1. ¿Te dä za dä maxꞌäꞌi gi tini rä johya de gi nxadi nuꞌu̱ yä profecía hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo fädi ꞌnehe ngu yä ꞌme̱tꞌo noya?

 NꞌA RÄ bäsjäꞌi rä thuhu Ben enä: «Mäske rꞌabu̱ jakägi xä ñhei gä ntiendebi, nuga xa di ho gä nxadi nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo». Xi nuꞌi, ¿gi ho gi nxadi yä ꞌme̱tꞌo noya o gi hembi? ¿Te ma dä maxꞌäꞌi pa hindä zu̱ꞌi rä mfada ora gi nxadi nuꞌu̱ yä profecía fädi ꞌnehe ngu yä ꞌme̱tꞌo noya? Ma dä maxꞌäꞌi mu̱ gi pädi te mä raso bi me̱ꞌtsi rä Zi Dada Jeoba pa bi mända bi thutsꞌi nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ha rä Mäkä Tꞌofo.

2. ¿Te ma gä handihu̱?

² Ha nunä imformäsio, ma gä handihu̱ por hanja mähyoni gä pädihu̱ ndaꞌu̱ nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo ꞌne te di ja mꞌe̱di pa gä ntiendebihu̱ te ri bo̱ni. ꞌNepu̱ ma gä handihu̱ yoho de nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya bi yꞌofo rä profeta Daniel, ꞌne hanja ma dä maxkägihu̱ mäpaya mu̱ gä ntiendebihu̱ te ri bo̱ni.

3. ¿Te ja mꞌe̱di gä pe̱fihu̱ pa dä za gä ntiendehu̱ nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya?

³ Pa dä za gä ntiendehu̱ nuꞌu̱ yä profecía o ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo, ja mꞌe̱di gä adihu̱ rä mfatsꞌi. Imäjinä ge gi yꞌo ha nꞌa rä hnini habu̱ hingi pädi. ¿Te ma gi senti mu̱ gri ñꞌoui nꞌa ri amigo näꞌä pädi xä ñho rä ꞌñuu ꞌne näꞌä rä luga habu̱ gi ne gi tso̱ni? Zäi ge xa ma gi johya ngeꞌä gi pädi ge ko rä mfatsꞌi ri amigo hingä ma gi mꞌe̱di ha näꞌä rä hniniꞌä. Njabu̱ ꞌnehe, ha nunä rä Xiꞌmhai habu̱ di ꞌmu̱hu̱, ꞌñenä di yꞌohu̱ ha nꞌa rä däta hnini habu̱ jakägihu̱ mꞌe̱di rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba, pa dä ꞌñutkägihu̱ te mä ꞌñuu gä ju̱hu̱ ꞌne pa dä xikägihu̱ te to̱bgägihu̱ xudi ndämäni. Rä Zi Dada Jeoba bi mända dä tꞌofo yä ꞌme̱tꞌo noya ha rä Mäkä Tꞌofo pa gä pädihu̱ te ma dä thogi xudi ndämäni. Pe mähyoni gä apäbihu̱ rä mfatsꞌi pa gä pädihu̱ te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noyaꞌu̱ (Dan. 2:28; 2 Ped. 1:19, 20).

4. ¿Por hanja bi ne rä Zi Dada Jeoba bi tꞌofo nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ha rä Mäkä Tꞌofo? (Jeremías 29:11; hyandi ꞌnehe rä foto).

⁴ Ja ngu nꞌa rä dada näꞌä hombäbi rä ñho yä zi bätsi, rä Zi Dada  Jeoba ne ge gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä mꞌu̱i temäꞌentho tanto nubye̱ ngu xudi ndämäni (hñeti Jeremías 29:11). Koꞌmu̱ rä Zi Dada Jeoba hingä ngu nꞌa rä mexiꞌmhai, näꞌä tsa dä xikägihu̱ te ma dä thogi xudi ndämäni. Po rängeꞌä bi mända dä tꞌofo nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ha rä Mäkä Tꞌofo, pa njabu̱ dä za gä pädihu̱ te ma dä thogi (Is. 46:10). Nuya yä ꞌme̱tꞌo noya hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo, dä za gä handihu̱ ngu nꞌa rä regalo näꞌä xä rꞌakägihu̱ rä Zi Dada Jeoba ko ndunthi rä mhäte. Pe, ¿xi hanja dä za gä pädihu̱ ge hää ma dä thogi ja ngu mängä nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya?

