Сӕйраг ӕрмӕгмӕ рахиз

Сӕргӕндтӕм рахиз

Адӕмы цард раджы заманты. Ӕхца

Адӕмы цард раджы заманты. Ӕхца

«[Йесо] ӕрбадт ӕхцавӕрӕнты акомкоммӕ ӕмӕ каст, адӕм дзы ӕхца куыд ӕппӕрстой, уымӕ. Хъӕздгуытӕй дзы бирӕтӕ ӕппӕрстой бирӕ ӕхца. Уӕд ӕрбацыд иу мӕгуыр идӕдз ус дӕр ӕмӕ дзы ныппӕрста дыууӕ лыстӕг ӕрхуы ӕхцайы» (МАРЧЫ 12:41, 42).

БИБЛИЙЫ ӕхцайы кой арӕх ис. Зӕгъӕм, Чырысти ӕхцайы кой кодта цавӕрдӕр ахсджиаг хъуыддӕгтӕ ӕмбарын кӕнгӕйӕ. Уӕлдӕр куыд бакастыстӕм, афтӕмӕй Йесо иухатт федта, идӕдз ус мысайнагӕн «дыууӕ лыстӕг ӕрхуы ӕхцайы» куыд ныппӕрста, уый, ӕмӕ уыцы хабары фӕрцы йӕ ахуыргӕнинӕгтӕн иу ахсджиаг хъуыддагмӕ се ’ргом раздӕхта. Иннӕ хатт та адӕмӕн, динар кӕй хуыдтой, уыцы ӕхца равдыста ӕмӕ сын бамбарын кодта, хицауадмӕ цы цӕстӕй кӕсын хъӕуы, уый * (Матфейы 22:17–21).

Ӕхца куыд фӕзындысты? Раджы заманты сӕ куыд арӕзтой? Куыд сӕ пайда кодтой? Цы цӕстӕй сӕм кӕсын хъӕуы, уый тыххӕй Библийы цы фыст ис?

Ивынӕй рахызтысты сызгъӕрин, ӕвзист ӕмӕ ӕрхуымӕ

Цалынмӕ ’хца нӕ фӕзынд, уӕдмӕ-иу адӕм цыдӕр дзауматӕ кӕнӕ хӕринаг ивтой ӕндӕр истӕуыл, кӕнӕ-иу цы бакуыстой, уый сӕрмӕ-иу исты райстой. Ӕрмӕст-иу, цы ивтой ӕмӕ йӕ цӕуыл ивтой, уыдонӕн-иу сӕ аргъ хъуамӕ уыдаид ӕмхуызон. Фӕлӕ уыцы раив-баивтӕ ӕнцон нӕ уыдысты. Цӕмӕй-иу дыууӕ адӕймаджы сӕ товартӕ аивтаиккой, уый тыххӕй дзы хъуамӕ иумӕ уыдаид, иннӕйы цы хъуыди, уый. Уымӕй уӕлдай-иу базаргӕнджытӕ кӕм фос иу ранӕй иннӕ ранмӕ тардтой, кӕм та-иу стыр ӕмӕ уӕззау истытӕ ластой, зӕгъӕм, хоры голджытӕ.

Рӕстӕг цыд, ӕмӕ базаргӕнджытӕ бамбӕрстой, ӕлхӕнынӕн ӕмӕ уӕй кӕнынӕн ӕндӕр цыдӕр кӕй хъӕуы ӕрхъуыды кӕнын. Ӕмӕ ссардтой иу мадзал: райдыдтой пайда кӕнын сызгъӕрин, ӕвзист ӕмӕ ӕрхуыйӕ. Нывы фенӕн ис, базаргӕнӕг зынаргъ аивгӕнӕнтӕй, стӕй сызгъӕрин ӕмӕ ӕвзисты къӕрттытӕй цыдӕр кӕй ӕлхӕны кӕнӕ йын цыдӕр хъуыддаг кӕй сарӕзтой, уый тыххӕй кӕй фиды. Аргъ-иу цӕмӕй фыстой, уый-иу сбарстой раст барӕнтыл. Зӕгъӕм, Авраамӕн йӕ ус Саррӕ куы амард, уӕд ын йӕ мард бавӕрынӕн зӕхх куы ’лхӕдта, уӕд сбарста, цасыл баныхас кодтой, уыйбӕрц ӕвзист (Райдиан 23:14–16).

