ਦੂਜਾ ਇਤਿਹਾਸ 9:1-31
9 ਸ਼ਬਾ ਦੀ ਰਾਣੀ+ ਨੇ ਸੁਲੇਮਾਨ ਦੇ ਚਰਚੇ ਸੁਣੇ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਵਿਚ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਵਾਲਾਂ ਨਾਲ* ਸੁਲੇਮਾਨ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਲੈਣ ਆਈ। ਉਹ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਕਾਫ਼ਲੇ ਨਾਲ ਆਈ। ਉਹ ਬਲਸਾਨ ਦੇ ਤੇਲ, ਢੇਰ ਸਾਰੇ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰਾਂ ਨਾਲ ਲੱਦੇ ਹੋਏ ਊਠ ਲੈ ਕੇ ਆਈ। ਉਹ ਸੁਲੇਮਾਨ ਕੋਲ ਗਈ+ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਸਨ।+
2 ਫਿਰ ਸੁਲੇਮਾਨ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤੇ। ਸੁਲੇਮਾਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉਣੀ ਔਖੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।*
3 ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਾ ਦੀ ਰਾਣੀ ਨੇ ਸੁਲੇਮਾਨ ਦੀ ਬੁੱਧ+ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਮਹਿਲ ਦੇਖਿਆ,+
4 ਨਾਲੇ ਉਸ ਦੇ ਮੇਜ਼ ’ਤੇ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਭੋਜਨ,+ ਉਸ ਦੇ ਸੇਵਕਾਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ, ਖਾਣਾ ਵਰਤਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਾਕ, ਉਸ ਦੇ ਸਾਕੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਾਕ ਅਤੇ ਉਹ ਹੋਮ-ਬਲ਼ੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਜੋ ਉਹ ਯਹੋਵਾਹ ਦੇ ਭਵਨ ਵਿਚ ਬਾਕਾਇਦਾ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਸੀ,+ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਹੋਸ਼ ਉੱਡ ਗਏ।*
5 ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ: “ਮੈਂ ਤੇਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ* ਅਤੇ ਤੇਰੀ ਬੁੱਧ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਸੁਣਿਆ, ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਚ ਸੀ।
6 ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ’ਤੇ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਜਦ ਤਕ ਮੈਂ ਆਪ ਆ ਕੇ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖ ਨਹੀਂ ਲਿਆ।+ ਸੱਚ ਦੱਸਾਂ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਜਿੰਨੀ ਬੁੱਧ ਹੈ, ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਬਾਰੇ ਅੱਧਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ।+ ਮੈਂ ਜਿੰਨਾ ਸੁਣਿਆ ਸੀ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹਾਨ ਹੈਂ।+
7 ਖ਼ੁਸ਼ ਹਨ ਤੇਰੇ ਆਦਮੀ ਤੇ ਧੰਨ ਹਨ ਤੇਰੇ ਸੇਵਕ ਜੋ ਸਦਾ ਤੇਰੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੇਰੀ ਬੁੱਧ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਦੇ ਹਨ!
8 ਤੇਰੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਯਹੋਵਾਹ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਨੇ ਤੇਰੇ ਤੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੰਘਾਸਣ ਉੱਤੇ ਤੇਰੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਯਹੋਵਾਹ ਲਈ ਰਾਜਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਤੇਰਾ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ+ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਰਾਜਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂਕਿ ਤੂੰ ਨਿਆਂ ਤੇ ਨੇਕੀ ਨਾਲ ਰਾਜ ਕਰੇਂ।”
9 ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ 120 ਕਿੱਕਾਰ* ਸੋਨਾ,+ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਬਲਸਾਨ ਦਾ ਤੇਲ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰ ਦਿੱਤੇ। ਸ਼ਬਾ ਦੀ ਰਾਣੀ ਨੇ ਜਿੰਨਾ ਬਲਸਾਨ ਦਾ ਤੇਲ ਰਾਜਾ ਸੁਲੇਮਾਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ, ਉੱਨਾ ਫਿਰ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ।+
10 ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੀਰਾਮ ਅਤੇ ਸੁਲੇਮਾਨ ਦੇ ਜਿਹੜੇ ਸੇਵਕ ਓਫੀਰ ਤੋਂ ਸੋਨਾ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ,+ ਉਹ ਚੰਦਨ ਦੀ ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰ ਵੀ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ।+
