1. ¿Te di ho dä hyandi yä zi jäꞌi ora po ri mu̱di di ntini ha nꞌa rä mhuntsꞌi de yä testigo rä Jeoba? (Hyandi ꞌnehe rä foto).

 IMÄJINÄ nꞌa rä medinthäti bi ntini po ri mu̱di ha nꞌa rä mhuntsꞌi de yä testigo rä Jeoba. Zäi ge handi hanja yä ku udi rä tꞌekꞌei ꞌne rä mhäte. Ora ya bi mengi ha yä nguu näꞌä medinthäti, näꞌä zi ꞌme̱hñä embäbi rä däme: «Xa dä ho näꞌä dä handi pe̱fi yä testigo rä Jeoba. Nuyu̱ hää nꞌañꞌo de märꞌa yä relijion».

2. ¿Por hanja rꞌaa ya hinxä ne xä sigi xä me̱päbi rä Zi Dada Jeoba?

² Ha gatꞌho yä mhuntsꞌi de yä testigo rä Jeoba, nzäntho di nheki rä mhäte. Pe mähyoni gä benihu̱ ge nuyu̱ yä imperfecto (1 Juan 1:8). Hänge entremäs gä konosehu̱ xä ñho yä testigo rä Jeoba, mänꞌa ma gä handihu̱ nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe pe̱fi xä ñho ꞌne nuꞌu̱ hinä (Rom. 3:23). Rꞌaa mänꞌa xä hyandi nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe hingi pe̱fi xä ñho yä Testigo ꞌne geꞌä xä hñäkuäbi de dä sigi dä me̱päbi rä Zi Dada Jeoba.

3. ¿Hanja ma xä fadi toꞌo nuꞌu̱ xa mäjuäni yä kristianu? (Juan 13:34, 35).

³ Ma gä handihu̱ mänꞌaki näꞌä rä testo habu̱ dä häihu̱ rä titulo nunä ntꞌudi di nxadihu̱ (hñeti Juan 13:34, 35). ¿Hanja ma xä fädi toꞌo nuꞌu̱ xa mäjuäni yä deni rä Hesu? Rä Hesu bi ꞌñenä ge ngeꞌä ma xä mädi nꞌa ngu mänꞌaa hingä  ngeꞌä ma xä mperfecto. Ja ngu di handihu̱ ha nuya yä testo, rä Hesu himbi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä deni: «Njabu̱, nuꞌähu̱ ma gi pädihu̱ ge mäjuäni mä nxadiꞌihu̱». Hinä, sino ke bi ꞌñembäbi: «Njabu̱ dä bädi gatꞌho yä jäꞌi ge mäjuäni mä nxadiꞌihu̱». Hää, rä Hesu bi ꞌñudi ge gatꞌho yä jäꞌi hingä ho̱nse̱ nuꞌu̱ yä de̱ni ma xä hyandi ge nuꞌu̱ xa mäjuäni yä kristianu di mädi nꞌa ngu mänꞌaa.

4. ¿Te mä ntꞌani o̱te rꞌa yä zi jäꞌi?

⁴ Rꞌa yä jäꞌi nuꞌu̱ hingä yä testigo rä Jeoba zäi ge di ñꞌani: «¿Tenguꞌä näꞌä rä mhäte udi nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu? ¿Hanja bi ꞌñudi rä Hesu rä mhäte po nuꞌu̱ yä apostol? ¿Hanja dä za gä de̱mbäbihu̱ rä ejemplo rä Hesu mäpaya?». Dä hogi ge nuju̱ ya dyä testigohu̱ rä Jeoba, gä o̱tꞌehu̱ nuya yä ntꞌani ꞌnehe. Mu̱ gä jahu̱bu̱, ma dä maxkägihu̱ pa mänꞌa gä udihu̱ rä mhäte asta ko nuꞌu̱ di sentihu̱ ge hingä geꞌä pe̱fi o di ofendegihu̱ (Efes. 5:2).

5. Ja ngu di handihu̱ ha Juan 5:12, 13, ¿tenguꞌä näꞌä rä mhäte ma xä ꞌñudi nuꞌu̱ yä de̱ni?

⁵ Rä Hesu bi mää tenguꞌä näꞌä rä mhäte ma xä ꞌñudi nuꞌu̱ yä de̱ni (hñeti Juan 15:12, 13). Rä Hesu bi mändabiꞌu̱: «Mädihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa ngu xtä mäꞌäꞌihu̱». ¿Te signifika nuya yä noya? Bi mää ge näꞌä rä mhäte ma xä me̱ꞌtsi nuꞌu̱ yä de̱ni, ma xä nheki ngeꞌä asta ma xä mꞌu̱i dispuesto dä du po dä defende yä ku. b

6. ¿Hanja di pädihu̱ ge Äjuä to̱ꞌmi gä udihu̱ rä mhäte?