Йегъовӕ израилӕгтӕн Закъон куы нӕма радта, уӕдмӕ дӕр зыд ӕмӕ кӕрӕф базаргӕнджытӕ адӕмы сайдтой, раст чи нӕ барста, ахӕм уӕзбарӕнтӕй ӕмӕ барӕн дуртӕй. Ахӕм мӕнгард митӕй Йегъовӕ йе сӕфт уыны, ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ израилаг базаргӕнджыты бафӕдзӕхста: «Уӕ уӕзбарӕнтӕ, уӕ барӕн дуртӕ... уӕнт раст» (Левит 19:36; Ӕмбисӕндтӕ 11:1). Абон дӕр уӕй кӕныны куыст чи кӕны, уыдон хъуамӕ сӕ зӕрдыл дарой, Йегъовӕ уыцы митӕм уӕды рӕстӕг цы цӕстӕй каст, абон дӕр сӕм ахӕм цӕстӕй кӕй кӕсы (Малахи 3:6; 1 Коринфӕгтӕм 6:9, 10).

Ӕхца раджы заманты куыд арӕзтой?

Бирӕтӕ куыд хъуыды кӕнынц, афтӕмӕй ӕхца фӕзынд Лидийы (абон Турци кӕм ис, уым) н. э. размӕ 700-йӕм азӕй гыццыл раздӕр. Уымӕй бирӕ нӕ рацыд, афтӕ згъӕр ӕхца (металлӕй конд ӕхца) аразын райдыдтой бирӕ бӕстӕты ӕмӕ, Библи цы бӕстӕты кой кӕны, уым дӕр сӕ адӕм пайда кӕнын райдыдтой.

Цымӕ сӕ аразгӕ та куыд кодтой? Фыццаг уал-иу згъӕр бадон кодтой ӕмӕ-иу ӕй пецӕй райстой (1), ӕмӕ-иу ӕй стӕй формӕты ныккодтой, цӕмӕй дзы рауадаид тымбыл тъӕпӕн лӕгъз гӕбӕзтӕ (2). Уый фӕстӕ-иу сӕ, нывтӕ кӕуыл уыд, дыууӕ ахӕм тымбыл ӕфсӕйнаджы ’хсӕн иугай ӕвӕрдтой (3) ӕмӕ-иу сӕ дзӕбугӕй ныццавтой, цӕмӕй-иу ныв згъӕрыл баззадаид (4). Рӕвдз кӕй куыстой, уый тыххӕй-иу ныв иуӕй-иу хатт астӕуӕй нӕ рауад. Цӕмӕй ӕхцатӕн сӕ уӕз ӕмхуызон уыдаид, уый тыххӕй-иу сӕ сбарстой ӕмӕ-иу куы хъуыди, уӕд-иу сын сӕ уӕлдай згъӕр ныххафтой (5).

Ӕхцаивджытӕ, хъалонисджытӕ ӕмӕ, ӕхца пайдайыл чи лӕвӕрдта, уыдон

Н. э. фыццаг ӕнусы Палестинӕйы бирӕ алыхуызон фӕсарӕйнаг ӕхцайӕ пайда кодтой. Зӕгъӕм, ӕндӕр рӕттӕй-иу Иерусалимы кувӕндонмӕ чи ’рбацыд, уыдон-иу семӕ ӕрбаластой сӕхи бӕстӕйы ӕхца. Фӕлӕ кувӕндоны хъалон цавӕрдӕр бӕлвырд ӕхцайӕ фидын кӕй хъуыд, уымӕ гӕсгӕ кувӕндоны фӕзынд ӕхцаивджытӕ. Уыдон-иу ивӕггаг истой, цы ӕмбӕлд, уымӕй бирӕ фылдӕр ӕмӕ афтӕмӕй адӕмы стыгътой. Чырысти уыцы зыд ӕмӕ кӕрӕф адӕмӕн карзӕй бауайдзӕф кодта, уымӕн ӕмӕ уыдон Йегъовӕйы хӕдзарӕй сарӕзтой «базаргӕнӕн» ӕмӕ «абырджыты лӕгӕт» (Иоанны 2:13–16; Матфейы 21:12, 13).

Кувӕндоны хъалонӕй уӕлдай ма Палестинӕйы цӕрджытӕ хъуамӕ фыстаиккой ӕндӕр хъалонтӕ дӕр. Уыдонӕй иу уыди, Чырыстийы йӕ ныхмӕдзӕуджытӕ цы хъалонӕй бафарстой, уый, ома алы адӕймаг дӕр йӕхи тыххӕй кӕй хъуамӕ фыстаид, уыцы хъалон (Матфейы 22:17). Уымӕй уӕлӕдай ма уыди хъалон фӕндаджы тыххӕй, стӕй, исты ӕрбаласыны кӕнӕ исты аласыны тыххӕй кӕй фыстой, ахӕм хъалон. Хъалонисджытӕн адӕмы цӕсты кад нӕ уыд, иууылдӕр сӕ се сӕфт уыдтой (Марчы 2:16). Уыдон-иу истой, цы ’мбӕлд, уымӕй бирӕ фылдӕр ӕмӕ афтӕмӕй адӕмы фӕллойӕ схъӕздыг сты. Фӕлӕ хъалонисджытӕй иуӕй-иутӕ, зӕгъӕм, Закхей, сӕ зӕрдӕмӕ айстой, Чырысти цы хабар хъусын кодта, уый ӕмӕ сӕ мӕнгард митӕ ныууагътой (Лукайы 19:1–10). Абон дӕр Чырыстийы фӕдыл цӕуын кӕй фӕнды, уыдон хъуамӕ уой ӕнӕзӕрдӕхудт куысты хъуыддаджы дӕр ӕмӕ ӕнӕуи хъуыддӕгты дӕр (Дзуттӕгтӕм 13:18).