11 ਰਾਜੇ ਨੇ ਯਹੋਵਾਹ ਦੇ ਭਵਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ ਲਈ ਚੰਦਨ ਦੀ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ,+ ਨਾਲੇ ਗਾਇਕਾਂ ਲਈ ਰਬਾਬ ਅਤੇ ਤਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਸਾਜ਼ ਵੀ ਬਣਾਏ।+ ਅਜਿਹੀ ਲੱਕੜ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਯਹੂਦਾਹ ਵਿਚ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ ਗਈ।
12 ਰਾਜਾ ਸੁਲੇਮਾਨ ਨੇ ਸ਼ਬਾ ਦੀ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਉਸ ਨੇ ਮੰਗਿਆ ਸੀ। ਜਿੰਨਾ ਕੁਝ ਉਹ ਰਾਜੇ ਕੋਲ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਸੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ।* ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਉੱਥੋਂ ਚਲੀ ਗਈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਗਈ।+
13 ਇਕ ਸਾਲ ਵਿਚ ਜਿੰਨਾ ਸੋਨਾ ਸੁਲੇਮਾਨ ਕੋਲ ਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਭਾਰ 666 ਕਿੱਕਾਰ* ਸੋਨੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ।+
14 ਇਹ ਉਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੀ ਜੋ ਸੌਦਾਗਰ ਤੇ ਵਪਾਰੀ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ, ਨਾਲੇ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਾਜੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਸੁਲੇਮਾਨ ਕੋਲ ਸੋਨਾ-ਚਾਂਦੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।+
15 ਰਾਜਾ ਸੁਲੇਮਾਨ ਨੇ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਧਾਤਾਂ ਮਿਲਾ ਕੇ 200 ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਢਾਲਾਂ ਬਣਾਈਆਂ+ (ਹਰੇਕ ਢਾਲ ਲਈ ਧਾਤਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ 600 ਸ਼ੇਕੇਲ* ਸੋਨਾ ਲੱਗਾ)+
16 ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਧਾਤਾਂ ਮਿਲਾ ਕੇ 300 ਛੋਟੀਆਂ ਢਾਲਾਂ* ਬਣਾਈਆਂ (ਹਰੇਕ ਛੋਟੀ ਢਾਲ ਲਈ ਤਿੰਨ ਮਾਈਨਾ* ਸੋਨਾ ਲੱਗਾ)। ਫਿਰ ਰਾਜੇ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਲਬਾਨੋਨ ਵਣ ਭਵਨ” ਵਿਚ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।+
17 ਰਾਜੇ ਨੇ ਹਾਥੀ-ਦੰਦ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਸਾਰਾ ਸਿੰਘਾਸਣ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਲਸ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਮੜ੍ਹਿਆ।+
18 ਸਿੰਘਾਸਣ ਤਕ ਜਾਣ ਲਈ ਛੇ ਪੌਡੇ ਸਨ, ਸਿੰਘਾਸਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸੋਨੇ ਦੀ ਇਕ ਚੌਂਕੀ ਜੋੜੀ ਗਈ ਸੀ, ਗੱਦੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਬਾਹਾਂ ਸਨ ਤੇ ਬਾਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ ਸ਼ੇਰ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ।+
19 ਛੇ ਪੌਡਿਆਂ ’ਤੇ 12 ਸ਼ੇਰ+ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ ਯਾਨੀ ਛਿਆਂ ਪੌਡਿਆਂ ਦੇ ਹਰ ਸਿਰੇ ’ਤੇ ਇਕ-ਇਕ ਸ਼ੇਰ। ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਿੰਘਾਸਣ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
20 ਰਾਜਾ ਸੁਲੇਮਾਨ ਦੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਭਾਂਡੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ “ਲਬਾਨੋਨ ਵਣ ਭਵਨ” ਦੇ ਸਾਰੇ ਭਾਂਡੇ ਖਾਲਸ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਨਹੀਂ ਬਣੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਸੁਲੇਮਾਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਚਾਂਦੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।+
21 ਰਾਜੇ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਹੀਰਾਮ+ ਦੇ ਸੇਵਕਾਂ ਨਾਲ ਤਰਸ਼ੀਸ਼+ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਹਰ ਤੀਸਰੇ ਸਾਲ ਇਕ ਵਾਰ ਤਰਸ਼ੀਸ਼ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਸੋਨੇ, ਚਾਂਦੀ, ਹਾਥੀ-ਦੰਦਾਂ,+ ਬਾਂਦਰਾਂ ਅਤੇ ਮੋਰਾਂ ਨਾਲ ਲੱਦੇ ਹੋਏ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।
22 ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਾਜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਰਾਜਾ ਸੁਲੇਮਾਨ ਕੋਲ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਤੇ ਬੁੱਧ ਸੀ।+
23 ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਰਾਜੇ ਸੁਲੇਮਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਉਂਦੇ ਸਨ* ਤਾਂਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੁੱਧ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਨ ਜੋ ਬੁੱਧ ਸੱਚੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਪਾਈ ਸੀ।+
