E jurhi rẹn emọ Israel ọke ahwanren nẹ aye i hobọtua ogame urhomẹmro nyoma aye ina kwa akwa ọrẹ ikpe * usuẹn osa ra kwa rẹn aye kẹgbukpe kẹgbukpe. Osolobrugwẹ nọ ta rẹn aye: “Are i vi rha kwa [“akwa ọrẹ ikpe,” King James Version] usuẹn ewawọ ephian are i vun nẹ ikebi are kẹgbukpe kẹgbukpe.”—Deuteronomy 14:22.

Owu usuẹn urhi rẹ Osolobrugwẹ ọ nyoma i Moses tiobọnu rẹn emọ Israel ọke ahwanren, yẹ ọrẹ aye ina kwa akwa ọrẹ ikpe. Ilele Kristi a ha obotọre urhi Moses ghwomara-an, omarana aye i vwa rha kwa akwa ọrẹ ikpe-e. (Colossians 2:13, 14) Ọrẹn, Olele Kristi owuowu o toro itetoro lele “oborẹ o kwerhọ uvuẹn ọmudu ọnẹyen, o vwo rhiẹ ọrẹ ekwẹre-e, yanghene ọra gba ohworho ruẹ-ẹ, fọkime Osolobrugwẹ o vwo ẹguọlọ kpahen ohworho ro tiobọnẹ ghwologhwolo.”—2 Corinthians 9:7.

•  Oborẹ i Baibol na ọ ha akwa ọrẹ ikpe ruiruo lele—“Obọrẹ a ha Edjadjẹ i Hebrew ya”

•  Oborẹ i Baibol na ọ ha akwa ọrẹ ikpe ruiruo lele—“Obọrẹ a ha Edjadjẹ i Greek ya”

A ha ẹmro na akwa ọrẹ ikpe ruiruo ọgbọ buebun, uvuẹn Obọrẹ a ha Edjadjẹ i Hebrew ya uvuẹn i Baibol na. Ọke ra mai haye ruiruo, yẹ ọke Osolobrugwẹ ọ nyoma i Moses tiobọnẹ Urhi ọnẹyen rẹn emọ Israel hin. Ọrẹn, ihworho ezẹko i ji kwa akwa ọrẹ ikpe, bọmọke Osolobrugwẹ ọ ki yẹ emọ Israel irhi na.

Bọmọke e ki jurhi Moses

Ohworho ọrukaro ra nẹ iyẹnrẹn kpahen taghene ọ kwa akwa ọrẹ ikpe yẹ Abram (Abraham). (Genesis 14:18-20; Hebrews 7:4) Ọkezẹko ukwọgbọ ọvo yẹ Abram ọ kwa akwa ọrẹ ikpe, rẹn ohworho rọ ha ẹrhẹ orodje ọrhẹ orherẹn uvuẹn Salem. O vwo oka owuorowu uvuẹn i Baibol na ro djephia taghene Abraham yanghene emọyen i rharhumu kwa akwa ọrẹ ikpe na-a.

Ohworho ọreva ri Baibol na ọ nẹ iyẹnrẹn kpahen yẹ uvwrọmọ Abraham re se Jacob. Jacob o vive taghene Osolobrugwẹ ọrhọ ha ebrurhọ riẹn, ọnọ ha “akwa ọrẹ ikpe i kemru kemru” rẹ Osolobrugwẹ ọ yẹriẹ ha riẹn. (Genesis 28:20-22) Egba irherhe i Baibol ezẹko ni tare taghene, ọkezẹko Jacob ọ ha izobo eranmo kwa akwa ọrẹ ikpe na. Dedevwo Jacob yo vive ọnana, ọrẹn o jurhi rẹn ihworho ekrun ọnẹyen taghene aye ina vi kwa akwa ọrẹ ikpe na-a.

Ọke e jurhi Moses hin

E jurhi rẹn agbamwa Israel ọke ahwanren taghene aye i kwa akwa ọrẹ ikpe, nime nyoma izede ọnana aye ni na sabu hobọtua ogame i Jehova.

• Akwa ọrẹ ikpe aye a kwa na, yọ lẹrhẹ emọ i Levi mẹrẹn oborẹ aye ina hẹrote oma aye, nime aye e vwo otọre aye ine ruẹ ikebi rhọ-ọ. (Numbers 18:20, 21) Emọ i Levi ri vwe rhiẹ irherẹn, a ha akwa ọrẹ ikpe rẹ ihworho na i torori usuẹn oborẹ aye i vwori ruiruo.—Numbers 18:26-29.

• Ọ họhọre taghene ọgbeva uvuẹn ẹgbukpe na yẹ aye a kwa akwa ọrẹ ikpe na, nime emọ i Levi na ephian a ha ọnana hẹrote oma aye. (Deuteronomy 14:22, 23) Ekrun emọ Israel e toro itetoro enana fọkiẹ orẹ oghẹnrensan aye e ruẹ, uvuẹn ẹgbukpe ezẹko aye a tobọ ghaliẹ rẹn ivwiegbere neneyo aye i sabu hẹrote oma aye.—Deuteronomy 14:28, 29; 26:12.

