1, 2. a) ¿Te mä däta nsu di pe̱ꞌtsihu̱? b) ¿Por hanja mähyoni gä pädihu̱ te udi rä Biblia de rä sadi?

RÄ Xiꞌmhai xa rä zi tꞌu̱ki mu̱ gä komparahu̱ ko rä Hyadi, yä tso̱o̱ ꞌne gatꞌho mähetsꞌi. Pe ante yä da rä Zi Dada Jeoba, gatꞌho yä jäꞌi tobe mänꞌa yä zi tꞌu̱ki ꞌñenä ho̱nse̱ nꞌa zi gota rä dehe (Salmo 115:15; Isaías 40:15). Pe mäske hinte rä me̱kägihu̱, rä Biblia enä: «Jeoba ꞌmu̱i getbu̱ de nuꞌu̱ toꞌo nzofo, de gatꞌho nuꞌu̱ di nzofo ko ngatꞌho yä koraso. Umbäbi näꞌä ne nuꞌu̱ toꞌo pe̱ꞌspäbi nꞌa rä hogä ntsu; Näꞌä o̱tsꞌe nuꞌu̱ mafi adi rä mfatsꞌi, ꞌne Näꞌä di ñäni» (Salmo 145:18, 19). ¿Gi da ngue̱nda? Näꞌä toꞌo bi hyoki mähetsꞌi ꞌne rä Xiꞌmhai, ne dä hyanꞌgägihu̱ ngu yä amigo ꞌne ꞌmu̱i dispuesto dä yꞌo̱xkägihu̱ ora di xatuäbihu̱. Hää, kada nꞌa de nuju̱ dä za gä ñähu̱ ko Äjuä po mäde de rä sadi. ¿Hänge xa nꞌa rä däta nsu näꞌä xä rꞌakägihu̱ Äjuä?

² Pe, ¿te mähyoni gä pe̱fihu̱ mu̱ di nehu̱ dä yꞌo̱xkägihu̱ rä Zi Dada Jeoba? Mähyoni gä xatuäbihu̱ ja ngu di hoꞌä. Hänge ma gä pädihu̱ te udi rä Biblia de rä sadi.

3. ¿Te mä imbitasio xä rꞌakägihu̱ rä Zi Dada Jeoba?

³ Rä Biblia udi ge rä Zi Dada Jeoba ne gi nzofo ꞌne gi xatuäbi (hñeti Filipenses 4:6, 7, TNM). Hää, Näꞌä toꞌo bi hyoki mähetsꞌi ꞌne rä Xiꞌmhai, turämu̱i po geꞌi ꞌne di mbitaꞌi gi xipäbi te gi mbeni, te gi senti ꞌne te mä xuñha gi thogi.

4. ¿Te ma dä thogi mu̱ gi xatuäbi njatꞌä rä Zi Dada Jeoba?

 ⁴ Pa mänꞌa gä ntsitsꞌihu̱ xä ñho ko rä Zi Dada Jeoba, mähyoni gä xatuäbihu̱ njatꞌä. Ora gi ñäui njatꞌä nꞌa ri amigo ꞌne gi xipäbi te gi mbeni, te gi senti o te tupꞌä ri mu̱i; ri mhäte po geꞌä mänꞌa di te. Njabu̱ ꞌnehe ko rä Zi Dada Jeoba. Ha rä Biblia rä Zi Dada Jeoba xikägihu̱ te di mbeni, te di senti ꞌne te ma dä me̱fi xudi ndämäni. Nuꞌi ꞌnehe, dä za gi nzofo njatꞌä rä Zi Dada Jeoba pa gi xipäbi te gatꞌho gi senti. Mu̱ gi jabu̱, mänꞌa ma gi mädi ꞌne Näꞌä mänꞌa ma dä mäꞌi ꞌnehe (Santiago 4:8).

5. ¿Hanja di pädihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba hingi o̱de gatꞌho yä sadi?

