1, 2. Michummaan Yonaataan Daawitii wajjin qabu amanamummaa ilaalchisee fakkeenya guddaa taʼa kan jennu maaliifi?

YONAATAAN akkaataa Daawit dargaggeessichi Goliyaad isa guddicha itti lole dinqisiifatee taʼuu qaba. Amma Daawit ‘mataa Filisxeemichaa harka isaatti qabatee’ Saaʼol mootii Israaʼel abbaa Yonaataan dura dhaabateera. (1 Sam. 17:57) Yonaataan tarii Daawitiin kan dinqisiifate ija jabina isaatiif taʼuu dandaʼa. Waaqayyo Daawitii wajjin akka jiru ifa ture; ‘Yonaataanis baayʼisee Daawititti in maxxane, Yonaataan akka lubbuu isaatiitti Daawitiin waan jaallatuuf, kakuu waliif galan.’ (1 Sam. 18:1-3) Yonaataan sana booda jireenya isaa guutuu Daawitiif amanamaa taʼeera.

² Waaqayyo, Daawit mootii Israaʼel isa itti aanu akka taʼu kan filate yoo taʼe illee Yonaataan hamma dhumaatti Daawititti maxxanee jiraateera. Yeroo Saaʼol Daawitiin ajjeesuuf barbaadaa turetti Yonaataan waaʼee Daawit yaaddaʼee ture. Yonaataan michuu isaa kana jajjabeessuuf gammoojjii Yihudaa Horeshitti argamu dhaqeera. Achiis, ‘maqaa Waaqayyootiin Daawitiin jajjabeesse.’ Yonaataan, “Ati Israaʼel irratti in moota, ani immoo itti aanaa kee nan taʼa; . . . . hin sodaatin!” jedheen.—1 Sam. 23:16, 17.

3. Wanti Yonaataan Daawitiif amanamuu caalaa bakka guddaa kennuuf maal ture? Kana hoo akkamitti beekna? (Fakkii jalqaba irra jiru ilaali.)

 ³ Namoonni addunyaa maratti argaman amanamummaa ni dinqisiifatu jechuun ni dandaʼama. Haa taʼu malee, amanamummaa Yonaataan Waaqayyoof qabu utuu tilmaama keessa hin galchin amanamummaa inni Daawititti argisiise qofa kan dinqisiifannu yoo taʼe barumsa guddaa tokko utuu hin argatin hafna. Yonaataan Daawitiin akka mormituu isaatti utuu hin taʼin, akka michuu isaatti kan ilaale maaliifi? Haala isaa irraa hubachuun akka dandaʼamutti, Yonaataan ulfina ofii isaa caalaa wanta iddoo guddaa kennuuf tokko qaba ture. Yonaataan, ‘maqaa Waaqayyootiin Daawitiin akka jajjabeesse’ yaadadhu. Kanaafuu, garaa Yonaataan keessatti iddoo tokkoffaa kan qabu Waaqayyoof amanamaa taʼuu akka taʼe ifatti hubachuun ni dandaʼama. Dhuguma iyyuu, Daawitiif amanamaa akka taʼu buʼuura kan isaaf taʼe Yihowaadhaaf amanamaa taʼuu isaa ti. Kana malees, lamaan isaanii iyyuu kakuu, “Waaqayyo anaa fi si gidduutti, sanyii kee fi sanyii koo gidduuttis hamma bara baraatti dhugaa-baatuu dha” jechuudhaan walii galaniif amanamoo taʼanii jiraataniiru.—1 Sam. 20:42.

4. (a) Wanti dhugumaan gammachuu nuuf argamsiisu maali dha? (b) Mata duree kana keessatti waaʼee maalii qorra?