⁶ Rä Noya Äjuä udi ge nuꞌu̱ xa mäjuäni yä kristianu pe̱ꞌtsi te dä ꞌñudi rä mhäte. Ndunthi di ho dä mepye̱ nuya yä testo habu̱ enä: «Rä mꞌu̱i Äjuä xi rä mäte nzäntho» (1 Juan 4:8); «mädi ri mikꞌeiui ne gi su ngu gri nsu se̱he̱» (Mat. 22:39); «ko rä mhäte dä za gi  mpumbä tsꞌokihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa» (1 Ped. 4:8); «nu rä mhäte hiñhaꞌmu̱ ma dä uadi» (1 Cor. 13:8). Nuya ꞌne märꞌa yä testo hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo, udi ge xa mähyoni gä potꞌihu̱ rä mhäte ha mä korasohu̱ ꞌne gä udihu̱ ha mä mꞌu̱ihu̱.

7. ¿Por hanja rä Zithu nunka ma dä za dä logra dä japi yä jäꞌi dä ntsitsꞌi ꞌne dä mädi nꞌa ngu mänꞌaa?

⁷ Ndunthi yä jäꞌi di ñꞌani: «¿Hanja dä za gä pädi te mä relijion udi näꞌä mäjuäni? Gatꞌho enä ge udi näꞌä mäjuäni pe rꞌa nꞌañꞌo näꞌä udi de Äjuä». Rä Zithu xä japi xä nja yä relijion nuꞌu̱ hingi udi näꞌä mäjuäni ꞌne geꞌä japi dä komfundi yä jäꞌi. Pe rä Zithu nunka ma dä za dä japäbi yä jäꞌi de gatꞌho rä Xiꞌmhai dä mädi nꞌa ngu mänꞌaa. Ho̱nse̱ rä Zi Dada Jeoba dä za dä me̱fi njabu̱ ngeꞌä de geꞌä bi ehe näꞌä xa mäjuäni rä mhäte. ꞌNe ho̱nse̱ nuꞌu̱ pe̱ꞌspä rä jäpi ꞌne rä mfatsꞌi, dä za xa mäjuäni dä mädi nꞌa ngu mänꞌaa (1 Juan 4:7). Hänge rä Hesu bi ꞌñenä ge ma xä nheki toꞌo xa mäjuäni yä de̱ni po näꞌä rä mhäte ma xä ꞌñudi nꞌa ngu mänꞌaa.

8, 9. ¿De te xä da ngue̱nda ndunthi yä zi jäꞌi ora xä hyandi näꞌä rä mhäte udi yä testigo rä Jeoba?

⁸ Ja ngu bi mängä rä Hesu, nuꞌu̱ yä de̱ni udi näꞌä xa mäjuäni rä mhäte ꞌne geꞌä xä japäbi märꞌa yä zi jäꞌi xä bädi toꞌo nuꞌu̱ xa mäjuäni yä kristianu. Nꞌa rä ku rä thuhu Ian, beni nuꞌmu̱ po ri mu̱di bi ma ha nꞌa rä däta mhuntsꞌi näꞌä bi nja getbu̱ de ha rä nguu. Näꞌä ku enä: «Ha näꞌä rä luga habu̱ bi nja näꞌä rä däta mhuntsꞌi, mi o̱te rꞌa yä zänä ja xti mani pa gä handä yä ntꞌengä pelota. Pe nubye̱ bi sorprendegi gä handi hanja yä testigo rä Jeoba mi udi rä tꞌekꞌei, yä dutu xmä ntꞌaxi ꞌne xki ñhoki, ꞌne asta yä zi bätsi mi porta xä ñho». ꞌNepu̱ enä: «Pe mänꞌa bi sorprendegi ora dä handi ge gatꞌho mi johya ꞌne hinto mi nkue̱. Geꞌä nzäntho ndi ne gä handi. Hindi beni te bi mhää ha näꞌä rä däta mhuntsꞌi, pe nunka ma gä pumfri näꞌä rä tꞌekꞌei ꞌne rä ñhojäꞌi mi udi yä testigo rä Jeoba». c Hää, koꞌmu̱ di mädihu̱ gatꞌho yä ku, di tratahu̱ xä ñho ꞌne di umbäbihu̱ rä tꞌekꞌei.