⁵ ¿O̱de rä Zi Dada Jeoba gatꞌho yä sadi? Hinä. Ha nuꞌu̱ yä pa rä profeta Isaías, rä Zi Dada Jeoba bi ꞌñembäbi yä israelita: «Mäske gi jahu̱ xa ndunthi yä sadi, nuga hindi o̱de; ri yꞌe̱hu̱ xä ñuxä yä ji» (Isaías 1:15). Hänge mu̱ hingä jamäsuhu̱ näꞌä di pe̱fihu̱, en lugar de gä jonihu̱ ko rä Zi Dada Jeoba, mänꞌa ma gä ꞌuegehu̱ de Geꞌä.

6. a) ¿Por hanja xa mähyoni gä pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba? b) ¿Hanja dä za gä udihu̱ ge di pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba?

 ⁶ Mu̱ di nehu̱ ge rä Zi Dada Jeoba dä yꞌo̱de mä sadihu̱, mähyoni gä udihu̱ ge di pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa (Marcos 11:24). Rä apostol Pablo bi ꞌñenä: «Nuꞌä toꞌo hingi pe̱ꞌtsä rä jamfri hingi tsa dä yꞌo̱tꞌä nuꞌä di ho Äjuä, ngeꞌä nuꞌä toꞌo ne dä joni ko Äjuä pe̱ꞌtsi dä gamfri ge ꞌmu̱i Äjuä, ꞌne dä gamfri ge ma dä hñäni nꞌa rä ñho nuꞌä toꞌo dä hyoniꞌä» (Hebreos 11:6). Pe hingä kombasta gä mäñhu̱ ge di pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa rä Zi Dada Jeoba; pe̱ꞌtsi te gä o̱tehu̱ hyaxtho näꞌä di mändagihu̱ (hñeti Santiago 2:26).

7. a) ¿Por hanja mähyoni gä nzofohu̱ ko ndunthi rä tꞌekꞌei rä Zi Dada Jeoba? b) ¿Hanja dä za gä udihu̱ ge nuꞌu̱ yä sadi di jahu̱ po̱ni dende ha mä korasohu̱?

⁷ Ora di xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba, mähyoni gä nzofohu̱ ko ndunthi rä tꞌekꞌei ꞌne hingä de gä ntꞌexmänsu. ¿Por hanja? Nde, ora yä jäꞌi pa bi ñäui rä presidente, ¿hänge di ja ko ndunthi rä tꞌekꞌei? Nuꞌmu̱, ¿por hanja hingo gä nzofohu̱ ko rä tꞌekꞌei rä Zi Dada Jeoba, Näꞌä toꞌo pe̱ꞌtsi Gatꞌho rä tsꞌe̱di? (Génesis 17:1; Salmo 138:6). ¿Te mä noya di debe gä usahu̱ ora di xatuäbihu̱ Jeoba? Rä Zi Dada Jeoba ne ge nuꞌu̱ yä noya di xipäbihu̱, dä bo̱ni dende ha mä korasohu̱. Näꞌä hingi ne gä mepye̱hu̱ nuꞌu̱ yä sadi, nixi gä yopthohu̱ nuꞌu̱ yä noya di xipäbihu̱ (Mateo 6:7, 8).

8. ¿Te debe gä pe̱fihu̱ ora te di apäbi rä Zi Dada Jeoba?

⁸ ꞌNehe, ora te di apäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba, pe̱ꞌtsi te gä huxu̱ de mä partehu̱. Por ejemplo, ora di apäbihu̱ dä rꞌakägihu̱ te gä tsihu̱ o te gä hehu̱, hindi debe gä pontꞌätho mä yꞌe̱hu̱; pe̱ꞌtsi te gä o̱thu̱ ntsꞌe̱di po gä mpe̱fihu̱ ꞌne hingä ndähñehu̱ (Mateo 6:11; 2 Tesalonicenses 3:10). ꞌNehe, mu̱ di apäbihu̱ rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba pa gä he̱gihu̱ nꞌa rä bisio o nꞌa rä tꞌo̱tꞌe näꞌä hingi ho, pe̱ꞌtsi te gä  ꞌuegehu̱ de nuꞌu̱ yä kosa o nuꞌu̱ yä jäꞌi dä za dä jakägihu̱ gä tagihu̱ ha näꞌä tsꞌo tꞌo̱tꞌeꞌä (Colosenses 3:5). Pe nubye̱ ma gä handihu̱ te udi rä Biblia de rä sadi.