5. ¿Te dä za dä bädi yä bäsjäꞌi de näꞌä bi me̱fi Max?

⁵ Koꞌmu̱ ha yä skuela yꞌo ndunthi yä jäꞌi nuꞌu̱ hingi pe̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei rä Mäkä Tꞌofo; ko näꞌä mää ꞌne ko näꞌä pe̱fi nuꞌu̱ yä jäꞌi, japäbi ge nuꞌu̱ yä bäsjäꞌi yä testigo rä Jeoba dä me̱ꞌtsi yä duda de näꞌä kamfri. Nꞌa rä ku rä thuhu Max enä: «Nuꞌmu̱ ndi bäsjäꞌi dä fu̱di dä ñꞌani mu̱ näꞌä rä relijion mi utkägi mä dada ꞌne mä nänä, mi geꞌä mäjuäni o hinä. Ngu hingä ndi kamfri ge rä Mäkä Tꞌofo geꞌä rä Noya Äjuä». ¿Te bi me̱fi nuꞌu̱ yä dada? Nuꞌu̱ bi usa rä Mäkä Tꞌofo pa bi dädi nuꞌu̱ yä ntꞌani mi pe̱ꞌtsi. Max enä: «Nuga ndi pädi ge nuꞌu̱ mä dada mi tuyämu̱i, pe nuꞌu̱ himbi ntsu nixi bi nkue̱ ꞌne bi hyoni hanja bi maxkägi. Pe nuga hindä pontꞌätho mä yꞌe̱, sino dä fu̱di dä nxadi nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo. Näꞌä yꞌo ndi pädi ndi petuäbi märꞌa yä bäsjäꞌi de rä mhuntsꞌi. Njabu̱ dä handäse̱ ge rä Mäkä Tꞌofo geꞌä rä Noya Äjuä ꞌne ya hinte mä duda dä pe̱ꞌtsi».

6. Mu̱ gi pe̱ꞌtsi yä duda, ¿te dä hogi gi pe̱fi ꞌne por hanja?

⁶ Mu̱ nuꞌi ngu hingi kamfri ge rä Mäkä Tꞌofo mängä näꞌä mäjuäni, ogi turimu̱i ndunthi. Pe dä hogi gi dämä hyombäbi rä ꞌñethi. Yä duda ꞌñenä rä mboxjua; mu̱ gä he̱githohu̱, habu̱ dä zoo ma dä boxjua gatꞌho. ¿Te dä za gi pe̱fi pa gi hñäki nuꞌu̱ yä duda gi pe̱ꞌtsi? Mꞌe̱tꞌo ñꞌanise̱: «¿Di kamfri näꞌä mängä rä Mäkä Tꞌofo ge ma dä thogi pa xudi ndämäni?». Mu̱ gi da ngue̱nda ge gi pe̱ꞌtsi yä duda, dä hogi gi nxadi nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya o profecía ya xä kumpli. ¿Te ma dä maxꞌäꞌi gi pe̱fi njabu̱?

7. ¿Te bi matsꞌi rä profeta Daniel pa bi ntiende nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo? (Daniel 12:10; hyandi ꞌnehe rä foto).

⁷ ¿Te bi me̱fi rä profeta Daniel pa bi ntiende nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo? Daniel mi nxadi rä Mäkä Tꞌofo ngeꞌä xa mäjuäni mi ne dä ntiende rä Noya rä Zi Dada Jeoba. Rä profeta Daniel mrä umilde ꞌne bi rekonose ge ho̱nse̱ rä Zi Dada Jeoba xä za xä umbäbi rä mfädi pa xä ntiende te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo. Hää, mi pädi ge rä Zi Dada Jeoba umbäbi rä mfädi nuꞌu̱ konose toꞌoꞌä ꞌne o̱tebi yä mhända (Dan. 2:27, 28; hñeti Daniel 12:10). Daniel mrä umilde hänge bi hyombäbi rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba (Dan. 2:18). Pe Daniel himbi do̱ꞌmitho dä hñäni rä mfädi; näꞌä pe̱ꞌtsi te bi hñudi ꞌne bi nxadi rä Mäkä Tꞌofo (Jer. 25:11, 12; Dan. 9:2). ¿Hanja dä za gä de̱mbäbihu̱ rä ejemplo Daniel?   