Marhẹ e roro akwa ọrẹ ikpe na lele? Emọ Israel a sẹrorẹ akwa ọrẹ ikpe i kemru kemru aye i mẹrẹnren uvuẹn ikebi aye kẹgbukpe kẹgbukpe. (Leviticus 27:30) Aye i rha ta taghene aye ina ha igho kwa ye ukperẹ ono rhiẹ emaren, na haba uchunu oborẹ aye a kwa. (Leviticus 27:31) E ji jurhi rẹn aye nẹ aye i toro “akwa ọrẹ ikpe usuẹn isurhe ọrhẹ ẹko igegede aye.”—Leviticus 27:32.

Nẹ emọ Israel i sabu rhe aranmo ra na ha kwa akwa ọrẹ ikpe na, aye na sẹrorẹ aranmo ọrẹ ikpe re vwiẹre usuẹn isurhe aye. Urhi na ọ tare taghene aye i vwe nie so yanghene ha eranmo erọrọ wenie-e, habaye aye i vwa haye wene igho-o. (Leviticus 27:32, 33) Ọrẹn, ana sabu ha igho wene akwa ọrẹ ikpe ra kwa ọke ra riorẹ kukpe kukpe. Ẹkwaphiẹrhotọre ọnana ọ lẹrhẹ emọ Israel ri ne riẹ ekete oseseri ya riorẹ na, nya ugbo onya na ọrẹ ẹfẹrọvo.—Deuteronomy 14:25, 26.

Ọkiọgo yẹ emọ Israel na a kwa akwa ọrẹ ikpe na? Kẹgbukpe kẹgbukpe yẹ aye a kwa ye. (Deuteronomy 14:22) Ọrẹn, uvuẹn ẹgbukpe ọrẹ irhiruẹ ye, ẹkwaphiẹrhotọre ọnana no wene. Ẹgbukpe ọrana, ẹgbukpe omeronmo, emọ Israel na i vwa wọ ewawọ owuorowu-u. (Leviticus 25:4, 5) Fọkiẹ ọnana, aye vwa rha kwa akwa ọrẹ ikpe ọke aye e vun ewawọ aye-e. Kẹgbukpe esa kẹgbukpe esa ọrhẹ ọrẹ erhan e ki te ẹgbukpe Omeronmo na, emọ Israel na ghalẹ akwa ọrẹ ikpe aye i torori na rẹn ivwiegbere ọrhẹ emọ i Levi.—Deuteronomy 14:28, 29.

Me ye ruẹ ihworho ri vwa kwa akwa ọrẹ ikpe na? Urhi Moses ọ ta kpahen oborẹ ene ruẹ ohworho rọ vwọ kwa ye-e. Aye a kwa akwa ọrẹ ikpe na nime aye i nirien taghene ọrana yẹ oborẹ oserhọ. Emọ Israel, na ta obaro Osolobrugwẹ taghene aye i kwa akwa ọrẹ ikpe na ne, aye na ji nekpẹn ebrurhọ i Jehova. (Deuteronomy 26:12-15) Osolobrugwẹ o nirien taghene ohworho rọ vwọ kwa akwa ọrẹ ikpe na, o so mie yi.—Malachi 3:8, 9.

Akwa ọrẹ ikpe ra kwa na ohwan? Ẹjo. Osolobrugwẹ o ve rẹn emọ Israel taghene aye i rha kwa akwa ọrẹ ikpe na, ọnọ yẹ aye ebrurhọ buebun, bọmọke emru owuorowu ọnọ jọ kanren aye. (Malachi 3:10) Ọrẹn, aye na rioja orhianẹ aye e kwe kwa akwa ọrẹ ikpe na-a. Habaye, Osolobrugwẹ ọ vwọ rhọ ha ebrurhọ rẹn aye nyoma irherẹn ọrhẹ emọ i Levi na-a, nime aye i sẹrerhumuji aye.—Nehemiah 13:10; Malachi 3:7.

Ọke i Jesu ọ ha otọrakpọ na, Osolobrugwẹ o ji fiẹrorhọ taghene idibo yi ina rha kwa akwa ọrẹ ikpe na. Ọrẹn, ne fiobarhọ ye ọke i Jesu o hwu hin.

Uvuẹn ọke i Jesu

Obọrẹ a ha Edjadjẹ i Greek ya uvuẹn i Baibol na, o djephia taghene emọ Israel i ji kwa akwa ọrẹ ikpe ọke i Jesu ọ ha otọrakpọ na. Jesu o kweri taghene o fori nẹ idibo i Jehova ri havwiẹ ọke ọrana i kwa akwa ọrẹ ikpe, ọrẹn no brorhiẹn kpe ilori ẹga ra kwa akwa ọrẹ ikpe, ọrẹn aye i vwa “kpomaviẹ rẹn ekwakwa ri mai ghanren uvuẹn urhi na-a, nọyẹ orhienbro ọsoso, ọrhẹ arodọmẹ kugbe evwan ẹfuọn.”—Matthew 23:23.

Ọke i Jesu o hwu hin

Ọke i Jesu o hwu hin, ne fiobarhọ akwa ọrẹ ikpe ẹkwa. Nime, izobo otan i Jesu o fiobarhọ urhi Moses ne, omaran ji te “urhi ra na ha akwa ọrẹ ikpe” mie ihworho.—Hebrews 7:5, 18; Ephesians 2:13-15; Colossians 2:13, 14.