⁴ Kiristiyaanota waan taaneef, kan dinqisiifannu amanamummaa warri kaan argisiisan qofa miti; nuti mataan keenya iyyuu miseensota maatii keenyaaf, michoota keenyaa fi namoota nuu wajjin waaqeffataniif amanamoo dha. (1 Tas. 2:10, 11) Haa taʼu malee, garaa keenya keessatti iddoo tokkoffaa qabaachuu kan qabu amanamummaa eenyuuf qabnu dha? Amanamummaa Qaama isa jireenya nuu kenne sanaaf qabnu dha! (Mul. 4:11) Amanamummaa kana eegnee jiraachuun keenya gammachuu dhugaa nuuf argamsiisa. Haa taʼu malee, Waaqayyoof amanamoo taʼuu keenya argisiisuu yoo barbaadne, qorumsawwan ulfaataa taʼan keessatti illee isatti maxxanuu qabna. Mata duree kana keessatti, fakkeenyi Yonaataan haalawwan rakkisoo taʼan afur keessatti Yihowaadhaaf amanamoo taʼuu keenya argisiisuuf akkamitti nu gargaaruu akka dandaʼu qorra: (1) namni aangoo qabu tokko ulfina argachuun kan isaaf hin malle yeroo fakkaatutti, (2) eenyuuf amanamoo taʼuu akka qabnu murteessuun yeroo nu rakkisutti, (3) yeroo namoonni dogoggoraan nu hubatanitti, akkasumas (4) yeroo amanamummaa fi fedhiin dhuunfaa walitti buʼutti.

5. Yommuu Saaʼol mootii turetti Waaqayyoof amanamoo taʼuun namoota Israaʼeliif ulfaataa kan ture maaliifi?

⁵ Waaqayyo, Saaʼol abbaan Yonaataan mootii akka taʼu kan dibe taʼus, booda Saaʼol ajajamuu waan dideef isa dhiiseera. (1 Sam. 15:17-23) Waaqayyo yeruma sana Saaʼoliin teessoo isaa irraa waan hin buusneef, amalli isaa inni gadheen namoota isa jalatti bulanittis taʼe isatti dhihaatan hundatti qorumsa taʼeera. Namoonni kun yeroo mootiin inni ‘teessoo Waaqayyoo’ irra taaʼe kun daandii jalʼaa hordofetti Waaqayyoof amanamoo taʼuun akka isaanitti ulfaatu godhee ture.​—1 Sen. 29:23.

6. Yonaataan Yihowaadhaaf amanamaa taʼee akka jiraate kan argisiisu maali dha?

⁶ Yommuu Saaʼol ajajamuu diduu jalqabetti, ilmi isaa Yonaataan Yihowaadhaaf amanamaa taʼuu isaa argisiiseera. (1 Sam. 13:13, 14) Saamuʼel raajichi, “[Waaqayyo] ulfina maqaa isaa isa guddaadhaaf jedhee isin hin dhiisu” jedhee ture. (1 Sam. 12:22) Yonaataan yeroo raayyaan waraanaa Filisxeemotaa konkolaataa 30,000 qabu Israaʼeloota doorsisee turetti yaada kanatti akka amanu argisiiseera. Saaʼol loltoota 600 qofa kan qabu siʼa taʼu, miʼa waraanaa kan qaban immoo isaa fi Yonaataan qofa turan! Taʼus, Yonaataan nama miʼa waraanaa isaaf baatu qofa fudhatee gara buufata loltoota Filisxeemotaatti dhihaate. Yonaataan, ‘Waaqayyo namoota baayʼeedhaan yookiis muraasaan nama oolchuu in dandaʼa’ jedhe. Israaʼeloonni lamaan kun bakka buufata sanaatti gara namoota 20 ajjeesan. Sana booda, “laftis in tochoʼe; romʼuun kun immoo Waaqayyo biraa isaanitti in dhufe.” Filisxeemonni burjaajaʼanii walii isaanitti garagalan. Kanaan kan kaʼes, amantiin Yonaataan Waaqayyo irratti qabu injifannoon akka argamu godhe.​—1 Sam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Yonaataan abbaa isaatiif ilaalcha akkamii qaba ture?

 ⁷ Walitti dhufeenyi Saaʼol Waaqayyoo wajjin qabu yeroo mancaʼaa adeemetti illee ilmi isaa Yonaataan hamma dandaʼametti isa ni deggera ture. Fakkeenyaaf, saba Waaqayyoo eeguudhaaf waliin taʼanii waraana irratti hirmaataniiru.—1 Sam. 31:1, 2.