8. a) ¿Pate di nxadi rꞌa yä jäꞌi nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo? b) Xi nuju̱, ¿te mähyoni gä pe̱fihu̱?

⁸ Te mä mfeni gi pe̱ꞌtsi. ¿Pate gi nxadi nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo? ¿Ngeꞌä gi ne gi pädi näꞌä xa mäjuäni? Mu̱ hää, rä Zi Dada Jeoba ma dä maxꞌäꞌi (Juan 4:23, 24; 14:16, 17). Pe märꞌa yä jäꞌi di nxadi rä Mäkä Tꞌofo ho̱nse̱ pa dä hyandi mu̱ ehe yä error, ꞌne njabu̱ dä kritika ꞌne dä  mää ge rä Mäkä Tꞌofo himbi ehe de Äjuä. Nuꞌu̱ yä jäꞌi njabu̱, hingi ne dä asepta ge rä Mäkä Tꞌofo bi ehe de Äjuä, pa njabu̱ dä me̱fi ko yä bida näꞌä go dä neꞌu̱. Hänge mu̱ di nehu̱ gä ntiendehu̱ nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo, hindi debe gä njahu̱ ngu nuꞌu̱ yä jäꞌi. Nuꞌmu̱, ¿te di ja mꞌe̱di pa dä za gä ntiendehu̱ te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo? Ma gä handihu̱.

9. ¿Te di ja mꞌe̱di pa dä za gä ntiendehu̱ nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo ꞌne por hanja?

⁹ ꞌÑudi ge grä umilde. Rä Zi Dada Jeoba xä mää ge ma dä matsꞌi nuꞌu̱ yä umilde (Sant. 4:6). Po rängeꞌä, mu̱ di ne gä ntiendehu̱ nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya de rä Mäkä Tꞌofo, pe̱ꞌtsi te gä xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne gä apäbihu̱ rä mfatsꞌi. ꞌNehe, mu̱ dyä umildehu̱ ma gä aseptahu̱ näꞌä rä mfatsꞌi uni näꞌä «rä hogä ꞌme̱go» xä hñutsꞌi Jeoba nuua ha rä Xiꞌmhai. Näꞌä rä hogä ꞌme̱goꞌä xä thutsꞌi pa dä rꞌakägihu̱ näꞌä rä ñhuni bi ehe de rä Mäkä Tꞌofo (Luc. 12:42). Gatꞌho näꞌä pe̱fi rä Zi Dada Jeoba di ja en orden, hänge xä hñutsꞌi nꞌatho rä ꞌme̱go hingä ndunthi, pa dä maxkägihu̱ gä ntiendehu̱ nuꞌu̱ yä ntꞌudi de rä Mäkä Tꞌofo (1 Cor. 14:33; Efes. 4:4-6).

10. ¿Te dä za gä pädihu̱ de rä esperiensia Esther?