9. a) ¿Toꞌo debe gä xatuäbihu̱? b) ¿Te utkägihu̱ Juan 14:6 de rä sadi?

⁹ ¿Toꞌo debe gä xatuäbihu̱? Rä Hesu bi ꞌñudi ge mähyoni gä xatuäbi ho̱nse̱ näꞌä rä Zi Dada bi ꞌmu̱i mähetsꞌi (Mateo 6:9, TNM). Hää, mähyoni gä xatuäbihu̱ ho̱nse̱ rä Zi Dada Jeoba. Rä Hesu ꞌnehe bi ꞌñenä: «Nuga go gekägi drä ꞌñuu, ꞌne drä mäjuäni, ꞌne drä te. Hinto dä za dä ehe ko mä Dada, ho̱nse̱ po mäde de geki» (Juan 14:6, TNM). Nunä testo udi ge mu̱ di nehu̱ ge rä Zi Dada Jeoba dä yꞌo̱de mä sadihu̱, pe̱ꞌtsi te gä xatuäbihu̱ po mäde de rä Hesu. Njabu̱ ma gä udihu̱ ge di pe̱ꞌspäbihu̱ rä tꞌekꞌei näꞌä rä ꞌme̱fi xä tꞌumbäbi rä Hesu. Ja ngu ya xtä pädihu̱, Jeoba bä pe̱hni rä Hesu ha rä Xiꞌmhai pa dä ñängägihu̱ de rä pekado ꞌne de rä du (Juan 3:16; Romanos 5:12). Jeoba ꞌnehe xä hñutsꞌi rä Hesu de gä Nzaya ꞌne de gä Majhä (Juan 5:22; Hebreos 6:20, TNM).

10. ¿Hanja ri ꞌñehe gä xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba?

¹⁰ ¿Hanja ri ꞌñehe gä xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba? Rä Zi Dada Jeoba hingi xikägihu̱ mu̱ debe gä ndandiñähmuhu̱, gä hudihu̱ o gä ꞌmaihu̱ ora di xatuäbihu̱. Rä Biblia udi ge dä za gä xatuäbihu̱ ja ngu di nehu̱, pe mähyoni gä nzofohu̱ rä Zi Dada Jeoba ko ndunthi rä tꞌekꞌei ꞌne ko ngatꞌho mä korasohu̱ (1 Crónicas 17:16; Nehemías 8:6; Daniel 6:10; Marcos 11:25). Hindi mporta habu̱ di yꞌohu̱ o te di pe̱fihu̱, mu̱ mä pa o de gä xui, nuju̱ dä za gä xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne di pädihu̱ ge näꞌä ma dä yꞌo̱xkägihu̱. Rä Zi Dada Jeoba o̱de asta nuꞌu̱ yä sadi di jahu̱ ha mä mfenihu̱ (Nehemías 2:1-6).

11. ¿Te dä za gä apäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba ha mä sadihu̱?