⁹ Nꞌa rä ku rä thuhu John ꞌnehe pede te bi mbeni nuꞌmu̱ bi mu̱di bi ntini ha yä mhuntsꞌi. Nuni ku enä: «Xa bi sorprendegi näꞌä rä tꞌekꞌei ꞌne rä mhäte mi udi gatꞌho. Geꞌä bi kombensegi ge xti tini näꞌä rä relijion udi näꞌä xa mäjuäni de Äjuä». d Ndunthi yä zi jäꞌi xä dase̱ ngue̱nda ge yä testigo rä Jeoba geꞌu̱ xa mäjuäni yä kristianu.

10. ¿Hämꞌu̱ ma dä nheki mu̱ xa mäjuäni di mädihu̱ mä kuhu̱ o hinä? (Hyandi ꞌnehe rä nota).

¹⁰ Ja ngu dä mäñhu̱ ri mu̱di, gatꞌho yä testigo rä Jeoba yä imperfecto. Rꞌabu̱ dä za dä ofendegihu̱ ko näꞌä pe̱fi o ko näꞌä mää (Sant. 3:2). e Ora thogi njabu̱, ja gepu̱ ma dä nheki mu̱ xa mäjuäni di pe̱ꞌtsihu̱ rä mhäte. ¿Te ma dä maxkägihu̱ pa hingä nkue̱hu̱ ora thogi njabu̱? Ma gä handihu̱ te mä ejemplo bi zoogi rä Hesu (Juan 13:15).

11. ¿Te mä uso hinxä ñho bi ꞌñudi nꞌa rä pa Santiago ꞌne Juan? (Hyandi ꞌnehe rä foto).

¹¹ Rä Hesu himbi yꞌapäbi nuꞌu̱ yä de̱ni ge xä mperfecto. Pe hää bi matsꞌi pa bi paati yä mfeni ꞌne pa bi zopu̱ nuꞌu̱ yä uso hingi ho rä Zi Dada Jeoba. Nꞌa rä pa, Santiago ꞌne Juan bi yꞌapäbi rä nänä dä ma dä xipäbi rä  Hesu ge nuꞌmu̱ xti mända ha rä Tsꞌu̱tꞌhui, xä umbäbi nꞌa rä puesto kada nꞌa de geꞌu̱ (Mat. 20:20, 21). Njabu̱ Santiago ꞌne Juan bi ꞌñudi ge myä orgulloso ꞌne myä ambisioso (Prov. 16:18).

12. ¿Hanja di pädihu̱ ge Santiago, Juan ꞌne nuꞌu̱ märꞌa yä apostol bi ꞌñudi nꞌa rä uso hinxä ñho?

¹² Santiago ꞌne Juan hingä ho̱nse̱ꞌu̱ bi ꞌñudi nꞌa rä uso xä ntsꞌo. Rä Biblia enä ge nuꞌu̱ märꞌa yä apostol xa bi nkue̱ mi bädi näꞌä xki yꞌadi Santiago ꞌne Juan (Mat. 20:24). Zäi ge nuꞌu̱ märꞌa yä apostol bi ꞌñembäbiꞌu̱: «¿Xi toꞌoꞌihu̱ pa gi apäbihu̱ rä Hesu ge dä rꞌaꞌäꞌihu̱ nꞌa rä däta nsu ha rä Tsꞌu̱tꞌhui? Nuꞌähu̱ hingä ho̱nse̱ꞌihu̱ xkä mpe̱fihu̱ ko rä Hesu. Nuje ꞌnehe di meresehe nꞌa rä puesto njabu̱». Zäi ge nuꞌu̱ xa bi nkue̱ ꞌne po rꞌa yä pa bi japäbi xä ñhei dä ꞌñudi rä mhäte nꞌa ngu mänꞌaa.

13. ¿Hanja bi trata rä Hesu nuꞌu̱ yä de̱ni mäske rꞌabu̱ hingä geꞌä mi pe̱fi? (Mateo 20:25-28).

