Buis—Dapat Tayo Kasin Bayaran Iratan?

DAISET labat ya totoo so malabay ya manbayar na buis. Iisipen na arum ya napeperdi labat so buis ya ibabayar da lapud aliway panguusaran, panagkurakot, odino panagsaol. Say arum balet et agda labay so manbayar na buis ta mauges kuno so panguusaran ed satan. Oniay imbaga na saray manaayam ed sakey ya baley ed Middle East no akin ya agda labay so manbayar na buis: “Agmi labay so mangiter na kuarta parad pundo ya isaliw na bala ya mamatey ed ananak mi.”

Aliwa lan balo iratan ya opinyon. Oniay imbaga na lider na saray Hindu nensaman ya si Mohandas K. Gandhi no akin ya ag-iyabuloy na konsiensia to so manbayar na buis: “Siopaman ya onsusuporta ed Gobierno ya proprotektaan na militar balanglan direkta odino andi et nadamay ed kasalanan na satan. Amin ya too, ugaw may matatken, ya manbabayar na buis pian usaren na gobierno et mankakasalanan met.”

Ontan met, impaliwawa na sakey ya philosopher nen 19th-century ya si Henry David Thoreau, so rason to no akin ya agto labay so manbayar na buis ya uusaren ed guerra. Parad sikato, aliwan duga no pasooten na saray politiko ya onsuporta iray totoo ed sakey ya bengatlan ipapasen dan mauges. Nepeg ya mandesisyon so sakey base ed ididikta na konsiensia to.

Sayan isyu tungkol ed pambayar na buis et importante ed saray Kristiano ta malinlinew ya ibabangat na Biblia ya nepeg ya malinis so konsiensia ra ed amin a bengatla. (2 Timoteo 1:3) Balet ibabaga met na Biblia ya walay autoridad na Gobierno ya mankolekta na buis: “Manpasakop komon so balang too ed saray atagey ya autoridad [odino gobierno na too] ta anggapoy autoridad ya ag-inabuloyan na Dios; saray autoridad natan et impasen na Dios ed saray relatibon posisyon da. Wala sirin so mabiskeg a rason pian manpasakop kayo, aliwa labat a nisengeg ed satan a sanok noagta nisengeg met ed konsiensia yo. Kanian manbabayar kayo met na saray buis; ta sikaray lingkor na Dios parad publiko a naynay a manseserbi unong ed sayan gagala. Iter yo ed amin iray kanepegan da: say buis, diad samay akankanepegan na buis.”—Roma 13:1, 5-7.

Lapud satan, kabkabat iray Kristiano nen inmunan siglo ed mabulbulos ya pambabayar da na buis anggano dakel ed saratan ya kuarta so oonla ed pundo parad militar. Ontan met ed Saray Tasi nen Jehova natan. * Pero akin et manbayar tayoy buis anta agtayo met onsusuporta ed Guerra? Kasin ibaliwala na sakey ya Kristiano so konsiensia to no panagbabayar lay buis?

Kaukolay Manbayar na Buis Pian Malinis so Konsiensia

Diad panaon na saray inmunan Kristiano, baleg ya porsiento na buis so uusaren parad militar. Atan so rason nen Ghandi tan Thoreau no akin ya agda labay so manbayar na buis.

Imanoen ya inunor na saray Kristiano imay ganggan diad Roma kapitulo 13, aliwa labat ya lapud agda labay so nadusa noagta “nisengeg met ed konsiensia [da].” (Roma 13:5) Kanian anggano aglabay na sakey ya Kristiano no panon ya nauusar so buis, siansia nin kaukolan toy manbayar pian malinis so konsiensia to. Ta pian mas natalosan tayo iya, nepeg tayon amtaen no panon ya onggagana so konsiensia. Singa itan sakey ya boses ya mangibabaga ed sikatayo no kasin duga odino aliwa so gagawaen tayo.

Singa naimano nen Thoreau, amin tayo et walaan na konsiensia, balet aliwan lanang ya napantiwalaan itan. Pian napaliket tayo so Dios kaukolan ya ipasal tayo so konsiensia tayo diad paraan ya labay to. Mabetbet ya kaukolan tayon umanen so panagnonot odino panmoria tayo pian naalig tayo so panagnonot na Dios, ta mas atagey so kanonotan to nen say sikatayo. (Salmo 19:7) Atan so rason no akin ya kaukolan tayon amtaen so panmoria na Dios ed gobierno na too. Antoy panmoria tod satan?

Imanoen ya tinukoy nen apostol Pablo iray gobierno na too bilang “lingkor na Dios parad publiko.” (Roma 13:6) Antoy labay ya ibaga na satan? Labay ton ibaga, pansiasiansiaen day kareenan tan manggagawa ray maabig parad saray sakop da. Anggan say sankakurakotan lan gobierno et mangiiter na saray serbisyo ya singa say, pangipawit na sulat, pampublikon edukasyon, saray bombero, tan pulis. Anggano amta na Dios iray mauges ya gagawaen na sarayan gobierno, aabuloyan to ran temporaryon manuley tan labay to ya ipanengneng tayoy respeto ed satan ya uksoyan to tan manbayar tayoy buis.