 ¹¹ ¿Te dä za gä apäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba ha mä sadihu̱? Rä Biblia udi ge mu̱ gä apäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba nꞌa rä tꞌo̱tꞌe näꞌä di numäñho, nuꞌmu̱ Näꞌä ma dä yꞌo̱de mä sadihu̱ ꞌne ma dä rꞌakägihu̱ näꞌä di apäbihu̱ (1 Juan 5:14). Nuju̱ dä za gä ñäuihu̱ rä Zi Dada Jeoba ja ngu ora di ñäuihu̱ nꞌa mä amigohu̱, ꞌne dä za gä xipäbihu̱ gatꞌho näꞌä di sentihu̱ ꞌne di mbenihu̱ (Salmo 62:8). Dä za gä apäbihu̱ rä espiritu santo pa dä maxkägihu̱ gä pe̱fihu̱ näꞌä xä ñho (Lucas 11:13). ꞌNehe, dä za gä apäbihu̱ rä mfädi pa gä huahnihu̱ yä hogä desision ꞌne pa dä maxkägihu̱ gä ñhanduihu̱ yä xuñha (Santiago 1:5). Dä za gä apäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba ge dä punꞌgägihu̱ mä pekadohu̱ (Efesios 1:3, 7, TNM). ꞌNehe, dä za gä xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba po märꞌaa, po mä familiahu̱ ꞌne po yä ku de rä mhuntsꞌi (Hechos 12:5; Colosenses 4:12).

12. ¿Te mä tꞌo̱tꞌe debe gä adihu̱ mꞌe̱tꞌo ha mä sadihu̱?

¹² ¿Te mä tꞌo̱tꞌe debe gä adihu̱ mꞌe̱tꞌo ha mä sadihu̱? Ge drä nsundabi rä thuhu rä Zi Dada Jeoba ꞌne dä tꞌo̱tꞌe rä bolunta. ꞌNehe, mähyoni gä umbäbihu̱ njamädi po gatꞌho näꞌä xä me̱fi po gekhu̱ (1 Crónicas 29:10-13). Nuꞌmu̱ rä Hesu bi mꞌu̱kua ha rä Xiꞌmhai, bi ꞌñuti yä de̱ni hanja dä xatuäbi Äjuä ꞌne bi ꞌñudi ge mähyoni gä adihu̱ mꞌe̱tꞌo yoho yä tꞌo̱tꞌe (hñeti Mateo 6:9-13, TNM). Nꞌaa, ora bi ꞌñenä «hyopi drä nsunda ri thuhu», signifika ge mꞌe̱tꞌo mähyoni gä adihu̱ dä thandi xä ntꞌaxi rä mäkä thuhu Äjuä ꞌne dä ꞌme̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei. Yoho, rä Hesu bi ꞌñenä ge mähyoni gä adihu̱ dä ꞌñehe rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä ꞌne dä tꞌo̱tꞌe rä bolunta nuua ha rä Xiꞌmhai. Njabu̱, di udihu̱ ge mänꞌa di tumämu̱ihu̱ po nuya yoho yä tꞌo̱tꞌe ke po mä ñhose̱hu̱. Mꞌe̱fa de geꞌä, nubye̱ hää dä za gä adihu̱ märꞌa yä tꞌo̱tꞌe.

13. ¿Hängu tiempo debe dä dura nuꞌu̱ mä sadi di jahu̱?

 ¹³ ¿Hängu tiempo debe dä dura nuꞌu̱ mä sadi di jahu̱? Rä Biblia hingi mää. Rꞌabu̱ dä za dä dura tsꞌu̱tho, pe märꞌa yä sadi dä za dä dura ndunthi. Por ejemplo, rꞌabu̱ di jahu̱ nꞌa rä zi tꞌu̱kä sadi ora ma gä ñunihu̱. Pe ora di umbäbi njamädi rä Zi Dada Jeoba o nuꞌmu̱ di xipäbihu̱ nuꞌu̱ yä xuñha di thogihu̱, rꞌabu̱ mänꞌa xä maa nuꞌu̱ mä sadihu̱ (1 Samuel 1:12, 15). Hinxä ñho gä xatuäbihu̱ Äjuä  ho̱nse̱ pa gä exä mä nsuhu̱ o pa dä hyanꞌgägihu̱ märꞌaa ja ngu mi pe̱fi rꞌa yä jäꞌi ha yä pa rä Hesu (Lucas 20:46, 47). Rä Zi Dada Jeoba hinto ma dä hyatꞌi ꞌne näꞌä pädi te ja ha mä mfenihu̱ ora di xatuäbihu̱. Hänge xa mähyoni gä xatuäbihu̱ ko ngatꞌho mä korasohu̱.