¹³ ¿Te bi me̱fi rä Hesu mi bädi näꞌä xki me̱fi nuꞌu̱ yä de̱ni? Rä Hesu himbi ꞌñembäbi: «Pa dä hñäkꞌähu̱, ma gä honi märꞌa nuꞌu̱ hingä yä ꞌñexmänsu pa gä o̱tꞌe mä apostol». Hinä. En lugar xä zu̱i, rä Hesu ko ndunthi rä pasensia bi matsꞌi nuꞌu̱ yä apostol pa bi paati yä mfeni (hñeti Mateo 20:25-28). Pe hingä ho̱nse̱ geꞌmu̱ bi diskuti nuꞌu̱ yä apostol rä Hesu, nuꞌu̱ njatꞌä mi diskuti ꞌne  mi ueni toꞌo mänꞌa mi ja rä nsu o mi mädä entre geꞌu̱. Pe rä Hesu, nzäntho bi me̱ꞌspäbi rä pasensia ꞌne bi trata ko rä mhäte (Mar. 9:34; Luc. 22:24).

14. ¿Mi tenguꞌu̱ yä mꞌu̱i nuꞌu̱ yä jäꞌi ha näꞌä rä luga habu̱ bi mꞌu̱i ꞌne bi te nuꞌu̱ yä apostol rä Hesu?

¹⁴ Rä Hesu bi yꞌo̱tꞌe ngue̱nda hanja xki te nuꞌu̱ yä apostol (Juan 2:24, 25). Ha näꞌä rä tiempoꞌä, nuꞌu̱ mi gu̱tꞌi rä ꞌñuu ha yä nijä xa mi ho dä me̱ꞌtsi nꞌa rä däta nsu ꞌne rä autorida (Mat. 23:6). ꞌNehe xa mi ñꞌetsꞌi ꞌne mi handi menu märꞌaa (Luc. 18:9-12). f Hänge rä Hesu bi da ngue̱nda ꞌne bi komprende por hanja yä apostol rꞌabu̱ mi porta njabu̱ ꞌnehe (Prov. 19:11). Rä Hesu himi to̱ꞌmi dä mperfecto nuꞌu̱ yä de̱ni, nixi mi pidi ora rꞌabu̱ mi handi ge hingä geꞌä mi pe̱fi. Näꞌä mi pädi ge nuꞌu̱ yä de̱ni hää mi mädi rä Zi Dada Jeoba. Hänge ko ndunthi rä pasensia bi matsꞌi bi zopu̱ rä ntꞌexmänsu rä ñꞌambision, ꞌne bi matsꞌi pa bi ꞌñudi rä ñhojäꞌi ꞌne rä mhäte.

15. ¿Te dä za gä pädihu̱ de rä Hesu nuꞌmu̱ yä apostol bi diskuti?

¹⁵ Dä za gä pädihu̱ ndunthi de näꞌä bi thogi ko Santiago ꞌne Juan. Hingä geꞌä bi me̱fi ora bi yꞌadi dä tꞌumbäbi nꞌa rä däta nsu ha rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä. Pe ꞌnehe nuꞌu̱ märꞌa yä apostol, hingä geꞌä bi me̱fi nuꞌmu̱ bi nkue̱ ꞌne bi diskuti po geꞌä. Pe rä Hesu bi trata ko rä pasensia ꞌne rä mhäte tanto Santiago, Juan ꞌne nuꞌu̱ märꞌa yä apostol. ¿Te dä za gä pädihu̱? Ge dä za dä nja yä xuñha hingä ho̱nse̱ po näꞌä pe̱fi märꞌaa, sino po hanja di portahu̱ ꞌnehe ora märꞌaa hingä geꞌä mää o hingä geꞌä pe̱fi. Hänge ora di mfadahu̱ po näꞌä bi me̱fi nꞌa rä ku, mähyoni gä ñꞌanise̱hu̱: «¿Por hanja xa bi jakägi dä nkue̱ näꞌä bi me̱fi? ¿Jabu̱ nꞌa rä uso näꞌä di pe̱ꞌtsi ꞌne mähyoni gä paati? ¿Thogi nꞌa rä xuñha näꞌä rä ku hänge di porta njabu̱? ¿Dä za gä pumbäbi näꞌä rä ku ꞌne gä tsopu̱ nꞌa lado näꞌä di mbeni ꞌne näꞌä di senti?». Entremäs gä tratahu̱ ko rä mhäte märꞌaa ꞌne gä pumbäbihu̱, mänꞌa ma gä udihu̱ ge di de̱mbäbihu̱ rä ejemplo rä Hesu.

16. ¿Te mä nꞌa dä za gä pädihu̱ de rä Hesu?