¹⁰ Xa dä jamäsu ora gi nxadi rä Mäkä Tꞌofo. Fu̱di ko nꞌa rä ꞌme̱tꞌo noya o profecía näꞌä gi ho. Geꞌä bi me̱fi nꞌa rä nju rä thuhu Esther. Näꞌä mi ne dä bädi de nuꞌu̱ yä profecía o ꞌme̱tꞌo noya mää hanja ma xä zo̱ho̱ rä Mesías. Nunä zi nju enä: «Nuꞌmu̱ ndi pe̱ꞌtsi 15 nje̱ya, ndi ne gä pädi mu̱ xa mäjuäni xki tꞌofo nuya yä ꞌme̱tꞌo noya änte de xä zo̱ho̱ rä Hesu ha rä Xiꞌmhai. Hänge dä fu̱di dä imbestiga te me̱ꞌu̱ nuꞌu̱ yä Rollos del mar Muerto. Xa bi kombensegi näꞌä dä pädi. Dä tini ge rꞌa de nuꞌu̱ yä rollo, bi tꞌofo änte de xä mꞌu̱i rä Hesu. Hänge ya hinte mä duda dä pe̱ꞌtsi ge nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ehe ha rä Mäkä Tꞌofo, xa mäjuäni bi ehe de Äjuä. Xa gä mängä mäjuäni, hingä nguntꞌä dä ntiendebi. Hänge pe̱ꞌtsi te dä heti ndunthi yä mꞌiki. Xa bi bale rä penä näꞌä dä pe̱fi, ngeꞌä dä handäse ꞌne hinto bi metkägi ge rä Mäkä Tꞌofo, ¡geꞌä rä Noya Äjuä!».

11. ¿Hanja faxkägihu̱ gä pädihu̱ ge xa mäjuäni näꞌä hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo?

¹¹ Ora di imbestigahu̱ ꞌne di handäse̱hu̱ hanja ya xä thogi ndunthi de nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe mängä rä Mäkä Tꞌofo, geꞌä jakägihu̱ gä kamfrihu̱ ge nuꞌu̱ yä tsꞌofo ꞌne yä mhända rꞌakägihu̱ rä Zi Dada Jeoba, hingi faya ꞌne pa mä ñhohu̱se̱. Rä Mäkä Tꞌofo ꞌnehe xikägihu̱ te ma dä thogi xudi ndämäni, ꞌne geꞌä faxkägihu̱ pa hingä ꞌme̱dihu̱ rä johya mäske di thogihu̱ yä xuñha ꞌne yä dumu̱i. Nubye̱ ma gä handihu̱ nꞌa tu̱i yoho de nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya bi yꞌofo rä profeta Daniel, ꞌne hanja ya thogi mäpaya näꞌä bi yꞌofo. Mu̱ gä ntiendehu̱ xä ñho te ri bo̱ni nuya yoho yä ꞌme̱tꞌo noya, geꞌä ma dä maxkägihu̱ gä pädihu̱ te di debe gä pe̱fihu̱ ko mä bidahu̱.   

12. ¿Te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä ua näꞌä rä däta imagen de gä do bi ꞌui Nabucodonosor? (Daniel 2:41-43).

¹² (Hñeti Daniel 2:41-43). Rä rey Nabucodonosor bi ꞌui nꞌa rä däta imagen de gä do; nuꞌu̱ yä ua de gä bo̱jä xi xmä mee ꞌne xki nthäntsꞌi ko rä bo̱hai. ¿Xi te ri bo̱ñꞌä? Nuꞌu̱ märꞌa yä ꞌme̱tꞌo noya hutsꞌi ha rä mfistꞌofo Daniel ꞌne ha rä mfistꞌofo Apocalipsis, udi ge go geꞌu̱ nuꞌu̱ yä dähni fädi ngu Reino Unido ꞌne Estados Unidos. Nuya yoho yä  dähni xä mfatsꞌi pa di dominä nuꞌu̱ märꞌa yä gobiernu de rä xiꞌmhai. Nuꞌmu̱ rä profeta Daniel bi xipäbi rä rey Nabucodonosor te mri bo̱ni yä ua näꞌä rä däta imagen, näꞌä bi ꞌñembäbi: «Koꞌmu̱ nuꞌu̱ yä dedo mi to̱ ha yä ua xki thoki de gä bo̱jä ꞌne xkri thäntsꞌi ko rä bo̱hai, [...] näꞌä rä gobiernuꞌä; rꞌabu̱ xa dri tse̱di ꞌne rꞌabu̱ hindri ja rä tsꞌe̱di». ¿Por hanja enä ge rꞌabu̱ hindri ja rä tsꞌe̱di nuyu̱ yoho yä gobiernu? Ngeꞌä yä jäꞌi de nuya yä dähni di ja yä dibisio ko nuꞌu̱ yä uelga ꞌne yä tuhni o̱tꞌe, ꞌne njabu̱ hingi hopäbi nuyu̱ yoho yä gobiernu dä usa gatꞌho näꞌä rä tsꞌe̱di pe̱ꞌtsi ꞌne dä porta ngu näꞌä rä bo̱jä xi xä mee. b

13. ¿Te di tinihu̱ ha nunä rä ꞌme̱tꞌo noya?

