Jechi afaan Ingiliffaa “ameen” jedhu hiikni isaa “haa taʼu” ykn “dhugumaan” jechuu dha. Jechi kun hundeen isaa afaan Ibrootaa siʼa taʼu hiikni isaa “amanamoo taʼaa,” “haqa qabeeyyii taʼaa” jechuu dha. Jechi kun yeroo tokko tokko haalawwan seeraa wajjin walqabateen itti hojjetameera. Namni tokko waadaa erga galee booda waadaan gale sun sirrii akka taʼe mirkaneessuu fi waadaan gale sun wanta fidu fudhachuuf walii galuu isaa argisiisuuf “ameen” jedha ture. (Lak. 5:22) Namni kun namoota duratti ameen jechuudhaan waadaa galuun isaa waadaa gale sana raawwachuuf caalaatti isa jajjabeessa.—Nah. 5:13.

Keessa Deebiin boqonna 27 jecha “ameen” jedhutti fayyadamuudhaan fakkeenya hunda caalu dha. Israaʼeloonni Biyyatti Abdachiifamtetti erga galanii booda Tulluu Ebaalii fi Tulluu Geriiziim gidduutti seerichi yommuu dubbifamu dhaggeeffachuuf walitti qabamuu qabu turan. Isaan achitti kan argaman Seericha dhagaʼuuf qofa utuu hin taʼin, Seericha fudhachuu isaanii mirkaneessuuf ture. Kana kan godhan miidhaa ajajamuu diduun isaanitti fidu seericha irraa yommuu dubbifamu “Ameen!” jedhanii deebisuudhaan ture. (Kes. 27:15-26) Namoonni kumaan lakkaaʼaman dhiironni, dubartoonnii fi ijoolleen sagalee guddaadhaan yommuu deebisan yaadaan ilaalaa! (Iya. 8:30-35) Jecha guyyaa sana dubbatan matumaa akka hin irraanfanne beekamaa dha. Israaʼeloonni kun waadaa galan eeganiiru. Sababiin isaas Kitaabni Qulqulluun, “Warri Israaʼel guutummaa bara Iyaasuutti akkasuma bara jaarsoliin warri isa booddee hafanii wanta Waaqayyo warra Israaʼeliif godhe hundumaa beekan jiraatanitti, Waaqayyoof hojjechaa turan” jedha.—Iya. 24:3.

Yesuusis wanta dubbatame tokko dhugaa taʼuu isaa mirkaneessuuf jecha “ameen” jedhutti kan fayyadame taʼus, kana kan godhe karaa adda taʼeen ture. Inni jecha ameen jedhutti kan fayyadame dubbii dubbatame tokkoof deebii kennuuf utuu hin taʼin, jecha “ameen” (gara Ingiliffaatti yommuu hiikamu “dhugumaan”)  jedhutti fayyadamee dhuga tokko beeksisuuf ture. Yeroo tokko tokko, jecha kana “ameen ameen” jechuudhaan irra deddeebiʼee dubbateera. (Mat. 5:18; Yoh. 1:51) Inni kana gochuudhaan wanti inni dubbate guutummaatti dhugaa taʼuu isaa warra isa dhaggeeffataniif mirkaneesseera. Yesuus akkasitti mirkanaaʼaa taʼee kan dubbate inni abdiiwwan Waaqayyo kenne hundumaa dhugoomsuu irratti aangoon waan isaaf kennameef ture.—2 Qor. 1:20; Mul. 3:14.

Israaʼeloonni yommuu Yihowaadhaaf galataa fi kadhannaa dhiheessanittis jecha “ameen” jedhutti ni fayyadamu turan. (Nah. 8:6; Far. 41:13) Jecha kana kadhannaa booda dubbachuudhaan warri dhaggeeffatan kadhannaa sana kan isaanii godhanii akka fudhatan argisiisu. Karaa kanaan namoonni achitti argaman hundi waaqeffannaa Yihowaaf dhihaatu irratti hirmaachuudhaan ni gammadu. Yommuu Daawit Mootichi Saanduqa Kakuu Yihowaa gara Yerusaalemitti geesse wanti raawwatame kana ture. Daawit sirna kana booda kadhannaa garaa namaa tuquu fi 1 Seenaa 16:8-36 irratti bifa faarfannaatiin galmeeffamee jiru dhiheesseera. Namoonni achitti argaman dubbii isaatiin kakaʼanii “hundinuu, “Ameen! Waaqayyoof galanni haa taʼu!” jedhan.” Eyyee, deebiin isaan tokkummaadhaan kennan gammachuu guyyaa sana tureef gumaacha godheera.

