INTERBIO | MASSIMO TISTARELLI
Impaliwawa na Manag-design na Robot so Pananisia To
Si Professor Massimo Tistarelli et sakey a scientist diad University of Sassari diad Italy. Sikatoy sakey ya editor na taloran international science magazine tan kaibad saray author na masulok a sanlasus ya research ed science. Inaral to no panon tayon nabibirbir so lupa na totoo tan pati saray singa simsimplin bengatla a singa say pansampat na bola. Insan to in-design so mata na saray robot ya inyalig tod mata na too. Sikatoy ininterbio na Onliing! nipaakar ed pananisia to tan ed trabaho to bilang scientist.
Antoy datin relihyon yo?
Katoliko ray ateng ko balet ag-ira mimimisa. Nen tin-edyer ak ni, singa agak manisian walay Dios. Nibangat ed siak ya ginmapoy bilay ed evolution, tan inawat ko ’tan. Balet anggano agak manisian walay nanggawad sikatayo, naliliknak ya walay mas makapanyari nen say sikatayo. Pian naamtaan ko, inusisak so Budismo, Hinduismo, tan Taoismo, pero agak akontentod bangat da.
Akin et interesado kayod science?
Manlapu la nen ugaw ak, mahilig ak ed saray machine. Babaklasen ko ni ingen iray de-bateryan gakgalaw ko, insan ko tuopen lanlamang. Lapud ekspertoy tatay ko nipaakar ed radyo tan telepono, tepet ak lan tepet ed sikara no panon ya onggagana iratan.
Bilang scientist, anto ray gagawaen yo?
Angala ak na electronic engineering diad University of Genoa, tan doctoral degree ed pandesinyoy robot. Nan-concentrate ak ed design na matay too pian naalig kod panggaway mata na robot.
Akin et interesado kayod design na mata?
Mankelaw ak ed inkakomplikado to, aliwa labat ya samay mismon mata noag pati no panon
tayon natatalosan so nanenengneng tayo. Singa bilang, imanom pa no antoy nagawa no sampaten moy bola. No batiken mon sampaten itan, manpokus so lens na matam ed itsuray bola tan ondiretso itan ed retina. Dependid galaw na bola tan matam, say itsuray bola et ontagey-onleksab diad retina. Siempre, agmo alisay mata imay bola. Kanian amay itsura na bola et aka-steady ed retinam legan ya “onggagalaw” so kaliberliber na satan.Legan na satan, tatantiaen na pakanengneng mo so peles tan direksion na bola. Say makapabilib, diad retina ni labat et natantia la so galaw na bola based kaliberliber na satan. Insan ipasabi na optic nerve mo so signal na retina ed utek mo, et lalon aralen na utek so impormasyon tan pakiwasen to kan sampaten so bola. Pandinayewan koy inkakomplikado na sayan proseso.
Antoy akakombinsed sikayo ya walay Amalsa?
Nen 1990, nanayam kami na pigay bulan ed Dublin, Ireland, pian manresearch diad Trinity College. Sanen pasempet kami la nen asawak, a si Barbara, apantongtongan mi no anto kasi pansumpalan na ananak mi. Pinasyar mi met so atsik ya sakey a Tasi nen Jehova. Inikdan to ak na libron Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? ya im-publish na Saray Tasi. Apabilib ak ed maalwar ya impan-research da. Amoriak ed saman ya bastak labat manaya inawat so ebolusyon ya agko inamta no kasin tua. Singa bilang, basta ak labat anisia ya saray fossil et prueba ya tua so ebolusyon. Balet ta andi. No kapigan ko lalon inusisay ebolusyon, diman ak lalon akombinse ya kalokoan labat iya, aliwan katuaan.
Ninonot koy trabahok nipaakar ed saray robot. Siopay pangaaligan ko na design?
Insan ninonot koy trabahok nipaakar ed saray robot. Siopay pangaaligan ko na design? Agkon balot makagaway robot ya eksakton makaalig ed panasampat tayoy bola. Tua, sarag na robot so manampat na bola, balet kaukolan ya iprogramay eksakton ikiwas to. Agto nagawaan iray ag-akaprogramad sikato. Agmakakiking so robot no ikomparad abilidad tayon manaral. Tan no sarayan simplin robot et walay nanggawad sikara, di lalod sikatayo! Sakey labat iya ed saray akakombinsid siak ya walay nan-design ed sikatayo.
Akin ya nagmaliw kayon Tasi nen Jehova?
Say sakey a rason et agustoan mi nen Barbara so maalwar ya panagaral da. Pambiliban koy panag-research dad saray publikasyon da. No pulidoy research, naalan tampol so imanok ta siak may toon mausisa ed detalye. Singa bilang, nagmaliw ak ya interesadon maong ed dakel ya propesiya, odino prediksion ed Biblia. Akombinse ak na impanaral kod saratan ya talagan nanlapud Dios so Biblia. Nen 1992, nampabautismo kami nen Barbara bilang Tasi nen Jehova.
Agkasi pinakapuy na science so pananisia yo?
Andi, lalo to ingen ya pinabiskeg so pananisiak. Singa bilang, imanom pa no panon tayon nabibirbir iray lupa na totoo. Anggan say ugaw et nagawaan to iya kayari pigaran oras na impangiyanak ed sikato. No nanengneng ta’y kabat ta, nabirbir ta’n tampol anggano amayamay so totoo. Nalikas ta ni ingen so nalilikna to. Balet agta naim-imano ya lalanoren na saya so mapmaples ya pamproseso na dakdakel ya impormasyon.
On, talagan kombinsido ak ya say design na pakanengneng tayo et mablin regalo nen Jehova a Dios. Saray regalo to, kaiba lay Biblia, so mamapakiwas ed siak ya sikatoy pisalamatan tan ipakabat ed arum so nipaakar ed sikato. Makatunongan labat ya sikatoy nirayew ed saray ginawa to.