14. a) ¿Hämꞌu̱ di debe gä xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba? b) ¿Hanja dä za gä udihu̱ ge di jamädibihu̱ po geꞌä?

¹⁴ ¿Hämꞌu̱ di debe gä xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba? Rä Zi Dada Jeoba di mbitagihu̱ gä nzofohu̱ njatꞌä. Rä Mäkä Tꞌofo enä «ogi tsaya de gi xadihu̱», «sigi gi xadihu̱», ꞌne «xatuäbihu̱ njatꞌä Äjuä» (Mateo 26:41, TNM; Romanos 12:12, TNM; 1 Tesalonicenses 5:17, TNM). Rä Zi Dada Jeoba nzäntho xä ñhoki pa dä yꞌo̱xkägihu̱. ¡Hängu di jamädibihu̱ po näꞌä rä mhäte pe̱skägihu̱! Dä za gä apäbihu̱ dä gu̱nkägihu̱ ha mä ꞌñuuhu̱, dä rꞌakägihu̱ rä tsꞌe̱di, ꞌne dä  hñubgä mä mu̱ihu̱. Mu̱ hyaxtho gä ꞌuekehu̱ rä tiempo pa gä nzofohu̱ rä Zi Dada Jeoba, ma gä udihu̱ ge di jamädibihu̱ ndunthi po nunä rä däta nsu xä rꞌakägihu̱ de gä xatuäbihu̱.

15. ¿Por hanja mähyoni gä enähu̱ «amén» mꞌe̱fa de nꞌa rä sadi?

¹⁵ ¿Por hanja mähyoni gä enähu̱ «amén» mꞌe̱fa de nꞌa rä sadi? Rä noya «amén» signifika «geꞌä dä njabu̱» o «mäjuäni». Ora di eñhu̱ «amén» mꞌe̱fa de gä xatuäbihu̱ Äjuä, di udihu̱ ge mꞌe̱tꞌo dä mbenihu̱ näꞌä dä xipäbihu̱ ꞌne ge bi bo̱ni dende ha mä korasohu̱ (Salmo 41:13). ꞌNehe, rä Biblia xikägihu̱ ge ora nꞌa rä ku di ja nꞌa rä sadi ꞌne ja di yꞌohu̱bu̱ ꞌnehe, xti uadi dä hogi gä eñhu̱ «amén» o «geꞌä dä njabu̱» (1 Crónicas 16:36; 1 Corintios 14:16, TNM).

16. ¿Hanja di pädihu̱ ge Jeoba thädi mä sadihu̱?

¹⁶ ¿Xa mäjuäni thädi Jeoba mä sadihu̱? Hää. Rä Biblia enä: «Nuꞌi gi o̱de yä sadi, kongeꞌi ma dä ꞌñehe yä jäꞌi de gatꞌho yä klase» (Salmo 65:2). Po gatꞌho rä Xiꞌmhai, yä miyontho yä jäꞌi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba, ꞌne näꞌä thäti kada nꞌa de geꞌu̱ ja ngu handiꞌä xä ñho.

17. ¿Hanja di usa Jeoba yä e̱nxe̱ ꞌne yä ꞌme̱go pa thädi yä sadi?