¹³ Rä profeta Daniel bi mää ge yä ua näꞌä rä däta imagen de gä do bi ꞌui rä rey Nabucodonosor gehnä ri bo̱ni: 1) Ge yä dähni Reino Unido ꞌne Estados Unidos, xä ꞌñudi ge di mfatsꞌi ꞌne ja yä tsꞌe̱di. Por ejemplo, nuꞌu̱ bi mfaxte pa bi thähä nuꞌu̱ yä tuhni bi fädi ngu rä Primera ꞌne rä Segunda Guerra Mundial. Pe rꞌabu̱ hinxä za xä usa gatꞌho yä tsꞌe̱di nuyu̱ yoho yä gobiernu ꞌne ma dä sigi dä njabu̱. ¿Por hanja? Ngeꞌä yä jäꞌi de nuya yä dähni di ntuhnise̱ ꞌne o̱tꞌe yä dibisio ha mbo de nuya yä dähni. 2) Xti zo̱ho̱ rä Gobiernu Äjuä, tobe ma dä zu̱di Reino Unido ꞌne Estados Unidos dri dominä rä xiꞌmhai. Hänge mäske märꞌa yä gobiernu dä trata dä huati Reino Unido ꞌne Estados Unidos, nuꞌu̱ hingä ma dä logra. Di pädihu̱ njabu̱ ngeꞌä ha näꞌä rä tꞌi bi me̱ꞌtsi rä rey Nabucodonosor, bi hyandi hanja nꞌa rä däta do —o sea rä Gobiernu Äjuä— bi tempäbi yä ua näꞌä rä däta imagen de gä do (Dan. 2:34, 35, 44, 45).

14. ¿Te ma gi pe̱fi mu̱ xa mäjuäni gi kamfri näꞌä bi yꞌofo rä profeta Daniel de näꞌä rä däta imagen de gä do?

¹⁴ Xi nuꞌi, ¿gi kamfri ge mäjuäni näꞌä bi mängä rä profeta Daniel de näꞌä rä däta imagen de gä do? Mu̱ hää, ma dä nheki po näꞌä gi pe̱fi ko ri bida. Por ejemplo, hingä ma gi ꞌme̱di ri tiempo pa gi hyoni nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe di ofrese nunä xiꞌmhai, ngeꞌä gi pädi ge ya tsꞌu̱tho yä pa kohibi (Luc. 12:16-21; 1 Juan 2:15-17). Gä ntiendehu̱ nunä rä ꞌme̱tꞌo noya o profecía bi yꞌofo rä profeta Daniel, ma dä maxkägihu̱ gä handihu ge xa di urge gä uñhu̱ ntꞌo̱de ꞌne gä utihu̱ yä zi jäꞌi de rä Noya Äjuä (Mat. 6:33; 28:18-20). Nubye̱ ya dä pädihu̱ te ri bo̱ni nunä rä ꞌme̱tꞌo noya, mähyoni gä ñꞌanise̱hu̱: «Ko näꞌä di pe̱fi, ¿di udi ge di ntiende xä ñho ge rä Gobiernu Äjuä nguntꞌä ma dä huati nuꞌu̱ yä gobiernu de rä xiꞌmhai?».

15. ¿Mäpaya toꞌo näꞌä «rä rey de rä norte» ꞌne toꞌo näꞌä «rä rey de rä sur»? (Daniel 11:40).