Kiristiyaanonni jaarraa jalqabaas yommuu Yihowaa jajatan jecha “ameen” jedhutti ni fayyadamu turan. Namoonni Kitaaba Qulqulluu barreessan yeroo baayʼee xalayaa isaanii keessatti jecha kana caqasaniiru. (Rom. 1:25; 16:27; 1 Phe. 4:11) Kitaabni Mulʼataa uumamawwan hafuuraa samii irra jiran “Ameen! Yaahiin jajadhaa” jechuudhaan Yihowaaf ulfina akka kennan fakkeenyaan ibseera. (Mul. 19:1, 4) Kiristiyaanonni durii walgaʼii isaanii irratti kadhannaan erga dhihaatee booda, yeroo baayʼee “ameen” jedhu turan. (1 Qor. 14:16) Haa taʼu malee, jecha kana kan dubbatan utuma itti hin yaadin miti.

Jecha ameen jedhu hiika inni qabuu fi seenaa isaa erga qorannee booda, kadhannaa xumuruuf jecha sirrii akka taʼe hubachuu dandeenya. Xumura kadhannaa keenya irratti yeroo ameen jennu, wanti dubbanne garaadhaa taʼuu isaa argisiisna. Kadhannaa bakka namoonni  hedduun jiranitti dhihaateef, utuu sagalee hin dhageessisin illee, “ameen” jennee yommuu deebisnu, kadhannaa dhihaate sana akka deggerru argisiisna. Sababii “ameen” jechuun keenya iddoo guddaa itti qabu kan biraas haa ilaallu.

Waaqeffannaa keenya dammaqinaan akka hordofnu argisiisa. Kadhannaadhaan Yihowaa kan waaqeffannu wanta dubbannuun qofa utuu hin taʼin, amala argisiisnus ni dabalata. Fedhiin garaadhaa “ameen” jechuuf qabnu, ilaalcha sirrii qabaachuu fi sammuun keenya kadhannicha irratti akka xiyyeeffatu gochuuf nu gargaaruu dandaʼa.

Waaqeffannaadhaan tokko taaneerra. Kadhannaan bakka namoonni hedduun argamanitti dhihaatu, wanta namoonni kaan dhaggeeffachaa jiran irratti xiyyeeffachuuf nu gargaara. (HoE. 1:14; 12:5) Obbolootaa fi obboleettota keenyaa wajjin yommuu deebii kenninu, tokkummaa keenya caalaatti cimsina. “Ameen” kan jennu sagalee dhageessisnees taʼe garaa keenya keessatti, Yihowaan kadhannaa nuti walii wajjin dhiheessineef deebii kennuuf sababii dabalataa qabaata.

Yihowaa ni jajanna. Yihowaan wanta nuti waaqeffannaa keenya keessatti raawwannu hundumaa ni hubata. (Luq. 21:2, 3) Inni kakaʼumsa keenyaa fi wanta garaa keenya keessa jiru ni ilaala. Yeroo bilbilaan walgaʼii hordofnutti illee taanaan, jecha nuti “ameen” jechuudhaan dubbannu Yihowaan akka laayyootti akka hin ilaalle mirkanaaʼoo taʼuu dandeenya. “Ameen” yommuu jennu, warra walgaʼii irratti argamanii wajjin Yihowaa jajanna.

“Ameen” jechuun keenya faayidaa xinnoo kan qabu fakkaachuu kan dandaʼu taʼus, faayidaa guddaa qaba. Insaayikilooppiidiyaan Kitaaba Qulqulluu tokko, tajaajiltoonni Waaqayyoo “Jecha tokkitti kanatti fayyadamuudhaan, amanannaa, fudhatama argachuu fi abdii cimaa garaa isaanii keessa jiru” ni ibsu turan jedheera. Jechi “ameen” jechuudhaan dubbannu hundi, Yihowaa kan gammachiisu haa taʼu.—Far. 19:14.