24 ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਕੋਈ ਤੋਹਫ਼ੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਸੋਨੇ-ਚਾਂਦੀ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਕੱਪੜੇ,+ ਹਥਿਆਰ, ਬਲਸਾਨ ਦਾ ਤੇਲ, ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਖੱਚਰ। ਸਾਲ-ਦਰ-ਸਾਲ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ।
25 ਅਤੇ ਸੁਲੇਮਾਨ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਘੋੜਿਆਂ ਤੇ ਰਥਾਂ ਲਈ 4,000 ਤਬੇਲੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਕੋਲ 12,000 ਘੋੜੇ*+ ਸਨ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਥਾਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।+
26 ਉਸ ਨੇ ਦਰਿਆ* ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਫਲਿਸਤੀਆਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਤਕ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਤਕ ਸਾਰੇ ਰਾਜਿਆਂ ’ਤੇ ਹਕੂਮਤ ਕੀਤੀ।+
27 ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਵਿਚ ਰਾਜੇ ਨੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਇੰਨੇ ਢੇਰ ਲਾ ਦਿੱਤੇ ਜਿਵੇਂ ਚਾਂਦੀ ਨਹੀਂ ਪੱਥਰ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ੇਫਲਾਹ ਦੇ ਗੂਲਰ* ਦੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਜਿੰਨੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਦਿਆਰ ਦੀ ਲੱਕੜ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ।+
28 ਅਤੇ ਉਹ ਸੁਲੇਮਾਨ ਲਈ ਮਿਸਰ ਤੋਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਘੋੜੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ।+
29 ਸੁਲੇਮਾਨ ਦੀ ਬਾਕੀ ਕਹਾਣੀ,+ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਖ਼ੀਰ ਤਕ, ਨਾਥਾਨ+ ਨਬੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ, ਸ਼ੀਲੋਨੀ ਅਹੀਯਾਹ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ+ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ੀ ਯਿੱਦੋ+ ਦੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਦਰਸ਼ਣਾਂ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਨਬਾਟ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਯਾਰਾਬੁਆਮ+ ਸੰਬੰਧੀ ਦੇਖੇ ਸਨ।
30 ਸੁਲੇਮਾਨ ਨੇ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਉੱਤੇ 40 ਸਾਲ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।
31 ਫਿਰ ਸੁਲੇਮਾਨ ਆਪਣੇ ਪਿਉ-ਦਾਦਿਆਂ ਨਾਲ ਮੌਤ ਦੀ ਨੀਂਦ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾਊਦ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੱਤਾ;+ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰਹਬੁਆਮ ਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ।+
ਫੁਟਨੋਟ
^ ਜਾਂ, “ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਨਾਲ।”
^ ਇਬ, “ਕੋਲੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਲੁਕਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ।”
^ ਇਬ, “ਉਸ ਵਿਚ ਸਾਹ-ਸਤ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ।”
^ ਜਾਂ, “ਗੱਲਾਂ।”
^ ਇਕ ਕਿੱਕਾਰ 34.2 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ 2.14 ਦੇਖੋ।
^ ਜਾਂ ਸੰਭਵ ਹੈ, “ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਹਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਹਫ਼ੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ।”
^ ਇਕ ਕਿੱਕਾਰ 34.2 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ 2.14 ਦੇਖੋ।
^ ਇਕ ਸ਼ੇਕੇਲ 11.4 ਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ 2.14 ਦੇਖੋ।
^ ਛੋਟੀ ਢਾਲ ਜੋ ਅਕਸਰ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।
^ ਇਬਰਾਨੀ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਇਕ ਮਾਈਨਾ 570 ਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ 2.14 ਦੇਖੋ।
^ ਇਬ, “ਦਾ ਮੂੰਹ ਭਾਲਦੇ ਸਨ।”
^ ਜਾਂ, “ਘੋੜਸਵਾਰ।”
^ ਯਾਨੀ, ਫ਼ਰਾਤ ਦਰਿਆ।
^ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਅੰਜੀਰਾਂ ਦਾ ਦਰਖ਼ਤ।
