẹn na lele oborẹ ọ homaphia lele.

Jon: Me wa haye ta?

Cameron: Ọgbọ buebun, ọbe i Daniel o vwo urhomu-ẹmro ra mai kanrunumwu. Ọ ta kpahen Uvie Osolobrugwẹ ra na ha mwu, rẹ Ọmọyen Jesu ono suon. Jerẹ udje, jene se ekete i Baibol owu rọ ta kpahiẹn. Biko wu na sabu se Daniel 2:44?

Jon: Ee. Orho se: “Uvuẹn ẹdẹ irodje erana, Osolobrugwẹ rọ ha obẹ odjuwu, ọnọ ha uvie owu mwu ra na ja sabu ghwọghọ. A ha Uvie ọnana rẹn ihworho erọrọ-ọ. Nọ nọ ghwọghọ jeghwai fioba rhẹ ọsoso ivie enana, ọye ọvo yo no mevi bẹmẹdẹ.”

Cameron: Wẹ nobiruo. Wu na sabu ta taghene oghwẹmro ọnana ọ rionbọrhọ Uvie Osolobrugwẹ?

Jon: Hmm. O mwu mẹ ẹro-o.

Cameron: Ọrẹn, djokarhọ ye taghene Uvie ọnana ‘ono mevi bẹmẹdẹ.’ Wu ne kwerhọ ye taghene Uvie Osolobrugwẹ yo no mevi bẹmẹdẹ, orhiẹ usun onyakpọ owuorowu-u, rhomaran?

Jon: Ee.

Cameron: O vwo aruẹmẹrẹn ọrọrọ uvuẹn ọbe i Daniel rọ ji ta kpahen Uvie Osolobrugwẹ. Aruẹmẹrẹn na ọ ha uvuẹn Daniel 7:13, 14. Aruẹmẹrẹn na nọ ta kpahen ohworho owu ro no suon obaro na: “Na yẹ riẹ usuon, ọghọ kugbe uvie, neneyo ihworho, egbamwa ọrhẹ edjadjẹ na ephian ni ha ẹga riẹn. Usuon ọnẹyen ọrẹ i bẹmẹdẹ ro no jo vwoba, a ghwọghọ uvie ọnẹye-en.” O vwo oborẹ wu sabu djokarhọ ra hunute uvuẹn aruẹmẹrẹn ọnana?

Jon: Ee, ọ hunute uvie.

Cameron: Omaran dẹn. Rhẹ uvie kpekpa-a. Djokarhọ ye, ọ tare taghene ana yẹ Uvie na omẹgbanhon ro no suẹn “ihworho, egbamwa ọrhẹ edjadjẹ na ephian.” Nọyẹ, Uvie ọnana ono suẹn ọsoso otọrakpọ na.

Jon: Mia djokarhọ ọrana bi-i, ọrẹn ẹmro na ọgbare. Ghini omaran ọ tare.

Cameron: Habaye, djokarhọ emru ọrọrọ rẹ aruẹmẹrẹn na ọ tare: “Usuon ọnẹyen ọrẹ i bẹmẹdẹ ro no jo vwoba, a ghwọghọ uvie ọnẹye-en.” Ọrana ọ họhọ aruẹmẹrẹn rẹ ọwan i seri uvuẹn Daniel 2:44, rhomaran?

Jon: Ee.

Cameron: Jene ruẹ ẹzẹkoko oborẹ e yono ne. A mẹraro rọ ha uvuẹn Daniel urhomu-ẹmro 4, neneyo ihworho i rhe taghene “Ọrọ Mai Rierun na Osun uvuẹn uvie ọrẹ ituakpọ.” Ọnana o djephia taghene aruẹmẹrẹn na o vwo orugba ọduado ọrọrọ, ro vwo sekpahen Nebuchadnezzar. Habaye, uvuẹn ọsoso ọbe i Daniel, a ta kpahen Uvie Osolobrugwẹ ra na ha mwu, rẹ Ọmọyen ono suon. O mwuruon ẹro ne taghene aruẹmẹrẹn rọ ha uvuẹn Daniel urhomu-ẹmro 4, o ji sekpahen Uvie Osolobrugwẹ?

Jon: Ọ họhọ omaran. Ọrẹn, mia ji mẹrẹn oborẹ o ru surhobọmwu ẹgbukpe 1914 na-a.

Cameron: O vwo ẹmro-o, jenẹ a rharhumu ta kpahen Orodje Nebuchadnezzar. A hariẹ dje orhan ọduado na uvuẹn orugba aruẹmẹrẹn ọrukaro na. Usun Orodje Nebuchadnezzar o toba ibiọke ọke ra hẹn orhan na se jeghwai nyajevwo ọke irhiruẹ, nọyẹ ọke ro kpomorhuẹ ibiọke. Ọke irhiruẹ na o toba ọke omayen ọ sasa, rọ ji tuẹn usun ọnẹyen rhọ. Uvuẹn orugba aruẹmẹrẹn ọreva na, ene fiobarhọ usun Osolobrugwẹ ibiọke, ọrẹn e ruẹ ọnana nime Osolobrugwẹ o ruẹ emru sọ-ọ.

Jon: Me wa haye ta?