8, 9. Warra aangoo qaban kabajuudhaan Waaqayyoof amanamoo taʼuu keenya kan argisiisu akkamitti?

⁸ Namoonni tokko tokko ulfinni kan isaaniif hin malle yoo fakkaate illee, Waaqayyo kana akka goonu waan nu irra eeguuf, nutis akkuma Yonaataan namoota aangoo ol aanaa qabaniif hamma isaaniif malu bitamuudhaan Yihowaadhaaf amanamoo taʼuu keenya argisiisuu dandeenya. Fakkeenyaaf, namni aangoo qabu tokko wanta isa irraa hin eegamne kan hojjetu taʼuu dandaʼa; taʼus, abbootii taayitaa “biyya bulchuudhaaf aboo qabaniif” hamma isaaniif malu bitamuun waan nu irra jiruuf aangoo isaa kabajuu qabna. (Roomaa 13:1, 2 dubbisi.) Hundi keenya iyyuu namoota Yihowaan aangoo isaaniif kenne kabajuudhaan isaaf amanamoo taʼuu keenya argisiisuu dandeenya.—1 Qor. 11:3; Ibr. 13:17.

⁹ Olgaan ^[1] ishiin Kibba Ameerikaa keessa jiraattu haala rakkisaa keessatti illee abbaa manaa ishii kabajuudhaan Waaqayyoof amanamtuu taʼuu ishii argisiisteetti. Olgaan Dhugaa Baatuu Yihowaa waan taateef abbaan manaa ishii waggoota hedduudhaaf ishii jeeqaa tureera. Miira ishii miidha, ishii arrabsa, ishiidhaan ooda, akkasumas ijoollee fudhatee kophaatti ishii dhiisee akka deemu ishii doorsisa ture. Taʼus, Olgaan hamaa hamaadhaan hin deebisne. Olgaan abbaa manaa ishiitiif nyaata qopheessiti, uffata isaa miicciti; akkasumas maatii isaa warra kaan kunuunsuuf wanta dandeesse hunda gooti turte. (Rom. 12:17) Yeroo dandaʼamutti bakka maatiin ykn michoonni isaa walgaʼanitti isaa wajjin ni argamti turte. Fakkeenyaaf, yommuu inni abbaa isaa awwaaluuf gara magaalaa kan biraa deemuu barbaadetti, ijoolleen deemsaaf akka qophaaʼan gooteetti, akkasumas wanta karaadhaaf isaan barbaachisu hundumaa qopheessiteetti. Hanga sirni awwaalaa sun xumuramuttis balbala waldaa sanaa dura dhaabbattee abbaa manaa ishii eegdeetti. Obsaa fi kabaja Olgaan argisiisteen kan kaʼe waggoota hedduu booda ilaalchi isaa jijjiiramuu jalqabe. Amma gara Galma Mootummaatti ishii geessa, walgaʼii akka dhaqxus ishii jajjabeessa, akkasumas darbee darbee ishii wajjin walgaʼii irratti ni argama.​—1 Phe. 3:1.

10. Yonaataan eenyuuf amanamaa taʼuu akka qabu kan beeke akkamitti?

¹⁰ Saaʼol Daawitiin ajjeesuuf kutatee waan tureef, Yonaataan eenyuuf amanamaa taʼuu akka qabu  murteessuun isa rakkisee ture. Yonaataan Daawitii wajjin kakuu kan gale taʼus, abbaa isaatiifis ni bitama ture. Haa taʼu malee, Yonaataan Waaqayyo Saaʼolii wajjin utuu hin taʼin, Daawitii wajjin akka jiru beekee ture. Kanaafuu, Yonaataan Saaʼol caalaa Daawitiif amanamaa taʼeera. Akka dhokatu Daawitiin akeekkachiiseera, akkasumas waaʼee Daawit waan gaarii Saaʼolitti dubbateera.​—1 Saamuʼel 19:1-6 dubbisi.

11, 12. Jaalalli Waaqayyoof qabnu isaaf amanamoo taʼuuf murteessuuf kan nu gargaaru akkamitti?