Pero, anggano iyaabuloy na Dios ya manuley iray gobiernoy too, temporaryo labat itan. Ekalen to iratan tan isalat to so Panarian tod tawen. Ekalen na satan ya Panarian so amin ya makapuy ya epekto na uley na too ya abayag lan mamapairap ed saray totoo. (Daniel 2:44; Mateo 6:10) Legan ya anggapo ni itan, labay na Dios ya unoren tayoy autoridad tan manbayar tayoy buis.

Panon to no singa si Ghandi et iisipen mon mankakasalanan ka no manbabayar kay buis ya onsusuportad Guerra? Kaukolan tayon tandaan ya say Dios et mas marunong tan mas dakel so amta to nen say sikatayo. Kanian ompan kaukolan tayon umanen so panagnonot tayo. Oniay imbaga na Dios panamegley nen propeta Isaias: “No panon a say tawen et mas atagey nen say dalin, mas atagey met iray dalan ko nen saray dalan yo, tan say kanonotan ko nen saray kanonotan yo.”—Isaias 55:8, 9.

Siopa so Sigpot Tayon Pampasakopan?

Anggano ibabaga na Biblia ya nepeg tayon manbayar na buis, agto labay ya ibaga ya diad amin ya panaon et onunor so too ed gobierno. Imbangat nen Jesus ya walay limitasyon na autoridad ya inter na Dios ed sarayan gobierno. Nen tinepetan day Jesus no kasin labay na Dios ya manbayar na buis iray totoo ed gobierno na Roma oniay inyebat to: “Iter yod Cesar iray bengatlan kien na Cesar, balet dia ed Dios iray bengatlan kien na Dios.”—Marcos 12:13-17.

Saray gobierno et ontutukoy ed Cesar. Manggagawa ra na kuarta tan sikara met so mangiiter na balor o halaga na satan. Kanian diad pakanengneng na Dios, walay kanepegan dan onsingil na buis ed saray totoo. Balet impanengneng nen Jesus ya saray bengatlan kien na Dios, say bilay tan panagdayew tayo, et agnayarin alaen na anggan anton institusyon na too. Kanian no kontra lad ganggan na Dios iray ganggan na too, saray Kristiano et “nepeg [dan] unoren so Dios bilang manuley imbes a saray totoo.”—Gawa 5:29.

Saray Kristiano natan et ompan agda labay no panon ya nauusar iray buis ya ibabayar da. Balet agda pibabalian odino konkontraen no panon ya nauusar iratan, ta no ontan so gawaen da, singa anggapoy tiwala dad Dios ya solusyonan to iray problema. Imbes, maanos dan aalagaren so ikiwas na Dios panamegley na Panarian to. Singa imbaga nen Jesus ya Anak to: “Say Panarian ko et agkabiangan na sayan mundo.”—Juan 18:36.

Saray Pakinabang no Unoren Iray Bangat na Biblia

Dakel iray pakinabang no unoren moy ibabaga na Biblia tungkol ed panagbayar na buis. Agka nadusa lapud inunor moy batas tan agka met natatakot ya ompan erelen da ka. (Roma 13:3-5) Tan say mas importante, malinis so konsiensiam ed arapan na Dios tan napapagalangan mo lapud maunor kad saray batas. Anggano daiset so kuartam lapud pambabayar mo na buis komparad saramay agmanbabayar na buis odino sasaolen day buis da, manmatalek kad sipan na Dios ya asikasoen to iray matoor ya lingkor to. Oniay imbaga nen David: “Nensaman et ugaw ak ni tan natan et matatken ak la, balet anggapo ni anengneng kon matunong ya apaulyan, odino saray ananak to a mipapayabol na naakan.”—Salmo 37:25.

Sakey ni, no natatalosan tan uunoren tayoy ganggan na Biblia tungkol ed panagbayar na buis, mareen so nonot tayo. Anggan antoy pangusaran na gobierno ed buis ya imbayar mo, anggapoy eebatan mod Dios, ya singa met ed imbayar mon renta ed akanggawa na panrerentaan mo. Anggapoy eebatan mod batas no panon itan ya nauusar. Si Stelvio ya taga southern Europe et amayamay so ginawa to pian labanan so ag-inkahustisya ed bansa to antis ton naaralan so katuaan. Oniay imbaga to no akin ya tinmunda ed satan ya gagawaen to: “Anengneng ko ya agsarag na too ya iter so hustisya, kareenan, tan pankakasakey ed interon mundo. Say Panarian na Dios labat so makapangiter ed satan.”

Singa si Stelvio, no matoor tayon ‘iter ed Dios iray bengatlan kien na Dios,’ makapanmatalek tayo met ya iter na Dios so hustisya. Onsabi panaon, nanengneng mo ya iletneg na Dios iray matunong ya uley to diad dalin. Ekalen to so amin a makapuy ya resulta na ag-inkahustisya na uley na too.

[Paimano ed leksab]

[Blurb]

Kaukolan tayon umanen so panmoria tayo pian naalig tayo so panagnonot na Dios ta mas atagey itan nen say sikatayo

[Blurb]

Lapud manbabayar iray Kristiano na buis, malinis so konsiensia ra ed arapan na Dios, tan ipapanengneng dan manmamatalek iran iter to so pankaukolan da

[Litrato]

“Iter yod Cesar iray bengatlan kien na Cesar, balet dia ed Dios iray bengatlan kien na Dios”

[Credit Line]

Copyright British Museum