¹⁶ Rä ejemplo rä Hesu ꞌnehe utkägihu̱ ge di debe gä o̱tꞌehu̱ ntsꞌe̱di po gä komprendebihu̱ mä kuhu̱ (Prov. 20:5). Rä Hesu mi tsa dä bädi te mi ja ha mbo yä koraso nuꞌu̱ yä de̱ni, pe nuju̱ hinä. Pe mäske njabu̱, hää dä za gä pe̱ꞌspäbihu̱ rä pasensia mä kuhu̱ ora hingä geꞌä pe̱fi (Efes. 4:1, 2; 1 Ped. 3:8). Pa geꞌä dä hogi gä konosehu̱ xä ñho nuꞌu̱ mä kuhu̱. Ma gä handihu̱ nꞌa rä ejemplo.

17. ¿Te bi thogi nuꞌmu̱ nꞌa rä superintendente de gä circuito bi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä konose mänꞌa xä ñho nꞌa rä ku?

¹⁷ Nꞌa rä superintendente de gä circuito näꞌä mi tso̱o̱ni yä mhuntsꞌi ha nꞌa rä dähni de África oriental, beni ge nꞌa rä pa bi konose nꞌa rä ku näꞌä bi hyandi ge ngu xmä ntsꞌo rä uso. ¿Te bi me̱fi näꞌä rä ku? Näꞌä enä: «En lugar de gä ꞌmantuäbi näꞌä ku ꞌne ya hingä ze̱njua, dä desidi gä konose mänꞌa xä ñho. Njabu̱ dä pädi ge näꞌä rä ku, xki sufri ꞌne xki thogi ndunthi yä xuñha näꞌä xki japäbi dä njabu̱». ꞌNepu̱ enä: «Ora dä handi hängu xki yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä pumfri gatꞌho  näꞌä xki thogi ꞌne hängu xki yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä me̱päbi mänꞌa xä ñho rä Zi Dada Jeoba, dä handi näꞌä rä ku ngu nꞌa rä hogä ejemplo. Dende geꞌmu̱ xa dä ñꞌamigohe». Mu̱ gä o̱tꞌehu̱ ntsꞌe̱di po gä konosehu̱ xä ñho mä kuhu̱ ꞌne gä komprendebihu̱, hingä ma dä jakägihu̱ xä ñhei gä tratahu̱ ko rä mhäte.

18. ¿Te mä ntꞌani dä hogi gä o̱tꞌehu̱ mu̱ di sentihu̱ ge nꞌa rä ku xä ofendegihu̱? (Proverbios 26:20).

¹⁸ Rꞌabu̱ di mbenihu̱ ge mähyoni gä ñähu̱ ko nꞌa rä ku näꞌä di sentihu̱ ge xä ofendegihu̱. Pe änte de gä pe̱fihu̱ njabu̱ dä hogi gä ñꞌanise̱hu̱: «¿Di pädi xä ñho gatꞌho näꞌä bi thogi?» (Prov. 18:13). «¿Xa bi neꞌä bi ofendegi o hinä?» (Ecl. 7:20). «¿Nꞌa rä pa ꞌnehe dä ofende märꞌaa?» (Ecl. 7:21, 22). «Mu̱ gä ñäꞌme näꞌä rä ku, ¿ma gä uadi näꞌä rä xuñha o mänꞌa ma dä te?» (hñeti Proverbios 26:20). Mu̱ gä hudihu̱ gä ntso̱ꞌmihu̱ ꞌne gä thädihu̱ nuya yä ntꞌani, zäi ge ma gä dahu̱ ngue̱nda ge mänꞌa dä hogi gä udihu̱ rä mhäte ꞌne gä pumfrihu̱ näꞌä rä xuñhaꞌä.   

19. ¿Te ma gi sigi gi pe̱fi?

¹⁹ Po gatꞌho rä Xiꞌmhai, ndunthi yä jäꞌi di rekonose ge yä testigo rä Jeoba go geꞌu̱ xa mäjuäni yä de̱ni rä Kristo. Pe te dä za gä pe̱fihu̱ kada nꞌa de gekhu̱ pa njabu̱ gä udihu̱ ge xa mäjuäni di de̱nihu̱ rä Kristo. Mähyoni ge xa mäjuäni gä mädihu̱ gatꞌho yä ku mäske rꞌabu̱ hingä geꞌä pe̱fi o mää. Mu̱ gä jahu̱ njabu̱, märꞌa yä zi jäꞌi ma dä da ngue̱nda te mä relijion udi näꞌä mäjuäni ꞌne asta ma dä ne dä xo̱kämbeni ꞌnehe rä Zi Dada Jeoba, näꞌä rä Zi Dada de gä mhäte. Hänge ma gä sigihu̱ gä udihu̱ näꞌä rä mhäte bi ꞌñudi rä Kristo.