¹⁵ (Hñeti Daniel 11:40). Ha rä capítulo 11 de rä mfistꞌofo Daniel, pede de yoho yä rey o gobiernu nuꞌu̱ di tuhni ꞌne di ueni toꞌo dä dominä rä xiꞌmhai. Näꞌä bi yꞌofo rä profeta Daniel ꞌne nuꞌu̱ märꞌa yä profecía o ꞌme̱tꞌo noya hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo, udi ge «rä rey de rä norte» geꞌä rä dähni Rusia ꞌne nuꞌu̱ yä maxte. ꞌNehe, rä Mäkä Tꞌofo udi ge «rä rey de rä sur» geꞌu̱ yä dähni fädi ngu Reino Unido ꞌne Estados Unidos. Nuya yoho yä dähni di mfatsꞌi pa di dominä rä xiꞌmhai. c

16. ¿Te mä xuñha bi thogi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go rä Zi Dada Jeoba bi ꞌmu̱i ha nuꞌu̱ yä luga habu̱ di dominä «rä rey de rä norte»?

¹⁶ «Rä rey de rä norte» xa bi o̱tpäbi rä ntsꞌomꞌu̱i nuꞌu̱ yä testigo rä Jeoba bi ꞌmu̱i ha nuꞌu̱ yä luga habu̱ bi dominä nunä rä rey. Rꞌa yä Testigo bri fe̱tꞌi ꞌne bi tꞌe̱ntꞌi fadi ngeꞌä pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba. Pe «rä rey de rä norte» hinxä logra xä pidi nuyu̱ mä zi kuhu̱. Al contrario, mänꞌa xä japäbi xä ze̱di yä jamfri. ¿Por hanja? Nuyu̱ yä ku hindi sorprendebi nuꞌu̱ yä ntꞌu̱tsate tꞌo̱ꞌtuäbi, ngeꞌä pädi ge rä profeta Daniel bi yꞌofo ge geꞌä ma dä thogi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go rä Zi Dada Jeoba (Dan. 11:41). Mu̱ hingä pumfrihu̱ ge rä Mäkä Tꞌofo ya xki mää ge ma gä thogihu̱ yä ntꞌu̱tsate ꞌne ge  rä Zi Dada Jeoba mänꞌitꞌho ma dä hñäki nuꞌu̱ yä ntsꞌomꞌu̱i tꞌo̱tkägihu̱, geꞌä ma dä maxkägihu̱ hingä ꞌuengihu̱ de rä ꞌñuu. d

17. ¿Te mä xuñha thogi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go rä Zi Dada Jeoba ꞌmu̱i ha nuꞌu̱ yä luga habu̱ di dominä «rä rey de rä sur»?

¹⁷ Hingä ho̱nse̱ «rä rey de rä norte» xä yꞌo̱tpäbi rä ntsꞌomꞌu̱i rä hnini rä Zi Dada Jeoba, sino ꞌnehe «rä rey de rä sur». Por ejemplo, durante rä Primera ꞌne rä Segunda Guerra Mundial, ndunthi yä Testigo bi tꞌe̱ntꞌi fadi ngeꞌä himbi ne bi ma ha rä gerra. ꞌNehe, ndunthi yä bätsi bi tꞌe̱ni de rä skuela ngeꞌä himbi ne bi saluda rä bandera. Pe mäske bi thogi nuya yä ntsꞌomꞌu̱i, nuꞌu̱ himbi apoya nunä «rä rey de rä sur». Mäpaya, nuꞌu̱ yä ꞌme̱go rä Zi Dada Jeoba ꞌmu̱i ha nuꞌu̱ yä luga habu̱ di dominä nunä rey, xä nsu pa hinxä dagi ha nuꞌu̱ yä trampa hingi nheki. Njabu̱ xä logra xä apoya ho̱nse̱ rä Gobiernu rä Zi Dada Jeoba, hingä nunä «rä rey de rä sur». Por ejemplo, mäske hindi pa di botahu̱ ꞌne hindi apoyahu̱ ninꞌa rä partido, pe mu̱ ha mä mfenise̱hu̱ ꞌne ha mä korasohu̱ di eñhu̱ «xämhä  go dä ntäte nuni candidato» o «xämhä nuni candidato go dä ꞌme̱di», signifika ge ya di apoyahu̱ yä gobiernu yä mexiꞌmhai hingä rä Gobiernu Äjuä. Hää, pe̱ꞌtsi te gä jamäsuhu̱ näꞌä di pe̱fihu̱, näꞌä di mbenihu̱, ꞌne näꞌä di sentihu̱ (Juan 15:18, 19; 18:36).

