Äjuä bi muntsꞌi yä bätsi ꞌne yä ꞌme̱to rä Abraan pa bi hyoki nꞌatho rä hnini, bi umbäbi yä mhända, ꞌne nunä hnini bi ꞌñembi «Israel». Nunä hnini bi zo̱ho̱ bi xo̱kämbeni Äjuä ngu ri ꞌñehe, ꞌne bi tsꞌokui xä supäbi rä Noya Äjuä (Salmo 147:19, 20). Njabu̱, gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä hnini, ma xä hñäni yä ñho de rä hnini Israel. Hñeti Génesis 22:18.

Äjuä bi huahni yä israelita ngu yä testigo. Gatꞌho näꞌä bi thogi mäyaꞌmu̱ nunä hnini, udi ge yä jäꞌi häni ndunthi yä jäpi nuꞌmu̱ o̱te yä mhända Äjuä (Deuteronomio 4:6). ꞌNehe, po mäde de nunä hnini Israel, märꞌa yä jäꞌi ma xä zo̱ho̱ xä bädi toꞌo xa mäjuäni Äjuä. Hñeti Isaías 43:10, 12.

Ngu bi thogi yä je̱ya, yä israelita bi ꞌuengi de rä ꞌñuu Jeoba, hänge Jeoba ya himbi numäñho nunä hnini, ꞌne bi huahni nꞌa rꞌayꞌo hnini: rä mhuntsꞌi de yä de̱ni rä Hesu (Mateo 21:43; 23:37, 38). Mäpaya, nuꞌu̱ xa mäjuäni yä kristianu, geꞌu̱ pe̱päbi Jeoba  ngu yä testigo, ya hingä nuꞌu̱ yä israelita. Hñeti Hechos 15:14, 17.

Rä Hesu bi muntsꞌi nuꞌu̱ yä de̱ni pa bi ungä ntꞌo̱de ꞌne bi ꞌñuti märꞌa yä jäꞌi de rä Noya Äjuä ha gatꞌho yä hnini (Mateo 10:7, 11; 24:14; 28:19, 20). Nubye̱ di ꞌmu̱hu̱ ha nuya yä gäxä pa, nunä ꞌme̱fi mänꞌa xä hñutsꞌi ha gatꞌho rä Xiꞌmhai ja ngu nunka xki nheki. ꞌNehe, po ri mu̱di di nheki hanja mäpaya, Jeoba yꞌo di muntsꞌi yä miyontho yä jäꞌi de gatꞌho yä hnini pa dä yu̱tꞌi ha näꞌä relijion xa mäjuäni (Apocalipsis [Revelación] 7:9, 10). Nuꞌu̱ xa mäjuäni yä kristianu di muntsꞌi pa di mfatsꞌi nꞌa ngu mänꞌaa. Po gatꞌho rä Xiꞌmhai, nuyu̱ häni nꞌatꞌä rä ntꞌudi de rä Mäkä Tꞌofo ha nuꞌu̱ yä mhuntsꞌi pe̱ꞌtsi. Hñeti Hebreos 10:24, 25.

Ha näꞌä je̱ya 1870, nꞌa tꞌu̱kä mhuntsꞌi de gä jäꞌi mi tꞌembi yä Estudiantes de la Biblia, bi mu̱di bi nxadi ꞌne bi hyoni yä ntꞌudi de rä Mäkä Tꞌofo. Nuyu̱ yä jäꞌi mi pädi ge rä Hesu xki muntsꞌi näꞌä rä mhuntsꞌi de yä de̱ni pa dä ungä ntꞌo̱de rä Noya Äjuä. Hänge bi mu̱di nꞌa däta ꞌme̱fi po gatꞌho rä Xiꞌmhai pa bi ungä ntꞌo̱de de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä. Ha näꞌä je̱ya 1931 nuyu̱ yä Estudiantes de la Biblia bi huahni nꞌa rä thuhu. Bi huahni dä tꞌembäbi: yä testigo rä Jeoba. Hñeti Hechos 1:8; 2:1, 4, ꞌne 5:42.

Ha näꞌä siglo I, mi ꞌmu̱i nꞌa Cuerpo Gobernante näꞌä mi gu̱hni gatꞌho nuꞌu̱ yä mhuntsꞌi de yä de̱ni rä Hesu de gatꞌho rä Xiꞌmhai. Nuni Cuerpo Gobernante mi handi rä Hesu ngu rä Ñäxu de gatꞌho nuꞌu̱ yä mhuntsꞌi (Hechos 16:4, 5). ꞌNehe mäpaya, rꞌa yä ansiano nuꞌu̱ pe̱ꞌtsi ndunthi rä mfädi, tꞌembi rä Cuerpo Gobernante, gehyu̱ di gu̱hni yä testigo rä Jeoba de gatꞌho rä Xiꞌmhai, ꞌne handi nuꞌu̱ yä ꞌme̱fi ja ha gatꞌho yä ngu Betel. Ha nuyu̱ yä ngu Betel, yä testigo rä Jeoba hoki yä mfistꞌofo ꞌne märꞌa yä he̱ꞌmi nuꞌu̱ udi de rä Mäkä Tꞌofo pa di ꞌme̱hni ha gatꞌho yä mhuntsꞌi de gatꞌho rä Xiꞌmhai. Nuya yä he̱ꞌmi di tꞌofo ha thogi 600 yä idioma. Njabu̱, rä Cuerpo Gobernante di gu̱hni ꞌne di nupäbi rä mfeni ko rä Mäkä Tꞌofo nuꞌu̱ thogi 100,000 yä mhuntsꞌi de yä testigo rä Jeoba ja ha gatꞌho rä Xiꞌmhai. Ha kada nꞌa de nuꞌu̱ yä mhuntsꞌi, ꞌmu̱i rꞌa yä ñꞌo̱ho̱ nuꞌu̱ tꞌembi yä ansiano. Nuyu̱ ꞌmu̱i ja ngu di mända rä Mäkä Tꞌofo ꞌne xä thutsꞌi pa dä su ko rä mhäte nuꞌu̱ yä zi de̱ti Äjuä. Hñeti 1 Pedro 5:2, 3.

Yä testigo rä Jeoba di muntsꞌi ja ngu bi ja nuꞌu̱ yä apostol rä Hesu, pa di ungä ntꞌo̱de rä Noya Äjuä ha gatꞌho yä nguu ꞌne pa uti märꞌa yä jäꞌi pa dä de̱ni rä Hesu (Hechos 20:20). Yä testigo rä Jeoba ꞌnehe di xahni de rä Mäkä Tꞌofo nuꞌu̱ yä jäꞌi xa mäjuäni ne dä bädi Äjuä. Nuju̱ yä testigo rä Jeoba hingä ho̱nse̱ di muntsꞌihu̱ pa di jahu̱ mä ꞌme̱fihu̱. ꞌNehe di ꞌmu̱ihu̱ ngu nꞌatho rä familia ꞌne di pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä hogä Dada näꞌä di mäkägihu̱. Nuju̱ gatꞌho di nkuhu̱, di nsuhu̱ ꞌne di mädihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa (2 Tesalonicenses 1:3). Yä testigo rä Jeoba di muntsꞌi pa pe̱fi näꞌä di ho Äjuä ꞌne pa fatsꞌi märꞌa yä jäꞌi. Hänge de gatꞌho yä familia nuꞌu̱ ꞌmu̱i ha rä Xiꞌmhai, ¡yä testigo rä Jeoba gehyu̱ mänꞌa ꞌmu̱i ko rä johya! Hñeti Salmo 33:12 ꞌne Hechos 20:35.