¹¹ Obboleettiin Aliis jedhamtuu fi Awustiraaliyaa keessa jiraattu Waaqayyoof amanamaa taʼuun ishii warra kaaniif hangam amanamuu akka qabdu murteessuuf ishii gargaareera. Kitaaba Qulqulluu qoʼachuu yommuu jalqabdu wantoota gaggaarii barachaa jirtu maatii ishiitti himti turte. Yeroo booda garuu, Ayyaana Qillee akka isaanii wajjin hin kabajne miseensota maatii ishiitti himte. Sababii isaa kan isaaniif ibsite taʼus, yaaddoon jalqaba irratti qaban suutuma suuta gara aarii guddaatti jijjiiramaa deeme. Maatiin ishii akka isaan gante isaanitti dhagaʼame. Aliis akkana jetteetti: “Dhuma irratti haati koo kana booda intala ishii akkan hin taane natti himte. Anis maatii koo baayʼee waanan jaalladhuuf akka maleen naʼe, akkasumas nan gadde. Taʼus, Yihowaanii fi Ilmi isaa garaa koo keessatti iddoo tokkoffaa akka qabaatan waanan murteesseef, walgaʼii guddaa itti aanu irratti nan cuuphame.”​—Mat. 10:37.

¹² Yoo of eeggachuu baanne, amanamummaan saba, mana barumsaa ykn garee ispoortii tokkoof qabnu yeroo booda amanamummaa Waaqayyoof qabnu hudhuu dandaʼa. Fakkeenyaaf, Heenariin cheezii taphachuu jaallata ture. Manni barumsaa isaa tapha kanaan shaampiyoonaa waan tureef, Heenariin wanta dandaʼu hunda gochuu barbaade. Haa taʼu malee, akkana jechuudhaan dhugaa isaa dubbateera: “Suutuma suuta amanamummaan ani mana barumsichaatiif qabu, amanamummaa ani Waaqayyoof qabu irra kan caalu taʼaa deeme. Taphni cheezii ani dhuma torbanii irratti taphadhu yeroon tajaajila Mootummichaatiif oolchu na jalaa fudhachaa deeme. Kanaafuu, garee tapha cheezii sana keessaa baʼuufan murteesse.”​—Mat. 6:33.

13. Waaqayyoof amanamaa taʼuun rakkina maatii keessatti kaʼu moʼuuf nu gargaaruu kan dandaʼu akkamitti?

¹³ Maatiidhaaf amanamaa taʼuu wajjin haala wal qabateen murtoo gochuun rakkisaa taʼuu dandaʼa. Fakkeenyaaf, Keen akkana jedheera: “Ani yeroo hunda haadha koo ishii maanguddoo gaafachuu, darbee darbee immoo akka nu bira turtu gochuu nan barbaadan ture. Haa taʼu malee, haati koo fi haati manaa koo walii hin galan turan. Isa tokko utuu hin mufachiisin isa tokko gammachiisuu waanan hin dandeenyeef jalqaba irratti waanan godhu wallaaleen ture. Booda garuu, haala akkanaa keessatti dura amanamaa taʼuu kanan qabu haadha manaa kootiif taʼuu isaa nan hubadhe. Kanaafuu, malaan yaada haadha manaa koo biratti fudhatama qabu dhiheessuuf carraaqqii gochuun jalqabe.” Keen Waaqayyoof amanamaa taʼuu fi Dubbii isaatiif kabaja qabaachuun isaa, haati manaa isaa gaarummaadhaan haadha isaa simachuu kan qabduu fi haati isaa immoo haadha manaa isaa kabajuu kan qabdu maaliif akka taʼe isaaniif ibsuuf ija jabina isaaf kenneera.​—Uumama 2:24; 1 Qorontos 13:4, 5 dubbisi.

