Kasin papayagan ka na atateng mo ya mangusar na social media? No on, makatulong iyan artikulo ed taloran importantin kabiangan na bilay mo.

Diad sayan artikulo

•  Antoy epekto na social media ed panaon ko?

•  Antoy epekto na social media ed kakaugip ko?

•  Antoy epekto na social media ed emosyon ko?

•  No antoy ibabaga na arum ya kabataan

 No manguusar kay social media singa ka akalugan ed mabisbiskeg tan maligligsan kabayo—balanglan kontrolen mo, odino sika so kontrolen to.

 “No manguusar ak na social media​—say ibabagak et ‘pigaran minuto labat’—​pero agko naliklikas ya pigaran oras la manaya! Talagan makapaadik so social media tan upoten toy oras mo.”​—Joanna.

 Kasin antam? Makapaadik so social media ta atan so talagan gagala to. Amta na saray nanggawad satan ya no sikat so sakey ya website tan lanang ya uusaren na totoo, mas baleg so ibayar na saray kompanyan manpa-advertise ed sikara.

 Tepetay sarilim: ‘Kasin lanang ya nauupot so panaon ko ed social media? Sarag ko kasin usaren so arum ya panaon ko ed saray mas importantin bengatla?’

 No antoy nagawaan mo. Mangi-set kay limitasyon no pigaran oras so pangusar mo na social media, tan tumbok mo itan.

 “Mansi-set ak na timer ed cellphone ko ya no asumpal lay in-set kon oras ya pangusar kod sakey ya app, man-lock la itan kanian agko la nausar. Lapud kinontrol koy sarilik ya agano, apasalan koy mangusar na social media ya agnasasayang so panaon ko.”​—Tina.

 Prinsipyo ed Biblia: “Usar yod sankaabigan so panaon yo.”​—Efeso 5:16.

 Ibabaga na maslak ya eksperto ya dapat et manga 8 ya oras so ugip na saray tinedyer kada labi, balet kulang so ugip na dakel ya tinedyer. Say sakey ya rason et lapud panguusar da ed social media.

 “Iche-check koy cellphone ko antis ak ya onugip, anggad naupot lay oras ko ed kakanengneng ed saray ipo-post na arum. Labay ko lan itunda iyan aliwliwan apasalan ko.”​—Maria.

 Kasin antam? No kulang so painawa na sakey ya too, ompan atan so sakey ya rason ya magmaliw ya mapagpaga tan na-depress. Imbaga na sakey ya psychology professor ya si Jean Twenge ya no kulang so ugip mo, makaapekton maong itan ed mood mo. Inyarum to ni ya “diad ilabas na panaon,” ompan nawalaan ka ni ingen na “seryoson sakit ed isip.” a

 Tepetay sarilim: ‘Pigaran oras so ugip ko kada labi?’ ‘Kasin manguusar ak ni na social media anggano oras lay kakaugip?’

 No antoy nagawaan mo. Iyarawim iray gadyet mo ed dukolan mo no labi. Anggad posible, duay oras antis kan onugip et agka la manguusar na gadyet. No kaukolan moy man-alarm pian nabangon kay kabuasan, salim so mangusar na arum ya alarm clock imbes ya say cellphone odino tablet mo.

 “No maminsan, napupuyat ak ed panguusar koy gadyet, pero labay kon umanen itan. Kaukolan koy magmaliw ya responsable. Dapat masakbay ak ya onugip pian kabangon koy kabuasan et kondisyon so laman ko ya gawaen iray kimey ko.”​—Jeremy.

 Prinsipyo ed Biblia: “Seguroen yo komon no anto ray mas importantin bengatla.”​—Filipos 1:10.

 Base ed sakey ya survey, ngalngali kapaldua ed saray tinepetan ya bibiin estudyante ed high school so angibaga ya “lanang iran maermen tan pakalikna ra et anggapoy pag-asa ra.” Say sakey ya rason et lapud panguusar da na social media. “Kanian no lanang kan manguusar na social media, tan lanang mon ikokompara so sarilim ed arum, mas lalo kan na-depress,” so imbaga nen Dr. Leonard Sax. b

 “Maslak ya kabataan et ikokompara day sarili da ed arum, tan mas pinagrabe itan na social media. Diad social media, sarag mon nengnengen ya pigay oras iray ipo-post na nanduruman totoo, tan ikomparam so bilay mo ed bilay da, odino nanengneng mon mani-enjoy iray kakaarom, sika balet et andi.”​—Phoebe.

 Kasin antam? Anggano nakakatongtong mo iray kakaarom ed social media, mas maabig nin siansia no diad personal mo ra nakatongtong. “OK met so mitongtong ed arum panamegley na gadyet, pero agnabayaran so liket mo no nakatongtong mo ra ed personal,” so insulat nen Dr. Nicholas Kardaras. “Kulang no diad gadyet labat ta say talagan kaukolan na too et personal ya koneksion.” c

 Tepetay sarilim: ‘Kasin maermen ak no nanenengneng koy gagawaen na kakaarok?’ ‘Kasin pakaliknak et boring so bilay ko no ikomparak ed saray balibalin nagagawa ed bilay na saray kakaarok ya ipo-post da ed social media?’ ‘Kasin nadidismaya ak no anggapoy malabay odino daiset so “man-like” ed post ko?’

 No antoy nagawaan mo. Salim so agmangusar na social media ya pigay agew, simba, odino bulan ni ingen. Aruman moy panaon ya nakaibam iray kakaarom ya face-to-face odino mas mabetbet mo ran tawagan diad cellphone. Seguro napansin mo ya nabawasan so stress mo tan mas maliket ka legan kan agmanguusar na social media.

 “No manguusar ak na social media, naimanok ya lanang ko lan sankanonot so gagawaen na arum. Balet nen in-delete ko la ray account ko, singa no walay nakal ya ambelat ya sasakbaten ko, tan wala lay panaon kon gawaen iray mas importantin bengatla.”​—Briana.

 Prinsipyo ed Biblia: “Usisaen komon na kada sakey so gagawaen to, tan kayari na satan et sikatoy nawalaay rason a manliket nipaakar ed sarili to labat, aliwan diad pangikokompara toy sarili to ed arum.”​—Galacia 6:4.