18. ¿Te di sentihu̱ ora di handihu̱ di tuhni «rä rey de rä norte» ꞌne «rä rey de rä sur»? (Hyandi ꞌnehe yä foto).

¹⁸ Ora näꞌä «rä rey de rä sur» xaxi ꞌne pu̱ꞌtsi ko yä ndäni «rä rey de rä norte», toꞌo hingi kamfri rä Noya Äjuä, xa tuyämu̱i ꞌne tsu ngeꞌä hingi pädi te ma dä thogi (Dan. 11:40, ꞌne rä nota). Ko nuꞌu̱ yä bomba pe̱ꞌtsi nuya yoho yä rey, nuꞌu̱ dä za dä huati gatꞌho näꞌä ja ha rä Xiꞌmhai. Pe nuju̱ di pädihu̱ ge rä Zi Dada Jeoba hingä ma dä hyopäbi dä me̱fi njabu̱ (Is. 45:18). Hänge nuju̱ hindi tumämu̱ihu̱ nixi di tsuhu̱. Al contrario, ora di handihu̱ ge «rä rey de rä norte» di tuhni ko «rä rey de rä sur», mänꞌa di kamfrihu̱ ge rä fin ya xa ꞌmu̱i getbu̱ ja ngu xä mängä rä Zi Dada Jeoba.

19. Mäske hindi pädihu̱ hanja ma dä kumpli rꞌa de nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo, ¿de te di ꞌmu̱ihu̱ seguro?

¹⁹ Rꞌa de nuꞌu̱ yä profecía o ꞌme̱tꞌo noya, tobe hindi pädihu̱ hanja ma dä kumpli. Nixi rä profeta Daniel himbi za bi ntiende te ri bo̱ni gatꞌho nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya bi yꞌofo (Dan. 12:8, 9). Pe mäske tobe hindi ntiendehu̱ hanja ma dä thogi rꞌa yä ꞌme̱tꞌo noya, hindi signifika ge hingä ma dä kumpli. Di ꞌmu̱ihu̱ seguro ge rä Zi Dada Jeoba, ya go päꞌä hämꞌu̱ ma dä xikägihu̱ te ri bo̱ni ꞌne hanja ma dä thogi nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya. Geꞌä bi me̱fi mäyaꞌmu̱ ꞌne geꞌä pe̱fi mäpaya (Amós 3:7).

20. ¿Ndaꞌu̱ nuꞌu̱ yä ꞌme̱tꞌo noya ya mänꞌitꞌho ma gä handihu̱ dä thogi ꞌne te di debe gä sigihu̱ gä pe̱fihu̱?

²⁰ Ma dä zo̱ho̱ rä pa habu̱ gatꞌho yä dähni ma dä ꞌñenä: «¡Por fin bi zo̱ho̱ nꞌa rä mꞌu̱i temäꞌentho!» (1 Tes. 5:3, TNM). ꞌNepu̱ nuꞌu̱ yä gobiernu di mändabye̱ ha rä xiꞌmhai, ma dä huati gatꞌho nuꞌu̱ yä relijion hingi udi näꞌä mäjuäni de Äjuä (Apoc. 17:16, 17). Mꞌe̱fa nuya yä gobiernu, ꞌnehe ma dä ne dä tu̱ngä yä yꞌe̱ pa dä huati rä hnini Äjuä (Ezeq. 38:18, 19). Xti thogi njabu̱, nubye̱ ma dä mu̱di näꞌä rä gerra rä thuhu Armagedón (Apoc. 16:14, 16). Di pädihu̱ ge ya hindi ꞌme̱di ndunthi pa dä thogi njabu̱. Mientra di to̱ꞌmihu̱ dä zo̱ho̱ näꞌä rä pa, ma gä umbäbihu̱ njamädi rä Zi Dada Jeoba po näꞌä utkägihu̱. Hää, ma gä jamäsuhu̱ te ri bo̱ni ꞌne hanja di kumpli nuꞌu̱ yä profecía fädi ꞌnehe ngu yä ꞌme̱tꞌo noya, ꞌne ma gä utihu̱ märꞌa yä zi jäꞌi.