¹⁷ Rä Zi Dada Jeoba rꞌabu̱ di usa yä e̱nxe̱ o nuꞌu̱ yä ꞌme̱go ꞌmu̱kua ha rä Xiꞌmhai pa thädi nuꞌu̱ yä sadi ja yä jäꞌi (Hebreos 1:13, 14). Ndunthi yä jäꞌi, xä xatuäbi Äjuä ꞌne xä yꞌapäbi dä bädi de geꞌä o dä ntiende näꞌä huxä ha rä Biblia, ꞌne hinxä thogi ndunthi; ¡nꞌa rä testigo rä Jeoba xä tso̱ni ha yä nguu! Rä Biblia udi ge yä e̱nxe̱ faxte pa di tꞌungä ntꞌo̱de rä Noya Äjuä po gatꞌho rä Xiꞌmhai (hñeti Apocalipsis 14:6). ꞌNehe, ndunthi de gekhu̱ xtä xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba ora di pe̱ꞌtsihu̱ yä xuñha, ꞌne näꞌä xä usa yä ku pa xä rꞌakägihu̱ rä mfatsꞌi (Proverbios 12:25; Santiago 2:16).

18. ¿Hanja di usa Jeoba rä espiritu santo ꞌne rä Biblia pa thädi mä sadihu̱?

 ¹⁸ Ora di ñhanduihu̱ yä xuñha ꞌne di xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba, rꞌabu̱ di usa rä espiritu santo pa dä rꞌakägihu̱ rä tsꞌe̱di o pa dä gu̱nkägihu̱ ha mä ꞌñuuhu̱ (2 Corintios 4:7). ꞌNehe di usa rä Biblia, pa rꞌakägihu̱ yä tsꞌofo ꞌne njabu̱ gä pädihu̱ te gä pe̱fihu̱. ¿Xkä da ngue̱nda ge ora gi heti rä Biblia xkä tini nuꞌu̱ yä tsꞌofo xa mi jaꞌi mꞌe̱di? ꞌNehe ha yä mhuntsꞌi, rä Zi Dada Jeoba dä za dä usa nꞌa rä ku pa dä mää rꞌa yä noya nuꞌu̱ ma dä maxkägihu̱ ndunthi, o dä za dä usa nꞌa rä ansiano pa dä rꞌakägihu̱ rꞌa yä tsꞌofo ko rä Biblia (Gálatas 6:1).

19. ¿Por hanja rꞌabu̱ rä Zi Dada Jeoba hingi thädi nguntꞌä mä sadihu̱?

¹⁹ Rꞌabu̱ dä za gä mbenihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba hingi thädi nguntꞌä mä sadihu̱. Pe ogi pumfri ge Näꞌä pädi xä ñho te di honihu̱ ꞌne pädi hanja ꞌne hämꞌu̱ dä dädi mä sadihu̱. Hänge, ¿te ma gä udihu̱ mu̱ di sigi di xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba? Nꞌaa, ge di pe̱ꞌspäbihu̱ ndunthi rä komfiansa. Yoho, ge xa mäjuäni di honihu̱ näꞌä di apäbihu̱ (Lucas 11:5-10). Rä Zi Dada Jeoba hingä nzäntho ma dä dädi mä sadihu̱ ja ngu di to̱ꞌmihu̱. Por ejemplo, ora di thogihu̱ nꞌa rä däta xuñha ꞌne di apäbihu̱ rä mfatsꞌi, rꞌabu̱ hingä ma dä hñägägihu̱ näꞌä xuñhaꞌä ja ngu gä nehmähu̱, pe hää ma dä rꞌakägihu̱ rä tsꞌe̱di pa gä ze̱tihu̱ (hñeti Filipenses 4:13, TNM).

20. ¿Por hanja xä ñho gä xatuäbihu̱ njatꞌä rä Zi Dada Jeoba?

²⁰ Ya dä pädihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba nzäntho o̱xkägihu̱ ora di nzofohu̱ (Salmo 145:18). Entremäs gä xatuäbihu̱ ko ngatꞌho mä korasohu̱, mä ntsitsꞌihu̱ kongeꞌä mänꞌa ma dä te ꞌne Näꞌä ma dä hyanꞌgägihu̱ ngu yä amigo. ¿Hänge otho mä nꞌa rä däta nsu nguꞌä?