SAY GRABEN SAKIT O KAPANSANAN ET MAKAAPEKTO NA BALEG ED BILAY NA TOO. Nen aparalisa si Ulf, ya datin aktibo tan maksil so laman to, oniay imbaga to: “A-depress ak ya maong. Naupot so biskeg ko, pakpel ko, tan pakayarik . . . Pakaliknak et ‘aderal’ ak.”

Ipapanonot na eksperiensya nen Ulf ya anggapod sikatayo so kontrolado toy nagawad laman to. Pero wala ray nagawaan tayo pian napaliisan tayoy mansakit. Balet panon to no onkakapuy lay laman tayo? Kasin lapud satan et agtayo la sarag so manliket? Andi. Nanengneng tayo naani no akin. Pero, amtaen tayo nin unona iray pigaran prinsipyo ya makatulong pian maksil so laman tayo.

MAGMALIW YA “MAADIA ED SARAY KAGAGAWA.” (1 Timoteo 3:2, 11) Say lanang ya sobran panangan tan panag-inum et mauges la lanti so epekto tod laman tayo, upoten to ni kuarta tayo! “Agka magmamaliw a sakey ed saramay mainum na alak, ed saramay masisiba na karne, ta say buanges tan say masiba et manirap.”​—Proverbio 23:20, 21.

AGMO DUDUTAKAN SO LAMAN MO. “Linisan tayoy sarili tayo ed amin a karutakan na laman tan espiritu.” (2 Corinto 7:1) Dudutakan na totoo so laman da no manggagagal, mansisigarilyo, manbuabuanges, odino mandrudruga ira. Singa bilang, say panagsigarilyo “et pansengegan na sakit tan kapansanan tan deralen toy ngalngali amin ya organ na laman tayo,” so imbaga na U.S. Centers for Disease Control and Prevention.

IPASEN MON MABLIN REGALO SO LAMAN TAN BILAY MO. “Lapud [Dios] et walay bilay tayo tan onggagalaw itayo tan wala itayo.” (Gawa 17:28) No tandaan tayo itan, napakiwas itayon paliisan iray mangipeligro ed bilay tayo legan ya wala tayod trabaho, no manmamaneho tayo, o diad pampili na panagligliwaan. Say pan-enjoy mon magano et aliwan sulit no say kasalat to et legay bilay ya baldado ka!

KONTROL MO RAY NEGATIBON EMOSYON MO. Mankonektaan so nonot tan laman. Kanian iwasan moy sobran pampaga, agnakontrol ya pampasnok, inggit, tan arum nin negatibon emosyon. “Tundaan moy manpasnok tan paliisan moy onsanok,” so  imbaga na Salmo 37:8. Nabasa tayo met: “Agkayon balot mapagpaga nipaakar ed ontumbok ya agew, ta wala ni ray kapagaan ed ontumbok ya agew.”​—Mateo 6:34.

MANPOKUS ED POSITIBON KANONOTAN. “Say kalmadon puso et mangiiter na bilay ed laman,” so imbaga na Proverbio 14:30. Ibabaga met na Biblia: “Say maliket a puso et maong a tambal.” (Proverbio 17:22) Duga itan base ed science. “No maliket ka,” so imbaga na doktor ed Scotland, “baleg so posibilidad ya diad arapen et mas daiset so sakit mo nen saramay aliwan maliket.”

PABISKEG MOY LIKNAAN MO. Singa si Ulf ya abitla niman, ompan anggapoy nagawaan tayo noagta anosan iray subok ya agla naekal. Pero wala ray makatulong pian nasarag tayo iratan. Wala ray nadidismayan maong, kanian lalo laingen ya onloloor so situasyon. “No onkapuy so liknaan mo diad agew na kairapan, say biskeg mo et onkulang,” so imbaga na Proverbio 24:10.

Balet wala iramay asarag day situasyon da kayari iran adismaya. Akapan-adjust ira ta nananap iray paraan pian onlemew so liknaan da. Ontan so naeksperiensya nen Ulf. Imbaga to ya kayari na dakel ya pikakasi tan panagdalepdep ed saray positibon mensahe na Biblia, “say anengneng to et saray oportunidad imbes ya saray problema.” Ontan met, singa saray dakel ya dinmalan ed baleg iran subok, naaralan to iray importantin leksion ed panangabagey tan pililikna, kanian apakiwas ya ibaga ed arum so makaligliwan mensahe na Biblia.

Say sakey nin nanirap ya maong et si Steve. Diad edad ya 15 et naaksidente tan aparalisa manlapud tenger anggad sali. Nen 18 so taon to, nausar to lamet iray taklay tan lima to. Nanaral ed unibersidad, tan ditan nagmaliw ya adik ed druga, mainum na alak, tan akibiang ed seksual ya imoralidad. Anggapo la komon so ilalo to​—anggad nen ginapoan toy manaral na Biblia, ya lapud satan et anguman so panmoria tod bilay tan nakal to ray bisyo to. “Samay abayag ko lan nalilikna ya anggapoy kana na bilay ko et nakal la,” so kuan to. “Say bilay ko natan et mareen, maliket, tan kontento.”

Ipapanonot na saray imbaga nen Steve tan Ulf so walad Salmo 19:7, 8: “Say ganggan nen Jehova et ayadyari, pasimbaloen toy biskeg. . . . Saray totontonen nen Jehova et maptek, paliketen day puso; say ganggan nen Jehova et malinis, paliwawaen toy mata.”