Cameron: Uvuẹn ọke i Baibol na, a tare taghene irodje Israel re suẹn uvuẹn i Jerusalem e siyẹ “aga usuon i Jehova.” * Aye e meviẹ rẹn Osolobrugwẹ sun ihworho yi. Omarana, ana sabu ta taghene isuensuon irodje erana jẹ isuensuon Osolobrugwẹ. Ọrẹn ọke oru, irodje buebun ọke ọrana ni tiẹn uvwele Osolobrugwẹ, ihworho buebun aye e suẹn ni ji lele aye. Nime emọ Israel a huvwele-e, Osolobrugwẹ nọ ha uphẹn rẹn itu i Babylon fi aye kparobọ uvuẹn ẹgbukpe 607 B.C.E. Nẹ ọke ọrana rhe, orho vwo orodje owuorowu ro mevi rẹn i Jehova uvuẹn i Jerusalemu-u. Omarana, usun Osolobrugwẹ no toba ibiọke. Wu vwẹruọ ye ne?

Jon: Ee.

Cameron: Omarana ọke irhiruẹ na ọ tonrhọ uvuẹn ẹgbukpe 607 B.C.E., yanghene ọke usun Osolobrugwẹ ono toba ibiọke. Ọke irhiruẹ na orho toba ne, Osolobrugwẹ nọ nọ ha ohworho ọrọrọ mwu ro no mevi Riẹn—ọrẹn ọke ọnana, nẹ obẹ odjuwu. Ọke ọrana yẹ aruẹmẹrẹn erọrọ re seri uvuẹn ọbe i Daniel ine rugba. Omarana, ono ọghoghanren na yẹ: Ọkiọgo yẹ ọke irhiruẹ na ono toba? Arha sabu mẹrẹn ẹkpahenrhọ ono ọrana, ana sabu rhe ọke Uvie Osolobrugwẹ ọ tuẹn usun rhọ.

Jon: Mi vwẹruọ ye ne. Nọyẹ ọke irhiruẹ na o toba uvuẹn ẹgbukpe 1914, rhomaran?

Cameron: Omaran! Ẹkpahenrhọ na ọgbare.

Jon: Ọrẹn, marhẹ ọwan i ru rhe?

Cameron: Uvwrọke i Jesu ọ wian owian aghwoghwo na uvuẹn otọrakpọ na, ọ tare taghene ọke irhiruẹ na o ji toba-a. * Omarana, ọke irhiruẹ na ono jiri omamọ. Ọke irhiruẹ na ọ tonrhọ ẹgbukpe buebun i Jesu ọ ki rhiẹ otọrakpọ na, ọ ji havwiẹ uvwrọke ezẹko ọke i Jesu o riẹ odjuwu hin. Ji karorhọ taghene aruẹmẹrẹn i Daniel na o fiotọre-e, bọmọke “ẹdẹ oba na ono ki te.” * Ọrẹ omamerhomẹ uvwre ẹgbukpe 1800, emọ uyono i Baibol ezẹko ni guọlọ riarorhọ kpahen oborẹ aruẹmẹrẹn enana i mevirhọ. Aye ni mẹrẹnvwrurhe taghene ọke irhiruẹ na ono toba ẹgbukpe 1914. Habaye, ekwakwa kirighwo ri phiare uvuẹn akpọ na ni djerie phia taghene ẹgbukpe 1914, yẹ Uvie Osolobrugwẹ ọ tuẹn usun rhọ obẹ odjuwu. Ẹgbukpe ọrana yẹ akpọ na ọ tuẹn enyerẹn rhọ uvuẹn ọke oba na. Mi rheri taghene ọnọ sabu ha ibiọke wu ne ki rhe ọsoso idjedje enana . . .

Jon: Omaran. O fiotọre taghene ne mi sabu vwẹruọ aruẹmẹrẹn na, mi na rharhumu se iyẹnrẹn na ọgbọrọrọ.

Cameron: Wu vwe brudu pha-an. Ọ ji ha mẹ ibiọke mi ki sabu vwẹruọ aruẹmẹrẹn enana, ọrhẹ oborẹ aye ine rugba lele. Ọrẹn, o mwurun mẹ ẹro taghene nyoma ekwakwa re yono ne na, ọ ha userhumu wẹn ne rhe taghene Iseri Jehova i bọn imwẹro aye kpahen Uvie na ni Baibol na rhe.

Jon: Omaran dẹn. Oma ọ merhen mẹ kpahen are ọke ephian, nime are a bọn imwẹro are kpahen i Baibol na.

Cameron: Mi mẹrẹnvwrurhe ne taghene wu ji vwo aruẹ omwemẹ ọrana. Jerẹ oborẹ mi ta vrẹn ne, bibiesuọn wu ne vwẹruọ aye. Ọkezẹko, wu ji vwo enọ erọrọ wu guọlọ nọ. Jerẹ udje, ọwan i mẹrẹnvwrurhe ne taghene ọke irhiruẹ na o surhobọmwu Uvie Osolobrugwẹ, aye i ji tonrhọ uvuẹn ẹgbukpe 607 B.C.E. Ọrẹn, marhẹ o ru mwu ọwan ẹro taghene ọke irhiruẹ na o toba uvuẹn ẹgbukpe 1914? *

Jon: Mia tobọ roro kpahen onọ ọrana bi.

Cameron: Baibol na ọ ha userhumu rẹn ọwan rhe oborẹ ọke irhiruẹ na o jiri te. Wu guọlọre na ta kpahiẹn ọke ọrọrọ? *

Jon: Ee.