14. Saaʼol Yonaataaniin karaa sirrii hin taaneen kan qabe akkamitti?

¹⁴ Yommuu namni itti gaafatamummaa qabu tokko dogoggoraan nu hubatu amanamummaan Yihowaadhaaf qabnu qoramuu dandaʼa. Yonaataan rakkinni akkanaa isa mudatee taʼuu dandaʼa. Saaʼol Mootichi inni Waaqayyo dibe, ilmi isaa michuu Daawit taʼuu isaa kan beeku taʼus, sababiin inni isatti itti michoome isaaf hin galle ture. Kanaafuu, Saaʼol aariidhaan finiinee namoota hedduu duratti Yonaataaniin qaanesse. Taʼus, Yonaataan haaloo hin baane. Amanamummaan inni Waaqayyoof ykn Daawit isa yeroo booda mootii Israaʼel taʼuuf qabus hin laafne.—1 Sam. 20:30-41.

15. Obboleessi tokko karaa sirrii hin taaneen yoo nu qabe maal gochuu qabna?

¹⁵ Obboloonni gumii keessatti itti gaafatamummaa qaban namoota hunda haqaan qabuuf yaalii godhu. Taʼus, namoonni nu gidduutti itti gaafatamummaa qaban cubbuu kan dhaalan waan taʼaniif, wanta  nuyi goone dogoggoraan hubachuu dandaʼu. (1 Sam. 1:13-17) Kanaafuu, yeroo namoonni dogoggoraan nu hubatan hundatti Yihowaadhaaf amanamoo taanee haa jiraannu.

16. Waaqayyoof amanamaa taʼuu fi ofittummaa irraa fagaachuu kan qabnu haala akkamii keessatti dha?

¹⁶ Saaʼol Yonaataan fedhii dhuunfaa isaa akka hordofu isa jajjabeessee ture. (1 Sam. 20:31) Haa taʼu malee, Yonaataan Waaqayyoof amanamaa taʼuun isaa faayidaa ofii isaatiif mootii taʼuu barbaaduu mannaa michuu Daawit akka taʼu isa kakaaseera. Namni Yihowaa biratti fudhatama qabu, “wanti inni wareege kan isa miidhu yoo taʼe iyyuu, wareega isaa utuu hin geddarin kan raawwatu” akka taʼe yoo yaadanne, fakkeenya Yonaataan ofittummaa irraa walaba taʼuudhaan argisiise hordofuuf kakaʼuu dandeenya. (Far. 15:4) Yonaataan ‘wareega’ Daawitiif gale ‘hin geddarre’; nutis waadaa galle geddaruu hin qabnu. Fakkeenyaaf, walii galtee daldala irratti goone tokko kabajuun yoo ulfaataa nutti taʼe, amanamummaan Waaqayyoof qabnuu fi kabajni Kitaaba Qulqulluudhaaf qabnu wanta dubbanne akka eegnu nu kakaasuu qaba. Gaaʼelli keenya isa nuti yaadne caalaa yoo rakkisaa taʼe hoo? Jaalalli Waaqayyoof qabnu hiriyaa gaaʼelaa keenyaaf amanamaa taʼuuf akka nu kakaasu beekamaa dha.​—Miilkiyaas 2:13-16 dubbisi.

17. Mata dureen kun kan si gargaare akkamitti?

¹⁷ Fakkeenya Yonaataan irratti yommuu yaadnu, akkuma isaa Waaqayyoof amanamoo taʼuu hin barbaadnuu? Kanaafuu, fedhii ofittummaa hordofuu irraa haa fagaannu. Akkasumas akkuma Yonaataan warra nu mufachiisan dabalatee saba isaatiif amanamoo taʼuudhaan amanamummaa Yihowaadhaaf qabnu haa argisiisnu. Haala rakkisaa keessatti Yihowaadhaaf amanamoo yommuu taanu, garaa isaa ciibsina; kun immoo gammachuu guddaa nuuf argamsiisa. (Fak. 27:11) Yihowaadhaaf amanamoo taanee yoo jiraanne, yeroo booda inni namoota isa jaallataniif wanti hundi gaarii akka taʼu akkamitti akka godhu arguu dandeenya. Mata duree itti aanu irratti, hojiiwwan namoonni bara Daawititti amanamoo taʼanii fi hin taane raawwatan qoruudhaan barumsa maalii akka argannu ilaalla.