“Ọmọ ame ọgbọtọ ọ ha ẹgbukpe erhan ọke ame a kiki ta riẹn kpahen oborẹ enyo ro mwu awan ọ havwọ. Ogberẹ ame unu omamọ taghene o rhe ekwakwa buebun rẹ ame i vwe roro taghene o rheri.”​—Alexander.

•  Oborẹ o fori ne wu rhe

•  Oborẹ wu na sabu ru

•  Oborẹ i Baibol na ọ tare kpahen enyo ro mwu awan

 Ne yono emọ kpahen enyo ro mwu awan ọghanranren omamọ. Wu vwa hẹrhẹ nẹ ọmọ o te ẹgbukpe 13 fiẹ 19 vwẹre-e. “Manẹ ame i kiki ta rẹn ọmọ ame ọhworhare kpahen oborẹ ono ru ha enyo ro mwu awan ruiruo izede ro serhọ,” omaran ọhworhare owu re se Khamit, uvuẹn i Russia ọ tare. “Mi yono oborẹ ọ ghanren te nyoma erhirhiẹ ebẹnbẹn mi rhiẹromẹrẹn. Mi ma mẹrẹnvwrurhe ne taghene nẹ ẹgbukpe 13 rhe yẹ ọmọ mẹ ọhworhare ọ da enyo ro mwu awan ọke ephian.”

 Mesoriẹ wu ne brudu kpahiẹn?

•   Emọ ri ha uvuẹn iklasi ọmọ, ọrhẹ oborẹ a haphia uvuẹn ekpetughe, ina sabu hobọte ukẹro rọ ha ni enyo ro mwu awan.

•   Jerẹ oborẹ U.S. Centers for Disease Control and Prevention ọ tare, usuẹn ihworho ra mai da inyo uvuẹn United States, emọvwerhe i bunrun ibiesuọn uvuẹn aye.

 Nọyẹ ọsoriẹ, ewena ri yono kpahen omọkpokpọ a ta taghene emiemọ i yono emọ aye nẹ ọke emọvwerhe aye kpahen imwofẹn enyo ro mwu awan ọ haphia. Marhẹ wu ne ru ru te omaran jerẹ ọmiọmọ?

 Roro kpahen onọ rẹ ọmọ ọnọ sabu nọ. Emọvwerhe i guọlọ rhe ekwakwa buebun, aye arha ghwanran ne aye na guọlọ rhe rhọ. Omarana, o fori ne wu dabu mwuegbe oborẹ wu na kpahenrhọ enọ aye lele. Jerẹ udje:

•   Ọmọ ọrhọ guọlọ rhe amerhen enyo ro mwu awan, wu na sabu tariẹn taghene ọ họhọ ijusu rọ kenren, ji tariẹn taghene ibiẹ o mwuenu ibiesuọn.

•   Ọmọ ọrhọ guọlọ damu enyo ro mwu awan, wu na sabu tariẹn taghene ọ gbanhon phan harẹn emọvwerhe. Tariẹn kpahen oborẹ ọ sua: Enyo ro mwu awan ọ lẹrhẹ ẹhẹn ohworho totọre, ọrẹn ọ lẹrhẹ ohworho merhẹn arha da ye bun phan, jeghwai lẹrhẹ ohworho ruẹ djidji, jeghwai lẹrhiẹ tẹmro rọ vwọ guọlọ ta.​—Proverbs 23:29-​35.

 Yono oma. Baibol na ọrhọ ta: “Ọvwẹghwanren o dje irherhe phia uvuẹn kemru kemru ro ruẹ.” (Proverbs 13:16) Dabu rhe kpahen irhi re suẹn enyo ro mwu awan ẹha uvuẹn ẹkwotọre wu havwọ. Ọke ọrana wu dabu mwuegbe oborẹ wu ne ru ha userhumu rẹn ọmọ ọnọ ne.

 Kpare udjoghwẹ wu na ta kpahiẹn. Mark, ro rhiẹ ọsẹ obẹ i Britain nọ tare: “Emọvwerhe ọvo i sabu vwẹruọ oborẹ enyo ro mwu awan ọ havwọ-ọ.” Nọ ji ta: “Mi nọ ọmọ mẹ ọhworhare rọ ha ẹgbukpe ẹrẹnren sẹ ọsọre ra na da enyo ro mwu awan yanghene ọ sọ-ọ. Mi dabu lẹrhẹ ẹhẹn yen totọre, ọnana nọ ha userhumu riẹn dabu ta oborẹ ọ ha uvuẹn ẹhẹn yen.”

 Orhianẹ wa ta kpahan enyo ro mwu awan ọke ephian, ọnọ sabu hobọte ọmudu emọ. Sekpahen ẹgbukpe ọmọ ọnọ ọ havwọ, wu na sabu tariẹn kpahen enyo ro mwu awan ọrhẹ iyono erọrọ sekpahen akpenyerẹn jerẹ oborẹ ene ru lele uvuẹn izede ọrhẹ iyono kpahen ehware.

 Dje udje na. Emọ i họhọ akworhẹ—ekete aye a ghwanren ọ hobọte aye—iyẹnrẹn o djephia taghene uruemru emiemọ yọ mai hobọte emọ aye. Ọnana o mevirhọ taghene wa rha ha enyo ro mwu awan bru iroro fughwẹ, ọmọ no no roro taghene enyo ro mwu awan ọ lẹrhẹ ohworho fiẹ ọfiamu akpọ kparobọ. Omarana, rhiẹ omamọ udje. Jenẹ o mwuo ẹro taghene wa ha enyo ro mwu awan ruiruo izede ro serhọ.