Kitaabni Qulqulluun Waaqayyo hawaa uumuu kan jalqabe yoom akka taʼe ykn hawaa uumuun yeroo hangamii akka fudhate hin dubbatu. Kitaabni Qulqulluun, “Jalqaba irratti Waaqayyo samii fi lafa uume” jedha. (Uumama 1:1) Kitaabni Qulqulluun jechi ‘jalqaba’ jedhu eessaa akka eegalu hin ibsu. Haa taʼu malee, taʼeewwan Seera Uumamaa keessatti barreeffamee akka jedhutti hawaan “guyyoota” uumamaa jaʼan dura uumame.

•  Guyyoonni uumamaa jechaa jechatti dheerina saʼaatii 24 kan qabu dhaa?

•  Guyyoota uumamaa jaʼan keessatti maaltu taʼe?

•  Seenaan Seera Uumamaa deggersa saayinsii kan qabu dhaa?

•  Biiftuun, addeessii fi urjiileen kan uumaman yoomi?

•  Akka Kitaabni Qulqulluun jedhutti umuriin lafaa waggaa meeqa?

 Lakki. Kitaaba Qulqulluu keessatti jechi “guyyaa” jedhu akka itti fayyadama isaatti dheerina yeroo adda addaa argisiisa. Fakkeenyaaf, kutaa uumamaa keessaa inni tokko guutummaan uumamaa guyyaa tokkotti akka raawwatame ibsa.—Uumama 2:4.

 Waaqayyo lafa ishii ‘bifa kan hin qabne’ turte, bakka jireenyaaf mijataa taʼetti jijjiire. (Uumama 1:2) Achiis lubbuu qabeeyyii uume. Kitaabni Qulqulluun taʼeewwan jaʼa guyyoota uumamaa keessatti akka raawwataman ibsa:

•  Guyyaa 1: Waaqayyo ifa uume, ifni kunis lafa irra gaʼuudhaan halkanii fi guyyaan akka taʼu godhe.—Uumama 1:3-5.

•  Guyyaa 2: Waaqayyo hawaa balʼaa uume ykn bishaanota hawaadhaa olitti argamanii fi bishaanota lafa irra jiran gargar ni baase.—Uumama 1:6-8.

•  Guyyaa 3: Waaqayyo dachee gogaan akka mulʼatu godhe. Akkasumas biqiltoota gosa garagaraa uume.—Uumama 1:9-13.

•  Guyyaa 4: Waaqayyo lafa irratti akka ibsaniif aduu, addeessaa fi urjiiwwan uume.—Uumama 1:14-19.

•  Guyyaa 5: Waaqayyo lubbu qabeeyyii bishaan keessa jiraatanii fi samii irra balaliʼan uume.—Uumama 1:20-23.

•  Guyyaa 6: Waaqayyo bineensota lafa irra jiraatanii fi nama uume.—Uumama 1:24-31.

 Waaqayyo, guyyaa jaʼa booda hojii hojjechaa ture irraa boqochuu jalqabe ykn uumuu ni dhaabe.—Uumama 2:1, 2.

 Seenaan Kitaaba Qulqulluu waaʼee uumama addunyaa dubbatu haala saayinsiin itti ibsuun kan kaaʼamu miti. Kanaa mannaa, seenaan waaʼee uumama addunyaa, dubbistoonni bara duriitti turan illee haala duraa duuba taʼeewwan wantootaa salphaatti itti hubachuu dandaʼaniin kan ibsu dha. Seenaan Uumamaa saayinsii dhugaa wajjin kan wal faalleessu miti. Qorataan urjii Roobart Jastiroon akkana jechuudhaan barreessaniiru: “Ibsa gad fageenya qabu kennu irratti garaa garummaan jiraatus, seenaan Kitaaba Qulqulluu fi qorannoo urjii tokko dha. Wantoonni ilmaan namootaa jiraachuu akka jalqaban godhan yeroo murtaaʼe tokko keessatti dafanii kan raawwatamani dha.”

 Biiftuun, addeessii fi urjiileen wantoota “jalqabatti” “samii” keessatti dursanii uumaman keessaa turan. (Uumama 1:1) Haa taʼu malee, qilleensi naannoo lafaa baayʼee gobbataa taʼuu irraa kan kaʼe ifni lafa irra hin gaʼu ture. (Uumama 1:2) Guyyaa jalqabaa irratti hamma tokko ifni kan mulʼate taʼus, ifni kun eessaa akka maddu hin beekamu ture. Guyyaa arfaffaatti qilleensi naannoo lafaa hamma tokko ifa akka gaariitti argisiisuu jalqabe. Kitaabni Qulqulluun biiftuun, addeessii fi urjiileen ‘lafa irratti ibsuu’ akka jalqaban kan dubbatu yommuu taʼu, kunis lafa irra taʼuudhaan arguun kan dandaʼamu taʼuu isaa hubachuun ni dandaʼama.—Uumama 1:17.

 Kitaabni Qulqulluun umuriin lafaa waggaa meeqa akka taʼe hin dubbatu. Uumamni 1:1 hawaan lafa dabalatee jalqaba akka qaban ni ibsa. Yaadni kun wanta saayinsiin dhugaas taʼe wantoota saayintiistonni umurii lafaa ilaalchisee kennanii wajjin wal hin faallessu.