Уӕды заман ма уыд, ӕхца пайдайыл чи лӕвӕрдта, ахӕм адӕм дӕр. Уыдон ӕрмӕст ӕхца нӕ ивтой, фӕлӕ ма лӕвӕрдтой ссудӕтӕ дӕр, стӕй-иу проценттӕ фыстой, рӕстӕгмӕ-иу сӕм ӕхца чи ныууагъта, уыдонӕн. Чырысти дӕр уыцы адӕмы кой кодта, сӕ хицау ӕхца кӕмӕн радта, уыцы цагъарты тыххӕй цы фӕсномыг ныхас радзырдта, уым (Матфейы 25:26, 27).

Ӕхцамӕ цы цӕстӕй кӕсын хъӕуы?

Нӕ рӕстӕджы ӕнӕ бакусгӕйӕ ницы балхӕндзынӕ. Паддзах Соломон бирӕ ӕнусты размӕ загъта, ӕхца адӕймаджы кӕй хъахъхъӕны. Ӕмӕ уыцы ныхӕстӕ абон дӕр ахадынц. Фӕлӕ ма Соломон афтӕ дӕр загъта, ӕхцайӕ хуыздӕр та зонд кӕй у, уымӕн ӕмӕ «йӕ хицауӕн йӕ цард хъахъхъӕны» (Екклесиаст 7:12). Уыцы зонд ис ссарӕн Библийы.

Чырысти йӕ фӕдылдзӕуджытӕн бамбарын кодта, ӕхцамӕ цы цӕстӕй кӕсын хъӕуы, уый: «Адӕймагмӕ алцыдӕр парахатӕй куы уа, уӕд дӕр йӕ цард, цы йӕм ис, уымӕй кӕнгӕ нӕу» (Лукайы 12:15). Фыццаг ӕнусы цӕрӕг чырыстӕттау мах дӕр зондӕй архайдзыстӕм, ӕхцаимӕ баст хъуыддӕгты ӕнӕзӕрдӕхудт куы уӕм, дзӕгъӕлы сӕ куы нӕ хардз кӕнӕм ӕмӕ сӕ куы нӕ уарзӕм, уӕд (1 Тимофеймӕ 6:9, 10).

[Фиппаинаг]

[Рамкӕ/Ныв 26 фарсыл]

 Рагон ӕхца

● Фыццаг ӕнусы Палестинӕйы цы ӕхцайӕ пайда кодтой, уыдонӕй ӕппӕты къаддӕртӕй иу уыди ӕрхуы лептӕ. Кусӕг-иу 15 минутмӕ бакуыста дыууӕ лептӕйы. Ӕвӕццӕгӕн, мӕгуыр идӕдз ус дӕр кувӕндоны ӕхцавӕрӕны ныппӕрста дыууӕ ахӕм лептӕйы (Марчы 12:42).

Ӕвзист драхмӕ уыд грекъаг ӕхца. Иу драхмӕ уыди иу боны мызд (Лукайы 15:8, 9). Алы дзуттаг нӕлгоймаг дӕр кувӕндонӕн хъалон алы аз дӕр фыста дыууӕ драхмӕйы (Матфейы 17:24).

Ӕвзист динар уыд ромаг ӕхца паддзахы нывимӕ. Уӕдӕ дзуттӕгтӕ Ромы дӕлбар куы уыдысты, уӕд алы дзуттаг нӕлгоймагӕй дӕр цы «фиддон» истой, уый динартӕй дзӕгъӕлы нӕ фыстой (Ромӕгтӕм 13:7). Кусӕгӕн-иу динар бафыстой 12 сахаты куыстӕн (Матфейы 20:2–14).

● Чырысти зӕххыл куы уыд, уӕд Палестинӕйы пайда кодтой ӕвзист сиклӕй. Сиклтӕ арӕзтой горӕт Тиры. Хистӕр сауджынтӕ Иудӕ Искариотӕн Йесойы ауӕй кӕныны тыххӕй цы 30 «ӕвзист ӕхцайы» бафыстой, уыдон, ӕвӕццӕгӕн, уыдысты Тиры конд сиклтӕ (Матфейы 26:14–16).

Ӕхца ӕвдыст сты, цӕйас сты, уыйасӕй