Base ed saray impanaral, mas maliket tan mas maong so kondisyon na laman na totoon amta day misalamat, mas nasarag da iray subok, tan mas malet so pikakaaro da. Imbaga nen Robert A. Emmons ya say toon amta toy misalamat et “naprotektaan ed makapuy iran liknaan ya singa say inggit, panem-em na sakit na linawa, inkaagum, tan pagmaliw ya misasanok.” a

 Antoy maabig ya epekto ed ugugaw no amta ray misalamat? Base ed apat taon ya impangobserba ed 700 ya kabataan, saramay amta ray misalamat et mas melag so posibilidad ya mansaol irad eksamin, man-druga tan manbuanges, odino magmaliw ya aliwliway ugali ra.

•   Agda naaralan so misalamat no say amta ra et dapat labat ya iter ed sikara iray nanaawat da. Pakalikna na dakel ya ugugaw et karapatan da iray maong ya bengatlan nagagawa ed sikara. Agda napasalan so misalamat no ipasen dan bayar iray bendisyon ya nanaawat da, imbes ya regalo.

   Ontan so ugali na maslak ya totoo natan. “Ibabangat na mundo tayo iray totoo ya dapat naala da so antokaman ya labay da,” so naobserbaan na sakey ya ina ya si Katherine. “Diad media, dakdakel so nanengneng tayon litrato na saray bengatlan ‘karapatan’ tayo kunon naala tan ibabaga dan kaukolan ya sikatayo so unonan makaala ed saratan.”

•   Nayari lan ibangat ed ugugaw so misalamat anggano melag ni ra. Oniay naobserbaan na sakey ya ina ya si Kaye: “Mainomay ya ibangat iray ugugaw. No ibangat la ed sikara iray maong ya ugali legan ya melag ni ra, singa itan pangiyan na bislak ed tanaman pian maptek so itubo to.”

•   Ibangat ira no antoy ibaga ra. Anggan saray melag nin ugugaw et sarag dan naaralan so mangibagay salamat no walay angiter ed sikara na regalo odino walay nanggawa na maabig ed sikara. Legan iran ombabaleg tan ontatatken, kalkalna dan naapresya so inkamaiter na arum.

   Prinsipyo na Biblia: “Ipanengneng yon misalsalamat kayo.”—Colosas 3:15.

   “Naynay ya ibabaga na taloy taon ya apo mi so ‘salamat,’ tan ibabaga toy ‘please’ kada no walay kerewen to. Naaralan to itan ed atateng to. Lapud saray gagawaen da tan pangibabaga ra na salamat, nababangatan dan magmaliw ya maapresya so apo mi.”—Jeffrey.

•   Ibangat ira no antoy gawaen da. Balibali no panggawaen yo ray ananak yo na “thank-you card” no walay manregalo ed sikara. Ontan met, no pankimeyen yod abung iray ananak yo, natulongan yo ran natalosan da ya kaukolan so baleg ya sagpot pian napansiansian balibali so panaayaman na pamilya yo.

   Prinsipyo na Biblia: “Mas makapaliket so mangiter nen say mangawat.”—Gawa 20:35.

   “Makakatulong ed pamilya so duaran tinedyer mi diad panagplano na naakan, panluto, tan panlinis ed abung. Lapud satan, naapresya day pansasagpot mi ya atateng da, kanian agda ibabaliwala iray gagawaen mi.”—Beverly.

•   Ibangat so ugali ya nepeg ya niwalad sikara. Nayarin ikompara so inkamaapresya ed sakey ya tanaman ya ontutubo ed dalin na kapaabebaan. Amta na saray mapaabeban totoo ya kaukolan day tulong pian nasumpal day antokaman ya gagawaen da, kanian apresyaen dan maong no walay naawat dan tulong manlapud arum.

   Prinsipyo na Biblia: “Magmaliw kayon mapaabeba, ya ipasen yon mas atagey so arum nen say sikayo, legan yon aanapen so pankaabigan na arum, aliwan say pankaabigan yo labat.”—Filipos 2:3, 4.

   “No maminsan et manggagalaw kami legan min mamangdem, mansusublayan kamin mangibaga na saray naaapresya mi. Kada sakey et napaseseg ya mannonot na bengatlan positibo tan pisalamatan to, imbes ya magmaliw ya negatibo tan makasarili.”—Tamara.

 Tip: Ipanengneng so alimbawa. Mas maples ya makaaral ya misalamat iray ugugaw no lanang da kayo ya narerengel ya misasalamat ed arum—tan ed sikara.